Isabel II.aren bisita (eu)

Isabel II.a 14 urtekin
(Federico Madrazo 1844)

Arrasateko egonaldia

1845.eko abuztuan Isabel II.a erregina Arrasatera etorri zen, Gesalibarreko bainuetxeko urak hartzera. Berarekin Maria Cristina ama (1843 arte erreginaordea izandakoa) eta Maria Luisa Francisca ahizpa etorri ziren. Erregina gazteak hamabost urte zituen artean, eta ahizpak hamahiru.

Ia pare bat aste egin omen zuen bertan, 16tik 29ra arte. Eta errege-familiarekin batera Espainiako gobernu osoa Arrasatera etorri zenez, aste haietan Arrasate izan zen Espainiako hiriburua.

Erregina eta familia Monterron jauregian hartu zituzten, eta ia egunero Gesalibarreko bainuetxeea joaten ziren, urak hartzera.

Horretaz gain, inguruak ezagutzeko aprobetxatu zuen: Arrasate bera, Aretxabaletako bainuetxea, Bergara, Oñati, Soraluzeko arma lantegiak, Deba, Mendaro... Lehen Karlistada (1833-1839) bukatu berria, agintariek bidaia aprobetxatu zuten erregina gaztea hainbat tokietan erakusteko, "propaganda" edo "marketing" egiteko.

Arrasatekoak bukatuta, 29 goizean errege-familia Bilbora abiatu zen. Bertan pare bat egun eman eta gero, irailak lehenean Azkoitiara pasa ziren.

Maria Cristina de Borbon-Dos Sicilias
(F.X. Winterhalter 1841)

Soraluzeko bisita

Eguerdiko geraldia

Arrasatetik abiatuta, 27an eguerdian heldu ziren Soraluzera, ondo apainduta ordurako. Jose Manuel de Lascurain alkateak, Miguel de Ascaray parrokoak eta Jose Solís Erret Lantegiaren zuzendariak hitzaldi bana egin zuten. Ostean, lantegiko diputatu batek idazkia eman zion erreginari, babesa eskatuz.

Behereala biztanle guztiek bibaka eta txaloka hasi ziren, herriko musikazaleen bandak Errege Martxa jotzen zuen bitartean. Ostean kanpaien hotsak eta etxaferuen eztandak nahastu ziren.

Erregeak eskatu zuen arma lantegia ikusteko, baina iluntzerako laga zuten. Orduan erreginak eta lagunek Debako bidea hartu zuten, herritarren bibek era txaloek lagunduta.

Erregina itzuli artean batzuk gauerako argiteria prestatu zuten, eta gainontzeak sokamuturran eta dantzetan aritu ziren ordu luzetan.

Luisa Fernanda de Borbon
(Federico Madrazo 1847)

Mendaroko sakristaua

Bitartean, erregina eta familia Debara joan ziren, eta bertan bazkaldu zuten.

Itzultzerakoan, Mendaron gelditu ziren, bertakoek oparia egin nahi zietelako. Mendaroko bizkotxoek ondo irabazitako ospea zuten, batez ere txokolatez hartzeko, eta pentsatu zuten bizkotxo handi bat egitea, gainean erret koroarekin apainduta.

Alkateak berak eman zion bizkotxoa erreginari, gazteleraz hobetuen moldatzen zen eta. Berba hauek erabili omen zituen: "Señora, este viscocho haser en Mendaro para ti, no haser otra cosa en Mendaro, solo haser viscochos… parte pues éste con la madre". Eliza ikustera joan ziren gero, eta orduan erregina konturatu zen alkatea, hizlaria eta sakristaua pertsona berbera zirela.

Zuzen, motz eta bihotzetik sortutako hitzaldia izanik, erreginari gogoan ondo sartu zitzaion eta, beste hitzaldi luze eta aspergarriak entzuterakoan ingurukoei esaten omen zien: "Ay, mi sacristán de Mendaro...".

Erregetxea

Iluntzeko geraldia

Iluntzeko zortzi t'erditan abisua heldu zen Soraluzera, erregina bazetorrela. Ziztu bizian agintariak herriko sarreran paratu ziren, eta haiekin batera jende mordoa, tartean musikariak eta lantegiko diputatuak beren banderekin. Bederatzi eta laurdenetan kapitain bat agertu zen erregina segituan helduko zela esanez, eta parrokia eta Erregetxea ikusi nahi zituela.

Zubi nagusira heldu zirenerako, udaletxea, Erregetxea eta kale guztiak ondo argituta zeuden, eta hainbat lagunek zuziak eta lastargiak piztu zituzten erreginaren bidea argitzeko. Zalgurditik jaitsi eta parrokira joan ziren aurretik; aldare nagusiaren aurrean errezatu ostean Nazarenoaren kapera bisitatu zuten, zeukan ospearengatik. Erregetxera pasa ziren gero eta, armagintzari buruzko azalpenak jaso ondoren, Bergara aldeea jo zuten, harrera beroa eskertuz.

Bergarako sarrerara heldu zirenean, hamar eta laurdenetan, seireratik zain zeuden agintariak topa zituzten. Handik San Antonioraino lagundu zituzten, jendetza izugarrirekin batera, horietatik 200 batek lastargiak zituztela.

Bitartean Soraluzen giroa ez zen apaldu: batzuk bibaka eta txaloaka jarraitzen ziren, eta gehienak hurrengo orduak plazan eman zituzten dantzan, danbolinak alaituta.

Hemeroteka

Journal de Toulouse: politique et littéraire (1845/09/02)

Isabel erregina eta bere ama Soraluzera heldu ziren 27an, hiri honetako su-armen fabrika ikustera. Iluntzean Arrasate hirira itzuli ziren.

29 goizean, errege-familiak azken hiri hau utzi zuten Bilbora heltzeko, Elorrio eta Durangotik pasatuz. Erreginak eta infantea Bilbon geratu behar ziren 30 eta 31ean, hilak lehenean Azkoitiara joateko, bertan prestaturik zeukaten geletan lo egitera, Egako Granadako dukearen jauregian, Espainiako handia, erregeen bizkarzaineen kapitaina eta Don Karlosen Gerra ministroa izandakoa...

La Esperanza (1845/09/06)

Hamabitan iritsi ziren Erret Pertsonak herriko sarrerara, bertan ereinotzez osatutako garaipen-arkua zegoela, lorezko koroaz osatua. Haren gainean fusilen pabiloia zegoen, eta alboetan beste su-arma batzuk. Lantegiko lau gremioen diputatuek beren banderolak zeramatzaten, errege-armak, gremio bakoitzaren izena (kanoigileak, giltzariak, aparejeroak eta kutxazainak) eta honako inskripzio hauek: "Real fabrica de armas de Placencia", "Placencia siempre fiel á la corona Real". Parrokia eta Erregetxerainoko bidea, erreginek eta printzesak erabili beharrekoa, ihiz estalita zegoen; eta herriko etxe guztiak zintzilitako oihalek apainduta zeuden, bakoitzaren ondasunen arabera, baina denak garbiak eta erabat garbituak.

José Manuel de Lascurain alkate jaunak, Miguel de Ascaray barrutiko bikario eta parrokoak, eta José Solís arma-fabrikako zuzendaria eta artilleriako koronelak, zuzentzen zituzten erakundeen izenean, hitzaldi bana egin zuten Erregina eta Printzesarentzat errespetuzko esamoldeekin. Lantegietako diputatuetako batek idazki bat eskuratu zion Erreginari lantegiaren egoera ikusaraziz eta babesteko eskatuz. Erret Pertsonek adeitasunez hartu zituzten. Berehala, bildutako jende guztia bibaka eta txaloka hasi zen, eta hiribildu honetako zaleen musikak Errege-martxa jo zuen. Kanpai guztiak jo zituzten, eta suziri ugari bota.

Alaitasun bete honetan Erreginaren zalgurdia herriko zubira heldu zenean, honek arma-fabrika bat zegoela gogoratuz, ikusi nahi izan zuen, baina itzuli arte ez zuen egin, Erregina eta bere familia ikusi nahi zituen jende guztia Debarako irteerara joateko aginduz, eta horrela egin zen, musika eta gorespenak etengabean jarraituz.

Herri osoko argiztapen orokorra ezarri zen, eta beste neurri batzuk hartu ziren, ahal zen neurrian Erreginak argitzeko, gauak oso iluna behar zuelako itzultzeko orduan.

Prestaketa horiek egin ondoren, soraluzetarrek bertako dibertimenduei ekin zieten, Nafarroako behi sutsu bat erabili zutela sokamuturrean, eta berehala dantza publikoak izan ziren, etenik gabe, harik eta gaueko zortzi eta erdi inguruan Erreginak zetozela somatu zuten arte. Eta lehen bailehen agintari zibil, eklesiastiko eta militarrak herriko sarreran jarri ziren, jendetza handi batez lagundurik, musika, eta fabrikako diputatuak beren banderekin.

Soraluzeko Nazarenoa
(Felipe Arizmendi 1720)

Bederatzi eta laurdenetan kapitain bat agertu zen, Erreginak berehala iritsiko zirela esanaz, eta parrokia eta fabrikako etxea edo Erregetxea ikusiko zituztela. Eta, hain zuzen ere, handik minutu gutxira Erreginek heldu ziren, herri osoak berotasun handienaz hartu zituela; izan ere, baserritar guztiak kalera jaitsi ziren eta. Zubiaren ondoan zeudela, zalgurditik jaitsi ziren, eta azkar joan ziren parrokiara, bertan aldare nagusiaren aurrean otoitz egin zutela, guztion onbideratzeko; eta segituan Jesus Nazarenoren kaperan, bere irudia meritu handikoa baita.

Gero, Erregetxera joan ziren, lantegi honetan gudarostearentzat ekoizten diren armetaz jakiteko, erresumako zaharrena den lantegian, eta ostean Bergarako bidea hartu zuten, agintari guztiei eskerrak emanez. Erreginak kaleak ibiltzen zituztenean, udaletxea, Erregetxea eta herriko beste etxe guztiak ardura handiz argiztatuta zeuden, eta pertsona askok Erreginak lagundu zituzten argizarizko kandelez eta lastargiez. Erreginak hiri honetatik joanda, bertako biztanleek bibaka aritu ziren denbora luzez, Isabel erregina, bere ama eta printzesa anderea goraipatuz; eta dantzaldiak ordu batzuetan jarraitu zuen plazan danbolinaren doinuak lagunduta.

Boletin del Ejercito (1845/09/10)

Mendaron bizkotxo batzuk egiten dira, eta horien masa oparoak herrialdean zein kanpoan ospe handia eman die. Herriko udalak erreginari opari bat egin nahi ziola, iritzi zitzaien pertsona bikain horren mailakoa izango zela herriko industriaren erakusgarria bere eskuetan jartzea, eta, horretarako, Mendaroko herriaren leialtasun eta maitasun sentimendua adierazteko, bizkotxo handi bat eginarazi zuen, gainean errege koroa zuela.

Iritsi zen eguna, eta herriko errejidoreak, opari gozoa Erreginaren eskuetan jartzeko mandatua jaso zuenak, hitz hauek esan zizkion erreginari: Señora, este viscocho haser en Mendaro para ti, no haser otra cosa en Mendaro, solo haser viscochos… parte éste con la madre. Erreginari grazia egin zion hitzaldiak, eta are gehiago elizan, erregidorea, hizlaria eta sakristaua gizon bakar batean hiru postu desberdin zirela kustean.