«Elizburu kalea (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 20:14, 9 maiatza 2020 data duena

Kokapena

Kaleak Soraluzeko parrokia (Santa Maria la Real) inguratzen du. Lehenik ezkerreko aldetik, kalearen beste aldean etxebizitzak direla; eta gero elizaren atzetik, gara bateko San Andreserako bidea jarraituz, gaur egun Alejandro Calonge auzunera doana.

Mapa kargatzen...

Argazkiak

(handitzeko, sakatu gainean)

Elizburu kalea 1950 urtean
(Soraluzeko Udala 1950)
Ikuspegi orokorra
Sakristaukoa etxea eta Plaza Barria
Serora etxea
(J.C. Astiazarán 2019)
Guardia Zibilaren koartela
Guardia Zibilaren koartela
Guardia Zibilaren koartela
Maristen ikastetxea
Maristen ikastetxea

Historia

Garai batean Azkoitirako errepidea, San Andres eta Pagobedeinkatutik pasatzen zena, herri kaskotik abiatzen zen, elizaren ezkerraldetik eta atzekaldetik gero. Harrizko galtzada zen, nahikoa harri gorabeheratsua, idi gurdiak eta antzekoak erabiltzeko modukoa.

Herriak zabaltzen hasten direnean sarrera-irteeretan eraikitzen dira etxe berriak, eta Soraluze ez zen salbuespena. Hemen ere, kaskotik gertueneko tartean, eliza ondoan hain zuzen, etxeak egin ziren. Hortik kalearen izena: Elizburu.

Horietako etxe bat, elizako ate txikiren parean zegoena, Serora etxea izan zen. Erdi Arotik aurrera bertan bizi izan ziren herriko parrokiaren zerbitzuko serorak.

Herria bukatzen zen tokian, Elizburuko azken etxe ondoan, San Andreseko bide-gurutzearen lehen gurutzea jarri zuten.

XVIII mendean elizari alboko kaperak erantsi zizkioten, kalea estutuz. Gero, XIX mende bukaeran edo XX mende hasieran, espaloia egin zuten: kalea aldapatsua izanda, espaloiak eskilarak eta tarte lauak zituen. Aurreko tartean espaloia ezkerretik zegoen, etxeean aurrean; karkaba pasata, espaloia eskumako aldean jarri zuten.

1894 urtean iturria jarri zuten gurutzearen alboan^[1], kaleko biztanleek ordainduta, etxetik gertu ura izateko.

Iturri ondoko etxean Guardia Zibilaren koartela zegoen, Maristen ikastetxea alboan eta, tartean, tren geltokirainoko eskilarak.

Gerra garaian, 1937ko irailak 15ean, orduko Udalak izena aldatu zion: Erabateko adostasunez erabaki zen Irailak 22, Arrateko martiriak eta Montejurrako Terzioa izendatzea gaur eguneko Elizburu kalea, Barrenkale (sic) eta Plaza Berria, hurrenez hurren gogoratzeko herri honetan indar askatzaileak sartu ziren data, Arraten eraildako Serafin Atxotegi eta Manuel Lersundi (g.b.) gazteak eta Soraluze askatu zuen Terzioa.

Franco hil eta gero, demokraziarekin kaleak jatorrizko izena berreskuratu zuen.

Maristen ikastetxea itxi zutenean, 1967-1968 urteetan geltokitik egin zuten San Andreserako errepidea. Orduan harrizko galtzada kendu zuten, eta eskilarak jarri kale zabalera osoan. Iturria eta gurutzea ere bota zituzten, baina berriak egin zituzten toki beretsuan.

Etxeak eta atariak

Kale honek ezkerreko aldean bakarrik ditu etxeak, eskuman eliza dago eta. Etxe gehienak, atzetik, garai bateko Kotxebidera ematen dute, gaur eguneko Etxaburuetara.

Etxeak eta atariak honako hauek dira:

1. zenbakia. Etxeari Ibarrakoa esaten zaio, eta Sakristaukoa ere. Ataria Elizburu kalean zeukan, lehen solairuan. behe solairuan sastrea egon zen garai batean, eta Atxolin taberna gero. Etxea goitik behera bota eta berria egin zutenean ataria Etxaburueta aldean jarri zuten, Plaza Barriaren goiko partean.
3. zenbakia. Elizburua eta Serora etxea izenekoa, aurretik harategia egon zen, eta 2000 urtetik Elizpe hotz klinika dago.
3 eta 5 zenbakien artean, Elizburuko karkaba zegoen, Elizburu eta Kotxebidea lotzen zituen pasabidea, baina aspalditik itxita dago bi muturretik.
5. zenbakia. Etxe honek, Ondartxaetxea izeneakoa, bi atari ditu: Elizburukoa eta Kotxebidekoa.
7. zenbakia. Etxearen atzekaldeak Kotxebidera ematen du.
Estaziño kalea, 8. Garai batean Guardia Zibilaren koartela, guardien etxea edo la casa de los guardias esaten zitzaion. Koartelera Elizburutik sartzen bazan ere, goiko solairuetako etxebizitzek Estaziño plazan zuten bere ataria. 1966-1967 urtean, San Andreserako errepide berria egiterakoan, bota eta berria egin zuten, ataria Estaziño kaletik egin ziotela. Orduan la casa del millón esaten zitzaion, Soraluzen miloitik gorako lehen etxebizitzak zirelako (pezetatan, noski). Elorza aroztegia zabaldu zuten azpian eta 2016 urtean, jubilatzerakoan, Manuel Cifuentesek hartu zuen.

Maristen ikastetxea ere Elizburu kalean egon zen, elizaren atzekaldean. 1966-1967 urtean bota zuten, Estaziño kaleko 8 zenbakia moduan, San Andreserako errepide berria egiterakoan.

Eliza osteko karkaba

Sarrera nagusia: Eliza osteko karkaba (eu)

Parrokiaren absidearen ezkerreko aldean, horma altu batez itxirik, karkaba esaten zitzaion tokia zegoen (ikus 1.950 urteko planoa). Urtetan bere hartan egon zen, baina Soraluzen eskubaloiak indarra hartzen hasi zenean (1965tik aurrera), leku hura estali eta aldagelak ipini zituzten, dutxak eta guzti.

2.010 urtean, parrokia eta ingurua zaharberritu zutenean, karkaba hau bota zuten eta Elizburu kalea zabaldu inguru honetan.

Erreferentziak

↑ Iturriak eta urteurrenak. Mengela (Soraluzeko jaiak 1994)

[1] Iturriak eta urteurrenak. Mengela (Soraluzeko jaiak 1994)

[1]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-{{Osatu barik}}
 ==Kokapena==
 Kaleak Soraluzeko parrokia ([[Santa Maria la Real eliza (eu)|Santa Maria la Real]]) inguratzen du. Lehenik ezkerreko aldetik, kalearen beste aldean etxebizitzak direla; eta gero elizaren atzetik, gara bateko [[San Andres bailara (eu)|San Andreserako]] bidea jarraituz, gaur egun [[Alejandro Calonge auzunea (eu)|Alejandro Calonge auzunera]] doana.
 {{#display_map:
    |centre = 43.174257,-2.412450
    |lines  = 43.174360,-2.412849: 43.174450,-2.412259~Elizburu kalea~ ~yellow~ ~10;
-  |lines  = 43.174450,-2.412259: 43.174128,-2.412016~ ~ ~orange~ ~10;
+.174450,-2.412259: 43.174128,-2.412016~ ~ ~orange~ ~10;
    |zoom   = 18 | height = 600 | type = earth
 }}
@@ 15. lerroa: / 14. lerroa: @@
 ''(handitzeko, sakatu gainean)''
 <gallery>
+   Elizburu_kalea._1950_urteko_egoera_(Soraluzeko_Udala_1950).jpg | Elizburu kalea 1950 urtean <br> (Soraluzeko Udala 1950)
+   Elizburu_kalea._Ikuspegi_orokorra.jpg                          | Ikuspegi orokorra
+   Plaza_Barria._Iturria.jpg                                      | ''Sakristaukoa'' etxea eta Plaza Barria
+   Elizburu_kalea._Serora_etxea_(Juan_Carlos_Astiazarán_2019).jpg | ''Serora etxea <br> (J.C. Astiazarán 2019)
+   Elizburu_kalea._Guardia_Zibilaren_koartela_01.jpg              | Guardia Zibilaren koartela
+   Elizburu_kalea._Guardia_Zibilaren_koartela_02.jpg              | Guardia Zibilaren koartela
+_Guardia_Zibilaren_koartela._Lehen.jpg                       | Guardia Zibilaren koartela
+_Maristen_ikastetxea._Lehen.jpg                              | [[Maristen ikastetxea (eu)|Maristen ikastetxea]]
+   Maristen_ikastetxea._Ikuspegi_orokorra.jpg                     | [[Maristen ikastetxea (eu)|Maristen ikastetxea]]
 </gallery>
 ==Historia==
-Garai batean San Andres eta Azkoitirako bidea herri kaskotik abiatzen zen, elizaren ezkerraldetik eta atzekaldetik gero. Harrizko galtzada zen, nahikoa harri gorabeheratsua, idi gurdiak eta antzekoak erabiltzeko modukoa.
+Garai batean Azkoitirako errepidea, [[San Andres ermita (eu)|San Andres]] eta [[Pagobedeinkatu (eu)|Pagobedeinkatutik]] pasatzen zena, herri kaskotik abiatzen zen, elizaren ezkerraldetik eta atzekaldetik gero. Harrizko galtzada zen, nahikoa harri gorabeheratsua, idi gurdiak eta antzekoak erabiltzeko modukoa.
-Herriak zabaltzen hasten direnean sarrera-irteeretan eraikitzen dira etxe berriak, eta Soraluze ez zen salbuespena. Hemen ere, kaskotik gertueneko tartean, eliza ondoan hain zuzen, etxeak egin ziren. Hortik izena: Elizburu.
+Herriak zabaltzen hasten direnean sarrera-irteeretan eraikitzen dira etxe berriak, eta Soraluze ez zen salbuespena. Hemen ere, kaskotik gertueneko tartean, eliza ondoan hain zuzen, etxeak egin ziren. Hortik kalearen izena: Elizburu.
+Horietako etxe bat, elizako ate txikiren parean zegoena, ''Serora etxea'' izan zen. Erdi Arotik aurrera bertan bizi izan ziren herriko parrokiaren zerbitzuko [[Serorak (eu)|serorak]].
 Herria bukatzen zen tokian, Elizburuko azken etxe ondoan, San Andreseko bide-gurutzearen lehen gurutzea jarri zuten.
-XVIII mendean elizari alboko kaperak erantsi zizkioten, kalea estutuz. Gero, XIX mende bukaeran eta XX mende hasieran, etxeen aurrean espaloia egin zuten: kalea aldapatsua izanda, espaloiak eskilarak eta tarte lauak zituen. Gurutzearen alboan iturria jarri zuten, kaleko biztanleek ordainduta etxetik gertu ura izateko.
+XVIII mendean elizari alboko kaperak erantsi zizkioten, kalea estutuz. Gero, XIX mende bukaeran edo XX mende hasieran, espaloia egin zuten: kalea aldapatsua izanda, espaloiak eskilarak eta tarte lauak zituen. Aurreko tartean espaloia ezkerretik zegoen, etxeean aurrean; karkaba pasata, espaloia eskumako aldean jarri zuten.
-Iturri ondoko etxean Guardia Zibilaren koartela zegoen, Maristen ikastetxea alboan eta, tartean, tren geltokirainoko eskilarak.
+urtean iturria jarri zuten gurutzearen alboan<ref>[[Iturriak eta urteurrenak (eu) | Iturriak eta urteurrenak]]. Mengela (Soraluzeko jaiak 1994) </ref>, kaleko biztanleek ordainduta, etxetik gertu ura izateko.
-Maristen ikastetxea itxi zutenean, 1975 urtean geltokitik egin zuten San Andreserako errepidea. Orduan harrizko galtzada kendu zuten, eta eskilarak jarri kale zabalera osoan.
+Iturri ondoko etxean Guardia Zibilaren koartela zegoen, [[Maristen ikastetxea (eu)|Maristen ikastetxea]] alboan eta, tartean, tren geltokirainoko eskilarak.
+Gerra garaian, [[Udalbatzaren erabakiak. Gerra denborak 2 (eu)#1937/09/15 | 1937ko irailak 15ean]], orduko Udalak izena aldatu zion: ''Erabateko adostasunez erabaki zen Irailak 22, Arrateko martiriak eta Montejurrako Terzioa izendatzea gaur eguneko Elizburu kalea, Barrenkale (sic) eta Plaza Berria, hurrenez hurren gogoratzeko herri honetan indar askatzaileak sartu ziren data, Arraten eraildako Serafin Atxotegi eta Manuel Lersundi (g.b.) gazteak eta Soraluze askatu zuen Terzioa.''
-==Etxeak eta atariak==
+Franco hil eta gero, demokraziarekin kaleak jatorrizko izena berreskuratu zuen.
-Kale honek ezkerreko aldean bakarrik ditu etxeak, eskuman eliza dago eta. Etxe gehienak, atzetik, garai bateko [[Kotxebidea (eu)|Kotxebidera]] ematen dute, gaur eguneko [[Etxaburueta kalea (eu)|Etxaburuetara]].
-Etxeak eta atariak honako hauek dira:
+Maristen ikastetxea itxi zutenean, 1967-1968 urteetan geltokitik egin zuten San Andreserako errepidea. Orduan harrizko galtzada kendu zuten, eta eskilarak jarri kale zabalera osoan. Iturria eta gurutzea ere bota zituzten, baina berriak egin zituzten toki beretsuan.
-* '''1. zenbakia'''. Hemen [[Udaletxea (eu)|Udaletxea]] dago. Goitik behera harri landuzko etxea, 1.722 urtean bukatua, kaleko onena duda barik.
-* '''3. zenbakia'''. Bi izenekin ezagutua: ''Beiztegi-egotza'' eta ''Lazkanokoa''. Etxe honen beheko plantan sasoi batean ''Arzabalaga'' janari denda egon zen. Gaur egun, Udaleko zein epaitegiko bulegoek erabiltzen dute.
-* '''5. zenbakia'''. Etxe honi ''Frantxotenekoa'' esaten zitzaion. Garai batean herriko lehen estankoa hemen zegoen, ''Maria Cochero''-rena. Gaur egun Partidu Sozialistaren egoitza dago (''Casa del Pueblo''), aurrekaldean taberna dutela.
-* '''7. zenbakia'''. Etxe honek bi izen zituen, ''Taukiñekoa'' eta ''Txarandelgoa''. Aspaldian denda bat egon zen, baina urteetan hutsik. gerora ileapaindegia zabaltzeko prestatu zuten, baina ezin. Urte askotan ''Gogortuz'' fisioterapia zentroa egon da, 2.016 urtean Baltegietara aldatu zuten arte. Gaur egun hutsik dago.
-* '''9. zenbakia'''. Uste asko eta askotan ''Osuma'' denda biltegia egon zen, baserrirako horniduratan aritzen zirenak. Gaur egun ''Negabi'' ileapaindegia dago bertan.
-* '''11. zenbakia'''. Gaur egun hutsik, urte askotan ''Salon'' janari denda egon da bertan.
-* '''13. zenbakia'''. Dagokion tokiaren arabera, ''Kantoikoa'' esaten zitzaion; baita ere ''Eskolakoa'' eta ''Aiusonekoa''. ''Kontulan'' aholkularitza bertan dago azken urteetan. Aurretik Ayuso ahizpak denda izan zuten, eta hortik izena.
-==Etxeak eta atariak. Zenbaki bikoitiak==
+==Etxeak eta atariak==
+Kale honek ezkerreko aldean bakarrik ditu etxeak, eskuman eliza dago eta. Etxe gehienak, atzetik, garai bateko [[Kotxebidea (eu)|Kotxebidera]] ematen dute, gaur eguneko [[Etxaburueta kalea (eu)|Etxaburuetara]].
 Etxeak eta atariak honako hauek dira:
-* '''4. zenbakia'''. Etxe honek izen asko izan ditu: ''Intxaustikoa'', ''Pintorekoa'', ''Lakuestanekoa'' eta ''Pasiegokoa''. [[Labaderogain (eu)|Labaderogain]] aldera ere ematen du, eta bertan dauka sarrera. Sarreratik ezkerraldea Alejo Artolazabalen harategia egon zen. Gaur egun marimar harategia dago. Eskuman, aldiz, Marcial Txurrukaren (''Muneta'') drogeria, eta gero Bergarako Bolintxok okindegia zabaldu zuen.
+* '''1. zenbakia'''. Etxeari ''Ibarrakoa'' esaten zaio, eta ''Sakristaukoa'' ere. Ataria Elizburu kalean zeukan, lehen solairuan. behe solairuan sastrea egon zen garai batean, eta ''Atxolin'' taberna gero. Etxea goitik behera bota eta berria egin zutenean ataria [[Etxaburueta kalea (eu)|Etxaburueta]] aldean jarri zuten, [[Plaza Barria (eu)|Plaza Barriaren]] goiko partean.
-* '''6. zenbakia'''. ''Trebiñonekoa''. Hemen ''Kulunka'' goxotegia dago. Aurretik ''Trebiño kirolak'' denda egon zen.
+* '''3. zenbakia'''. ''Elizburua'' eta ''Serora etxea'' izenekoa, aurretik harategia egon zen, eta 2000 urtetik ''Elizpe'' hotz klinika dago.
-* '''8. zenbakia'''. Gaur egun utzik dago. Garai batean Marciano Barrutiak harategia zuen, eta gero taberna zabaldu zuen leku bertan. Franco hil zenean, EAJk batzokia euki bertan zuen, plaza Zaharreko [[Batzokia (eu)|Batzokia]] berreskuratu artean. Azken urteetan ''Akelarre'' izeneko taberna egon zen bertan.
+* 3 eta 5 zenbakien artean, [[Elizburuko karkaba (eu)|Elizburuko karkaba]] zegoen, Elizburu eta [[Kotxebidea (eu)|Kotxebidea]] lotzen zituen pasabidea, baina aspalditik itxita dago bi muturretik.
-* '''10. zenbakia'''. ''Amañakoa''. Kinielak eta loteria denda. Aurretik ''Pastoriza'' zapataria egon zen.
+* '''5. zenbakia'''. Etxe honek, ''Ondartxaetxea'' izeneakoa, bi atari ditu: Elizburukoa eta Kotxebidekoa.
-* '''12. zenbakia'''. [[Ormaetxea jauregia (eu)|''Ormaetxea  jauregia'']], ''Ybañezkoa'', ''Bañezkoa'', ''Argaratenekoa'', ''Ezekielanekoa'' edota ''Amañakoa''. Gaur egun bazarra dago. Kaleko beste aldera pasa baino lehen, ''Casa del Pueblo'' hemen egon zen.
+* '''7. zenbakia'''. Etxearen atzekaldeak Kotxebidera ematen du.
+* '''Estaziño kalea, 8'''. Garai batean Guardia Zibilaren koartela, ''guardien etxea'' edo ''la casa de los guardias'' esaten zitzaion. Koartelera Elizburutik sartzen bazan ere, goiko solairuetako etxebizitzek Estaziño plazan zuten bere ataria. 1966-1967 urtean, San Andreserako errepide berria egiterakoan, bota eta berria egin zuten, ataria [[Estaziño kalea (eu)|Estaziño kaletik]] egin ziotela. Orduan ''la casa del millón'' esaten zitzaion, Soraluzen miloitik gorako lehen etxebizitzak zirelako (pezetatan, noski). Elorza aroztegia zabaldu zuten azpian eta 2016 urtean, jubilatzerakoan, Manuel Cifuentesek hartu zuen.
-Etxe hauetaz gain, ''Mendarokoa'' eta ''Orduñaenekoa'' ere baziren Kalegoenen.
+[[Maristen ikastetxea (eu)|Maristen ikastetxea]] ere Elizburu kalean egon zen, elizaren atzekaldean. 1966-1967 urtean bota zuten, Estaziño kaleko 8 zenbakia moduan, San Andreserako errepide berria egiterakoan.
-==Etorkizuna==
+==Eliza osteko karkaba==
-urtean Hiri Antolamenduko Plan Orokorra (''Plan General de Ordenación Urbana'') onartu zen. Bertan planifikatutakoa gauzatzen bada, [[Galipot (eu)|Galipotera]] dauden irteerak desagertu beharko lirateke.
+::<small>''Sarrera nagusia:''</small> [[Eliza osteko karkaba (eu)]]
+Parrokiaren absidearen ezkerreko aldean, horma altu batez itxirik, ''karkaba'' esaten zitzaion tokia zegoen (ikus 1.950 urteko planoa). Urtetan bere hartan egon zen, baina Soraluzen eskubaloiak indarra hartzen hasi zenean (1965tik aurrera), leku hura estali eta aldagelak ipini zituzten, dutxak eta guzti.
+.010 urtean, parrokia eta ingurua zaharberritu zutenean, karkaba hau bota zuten eta Elizburu kalea zabaldu inguru honetan.
 ==Erreferentziak==
 [[Kategoria: Kaleak]]