«Frontoiak (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

    Sorapediatik
    No edit summary
    No edit summary
     
    (Erabiltzaile berak tartean egindako 33 ekarpen ez dira erakusten)
    2. lerroa: 2. lerroa:
    Mendeetan zehar Soraluzek hainbat frontoi izan ditu, publiko zein pribatuak. Gaur egun 6 frontoi daude herrian, inoiz baino gehiago.
    Mendeetan zehar Soraluzek hainbat frontoi izan ditu, publiko zein pribatuak. Gaur egun 6 frontoi daude herrian, inoiz baino gehiago.


    ===Mendiko frontoia?===
    [[Fitxategi: Mendigain._Iruiyako_zelaia_(Juan_Carlos_Astiazarán_2020).jpg | thumb | right | 400px | Iruiyako zelaia (J.C. Astiazarán 2020)]]
    [[Mendigain (eu)|Mendigainean]] bada toki zelai bat [[Iruiya trikuharria (eu)|Iruiya]] parean<ref>Gazteleraz inoiz ''fotbol zelaia'' esan zaiona.</ref>, zabalgune lau-laua, lurrean harri laua ozta-ozta agertzen dela.
    ===Iruiya: mendiko frontoia?===
    [[Mendigain (eu)|Mendigainean]] bada toki zelai bat [[Iruiya trikuharria (eu)|Iruiya]] parean<ref>Gazteleraz inoiz ''futbol zelaia'' esan zaiona.</ref>, zabalgune lau-laua, lurrean harri laua ozta-ozta agertzen dela.


    Aintzinako artzaien pilota jolasekin lotuz, batzuk ikusi nahi izan dute ''bote luzea''ren<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Bote-luze Bote luzea]. Wikipedia (euskaraz).</ref> esparrua; eta bertako harria landutakoa izango zen lurrearen parean uzteko, horrela sake harri moduan erabiltzeko.
    Aintzinako artzaien pilota jolasekin lotuz, batzuk ikusi nahi izan dute ''bote luzea''ren<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Bote-luze Bote luzea]. Wikipedia (euskaraz).</ref> esparrua; eta bertako harria landutakoa izango zen lurrearen parean uzteko, horrela sake harri moduan erabiltzeko.
    9. lerroa: 10. lerroa:
    Dena den, ideia soila da, ez dago aldeko zein kontrako inolako argumenturik.
    Dena den, ideia soila da, ez dago aldeko zein kontrako inolako argumenturik.


    ===XX mende arteko frontoiak===
    ===XX mende arteko frontoi zaharrak===
    Herriko frontoi zaharrena, agian, [[Labana (eu)|labana]] izango zen. Ez dago garbi pilotan noiztik erabiltzen de pilotan egiteko, XVI mendetik (eliza bukatu zutenetik, eliz atari zaharra eta guzti) edo XVIII mendetik (1666 urtean eliz atari berria egin zutenetik). Dena dela, oso frontoi txikia zen, azken urteetan umeek besterik ez zutela erabiltzen.
    Herriko frontoi zaharrena, agian, [[Labana (eu)|labana]] izango zen. Ez dago garbi pilotan noiztik erabiltzen de pilotan egiteko, XVI mendetik (eliza bukatu zutenetik, eliz atari zaharra eta guzti) edo XVIII mendetik (1666 urtean eliz atari berria egin zutenetik). Dena dela, oso frontoi txikia zen, azken urteetan umeek besterik ez zutela erabiltzen.


    16. lerroa: 17. lerroa:
    Eta XVIII mende bukaeran [[Errebote-frontoia (eu)|errebote-frontoia]] eraiki zuten, [[Santa Maria la Real eliza (eu)|Santa Maria la Real parrokiaren]] hegoaldean, bote luzean aritzeko. Frontoia egiteko dirua bi familiak jarri zuten, Egizabaldarrek (indianoak) eta Aldasorotarrek; proiektua Miguel Antonio de Jaureguik egin zuen, 1788. urtean.  
    Eta XVIII mende bukaeran [[Errebote-frontoia (eu)|errebote-frontoia]] eraiki zuten, [[Santa Maria la Real eliza (eu)|Santa Maria la Real parrokiaren]] hegoaldean, bote luzean aritzeko. Frontoia egiteko dirua bi familiak jarri zuten, Egizabaldarrek (indianoak) eta Aldasorotarrek; proiektua Miguel Antonio de Jaureguik egin zuen, 1788. urtean.  


    ===XX mendearen lehen erdiko frontoiak===
    ===XX mende hasierako frontoiak===
    XX menderako errebotea ahaztuta zegoen Soraluzen. Baina erreboteko eremu txikia, hiru aldetik hormak zituela, frontoi moduan erabiltzen zen.  
    XX menderako errebotea ahaztuta zegoen Soraluzen. Baina erreboteko eremu txikia, hiru aldetik hormak zituela, [[Udal frontoi estalia (eu)|frontoi]] moduan erabiltzen zen.  


    [[Maristak (eu)|Maristek]] bere [[Maristen ikastetxea (eu)|ikastetxea]] eraiki zutenean (1910 hamarkadan), azpiko patioan frontoi txiki bat egin zuten, estalia. [[Elizburu kalea (eu)|Elizburutik]] [[Tren geltokia (eu)|tren geltokira]] zihoazten eskilaren parea hain zuzen. Frontoi hau ikastetxearekin batera bota zuten, 1968 urte inguruan.
    [[Maristak (eu)|Maristek]] bere [[Maristen ikastetxea (eu)|ikastetxea]] eraiki zutenean (1910 hamarkadan), azpiko patioan frontoi txiki bat egin zuten, estalia. [[Elizburu kalea (eu)|Elizburutik]] [[Tren geltokia (eu)|tren geltokira]] zihoazten eskilaren parea hain zuzen. Frontoi hau ikastetxearekin batera bota zuten, 1968 urte inguruan.


    Hamar bat urte geroago, 1923 urtean, Sesma familiak ''Toki Alai'' frontoia eraiki zuen [[Txara (eu)|Txaran]], pilotari profesionalak aritzeko asmoekin. Baina Soraluze txikia zela, eta frontoiak zuen irisgarritasun eskasa zela, frontoiak ez zuen egin pentsatutako bidea. [[Komunikabideak. Saihesbidea (eu)|Saihesbidea]] egiterakoan bota zuten, 1984 urtean.
    Hamar bat urte geroago, 1923 urtean, Sesma familiak [[Toki-Alai frontoia (eu)|''Toki-Alai'']] frontoia eraiki zuen [[Txara (eu)|Txaran]], pilotari profesionalak aritzeko asmoekin. Baina Soraluze txikia zela, eta frontoiak zuen irisgarritasun eskasa zela, frontoiak ez zuen egin pentsatutako bidea. [[Komunikabideak. Saihesbidea (eu)|Saihesbidea]] egiterakoan bota zuten, 1984 urtean.


    Urte hauetan ere [[San Andres ermita (eu)|San Andres ermitaren]] aurreko ataria osatu zuten, eta auzokoek frontoi moduan erabili izan dute gaur eguneko frontoi berria egin arte.
    Urte hauetan ere [[San Andres ermita (eu)|San Andres ermitaren]] aurreko ataria osatu zuten, eta auzokoek [[San Andreseko frontoi zaharra (eu)|frontoi]] moduan erabili izan dute gaur eguneko frontoi berria egin arte.


    Azkenik, 1932 urtean [[Batzokia (eu)|Batzokia]] egin zutenean ''Ur gain'' frontoia egin zuten azpian, [[Plaza Zaharra (eu)|Plaza Zaharra]] eta [[Deba ibaia (eu)|Deba]] ibaiaren arteko altura aprobetxatuz. Oraindik bizirik dago.
    Azkenik, 1932 urtean [[Batzokia (eu)|Batzokia]] egin zutenean [[Ur Gain frontoia (eu)|''Ur Gain'']] frontoia egin zuten azpian, [[Plaza Zaharra (eu)|Plaza Zaharra]] eta [[Deba ibaia (eu)|Deba]] ibaiaren arteko altura aprobetxatuz. Oraindik bizirik dago.


    ===XX mendearen bigarren erdiko frontoiak===
    ===Frontoi berriak===
    1970 hamarkadan udal frontoia estali zuten lehen aldiz, oso estalki arrunt baten bidez.
    1970 hamarkadan [[Udal frontoi estalia (eu)|udal frontoia]] estali zuten lehen aldiz, oso estalki arrunt baten bidez.


    1980 hamarkadaren hasieran Santa Ana komentua bota zuten, eta komentu eta ortuetan etxebizitzak eraiki zituzten. Honetaz gain, institutua jaso zuten eta bi frontoi. Bat Giza eskubideen plazakoa, institutuaren azpian, Iparraldeko joko garbi estilokoa (alboko hormarik gabekoa); bigarrena institutua eta eskola nazionalen artean, goiko frontoia. Honetaz gain, udal frontoiari estalki berria egon zioten, diseinukoa.
    1980 hamarkadaren hasieran Santa Ana komentua bota zuten, eta komentu eta ortuetan etxebizitzak eraiki zituzten. Honetaz gain, institutua jaso zuten eta bi frontoi. Bat Giza eskubideen plazakoa, institutuaren azpian, [[Giza Eskubideen plaza (eu)|horma bakarrekoa]]; bigarrena institutua eta eskola nazionalen artean, [[Goiko frontoia (eu)|goiko frontoia]]. Honetaz gain, udal frontoiari estalki berria egon zioten, diseinukoa.


    1984 urtean ''Arane'' kiroldegia zabaldu zuten. Bertan frontoi ederra dauka, herriko handiena eta onena.
    1984 urtean [[Arane kiroldegia (eu)|''Arane'']] kiroldegia zabaldu zuten. Bertan frontoi ederra dauka, herriko handiena eta onena.


    Azkenik, 2000 urtean ''Munua'' frontoi estalia inauguratu zuten San Andresen, bertako [[San Andres ermita (eu)|ermita]] eta [[San Andres baserria (eu)|San Andres baserriaren]] artean.
    Azkenik, 2000 urtean [[Munua frontoia (eu)|''Munua'']] frontoi estalia inauguratu zuten San Andresen, bertako [[San Andres ermita (eu)|ermita]] eta [[San Andres baserria (eu)|San Andres baserriaren]] artean.
     
    ===Eta bestelakoak===
    Jakina da edozein horma zuzenek pilotan aritzeko balio duela, eta bi paretak direnean zer esanik be!
     
    Beraz, ezin laga aipatu gabe pilotan aritzeko erabili diren herriko hainbat toki: [[Eliz ataria (eu)|Eliz atariko]] paretak (batez ere ate nagusiaren albokoak), goiko eskolaren bi jolastokien hormak, eskola nazionaleko paretak, [[San Ignazio ermita (eu)|San Ignazio]] ermitaren alboko txokoa...




    42. lerroa: 48. lerroa:
    {{#display_map:  
    {{#display_map:  
       43.175028, -2.413039 ~Erregetxeko frontoia~~Blue_marker.png;
       43.175028, -2.413039 ~Erregetxeko frontoia~~Blue_marker.png;
       43.174350, -2.412632 ~[[Labana (eu)               | Labana]]~~Blue_marker.png;
       43.174350, -2.412632 ~[[Labana (eu)                 | Labana]]~~Blue_marker.png;
       43.173784, -2.412506 ~[[Errebote-frontoia (eu)     | Errebote frontoia]]~~Blue_marker.png;
       43.173784, -2.412506 ~[[Errebote-frontoia (eu)       | Errebote frontoia]]~~Blue_marker.png;
       43.173579, -2.412385 ~Udal frontoi estalia;
       43.173579, -2.412385 ~[[Udal frontoi estalia (eu)    | Udal frontoi estalia]];
       43.174471, -2.412130 ~[[Maristen ikastetxea (eu)   | Maristen frontoia ]]~~Blue_marker.png;
       43.174471, -2.412130 ~[[Maristen ikastetxea (eu)     | Maristen frontoia ]]~~Blue_marker.png;
       43.174674, -2.415370 ~''Toki Alai'' frontoia~~Blue_marker.png;
       43.174674, -2.415370 ~[[Toki Alai frontoia (eu)      | ''Toki Alai'' frontoia]]~~Blue_marker.png;
       43.175069, -2.413715 ~[[Batzokia (eu)             | ''Ur gain'' frontoia]];
       43.175069, -2.413715 ~[[Ur Gain frontoia (eu)       | ''Ur Gain'' frontoia]];
       43.173440, -2.412361 ~[[Giza eskubideen plaza (eu) | Beheko frontoia]];
      43.173722, -2.412344 ~Eskola nazionaletako aterpea~~Blue_marker.png;
       43.173663, -2.412125 ~Goiko frontoia;
       43.173440, -2.412361 ~[[Giza Eskubideen plaza (eu)   | Horma bakarreko frontoia]];
       43.174970, -2.414474 ~[[Arane kiroldegia (eu)     | ''Arane'' kiroldegiko frontoia]]
       43.173663, -2.412125 ~[[Goiko frontoia (eu)          | Goiko frontoia]];
       43.174970, -2.414474 ~[[Arane kiroldegia (eu)#Kirola | ''Arane'' kiroldegiko frontoia]]
       | type = earth | height = 800px | width = 1000px
       | type = earth | height = 800px | width = 1000px
    }}
    }}
    57. lerroa: 64. lerroa:
    ==Frontoiak==
    ==Frontoiak==
    {| class="wikitable col1cen col2cen col3cen"
    {| class="wikitable col1cen col2cen col3cen"
    ! width= "100 px" style="background:Tan" | Izena
    ! width= "150 px" style="background:Tan" | Izena
    ! width= "200 px" style="background:Tan" | Argazkia
    ! width= "200 px" style="background:Tan" | Argazkia
    ! width= "100 px" style="background:Tan" | Aroa
    ! width= "100 px" style="background:Tan" | Aroa
    ! width= "300 px" style="background:Tan" | Ezaugarriak
    ! width= "250 px" style="background:Tan" | Ezaugarriak
    |-
    |-
    | [[Labana (eu)|Labana]] || || XVI mende bukaera
    | [[Labana (eu)#Frontoia | Labana]] || [[Fitxategi: Santa Maria la Real eliza. Aztarna zaharrak (Juan Carlos Astiazarán 2017).jpg | 200px]]
    | Frontoi ez-formala, ume eta mutikoentzat. <br> Bertako harlauzak desberdinak ziren, labanak, tokiaren izenak berak esaten duenez. Nahiz eta harmaila bat izatea buelta osoan, umeek frontoi moduan erabili izan oi zuten, gehien bat [[Motxailadak (eu)|''motxailadatan'']] aritzeko. <br>  
    | XVI mendea >>
    Eliza ataria zaharberritu zutenean harmaila kendu eta zorua ere berriztu zuten, gaur egungoa labana ez dela.
    | Frontoi ez-formala, ume eta mutikoentzat, gehien bat [[Motxailadak (eu)|''motxailadatan'']] aritzeko. <br> Txikia da (6 metro luze eta 2'5 metro zabal).
    |-
    |-
    | Erregetxeko fontoia ||  || 1804 urtean eraitsia ||
    | Erregetxeko frontoia ||  || 1804 urtean eraitsia
    | Seguru asko, herriko frontoi zaharrena Erregetxe orubean egon zena izan zen; [[Plaza Zaharra (eu)|Plaza Zaharraren]] gainean, hain zuzen. <br> Frontoia bota zuten [[Erregetxea (eu)|Erregetxea]] egiteko, 1804 urtean. <br> Gaur egun ez da inolako aztarnarik geratzen. Erregetxea 1975 urtean bota zuten, eta 2004an zundaketa arkeologikoak egin zituzten, Alfredo Moraza Barea-ren gidaritzapean. Honek [[Erregetxe orubea (eu) | Erregetxe orubea]] artikuluan jaso zuenez:
    :<small>''Hala eta guztiz ere, interbentzio arkeologikoak ez zuen Erregetxe eraikina eraiki baino lehenagoko okupazioaren zantzurik eskaini. Beraz, 1804. urte inguruan fabrika birgaitzeko bururatutako obrek lehenagoko maila betikoz galarazi zutela pentsatzen dugu.''</small>
    |-
    |-
    | [[Errebote-frontoia (eu) | Errebote-frontoia]] ||   || ||
    | [[Errebote-frontoia (eu) | Errebote-frontoia]] || [[Fitxategi: 15_Frontoia._Lehen.jpg | 200px]]
    | 1785-XX mendea
    | 17 bat metrotako zabalera zuen, eta bi eremutan banatuta zegoen, 11 eta 53 metrotakoak. <br> Sake harria XX mende erdialdean desagertu zen. <br> Gaur egun beste kiroletarako erabiltzen da: esku-baloia, fulbito...
    |-
    |-
    | [[Maristen ikastetxea (eu) | Maristen frontoia]] ||   || ||
    | [[Maristen ikastetxea (eu)#Beheko maila | Maristen frontoia]] || [[Fitxategi: Maristen_ikastetxea._Ikasleak_frontoi_aurrean_(1933).jpg | 200px]]
    | 1913-1975
    | Ikastetxearen beheko patioan zegoen. <br> Txikia zen (12 bat metro luze, eta 5 bat metro zabal), baina estalia.
    |-
    |-
    | [[San Andreseko frontoi zaharra (eu) | San Andreseko frontoi zaharra]] ||   || ||
    | [[San Andreseko frontoi zaharra (eu) | San Andreseko frontoi zaharra]] || [[Fitxategi: San_Andres._1991_jaiak_03_(1991).jpg | 200px]]
    | XX mendea >>
    | Frontoi txikia da, 3 x 13 metro, gutxi gora behera.
    |-
    |-
    | [[Toki Alai frontoia (eu) | ''Toko Alai'' frontoia]] ||   || ||
    | [[Toki-Alai frontoia (eu) | ''Toki-Alai'' frontoia]] <br> ''(Sesma frontoia)'' || [[Fitxategi: Toki_Alai_frontoia._Ikuspegi_orokorra.jpg | 200px]]
    | 1923-1983
    | Frontoiaren bi pareta kendutak, egurrezko egitura zuen. <br> Profesionalentzako frontoia: kantxa luzea eta bi pisu ikusleentzat.
    |-
    |-
    | [[Ur Gain frontoia (eu) | ''Ur Gain'' frontoia]] ||   || ||
    | [[Ur Gain frontoia (eu) | ''Ur Gain'' frontoia]] || [[Fitxategi: Batzokia._Ur_gain_frontoia._Kantxa.jpg | 200px]]
    | 1933 >>
    | Kantxa 18 bat metro luze da, eta 5,5 metro zabal. <br> Atzekaldean solairua dauka ikusleentzat.
    |-
    |-
    | [[Udal frontoi estalia (eu) | Udal frontoi estalia]] ||   || ||
    | [[Udal frontoi estalia (eu) | Udal frontoi estalia]] || [[Fitxategi: Udal_frontoi_estalia._Ikuspegi_orokorra.jpg | 200px]]
    | XIX mendea >>
    | Frontoi estalia. Harlosazko kantxa 20 metro luze da, eta 15 metro zabal. Pareten altura 8 metrotakoa da.
    |-
    |-
    | [[Giza eskubideen plaza (eu) | Joko garbia]] ||   ||  ||
    | Eskoletako aterpea || [[Fitxategi: Frontoia. Eskola nazionalak.jpg | 200px]]
    | 1961-1990
    | Eskola nazionalak egin zirenean, aterpea txoko polita zen pilotan aritzeko. <br> 1990 hamarkadan aterpea itxi zuten umezaintza bertan egiteko.
    |-
    |-
    | [[Goiko frontoia (eu) | Goiko frontoia]] ||   || ||
    | [[Giza Eskubideen plaza (eu) | Horma bakarreko frontoia]] || [[Fitxategi: Giza_Eskubideen_plaza._Frontoia.jpg | 200px]]
    | 1980 >>
    | Horma bakarreko frontoia. <br> Frontisa 10 metro zabal da, eta kantxa 18 bat metro luze.
    |-
    |-
    | [[Arane kiroldegia (eu) | ''Arane'' kiroldegiko frontoia]] ||   || ||
    | [[Goiko frontoia (eu) | Goiko frontoia]] || [[Fitxategi: Goiko_frontoia._Ikuspegi_orokorra.jpg | 200px]]
    | 1980 >>
    | Frontoia ez da estalia, irekia da. Frontisa 8 metro zabal da, eta kantxa 16 bat metro luze.
    |-
    |-
    | [[Arane kiroldegia (eu) | ''Arane'' kiroldegiko frontoia]] ||   || ||
    | [[Arane kiroldegia (eu)#Kirola | ''Arane'' kiroldegiko frontoia]] || [[Fitxategi: Arane_kiroldegia._Frontoia._Kantxa.jpg | 200px]]
    | 1988 >>
    | Estalia eta hiru hormakoa, 40 metro luze da eta 22 metro zabal; pareten altuera 10 metrotakoa da. <br> Pilotaz gain, saski-baloia, eskubaloia, fulbitoa (areto-futbola), gimnasia orokorra edota gimnasia erritmikorako ere balio du.
    |-
    |-
    | [[Munua frontoia (eu) | ''Munua'' frontoia]] ||   || ||
    | [[Munua frontoia (eu) | ''Munua'' frontoia]] || [[Fitxategi: Munua_frontoia._Albotik.jpg | 200px]]
    | 2000 >>
    | Frontoi estalia. Frontisak 14 metroko zabalera du, eta kantxa 21 metro luze da. Pareten altuera, berriz, 10 metro da.
    |}
    |}
    ===Erregetxeko frontoia===
    Seguru asko, herriko frontoi zaharrena Erregetxe orubean egon zena izan zen; [[Plaza Zaharra (eu)|Plaza Zaharraren]] gainean, hain zuzen.
    Frontoia bota zuten [[Erregetxea (eu)|Erregetxea]] egiteko, 1804 urtean. Ordurako frontoi berria egina zegoen (proiektua, Miguel Antonio de Jaureguik egindakoa, 1788 urtekoa da). Frontoi berri hau errebote-frontoia izanik, erregetxeko frontoia ere errebote-frontoia izango zen.
    Gaur egun ez da inolako aztarnarik geratzen. Erregetxea 1975 urtean bota zuten, eta 2004an zundaketa arkeologikoak egin zituzten, Alfredo Moraza Barea-ren gidaritzapean. Honek [[Erregetxe orubea (eu) | Erregetxe orubea]] artikuluan jaso zuenez:
    ::''Hala eta guztiz ere, interbentzio arkeologikoak ez zuen Erregetxe eraikina eraiki baino lehenagoko okupazioaren zantzurik eskaini. Beraz, 1804. urte inguruan fabrika birgaitzeko bururatutako obrek lehenagoko maila betikoz galarazi zutela pentsatzen dugu.''
    ===Labana (eliz ataria)===
    ::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[Labana (eu) | ''hemen'']].</small>
    Frontoi moduko hau parrokiaren [[Eliz ataria (eu)|eliz atarian]] zegoen, ezkerreko aldean, ate txikiaren ondoan.
    [[Fitxategi: 15_Frontoia._Lehen.jpg | thumb | right | 400px | Errebote-frontoia ia osorik zenean]]
    ===Errebote-frontoia edo udal frontoia===
    ::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[Errebote-frontoia (eu) | ''hemen'']].</small>
    XVIII mende bukaeran errebote-frontoia eraiki zuten Soraluzen, errebote luzean aritzeko. Proiektua Miguel Antonio de Jaureguik egin zuen, 1788 urtean; eta frontoia egiteko dirua bi familiak jarri zuten, Egizabaldarrek (indianoak) eta Aldasorotarrek.
    Frontoia parrokiaren hegoaldean eraiki zuten. 17 bat metrotako zabalera zuen, eta luzeeran bi eremutan banatuta zegoen, 53 eta 11 metrotakoak.
    Urteekin errebotea jokatzeari laga egin zitzaion, eta XX mendean beste kirol erabilerak izan ditu (esku pilota, eskubaloia, fulbitoa, saski baloia...), eta nonek ekarri du frontoiaren desitxuraketa: pasamarrarik ez dago, sake harria desagertu zen, harmaila gehienak ere bota zituzten... eta errebotearen oroitzapena ere aspaldi desagertu zen herrian.
    [[Fitxategi: Maristen_ikastetxea._Planoa.jpg | thumb | left | 400px | Maristen ikastetxea. Planoa]]
    ===Maristen frontoia===
    ::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[Maristen ikastetxea (eu)#Beheko maila | ''hemen'']].</small>
    Maristak Soraluze etorri ziren 1909 urtean, eta 1912-1913 urte inguruan ikastetxe berria zabaldu zuten.
    Ikastetxea parrokia eta tren geltokiaren artean eraiki zuten, eta bi mailatan antolatuta zegoen. Goikoan ikasgelak eta beraien etxebizitza zeuden, eta behekoan patioa eta estalitako pilota frontoi txiki bat.
    [[Fitxategi: 14_Kotxebidea._Lehen.jpg | thumb | right | 400px | Sesma frontoia atzekaldean]]
    ===Sesma frontoia===
    Sesma frontoia 1923 urtean zabaldu zen, Txaran, eta bertara joateko eskilara luze aldapatsua igo behar zen, Errabal eta Baltegieta arteko puntutik abiatzen zirenak. Frontoiaren bi pareta kendutak, egurrezko egitura zuen.
    Hasierako urteetan profesionalen arteko partiduak ere jokatzen zituzten bertan, baina Soraluze herri txikia izanik, eta frontoia irisgarritasun eskasa zuenez, ez zuen bide luzerik egin. Esaten dutenez, Atano III.a azkoitiar pelotari ezagunak han entrenatzen omen zuen, Soraluzen lanean jardun zuen garaian.
    Herriko [[Komunikabideak. Saihesbidea (eu)|saihesbidea]] bertatik pasa behar zuela eta, 1983 urtean eraitsi zuten.
    ===''Ur gain'' frontoia===
    ::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[Batzokia (eu) | ''hemen'']].</small>
    ''Ur gain'' frontoia herriko batzokian dago.
    1932 urtean batzokia eraiki zutenean, Plaza Zaharraren albo batean egin zuten, Deba ibaiaren aldera. Plaza eta ibaiaren artean altura handia dagoenez, Batzokia plazaren parean egiteko egitura handia jaso izan behar zuten azpian. Egitura honetan, besteak beste, frontoia egin zuten.
    Ez da oso frontoi handia, baina nahikoa polita eta, ibaiaren aldean dagoenez, argitasun oparoa du. Trinketea ez bada ere, baditu ezaugarri pare bat. Alde batetik, ezkerreko paretaz gain eskumako "pareta" dauka, ibai aldeko leihoak egiten dutena; gainera, atzeko aldean egurrezko solairua dauka altuan, ikusleentzako.
    ''(handitzeko, sakatu gainean)''
    <gallery>
      Deba_erreka._Batzokia,_zubia_eta_kiroldegia_(2017).jpg            | Batzokia, zubia eta kiroldegia
      Batzokia._Ur_gain_frontoia._Kantxa.jpg                            | ''Ur gain'' frontoiaren kantxa.jpg
      Batzokia._Ur_gain_frontoia._Solairua.jpg                          | ''Ur gain'' frontoiaren solairua.jpg
    </gallery>
    ===Giza eskubideen frontoia===
    ===Goiko frontoia===
    ===Arane kiroldegiko frontoia===
    ===San Andreseko eliz ataria===
    ===San Andreseko frontoia===




    ==Erreferentziak==
    ==Erreferentziak==
    * [[Esku-pilota Soraluzen (eu) | Pilota kontuak: 1900-1983]]. ''Mengala'' (Soraluzeko Jaiak 1997).


    [[Kategoria: Kirolak]]
    [[Kategoria: Pilota]]

    Hauxe da oraingo bertsioa, 18:17, 20 azaroa 2020 data duena

    Historia

    Mendeetan zehar Soraluzek hainbat frontoi izan ditu, publiko zein pribatuak. Gaur egun 6 frontoi daude herrian, inoiz baino gehiago.

    Iruiyako zelaia (J.C. Astiazarán 2020)

    Iruiya: mendiko frontoia?

    Mendigainean bada toki zelai bat Iruiya parean[1], zabalgune lau-laua, lurrean harri laua ozta-ozta agertzen dela.

    Aintzinako artzaien pilota jolasekin lotuz, batzuk ikusi nahi izan dute bote luzearen[2] esparrua; eta bertako harria landutakoa izango zen lurrearen parean uzteko, horrela sake harri moduan erabiltzeko.

    Dena den, ideia soila da, ez dago aldeko zein kontrako inolako argumenturik.

    XX mende arteko frontoi zaharrak

    Herriko frontoi zaharrena, agian, labana izango zen. Ez dago garbi pilotan noiztik erabiltzen de pilotan egiteko, XVI mendetik (eliza bukatu zutenetik, eliz atari zaharra eta guzti) edo XVIII mendetik (1666 urtean eliz atari berria egin zutenetik). Dena dela, oso frontoi txikia zen, azken urteetan umeek besterik ez zutela erabiltzen.

    Beste frontoi bat Plaza Zaharraren gainean zegoen, Erregetxea egiterakoan (1804-1809) bota zutena. Ez dakigu zer nolakoa izango zen, bote luzea edo bote motzekoa. 2005 urtea egindako indusketek ez zuten frontoiaren aztarnarik topa.

    Eta XVIII mende bukaeran errebote-frontoia eraiki zuten, Santa Maria la Real parrokiaren hegoaldean, bote luzean aritzeko. Frontoia egiteko dirua bi familiak jarri zuten, Egizabaldarrek (indianoak) eta Aldasorotarrek; proiektua Miguel Antonio de Jaureguik egin zuen, 1788. urtean.

    XX mende hasierako frontoiak

    XX menderako errebotea ahaztuta zegoen Soraluzen. Baina erreboteko eremu txikia, hiru aldetik hormak zituela, frontoi moduan erabiltzen zen.

    Maristek bere ikastetxea eraiki zutenean (1910 hamarkadan), azpiko patioan frontoi txiki bat egin zuten, estalia. Elizburutik tren geltokira zihoazten eskilaren parea hain zuzen. Frontoi hau ikastetxearekin batera bota zuten, 1968 urte inguruan.

    Hamar bat urte geroago, 1923 urtean, Sesma familiak Toki-Alai frontoia eraiki zuen Txaran, pilotari profesionalak aritzeko asmoekin. Baina Soraluze txikia zela, eta frontoiak zuen irisgarritasun eskasa zela, frontoiak ez zuen egin pentsatutako bidea. Saihesbidea egiterakoan bota zuten, 1984 urtean.

    Urte hauetan ere San Andres ermitaren aurreko ataria osatu zuten, eta auzokoek frontoi moduan erabili izan dute gaur eguneko frontoi berria egin arte.

    Azkenik, 1932 urtean Batzokia egin zutenean Ur Gain frontoia egin zuten azpian, Plaza Zaharra eta Deba ibaiaren arteko altura aprobetxatuz. Oraindik bizirik dago.

    Frontoi berriak

    1970 hamarkadan udal frontoia estali zuten lehen aldiz, oso estalki arrunt baten bidez.

    1980 hamarkadaren hasieran Santa Ana komentua bota zuten, eta komentu eta ortuetan etxebizitzak eraiki zituzten. Honetaz gain, institutua jaso zuten eta bi frontoi. Bat Giza eskubideen plazakoa, institutuaren azpian, horma bakarrekoa; bigarrena institutua eta eskola nazionalen artean, goiko frontoia. Honetaz gain, udal frontoiari estalki berria egon zioten, diseinukoa.

    1984 urtean Arane kiroldegia zabaldu zuten. Bertan frontoi ederra dauka, herriko handiena eta onena.

    Azkenik, 2000 urtean Munua frontoi estalia inauguratu zuten San Andresen, bertako ermita eta San Andres baserriaren artean.

    Eta bestelakoak

    Jakina da edozein horma zuzenek pilotan aritzeko balio duela, eta bi paretak direnean zer esanik be!

    Beraz, ezin laga aipatu gabe pilotan aritzeko erabili diren herriko hainbat toki: Eliz atariko paretak (batez ere ate nagusiaren albokoak), goiko eskolaren bi jolastokien hormak, eskola nazionaleko paretak, San Ignazio ermitaren alboko txokoa...


    Kokapena

    Mapan agertzen dira Soraluzek dituen (gorriz) eta izan dituen frontoiak (urdinez). Mapatik kanpo San Andreseko frontoiak geratzen dira.

    Mapa kargatzen...


    Frontoiak

    Izena Argazkia Aroa Ezaugarriak
    Labana Santa Maria la Real eliza. Aztarna zaharrak (Juan Carlos Astiazarán 2017).jpg XVI mendea >> Frontoi ez-formala, ume eta mutikoentzat, gehien bat motxailadatan aritzeko.
    Txikia da (6 metro luze eta 2'5 metro zabal).
    Erregetxeko frontoia 1804 urtean eraitsia Seguru asko, herriko frontoi zaharrena Erregetxe orubean egon zena izan zen; Plaza Zaharraren gainean, hain zuzen.
    Frontoia bota zuten Erregetxea egiteko, 1804 urtean.
    Gaur egun ez da inolako aztarnarik geratzen. Erregetxea 1975 urtean bota zuten, eta 2004an zundaketa arkeologikoak egin zituzten, Alfredo Moraza Barea-ren gidaritzapean. Honek Erregetxe orubea artikuluan jaso zuenez:
    Hala eta guztiz ere, interbentzio arkeologikoak ez zuen Erregetxe eraikina eraiki baino lehenagoko okupazioaren zantzurik eskaini. Beraz, 1804. urte inguruan fabrika birgaitzeko bururatutako obrek lehenagoko maila betikoz galarazi zutela pentsatzen dugu.
    Errebote-frontoia 15 Frontoia. Lehen.jpg 1785-XX mendea 17 bat metrotako zabalera zuen, eta bi eremutan banatuta zegoen, 11 eta 53 metrotakoak.
    Sake harria XX mende erdialdean desagertu zen.
    Gaur egun beste kiroletarako erabiltzen da: esku-baloia, fulbito...
    Maristen frontoia Maristen ikastetxea. Ikasleak frontoi aurrean (1933).jpg 1913-1975 Ikastetxearen beheko patioan zegoen.
    Txikia zen (12 bat metro luze, eta 5 bat metro zabal), baina estalia.
    San Andreseko frontoi zaharra San Andres. 1991 jaiak 03 (1991).jpg XX mendea >> Frontoi txikia da, 3 x 13 metro, gutxi gora behera.
    Toki-Alai frontoia
    (Sesma frontoia)    		 Toki Alai frontoia. Ikuspegi orokorra.jpg 1923-1983 Frontoiaren bi pareta kendutak, egurrezko egitura zuen.
    Profesionalentzako frontoia: kantxa luzea eta bi pisu ikusleentzat.
    Ur Gain frontoia Batzokia. Ur gain frontoia. Kantxa.jpg 1933 >> Kantxa 18 bat metro luze da, eta 5,5 metro zabal.
    Atzekaldean solairua dauka ikusleentzat.
    Udal frontoi estalia Udal frontoi estalia. Ikuspegi orokorra.jpg XIX mendea >> Frontoi estalia. Harlosazko kantxa 20 metro luze da, eta 15 metro zabal. Pareten altura 8 metrotakoa da.
    Eskoletako aterpea Frontoia. Eskola nazionalak.jpg 1961-1990 Eskola nazionalak egin zirenean, aterpea txoko polita zen pilotan aritzeko.
    1990 hamarkadan aterpea itxi zuten umezaintza bertan egiteko.
    Horma bakarreko frontoia Giza Eskubideen plaza. Frontoia.jpg 1980 >> Horma bakarreko frontoia.
    Frontisa 10 metro zabal da, eta kantxa 18 bat metro luze.
    Goiko frontoia Goiko frontoia. Ikuspegi orokorra.jpg 1980 >> Frontoia ez da estalia, irekia da. Frontisa 8 metro zabal da, eta kantxa 16 bat metro luze.
    Arane kiroldegiko frontoia Arane kiroldegia. Frontoia. Kantxa.jpg 1988 >> Estalia eta hiru hormakoa, 40 metro luze da eta 22 metro zabal; pareten altuera 10 metrotakoa da.
    Pilotaz gain, saski-baloia, eskubaloia, fulbitoa (areto-futbola), gimnasia orokorra edota gimnasia erritmikorako ere balio du.
    Munua frontoia Munua frontoia. Albotik.jpg 2000 >> Frontoi estalia. Frontisak 14 metroko zabalera du, eta kantxa 21 metro luze da. Pareten altuera, berriz, 10 metro da.


    Erreferentziak

    1. ↑ Gazteleraz inoiz futbol zelaia esan zaiona.
    2. ↑ Bote luzea. Wikipedia (euskaraz).
    "http://www.sorapedia.eus/index.php?title=Frontoiak_(eu)&oldid=21587"(e)tik jasota