Komunikabideak (eu)

Adi! Artikulu hau oraindik argitaratze prozesuan dago.

Zuzentzen baduzu, edo informazioa gehitzen baduzu, mesedez ez kendu ohar hau. Eskerrik asko!

Iruña-Veleiatik Tritium Tiboricum-erako balizko galtzada

Erromatar garaiko balizko galtzada

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

Hasiera batean erromatar aztarnak ager vasconum delakoan agertu baziren, gero euskal itsasertzekoak aurkitu zituzten: Forua, Tritium Tiboricum, Menosca, Oiarso…

XX mendean saltus vascomun) lurretan hasi dira aztarnak agertzen, batez ere Oiarso aldean eta Deba arroan (Arrasate, Soraluze, Mutriku).

Tartean agertu diren erromatar aztarna hauek kontutan hartuta, oso litekeena da bigarren mailako galtzada izatea Tritium Tiboricum (Astigarribia, Mutriku) ab Asturica Burdigalam galtzada nagusiarekin lotzeko, Kantauri isurialdeko beste hainbat tokitan gertatzen den moduan. Deba arroan Veleiatik etorrita Kurzetatik sartuko zen, edo Suessatio (Arkaia) edo Mariturri-tik hasita Arlabanetik. Bi kasuetan, erromatar bidea Soraluzetik pasatuko zen, bai ala bai: ibaiaren ezkerraldetik iritsiko zen, gaur egunean zubi nagusia dagoen tokiraino, eta bertan ibaia zeharkatu eta Debaren eskumaldetik, poliki poliki gora igotzen zen Maltzagako labarrak saihesteko; azkenean, Elgoibar aldera jaitsiko zen.

Bide hau ez zuten erromatarrek asmatuko; bidea aurretik izango zen, eta erromatarrek zabaldu eta egonkortu egingo zuten.

Balizko bide honen aztarnarik ez da oraindik agertu…

…baina kontutan hartzen badira Deba arroko erromatar aztarnak, eta Kortazarreko Haitzak oso leku aproposa dela inguruak zelatatzeko, aukera honek kontutan hartzekoa dela ematen du.

Soraluze ingurua (Pieter van der AA 1707)

Aintzinako sarea

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

XVIII mende bukaeran Maltzagako lotunea zabaldu arte, bide sarea erromatarren garaitik edota aurretik antolatuta egongo zen, ezzen asko aldatu. Eta Soraluze zen ingurutako komunikabide gune garrantzitsuena.

Sare honek bi ardatz zituen, hegoalde-iparraldekoa eta mendebalde-ekialdekoa. Lehenak, Deba arroaren bidez Gasteiz itsasoarekin lotzen zuen. Bergara eta Osintxu bidez Soraluzera heltzen zen Deba ibaiaren ertzetik, eta hemendik Elgoibarrera, baina Ezozia eta San Rokeera igotzen, altura hartzeko eta Maltzagako labarrak saihesteko.

Bigarren ardatza mendebalde-ekialdekoa zen; aurrekoak baino garraio gutxiago zuen, distantzia luzeetan (Bilbao-Donostia, esateko) itsasotik azkarrago zelako. Eibartik Azitainera Ego ibaiaren ondotik egin eta gero, Azitainetik gora egiten zuen, Irureraino. Arrazoia aurrekoaren berbera zen, Maltzagako labarrak saihestea. Iruretik Soraluzera jaiesten zen, bidea Zabale, Sagar-erreka eta San Martzialetik pasatzen zela. Soraluzen ibaia zeharkatu eta San Andresetik eta Askabeititik Mendigainera heltzen zen. Altura galdu bage Irukurutzeraraino egiten zuen eta handik Azkoitiaraino jeisten zen, gero Azpeitia, Zestoa...

Sare honek herriaren kokapena baldintzatu zuen: bidegurutzean bertan, Deba ibaiaren ibiaren ondoan. Eta beste eraikin zahar asko, gaur egun mendi eta bailaretan sakabanatuta agertzen direla, aspaldiko errege bideen errzetan eraikk ziren: Arregia dorretxea, Atxuriko etxea, Espilla baserria, Irure zaharra edo Hamengoa, Irure Handikoa...

Eta gauza bera gertatu zen herriko ermita gehienekin, errege bide ertzetan kokatuta zeudela: Ezoziako santutegia, Santa Cruz ermita, Maala ermita, Irureko San Esteban, Zabaleko Santa Ageda, Ernizketako San Martzial eta San Andres ermitak.

Errege bide hauek ehunka eta mila urtetan erabili izan ziren, Bergaratik Eibarrera eta Altzolako portura errepide berria egin zuten arte. Ondorioz, bidariek eta garraiolariek aurreko errege bide zaharrak erabiltzeari utzi zieten, eta baserritarren erabilgarri geratu ziren, 1970 hamarkada arte behintzat. Orduan mendiko errepide berriak egin ziren, kotxe, ranrober eta kamioiendako, eta bide zaharrak, nahiz eta baten batzuk eusten saiatu, sasiek jan egin dituzte.

Mapa kargatzen...

{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"auto","height":"900px","centre":{"text":"","title":"","link":"","lat":43.190253,"lon":-2.405564,"icon":""},"title":"","label":"","icon":"","lines":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EOsintxu - Andikokale\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Osintxu - Andikokale\n","link":"","strokeColor":"Yellow","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"4","pos":[{"lat":43.156575,"lon":-2.405428},{"lat":43.1567,"lon":-2.404709},{"lat":43.157632,"lon":-2.403808},{"lat":43.159752,"lon":-2.403164},{"lat":43.16077,"lon":-2.402349},{"lat":43.161412,"lon":-2.401308},{"lat":43.161967,"lon":-2.399935},{"lat":43.162781,"lon":-2.399892},{"lat":43.163047,"lon":-2.400289},{"lat":43.16336,"lon":-2.402403},{"lat":43.1639,"lon":-2.403132},{"lat":43.165223,"lon":-2.403422},{"lat":43.166616,"lon":-2.40295},{"lat":43.16714,"lon":-2.403325},{"lat":43.16689,"lon":-2.404838},{"lat":43.167281,"lon":-2.406276},{"lat":43.168979,"lon":-2.407123},{"lat":43.170708,"lon":-2.408357},{"lat":43.171365,"lon":-2.409226},{"lat":43.172469,"lon":-2.412016},{"lat":43.172844,"lon":-2.412917},{"lat":43.173525,"lon":-2.413797},{"lat":43.174018,"lon":-2.414065}]},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EAndikokale - Igarate\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Andikokale - Igarate\n","link":"","strokeColor":"Orange","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"2","pos":[{"lat":43.174018,"lon":-2.414065},{"lat":43.174336,"lon":-2.414349},{"lat":43.174973,"lon":-2.414676},{"lat":43.175893,"lon":-2.414542},{"lat":43.17648,"lon":-2.414703},{"lat":43.177109,"lon":-2.415669},{"lat":43.177399,"lon":-2.41797},{"lat":43.177853,"lon":-2.419333},{"lat":43.178005,"lon":-2.42033}]},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EAndikokale - Elgoibar\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Andikokale - Elgoibar\n","link":"","strokeColor":"Yellow","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"4","pos":[{"lat":43.174018,"lon":-2.414065},{"lat":43.174241,"lon":-2.413212},{"lat":43.174984,"lon":-2.413432},{"lat":43.175477,"lon":-2.41347},{"lat":43.176291,"lon":-2.413684},{"lat":43.177269,"lon":-2.414484},{"lat":43.178004,"lon":-2.415556},{"lat":43.178129,"lon":-2.415911},{"lat":43.178309,"lon":-2.417005},{"lat":43.178603,"lon":-2.417177},{"lat":43.178669,"lon":-2.417391},{"lat":43.178517,"lon":-2.417879},{"lat":43.179033,"lon":-2.418539},{"lat":43.179608,"lon":-2.420159},{"lat":43.180406,"lon":-2.420781},{"lat":43.181392,"lon":-2.419966},{"lat":43.181646,"lon":-2.420336},{"lat":43.182405,"lon":-2.420497},{"lat":43.182663,"lon":-2.421205},{"lat":43.183156,"lon":-2.421066},{"lat":43.183598,"lon":-2.422069},{"lat":43.185131,"lon":-2.423367},{"lat":43.185702,"lon":-2.424166},{"lat":43.186089,"lon":-2.425065},{"lat":43.186742,"lon":-2.425639},{"lat":43.186936,"lon":-2.425323},{"lat":43.187882,"lon":-2.42616},{"lat":43.188555,"lon":-2.425398},{"lat":43.188962,"lon":-2.425462},{"lat":43.189314,"lon":-2.424379},{"lat":43.189713,"lon":-2.424604},{"lat":43.189885,"lon":-2.425645},{"lat":43.190417,"lon":-2.425859},{"lat":43.191105,"lon":-2.424904},{"lat":43.19292,"lon":-2.424947},{"lat":43.193874,"lon":-2.426942},{"lat":43.193999,"lon":-2.428187},{"lat":43.194539,"lon":-2.428734},{"lat":43.195102,"lon":-2.4297},{"lat":43.195505,"lon":-2.429485},{"lat":43.196361,"lon":-2.428208},{"lat":43.197026,"lon":-2.428713},{"lat":43.197425,"lon":-2.428584},{"lat":43.198043,"lon":-2.428884},{"lat":43.198942,"lon":-2.427962},{"lat":43.199357,"lon":-2.428026},{"lat":43.200241,"lon":-2.426309},{"lat":43.201594,"lon":-2.42353},{"lat":43.202994,"lon":-2.421084},{"lat":43.203565,"lon":-2.419303},{"lat":43.203467,"lon":-2.417984},{"lat":43.205297,"lon":-2.415945},{"lat":43.20783,"lon":-2.414486},{"lat":43.209081,"lon":-2.414122},{"lat":43.211756,"lon":-2.413435},{"lat":43.213767,"lon":-2.415768},{"lat":43.214448,"lon":-2.416729}]},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EHerlaibia - Azitain\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Herlaibia - Azitain\n","link":"","strokeColor":"Yellow","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"4","pos":[{"lat":43.172257,"lon":-2.411649},{"lat":43.171933,"lon":-2.411998},{"lat":43.171678,"lon":-2.412845},{"lat":43.171835,"lon":-2.412931},{"lat":43.172191,"lon":-2.412733},{"lat":43.173032,"lon":-2.413897},{"lat":43.173775,"lon":-2.414798},{"lat":43.175094,"lon":-2.415951},{"lat":43.175403,"lon":-2.416246},{"lat":43.175563,"lon":-2.417003},{"lat":43.175434,"lon":-2.41762},{"lat":43.175677,"lon":-2.418011},{"lat":43.176326,"lon":-2.418054},{"lat":43.176623,"lon":-2.41887},{"lat":43.175692,"lon":-2.419953},{"lat":43.175372,"lon":-2.420007},{"lat":43.174984,"lon":-2.421321},{"lat":43.174558,"lon":-2.422614},{"lat":43.174879,"lon":-2.422979},{"lat":43.175249,"lon":-2.422471},{"lat":43.175625,"lon":-2.422267},{"lat":43.175883,"lon":-2.422246},{"lat":43.176223,"lon":-2.421693},{"lat":43.176861,"lon":-2.421548},{"lat":43.17688,"lon":-2.421736},{"lat":43.177193,"lon":-2.42187},{"lat":43.177475,"lon":-2.422669},{"lat":43.17807,"lon":-2.423769},{"lat":43.179012,"lon":-2.424348},{"lat":43.179803,"lon":-2.424981},{"lat":43.180057,"lon":-2.425872},{"lat":43.17965,"lon":-2.426918},{"lat":43.179119,"lon":-2.427035},{"lat":43.179209,"lon":-2.427647},{"lat":43.179717,"lon":-2.427718},{"lat":43.180139,"lon":-2.427691},{"lat":43.180065,"lon":-2.428968},{"lat":43.179635,"lon":-2.429166},{"lat":43.179287,"lon":-2.429375},{"lat":43.179666,"lon":-2.429756},{"lat":43.17965,"lon":-2.431564},{"lat":43.179955,"lon":-2.43158},{"lat":43.181853,"lon":-2.430389},{"lat":43.182185,"lon":-2.429842},{"lat":43.182514,"lon":-2.430104},{"lat":43.182745,"lon":-2.430511},{"lat":43.182808,"lon":-2.431348},{"lat":43.1826,"lon":-2.432261},{"lat":43.183711,"lon":-2.433415},{"lat":43.184176,"lon":-2.435029},{"lat":43.18402,"lon":-2.4357},{"lat":43.184477,"lon":-2.435904},{"lat":43.184814,"lon":-2.436317},{"lat":43.185436,"lon":-2.43615},{"lat":43.186058,"lon":-2.437202},{"lat":43.186789,"lon":-2.43681},{"lat":43.188264,"lon":-2.436708},{"lat":43.189008,"lon":-2.436261},{"lat":43.189165,"lon":-2.43846},{"lat":43.18864,"lon":-2.439973},{"lat":43.189016,"lon":-2.442945},{"lat":43.188609,"lon":-2.443567},{"lat":43.189118,"lon":-2.444071},{"lat":43.188601,"lon":-2.445251},{"lat":43.188226,"lon":-2.445412},{"lat":43.188805,"lon":-2.446163},{"lat":43.189329,"lon":-2.446346},{"lat":43.189493,"lon":-2.446968},{"lat":43.189219,"lon":-2.447698},{"lat":43.18947,"lon":-2.448298},{"lat":43.189673,"lon":-2.449457},{"lat":43.188844,"lon":-2.450712},{"lat":43.188773,"lon":-2.451217},{"lat":43.189133,"lon":-2.451785},{"lat":43.189407,"lon":-2.45171},{"lat":43.189628,"lon":-2.451927}]},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EAndikokale - Irukurutzeta\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E(Azkoitiarantz)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Andikokale - Irukurutzeta\n","link":"","strokeColor":"Yellow","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"4","pos":[{"lat":43.174241,"lon":-2.413212},{"lat":43.174432,"lon":-2.412232},{"lat":43.173983,"lon":-2.411798},{"lat":43.173983,"lon":-2.411798},{"lat":43.173293,"lon":-2.409767},{"lat":43.173324,"lon":-2.409212},{"lat":43.173361,"lon":-2.409078},{"lat":43.173584,"lon":-2.409228},{"lat":43.173986,"lon":-2.408982},{"lat":43.174178,"lon":-2.408708},{"lat":43.174319,"lon":-2.408268},{"lat":43.174996,"lon":-2.408257},{"lat":43.175643,"lon":-2.407367},{"lat":43.175706,"lon":-2.407012},{"lat":43.17519,"lon":-2.406487},{"lat":43.175074,"lon":-2.404995},{"lat":43.174918,"lon":-2.404164},{"lat":43.174945,"lon":-2.403767},{"lat":43.175246,"lon":-2.403059},{"lat":43.175289,"lon":-2.402587},{"lat":43.175606,"lon":-2.402072},{"lat":43.175336,"lon":-2.401117},{"lat":43.175677,"lon":-2.400344},{"lat":43.176475,"lon":-2.400285},{"lat":43.177058,"lon":-2.399658},{"lat":43.177406,"lon":-2.399127},{"lat":43.178667,"lon":-2.397238},{"lat":43.179997,"lon":-2.397153},{"lat":43.181187,"lon":-2.395715},{"lat":43.181812,"lon":-2.394385},{"lat":43.182282,"lon":-2.392389},{"lat":43.181793,"lon":-2.390029},{"lat":43.181715,"lon":-2.388076},{"lat":43.180823,"lon":-2.385201},{"lat":43.180792,"lon":-2.383334},{"lat":43.180354,"lon":-2.38018},{"lat":43.176864,"lon":-2.374858},{"lat":43.176254,"lon":-2.371704},{"lat":43.176672,"lon":-2.37017},{"lat":43.176743,"lon":-2.368346}]},{"text":"","title":"","link":"","strokeColor":"#FF0000","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"2","pos":[]}],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":14,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[]}

XVIII mendeko errepide berria

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

Maltzagako tren lotunea
Ezkerrean merkantzia geltokia, Soraluzeko lurretan
(Lorenzo Oregi Zabale 1956)

Trenbidea

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

XIX mendearen bukaeran, Bilbao eta Donostia ez ziren trenez lotuta, gurdiz eta diligentziaz baizik. Gauzak zein pertsonak garraiatzeko Mirandako buelta osoa egin behar zen: Bilbao >> Urduña >> Ebroko Miranda >> Gazteiz >> Altsasu >> Zumarraga >> Donostia.

Halako buelta handia ekiditzeko, Ferrocarril Central de Vizcaya enpresa sortu zuten Bilbao-Durango trenbidea egiteko (1882). Arrakasta handia lortu zutenez, 1888 urtean Zurmarragaraino luzatu zuten, Donostiarako bidea laburtuz: Bilbao >> Durango >> Eibar >> Soraluze >> Bergara >> Zumarraga. Trenbidea bukatu zenean, Bilbaotik mugarainoko garraiobide azkarrena (bidaiariak, merkantziak) trenbidea zen, eta Soraluzetik pasatzen zen.

1901 urterako Bilbao eta Donostia lotu zituzten, eta Zumarragako zatia, Soraluzetik pasatzen zena, ardatz nagusiaren adarra bihurtu zen. Gasteizerako tartea urte haietan hasi ba zuten ere, 1897 urtean suztatzaileek kiebra jo zuten eta Estatua egin zen kargu. Gorabehera askoren ostean, 1919 urtean Mekolalde-Gasteiz tartea inauguratu zuten, eta beste hamar urte beranduago Gasteiz-Lizarra tartea.

Zabalik egon zen urteetan hainbat hobekuntza izan zituen Soraluzeko tartean: Olea inguruan tarte bat zuzendu eta Arkaitzeko tunela zabaldu (1910eko hamarkada), trenbidea elektrifikatu (1919), bigarren bazterbidea eraiki (1943), orratzak talonatzeko ekipoa ezarri (1962)...

Baina errepidearen konkurrentzia handia zen, eta jabearen (Espainiako estatua) orduko inbertsioak hutsaren hurrengoak ziren. Soraluzeko trenbidearen bukaera bi epetan egin zen: 1967ko abenduaren 31an Gasteizko trena kendu zuten, eta 1971ko otsailak 28an Maltzaga-Zumarraga adarra itxi zutenean, Soraluzeko geltokia zerbitzuri gabe geratu zen.

Istalazioak beste launurtetan mantendu ziren, Bergarako azpiestazio elektrikotik indarra Maltzagaraino eramateko. Baina 1975 urte inguruan Maltzagan egin zuten azpiestazio elektriko berria, eta orduan Soraluzeko trenbidearen istalazio guztiak desegin zituzten.

Saihesbidea

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

Autobidea

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

Deba bailarako tranbia

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

2000 urteko hamarkadan Eusko Jaurlaritzak Eskoriatza eta Maltzaga lotuko zituen tranbiaren proiektua bultzatu zuen. Tranbia berri honen laugarren fasea (Bergara-Maltzaga) Soraluzetik pasako zen.

Proiektua 2005 urtean aurkeztu zen Debagoieneko herritan, baina gobernuaren aldaketa batetik, eta udalek jarritako alegazioak bestetik, azkenean bertan behera geratu zen.