|
|
| (Erabiltzaile berak tartean egindako 6 ekarpen ez dira erakusten) |
| 1. lerroa: |
1. lerroa: |
| ==Azalpen orokorrak== | | ==Azalpen orokorrak== |
| Beste toki askoren moduan, Soraluzen ere ura ustiatzeko hainbat bolu edota errota eraiki zituzten. | | Beste toki askoren moduan, Soraluzen ere ura ustiatzeko hainbat errota eraiki zituzten. Lurra lantzerakoan orografiak asko laguntzen ez badu ere (ikus [[Soroetako mugak Soraluzen (eu)|Soroetako mugak Soraluzen]]), herriko aldapek berebiziko indarra ematen diote urari, beren ustiaketa lagunduz. |
|
| |
|
| Lurra lantzerakoan orografiak asko laguntzen ez badu ere (ikus [[Soroetako mugak Soraluzen (eu)|Soroetako mugak Soraluzen]]), herriko aldapek berebiziko indarra ematen diote urari, beren ustiaketa lagunduz.
| | Errota izena latinezko ''rota'' berbatik dator; hau da, errobera. Soraluzeko kasuan urak eragindako erroberak ziren, ur-errotak. Aintzinean beste bi izen ere erabili izan dira Soraluzen: bolua edo boluna ([[Agarrebolu baserria (eu)|Agirre boluna]], esateko) eta igera, iparraldeko ''ehiera''ren parekoa ([[Igareta errota (eu) | Igareta]]). |
|
| |
|
| Errotak, modu orokorrean, olak izan zitezkeen (mailua edo barrena edo... mugitzen), ogi errotak (errotarriak mugitzen) eta, azkenik, zentralak (turbinak mugitzen indarra sortzeko). Soraluzeko errota asko hiru urratsak egin dituzte, batetik bestera pasatzen premiak bultzatuta. Azkenik, izen aldaketak direla eta, ezin daiteke baztertu sarrera honetan jasotako errota batzuk bi aldiz agertzea, baina izena aldatuta.
| | Aspaldiko izen horietaz gain, errotek beste izenak hartu dituzte ustiatzeko moduaren arabera: ogi errotak (errotarriak mugiaraztzen laboreak apurtzeko), olak, burdinolak, barrenak, sutegiak (mailuak gora eta behera erabiltzen), pilak edo batanak (mailuak lihoa estuzeko erabiliz), zentralak (turbinak mugitzen indarra sortzeko)... |
| | |
| | Soraluzeko errota askok erabilera bat baino gehiago izan dituzte, batetik bestera pasatzen garaiko interesen arabera. Gainera, izen aldaketak direla eta, ezin daiteke baztertu sarrera honetan jasotako errota batzuk bi aldiz agertzea, baina izena aldatuta. |
| | |
| | |
| | ==Ogi errota zaharrak== |
| | Soraluzeko Artxibo Historikoaren agiri zaharrenak XVI. mende hasierakoa izanik, gutxi dira aurreko mendeetako berriak. Hala ere, bertan agertzen diren aipamenei kasu eginda, ogi errota batzuen aztarnak topa daitezke. |
| | |
| | Udalak [[Igareta errota (eu)|Igareta]] errotaren erdia 1476. urtean saldu zuen. Beraz, errota zaharragoa da, XV. edo XIV. mendekoa seguruena. |
| | |
| | Bost urte lehenago Domenja Loiolakoa [[Igarate etxea (eu)|Igaraten]] jaio zen, epailearen aurrean aitortu zuen moduan: ''1471.ean Igerateko errotan jaio eta anai-arrebekin bizi zela, azken hauek errentan izan zutela orain dela zortzi urte arte''. |
| | |
| | [[Arkaitz baserria (eu)|Arkaitzeko]] errotari XVI. mende hasieran ''Igueraçaarraga'' esaten zioten (Iguera = errota + çaarra = zaharra + aga). Beraz, hau ere XV. edo XIV. mendekoa izango zen, zaharragoa ez bazen. |
| | |
| | [[Agarreburu baserria (eu)|Agirreboluna]] ere 1515.eko Soraluzeko bideen azalpenean agertzen da: ''...Agirre errekara doana, erreka horreran dagoen errota ondoan...''. Pentsatzekoa da aurreko mendetakoa izatea. |
| | |
| | Azkenik, [[Alzubiaga errota (eu)|Alzubiagaren]] berriak 1543.ekoak dira, jabeek alokatu zutenekoa bertan barrena jartzeko. Baina izen zaharrek (''Aurteingo-Yguerea'' eta ''Aurtengo-bolua'') askoz zaharragoa dela adierazten dute. |
| | |
| | Honek ez du esan nahi besterik ez zirenik, baina bai hemen jasotakoak. |
| | |
| | {{#display_map: |
| | 43.169944, -2.404555~[[Agarreburu baserria (eu) | Agirre boluna]]; |
| | 43.176556, -2.420567~[[Errotabarri baserria (eu) | Aurteingo Yguerea]]; |
| | 43.177970, -2.420517~[[Igarate etxea (eu) | Igarate]]; |
| | 43.176083, -2.414286~[[Igareta errota (eu) | Igareta]]; |
| | 43.172019, -2.408774~[[Olea baserria (eu) | Olea]]; |
| | 43.169131, -2.406169~[[Arkaitz baserria (eu) | Ygueraçaarraga]] |
| | |type=earth |height=800px |width=1000px |
| | }} |
|
| |
|
|
| |
|
| ==Olak== | | ==Olak== |
| Alboko herriekin konparatuz, Soraluzek badu alde honetatik berezitasuna. Esandako moduan, nekazaritzandako aukera larregi ematen ez zuenez, bertakoek industriari ekin zioten. Eta industriak ezer behar badu, indarra da. Beraz, sortutako errotak nekazaritzarako baino industriarako sortu zituzten gehien bat, armak forjatzeko; arma zuriak lehen eta suzko armak gero (ikus [[Armak eta lanabesak (eu)|Armak eta lanabesak]]). | | Alboko herriekin konparatuz, Soraluzek badu alde honetatik berezitasuna. Esandako moduan, nekazaritzandako aukera larregi ematen ez zuenez, bertakoek industriari ekin zioten. Eta industriak ezer behar badu, indarra da. |
|
| |
|
| Batez ere bi ingurutan agertu ziren olak, Sagar-errekan ([[Igarate etxea (eu) | Igarate]], [[Errotabarri baserria (eu) | Alzubiaga]], [[Barrena baserria (eu) | ''barrena zaarra'']], [[Mutxaneko etxe zarra (eu) | Sagarraga]], [[Olabarrena (eu) | Olabarrena]]) eta Olean ([[Agarreburu baserria (eu) | Agirre boluna]], [[Arkaitz baserria (eu) | Arkaitz]], [[Bolu errota (eu) | Bolu/ Egotza]], [[Olea baserria (eu) | Olea]] bera eta [[Txitxirriketa ola (eu) | Txitxirriketa]]). Herriko erdigunean, berriz, [[Malmero errota (eu)| Igareta]] zegoen, eta oso gertu [[Etxaburueta errota (eu)|Etxaburueta errota]].
| | XV. mende bukaeran hasi eta XVI. mendean burdingintza eta, batez ere, armagintzaren loraldia izan zen Soraluzen. Hasiera batean bigarren urratseko burdinolak eta sutegiak sortuz<ref>Burdinola nagusiek burdin mea totxo handitan bihurtzen zuten, bigarren mailako burdinolek (''ferrería sotil'') totxo hauek mehetu eta luzatu egiten zuten, eta sutegiek, berriz, azken produktuak landu: arma zuriak lehen eta suzko armak gero (ikus [[Armak eta lanabesak (eu)|Armak eta lanabesak]]).</ref>, eta gero barrenak eraikitzen. |
|
| |
|
| Gainera, Sagar-erreka bailaran [[Olakorta erreka (eu)|Olakorta]], [[Bolinegi erreka (eu)|Bolinegi]] eta Gastandola izeneko errekak badira, eta Ibarrola baserria ere. Izenengatik olak edota errotak izandakoak aurretik.
| | Hauek mugitzeko, batzuetan aurreko errotak erabili zituzten, bi erabilera uztartuz: arkabuzak eta mosketeak zulatzeaz gain (barrenak), laboreak apurtzeko ere erabiltzen zituzten (ogi-errotak); esateko, [[Malmero errota (eu)| Igareta]] errota. Baina orokorrean berriak egin zituzten, hauetako bakarren batek, [[Olabarrena (eu) | Ybaiçabal/ Olabarrena]], lan bikoitza ere egiten zuela. |
|
| |
|
| Kontutan hartu behar da Igareta eta Ibaizabal errotak lan bikoitza egiten zuten: arkabuzak eta mosketeak zulatzeaz gain (barrenak), laboreak apurtzeko ere erabiltzen zituzten (ogi-errotak).
| | Batez ere bi ingurutan agertu ziren olak, Sagar-errekan ([[Mutxaneko etxe zarra (eu) | Sagarraga]], [[Barrena baserria (eu) | ''barrena zaarra'']], [[Errotabarri baserria (eu) | Arçubiaga/ Ertaingo Yguerea]], [[Igarate etxea (eu) | Igarate]], [[Olabarrena (eu) | Ybaiçabal/ Olabarrena]]) eta Olean ([[Olea baserria (eu) | Olea]] bera, [[Arkaitz baserria (eu) | Ygueraçaarraga/ Arkaitz]], [[Agarreburu baserria (eu) | Agirre boluna]], [[Txitxirriketa ola (eu) | Txitxirriketa]] eta [[Bolu errota (eu) | Bolu/ Egotza]]). Herriko erdigunean, berriz, [[Malmero errota (eu)| Igareta]] errota ''ferreria sotil'' bihurutu zuten lehen, eta aurki barrena erantsi zioten; eta oso gertu [[Etxaburueta errota (eu)|Etxaburueta errota]]. |
| | |
| | Gainera, Sagar-erreka bailaran baina Soraluze udalerritik kanpo [[Olakorta erreka (eu)|Olakorta]], [[Bolinegi erreka (eu)|Bolinegi]] eta Gastandola izeneko errekak badira, eta Ibarrola baserria ere. Izenengatik olak edota errotak izandakoak aurretik. |
|
| |
|
| {{#display_map: | | {{#display_map: |
| 33. lerroa: |
63. lerroa: |
|
| |
|
| ==Ogi errotak== | | ==Ogi errotak== |
| Armagintzaren beherakadarekin batera hainbat ola errota bihurtu zituzten, bere lana nekazaritzara bideratuz: [[Errotabarri baserria (eu)|Errotabarri]], [[Olea baserria (eu)|Olea]] eta [[Bolu errota (eu)|Bolu/ Egotza]] esate baterako.
| | XVIII. mendean artoa erabat zabaldu zen kantauri isurialdean. Garia era arto txikia baino askoz emankorragoa, nekazaritza garai oparoak izan zituen: baserri berriak sortu ziren, eta zaharretan bizilagun gehiago bizi ziren, emigratzeko premia jeitsi zela. Baina orduko errotak honenbeste arto apurtzeko gauza ez zirenez, errota berriak egin behar izan zituzten. |
|
| |
|
| Honetaz gain, baserri inguruetan beste errotak ere sortu ziren: [[Armendia errota (eu)|Armendia]], [[Errotazar baserria (eu)|Errotazar]], [[Atziolatza Barri baserria (eu)|Atziolatza Barri]], [[Igarate baserria (eu)|Igarate]], [[Iraolabeitia baserria (eu)|Iraolabeita]], [[Malmero zentrala (eu)|Malmero]]. Segururena, [[Beko errota (eu)|Beko errota]] ere halaxe egingo zuten. XX. mendean ere [[Ozuma errota (eu)|Ozuma]] eta [[Iturbe Zar errota (eu)|Iturbe Zar]] errotak sortu zituzten.
| | Garai honetakoak izango dira, segururena [[Armendia errota (eu)|Armendia errota]], [[Errotazar baserria (eu)|Errotazar]], [[Atziolatza Barri baserria (eu)|Atziolatza Barri]], [[Iraolabeitia baserria (eu)|Iraolabeitako errota]], [[Beko errota (eu)|Beko errota]]... |
| | |
| | Hurrengo mendean, armagintzaren beherakadarekin batera, hainbat ola errota bihurtu zituzten, bere lana nekazaritzara bideratuz: [[Errotabarri baserria (eu)|Errotabarri]], [[Olea baserria (eu)|Olea]] eta [[Bolu errota (eu)|Bolu/ Egotza]] esate baterako. |
| | |
| | XX. mendean ere [[Ozuma errota (eu)|Ozuma]] eta [[Iturbe Zar errota (eu)|Iturbe Zar]] errotak sortu zituzten. |
|
| |
|
| {{#display_map: | | {{#display_map: |
| 57. lerroa: |
91. lerroa: |
|
| |
|
| ==Zentralak== | | ==Zentralak== |
| Ur ustiaketen bigarren loraldia elektrizitateak ekarri zuen. Gaur eguneko sare elektrikoak hedatu gabe zirenez, hainbat tokitan elektretxeak sortu ziren. Batzuk publikoak, herri osoari indarra ematen zienak; eta beste batzuk lantegiek sortutakoak, autokontsumorako. Garai honetan hainbat errota izandakoak indarra sortzeari egin zion: [[Errotazar baserria (eu)|Errotazar]], [[Malmero zentrala (eu)|Malmero]]... | | Ur ustiaketen bigarren loraldia elektrizitateak ekarri zuen. Gaur eguneko sare elektrikoak hedatu gabe zirenez, hainbat tokitan elektretxeak sortu ziren. Batzuk publikoak, herri osoari indarra ematen zienak; eta beste batzuk lantegiek eta baserri taldeek autokontsumorako sortuak. |
| | |
| | Garai honetan hainbat errota izandakoak indarra sortzeari egin zion: [[Errotazar baserria (eu)|Errotazar]], [[Malmero zentrala (eu)|Malmero]]... |
|
| |
|
| {{#display_map: | | {{#display_map: |
| 106. lerroa: |
142. lerroa: |
| || Bai | | || Bai |
| |- | | |- |
| | [[Arkaitz baserria (eu) | Arkaitz]] | | | [[Arkaitz baserria (eu) | Arkaitz/ Ygueraçaarraga]] |
| || [[Fitxategi: Arkaitz_errota._Hondarrak_(Eusko_Jaurlaritza).png | 200 px]] | | || [[Fitxategi: Arkaitz_errota._Hondarrak_(Eusko_Jaurlaritza).png | 200 px]] |
| || Bai | | || Bai |
| 130. lerroa: |
166. lerroa: |
| || Ez | | || Ez |
| |- | | |- |
| | [[Bolu errota (eu) | Bolu]] | | | [[Bolu errota (eu) | Bolu/ Egotza]] |
| || ''(argazkirik ez)'' | | || ''(argazkirik ez)'' |
| || ¿? | | || Bai |
| || Bai | | || Bai |
| || Ez
| |
| |-
| |
| | [[Egotza baserria (eu) | Egotza]]
| |
| || [[Fitxategi: Egotza_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Kontrargi_2002).jpg | 200 px]]
| |
| || Bai
| |
| || Ez
| |
| || Ez | | || Ez |
| |- | | |- |
| 148. lerroa: |
178. lerroa: |
| || Bai | | || Bai |
| |- | | |- |
| | [[Errotabarri baserria (eu) | Alzubiaga/ Errotabarri]] | | | [[Errotabarri baserria (eu) | Aurteingo-Yguerea/ Alzubiaga/ Errotabarri]] |
| || [[Fitxategi: Errotabarri_baserria._Ikuspegi_orokorra_02_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg | 200 px]] | | || [[Fitxategi: Errotabarri_baserria._Ikuspegi_orokorra_02_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg | 200 px]] |
| || Bai | | || Bai |
| 190. lerroa: |
220. lerroa: |
| || Ez | | || Ez |
| |- | | |- |
| | [[Malmero zentrala (eu) | Igerate/ Malmero]] | | | [[Malmero zentrala (eu) | Igareta/ Malmero]] |
| || [[Fitxategi: Malmeroneko_presa_(Florencio_J._Lamot_1756).jpg | 200 px]] | | || [[Fitxategi: Malmeroneko_presa_(Florencio_J._Lamot_1756).jpg | 200 px]] |
| || Bai | | || Bai |
| 208. lerroa: |
238. lerroa: |
| || Ez | | || Ez |
| |- | | |- |
| | [[Olabarrena (eu) | Ibaizabal/ Olabarrena]] | | | [[Olabarrena (eu) | Ybaiçabal/ Olabarrena]] |
| || [[Fitxategi: Olabarrena._Ikuspegi_orokorra_02.jpg | 200 px]] | | || [[Fitxategi: Olabarrena._Ikuspegi_orokorra_02.jpg | 200 px]] |
| || Bai | | || Bai |
| 246. lerroa: |
276. lerroa: |
| | '''Guztira''' | | | '''Guztira''' |
| || | | || |
| || 13..15 | | || 12..13 |
| || 13..14 | | || 13..14 |
| || 10 | | || 10 |
Azalpen orokorrak
Beste toki askoren moduan, Soraluzen ere ura ustiatzeko hainbat errota eraiki zituzten. Lurra lantzerakoan orografiak asko laguntzen ez badu ere (ikus Soroetako mugak Soraluzen), herriko aldapek berebiziko indarra ematen diote urari, beren ustiaketa lagunduz.
Errota izena latinezko rota berbatik dator; hau da, errobera. Soraluzeko kasuan urak eragindako erroberak ziren, ur-errotak. Aintzinean beste bi izen ere erabili izan dira Soraluzen: bolua edo boluna (Agirre boluna, esateko) eta igera, iparraldeko ehieraren parekoa ( Igareta).
Aspaldiko izen horietaz gain, errotek beste izenak hartu dituzte ustiatzeko moduaren arabera: ogi errotak (errotarriak mugiaraztzen laboreak apurtzeko), olak, burdinolak, barrenak, sutegiak (mailuak gora eta behera erabiltzen), pilak edo batanak (mailuak lihoa estuzeko erabiliz), zentralak (turbinak mugitzen indarra sortzeko)...
Soraluzeko errota askok erabilera bat baino gehiago izan dituzte, batetik bestera pasatzen garaiko interesen arabera. Gainera, izen aldaketak direla eta, ezin daiteke baztertu sarrera honetan jasotako errota batzuk bi aldiz agertzea, baina izena aldatuta.
Ogi errota zaharrak
Soraluzeko Artxibo Historikoaren agiri zaharrenak XVI. mende hasierakoa izanik, gutxi dira aurreko mendeetako berriak. Hala ere, bertan agertzen diren aipamenei kasu eginda, ogi errota batzuen aztarnak topa daitezke.
Udalak Igareta errotaren erdia 1476. urtean saldu zuen. Beraz, errota zaharragoa da, XV. edo XIV. mendekoa seguruena.
Bost urte lehenago Domenja Loiolakoa Igaraten jaio zen, epailearen aurrean aitortu zuen moduan: 1471.ean Igerateko errotan jaio eta anai-arrebekin bizi zela, azken hauek errentan izan zutela orain dela zortzi urte arte.
Arkaitzeko errotari XVI. mende hasieran Igueraçaarraga esaten zioten (Iguera = errota + çaarra = zaharra + aga). Beraz, hau ere XV. edo XIV. mendekoa izango zen, zaharragoa ez bazen.
Agirreboluna ere 1515.eko Soraluzeko bideen azalpenean agertzen da: ...Agirre errekara doana, erreka horreran dagoen errota ondoan.... Pentsatzekoa da aurreko mendetakoa izatea.
Azkenik, Alzubiagaren berriak 1543.ekoak dira, jabeek alokatu zutenekoa bertan barrena jartzeko. Baina izen zaharrek (Aurteingo-Yguerea eta Aurtengo-bolua) askoz zaharragoa dela adierazten dute.
Honek ez du esan nahi besterik ez zirenik, baina bai hemen jasotakoak.
Mapa kargatzen...
{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"1000px","height":"800px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":false,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Agarreburu_baserria_(eu)\" title=\"Agarreburu baserria (eu)\"\u003E Agirre boluna\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Agirre boluna\n","link":"","lat":43.169944,"lon":-2.404555,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Errotabarri_baserria_(eu)\" title=\"Errotabarri baserria (eu)\"\u003E Aurteingo Yguerea\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Aurteingo Yguerea\n","link":"","lat":43.176556,"lon":-2.420567,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Igarate_etxea_(eu)\" title=\"Igarate etxea (eu)\"\u003E Igarate\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Igarate\n","link":"","lat":43.17797,"lon":-2.420517,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Igareta_errota_(eu)\" class=\"mw-redirect\" title=\"Igareta errota (eu)\"\u003E Igareta\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Igareta\n","link":"","lat":43.176083,"lon":-2.414286,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Olea_baserria_(eu)\" title=\"Olea baserria (eu)\"\u003E Olea\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Olea\n","link":"","lat":43.172019,"lon":-2.408774,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Arkaitz_baserria_(eu)\" title=\"Arkaitz baserria (eu)\"\u003E Yguera\u00e7aarraga\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Yguera\u00e7aarraga\n","link":"","lat":43.169131,"lon":-2.406169,"icon":""}]}
Olak
Alboko herriekin konparatuz, Soraluzek badu alde honetatik berezitasuna. Esandako moduan, nekazaritzandako aukera larregi ematen ez zuenez, bertakoek industriari ekin zioten. Eta industriak ezer behar badu, indarra da.
XV. mende bukaeran hasi eta XVI. mendean burdingintza eta, batez ere, armagintzaren loraldia izan zen Soraluzen. Hasiera batean bigarren urratseko burdinolak eta sutegiak sortuz[1], eta gero barrenak eraikitzen.
Hauek mugitzeko, batzuetan aurreko errotak erabili zituzten, bi erabilera uztartuz: arkabuzak eta mosketeak zulatzeaz gain (barrenak), laboreak apurtzeko ere erabiltzen zituzten (ogi-errotak); esateko, Igareta errota. Baina orokorrean berriak egin zituzten, hauetako bakarren batek, Ybaiçabal/ Olabarrena, lan bikoitza ere egiten zuela.
Batez ere bi ingurutan agertu ziren olak, Sagar-errekan ( Sagarraga, barrena zaarra, Arçubiaga/ Ertaingo Yguerea, Igarate, Ybaiçabal/ Olabarrena) eta Olean ( Olea bera, Ygueraçaarraga/ Arkaitz, Agirre boluna, Txitxirriketa eta Bolu/ Egotza). Herriko erdigunean, berriz, Igareta errota ferreria sotil bihurutu zuten lehen, eta aurki barrena erantsi zioten; eta oso gertu Etxaburueta errota.
Gainera, Sagar-erreka bailaran baina Soraluze udalerritik kanpo Olakorta, Bolinegi eta Gastandola izeneko errekak badira, eta Ibarrola baserria ere. Izenengatik olak edota errotak izandakoak aurretik.
Mapa kargatzen...
{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"1000px","height":"800px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":false,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Agarreburu_baserria_(eu)\" title=\"Agarreburu baserria (eu)\"\u003E Agarreburu\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Agarreburu\n","link":"","lat":43.169944,"lon":-2.404555,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Arkaitz_baserria_(eu)\" title=\"Arkaitz baserria (eu)\"\u003E Arkaitz\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Arkaitz\n","link":"","lat":43.169131,"lon":-2.406169,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Barrena_baserria_(eu)\" title=\"Barrena baserria (eu)\"\u003E Barrena zaarra\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Barrena zaarra\n","link":"","lat":43.174978,"lon":-2.421945,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Bolu_errota_(eu)\" title=\"Bolu errota (eu)\"\u003E Bolu/ Egotza\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Bolu/ Egotza\n","link":"","lat":43.161751,"lon":-2.399542,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Errotabarri_baserria_(eu)\" title=\"Errotabarri baserria (eu)\"\u003E Alzubiaga\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Alzubiaga\n","link":"","lat":43.176556,"lon":-2.420567,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Igarate_etxea_(eu)\" title=\"Igarate etxea (eu)\"\u003E Igarate\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Igarate\n","link":"","lat":43.17797,"lon":-2.420517,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Igareta_errota_(eu)\" class=\"mw-redirect\" title=\"Igareta errota (eu)\"\u003E Igareta\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Igareta\n","link":"","lat":43.176083,"lon":-2.414286,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Mutxaneko_etxe_zarra_(eu)\" title=\"Mutxaneko etxe zarra (eu)\"\u003E Sagarraga\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Sagarraga\n","link":"","lat":43.171784,"lon":-2.42614,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Olabarrena_(eu)\" title=\"Olabarrena (eu)\"\u003E Ybaizabal\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Ybaizabal\n","link":"","lat":43.177672,"lon":-2.418547,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Olea_baserria_(eu)\" title=\"Olea baserria (eu)\"\u003E Olea\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Olea\n","link":"","lat":43.172019,"lon":-2.408774,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Txitxirriketa_ola_(eu)\" title=\"Txitxirriketa ola (eu)\"\u003E Txitxirriketa\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Txitxirriketa\n","link":"","lat":43.169582,"lon":-2.405172,"icon":""}]}
Ogi errotak
XVIII. mendean artoa erabat zabaldu zen kantauri isurialdean. Garia era arto txikia baino askoz emankorragoa, nekazaritza garai oparoak izan zituen: baserri berriak sortu ziren, eta zaharretan bizilagun gehiago bizi ziren, emigratzeko premia jeitsi zela. Baina orduko errotak honenbeste arto apurtzeko gauza ez zirenez, errota berriak egin behar izan zituzten.
Garai honetakoak izango dira, segururena Armendia errota, Errotazar, Atziolatza Barri, Iraolabeitako errota, Beko errota...
Hurrengo mendean, armagintzaren beherakadarekin batera, hainbat ola errota bihurtu zituzten, bere lana nekazaritzara bideratuz: Errotabarri, Olea eta Bolu/ Egotza esate baterako.
XX. mendean ere Ozuma eta Iturbe Zar errotak sortu zituzten.
Mapa kargatzen...
{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"1000px","height":"800px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":false,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Agarreburu_baserria_(eu)\" title=\"Agarreburu baserria (eu)\"\u003E Agarreburu\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Agarreburu\n","link":"","lat":43.169944,"lon":-2.404555,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Armendia_errota_(eu)\" title=\"Armendia errota (eu)\"\u003E Armendiako errota\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Armendiako errota\n","link":"","lat":43.182799,"lon":-2.418974,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Atziolatza_Barri_baserria_(eu)\" title=\"Atziolatza Barri baserria (eu)\"\u003E Atziolatza Barri\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Atziolatza Barri\n","link":"","lat":43.176778,"lon":-2.392333,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Barrena_baserria_(eu)\" title=\"Barrena baserria (eu)\"\u003E Barrena\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Barrena\n","link":"","lat":43.174978,"lon":-2.421945,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Agarrebeko_errota_(eu)\" title=\"Agarrebeko errota (eu)\"\u003E Agarrebeko errota\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Agarrebeko errota\n","link":"","lat":43.169647,"lon":-2.404807,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Bolu_errota_(eu)\" title=\"Bolu errota (eu)\"\u003E Bolu mugarria\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Bolu mugarria\n","link":"","lat":43.161751,"lon":-2.399542,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Errotabarri_baserria_(eu)\" title=\"Errotabarri baserria (eu)\"\u003E Errotabarri\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Errotabarri\n","link":"","lat":43.176556,"lon":-2.420567,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Errotazar_baserria_(eu)\" title=\"Errotazar baserria (eu)\"\u003E Errotazar\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Errotazar\n","link":"","lat":43.175065,"lon":-2.407668,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Igarate_baserria_(eu)\" class=\"mw-redirect\" title=\"Igarate baserria (eu)\"\u003E Igarate\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Igarate\n","link":"","lat":43.17797,"lon":-2.420517,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Iraolabeitia_baserria_(eu)\" title=\"Iraolabeitia baserria (eu)\"\u003E Iraolabeitia\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Iraolabeitia\n","link":"","lat":43.18212,"lon":-2.429683,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Malmero_zentrala_(eu)\" title=\"Malmero zentrala (eu)\"\u003E Igareta/ Malmero\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Igareta/ Malmero\n","link":"","lat":43.176083,"lon":-2.414286,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Iturbe_Zar_errota_(eu)\" title=\"Iturbe Zar errota (eu)\"\u003E Iturbe Zar errota\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\n\u003Cpre\u003E 43.172019, -2.408774\n\u003C/pre\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Olea_baserria_(eu)\" title=\"Olea baserria (eu)\"\u003E Olea\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Iturbe Zar errota\n\n 43.172019, -2.408774\n","link":"","lat":43.19465,"lon":-2.427766,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Ozuma_errota_(eu)\" title=\"Ozuma errota (eu)\"\u003E Ozuma errota\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Ozuma errota\n","link":"","lat":43.173911,"lon":-2.391031,"icon":""}]}
Zentralak
Ur ustiaketen bigarren loraldia elektrizitateak ekarri zuen. Gaur eguneko sare elektrikoak hedatu gabe zirenez, hainbat tokitan elektretxeak sortu ziren. Batzuk publikoak, herri osoari indarra ematen zienak; eta beste batzuk lantegiek eta baserri taldeek autokontsumorako sortuak.
Garai honetan hainbat errota izandakoak indarra sortzeari egin zion: Errotazar, Malmero...
Mapa kargatzen...
{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"1000px","height":"800px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":false,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Alberdi_zentrala_(eu)\" title=\"Alberdi zentrala (eu)\"\u003E Alberdi\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Alberdi\n","link":"","lat":43.171724,"lon":-2.409958,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Erleiko_zentrala_(eu)\" title=\"Erleiko zentrala (eu)\"\u003E Erlei\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Erlei\n","link":"","lat":43.171255,"lon":-2.412768,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Errotazar_baserria_(eu)\" title=\"Errotazar baserria (eu)\"\u003E Errotazar\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Errotazar\n","link":"","lat":43.175065,"lon":-2.407668,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Iraolabeitia_baserria_(eu)\" title=\"Iraolabeitia baserria (eu)\"\u003E Iraolabeitia\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Iraolabeitia\n","link":"","lat":43.18212,"lon":-2.429683,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Irurak-Bat_zentrala_(eu)\" title=\"Irurak-Bat zentrala (eu)\"\u003E Irurak-Bat zentrala\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Irurak-Bat zentrala\n","link":"","lat":43.17747,"lon":-2.420288,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Malmero_zentrala_(eu)\" title=\"Malmero zentrala (eu)\"\u003E Malmero\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Malmero\n","link":"","lat":43.176083,"lon":-2.414286,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Maltzagako_zentrala_(eu)\" title=\"Maltzagako zentrala (eu)\"\u003E Maltzagako zentrala\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Maltzagako zentrala\n","link":"","lat":43.192079,"lon":-2.43496,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Olabarrena_(eu)\" title=\"Olabarrena (eu)\"\u003E Olabarrena\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Olabarrena\n","link":"","lat":43.177672,"lon":-2.418547,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Orbea_zentrala_(eu)\" title=\"Orbea zentrala (eu)\"\u003E Orbea zentrala\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Orbea zentrala\n","link":"","lat":43.185468,"lon":-2.430211,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Sologoeneko_zentrala_(eu)\" title=\"Sologoeneko zentrala (eu)\"\u003E Sologoeneko zentrala\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Sologoeneko zentrala\n","link":"","lat":43.16694,"lon":-2.405726,"icon":""}]}
1960-70 inguruan, Iberduerok (orduko Iberdrolak) zentralak erosi eta itxi zituen, bezeroak bereganatzeko eta konkurrentzia desagertarazteko. Eta lortu ere: banaka banaka herriko zentralak itxi zituzten, eta hondatzen hasi ziren. Erori ala bota, gaur egun ez da bakar bat geratzen.
Salbuespen bakarra Sologoeneko zentrala da, Elektrika. EVEren laguntzaz Udalak erosi eta martxan jarri zuen, gaur egun oraindik polito dabil eta martxan.
Ur ustiaketen zerrenda
Erreferentziak
- ↑ Burdinola nagusiek burdin mea totxo handitan bihurtzen zuten, bigarren mailako burdinolek (ferrería sotil) totxo hauek mehetu eta luzatu egiten zuten, eta sutegiek, berriz, azken produktuak landu: arma zuriak lehen eta suzko armak gero (ikus Armak eta lanabesak).
.png)
.jpg)
.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)