Irureko plaza (eu)

Irureko plaza (Kontrargi 2002)

Azalpen orokorrak

Irureko plaza izen bereko bailararen gunea da, ipar-mendebaldeko muturrean kokatzen dena.

Illordogaña eta Iruregañaren azpian dago, Eibarko mugetan. Nahiz eta inguruak oso aldapatsuak izan, Irureko plaza laugune eder batean dago.

Bertako toponimoak, Irurek, izena eman zion: Irureko plaza, edo Irure, besterik gabe. Azkenean izen bera bailara osoa izendatzeko erabiltzen da, baina izen osoa beti: Irure bailara.

Soraluzeko gune zaharrenetakoa da. Bertan bi baserri daude: Irure Hamengua eta Irure Handikua; pixkat gorago, San Esteban ermita. Honen ondoan Irureko serorategia zegoen, Udalarena zena.

Badira beste bi baserri oso gertu, Illordo eta Intxausti, baina ez daude Irureko plazan bertan.

Kokapena

Mapa kargatzen...

{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"1000px","height":"800px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":false,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Irure_Hamengua_baserria_(eu)\" title=\"Irure Hamengua baserria (eu)\"\u003E Irure Hamengua\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Irure Hamengua\n","link":"","lat":43.1879,"lon":-2.4365,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Irure_Handikua_baserria_(eu)\" title=\"Irure Handikua baserria (eu)\"\u003E Irure Handikua\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Irure Handikua\n","link":"","lat":43.1883,"lon":-2.4364,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/San_Esteban_ermita_(eu)\" title=\"San Esteban ermita (eu)\"\u003E San Esteban\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" San Esteban\n","link":"","lat":43.187783,"lon":-2.437042,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Illordo_baserria_(eu)\" title=\"Illordo baserria (eu)\"\u003E Illordo\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Illordo\n","link":"","lat":43.1852,"lon":-2.4396,"icon":"/images/c/ce/Green_marker.png"},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Intxausti_baserria_(eu)\" title=\"Intxausti baserria (eu)\"\u003E Intxausti\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Intxausti\n","link":"","lat":43.1882,"lon":-2.4355,"icon":"/images/c/ce/Green_marker.png"}]}

Eraikinak

Eraikina	1980 aurrekoak	2002
Irure Hamengua Irure Zaharra
Irure Handikua
San Esteban ermita
Illordo
Intxausti

Irureko plaza. Atzekaldean, Arrate (J.C. Astiazarán 1979)

Sorrera

Garai batean Irure oso leku estratejikoan zegoen. Soraluzeko hiribildua sortu baino lehen (1343 urtea) Ibaizabaleko ibia (eta zubia, gero) komunikabide lotunea garrantzitsua zen: erregebide nagusia, Gasteiztik itsasorainokoa, Deba ibaiaren ezkerretik zetorren eta Soraluze parean eskumara pasatzen zen, San Roketik Elgoibar aldera joateko. Eta Eibar (eta Bizkaia) aldera jotzeko, bideak gora egiten zuen Irure ingururaino eta handik Azitainera jaitsi.

Juan López de Unzueta eibartarrak 1594. urtean argitaratutako liburu batean ematen du XII mendean Irure nola sortu zuten, zehaztasun osoz. Unzuetak kontatzen duenez, Nafarroako Santxo VI.a “Jakintsuaren” garaietan (1150-1194), beronen lehengusu bat, Don Celinos de Unzueta, erregearen haserretu eta Irurera aldatu omen zen bizi izatera bere ganadu–sail ugari eta bere morroi taldeekin. Gogoratu behar da garai haietan lurralde osoa mugan zegoela eta bertako herriak berrehun urte geroago sortu zirela.

Don Celinos jaunak jasotako etxea Irure Hemengua baserria izango zen, Irure Zaharra ere esaten zaio eta. Irure Handikua, jauregi estilokoa, XIV mendean egin zuten. Hala ere, Iruretarrek armarriak jartzerakoan Irure Zaharrari berea erantsi zioten, jatorrizko etxea bera zela eta.

San Esteban ermita ere oso aintzinakoa da, ertarokoa. Pentsatzekoa da Irureko jaunaren babespean egongo zela hau ere.

Kontuak

Irure Hamenguako armarria
(Kontrargi 2002)

Santxo Jakintsuaren garaiko zezenketa

Irure gainek zezenketen inguruko gertakizuna ere harrigarria da benetan. Adituen arabera, Bizkaia eta Gipuzkoan egin den lehenengo zezenketa izan daiteke Irurekoa. Gorago aipatutako Juan López de Unzueta eibartarraren liburuan, Don Celinoz Iruren bizi zela, garai hartan Gipuzkoa osoko eta Bizkaiko lur zati handieneko nagusi zen Santxo VI.a Erregeak, Gipuzkoako lurrak eta lehengusuaren bizi-lekua bere begiz ezagutzeko asmoz, Don Celinoz lehengusua bisitatu omen zuen. Honek haragi-jan eta otordu oparo batez hartu omen zuen errege nafarra, eta otorduaren ostean, zezenketa bat eskaini omen zion bere omenez. Zezenketan bi zezen toreatu omen zituzten, eta ondoren hil, erregearen txakurrek jan zitzaten.

Herrian Irure abizenaren hiru armarri gordetzen dira, bertan istorio honen aztarnak erakusten direla: Nafarroako armarriak, toreatutako zezenak eta beraiek jan zituzten txakurrak: bi Irureko plazan bertan, eta hirugarrena Arregia jauregian.

Serorak eta serora-etxea

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

Erdi Arotik San Esteban ermitak bere serora izan zuen, askotan inguruko baserrikoren bat. Ezagutzen den izen bakarraren (Magdalena de Ynsausti) arabera halaxe ematen du.

Udalarena zen Ermitaren ondoko etxean bizi ziren. Baina Trentoren Eliz Batzarraren ostean serorak desagertzen hasi ziren. 1730 urterako Iruren ez zen serorarik, eta Udalak alokatuta zeukan serora-etxea. Urte hartan bertako errenteroak, Francisco de Yraolabeitiak, ogi-labea egiteko baimena eskatu baitzion jabea zen Udalari.

1936-37ko gerra

Soldaduak atsedenean (1937)

Irureko plazak oso gertu dauka Iruregaña izeneko tontorra. Gain hau, bere altueragatik eta Eibar, Elgoibar eta Soraluzeri gaina hartzen dietelako, kokapen estrategikoa izan da azken gerrateetan. 1936ko gerran esaterako, Gudaroste Errepublikarrak Irure eta Illordo baserri inguruetan kokatu zituen Batallón Baracaldo Martínez de Aragón-eko soldaduak.

Besteak beste, San Esteban irudia erre zuten (agian Soraluzek zuen irudi zaharrena, ertarokoa), eta aldarearen zati bat ere.

Jaiak

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

Irureko (plazako) jaiak abuztuaren lehenengo egunetan ospatu izan ohi dira, Ama Birginaren Zeruratze jaiaren ondorengo igandean. Auzoan gero eta jende gutxiago bizi delako edo, beheranzko bidea hartu zuten eta 2003. urtetik ez da jairik antolatu.

Mugarria

Eibar eta Soraluze arteko mugarri gertuenak Irureko plaza dauka izena.