Arbasoak egitasmoa (eu)

    Sorapediatik

    Egitasmoaren helburua Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa balioan jartzea da. Hainbat ekitza egiten ari dira ordutik hona: ikerketa lanak, lurrak erostea, zabalkunde lanak...


    Partaideak eta egitasmoa

    Estazio megalitikoaren inguruko hiru herriek hartzen dute parte: Bergara, Elgoibar eta Soraluze. Hauez gain, Eusko Jaurlaritzak zein Gipuzkoako Aldundiak diruz laguntzen dute. Eta alde zinetifikoa Aranzadi Zientzia Elkartearen ardura da.

    2018-2019 tarteako Soraluzeko Udalak 113.000 euroko egitasmoa prestatu du, eta datozen hilabeteotan mendigaineko proiektuari bultzada nabarmena emango diote: hiru udalek, esaterako, 7.000 euroko ekarpen bana egingo dute 2018 urtean[1], Jaurlaritzak, bere aldetik, 69.300 euro bideratuko ditu eta Aldundiak 13.800 euro.


    Lurrak erostea

    Megalitoak babesteko asmoarekin, Arbasoak egitasmoaren barruan lur erosketak gauzatzen ari dira: megalitoen inguruko lur sailak publikoak izanda, errezagoa da babestea eta ikertzea.

    Esateko, 2016eko otsailean Soraluzeko Udalak Gizaburua inguruko lurrak erosi zituen.


    2012-2017.eko kanpainak: miaketak eta kata orokorrak

    Azterketa eta indusketa kanpaina guztietan Elosua-Plazentzia estazio megalitikoan azterketa orokorrak egiten dituzte: megalitoak iza daitezkeen bila aritzen dira, eta batzuetan katak egoten dituzte.

    Modu honetan hurrengo kanpainetarako helburu zehatzak aukeratu izan dituzte: Arribiribilleta, Sabua, Keixetako Egiya, Irukurutzeta… Ahaztu gabe miaketa hauei esker hainbat megalito berri topa izan direla.


    Zuloan sartzen (Aranzadi 2014)

    2012 eta 2014.eko kanpainak: Arribiribileta

    Aranzadi Zientzia Elkartea Elosua-Plazentziako estazio megalitikoan lanean hasi zenean, aurreneko indusketak Arribiribilleta 'trikuharrian' egin zituzten. Lan horien ondorioz, menhir bat dela baieztatu zuten. Zutarri hau ziurrenik zutik egon zen lehen, harrian egindako zuloak erakusten duenez.

    Zutarria zela egiaztatu eta gero, altxatzea erabaki zen, monumentua berriro ere jatorrizko posiziora itzuliz. Lanak Aranzadi Zientzia Elkarteko Historiaurreko Arkeologia Sailak ere eraman zituen aurrera. Aurretik harriaren azpian eta inguruan miaketak egin zituzten, eta gero berau zutik jarri. Azken lan hau 2014.eko irailak hiruan (2014/09/03) bukatu zuten.


    Eztandolmena. Aranzadikoek lanean (Plaentxia.eus 2015)

    2015.eko kanpaina: Atxolin Txiki II eta Eztandolmena

    2001.eko abenduak 1ean, talde batek Atxolin Txiki tumuluaren ondoan beste monumentu bat antzeman zuen, eta Kultura Saileko Arkeoikuska aldizkarian aurkikuntza zabaldu zuten[2].

    2015 kanpainan Aranzadi Elkarteko teknikoek zundaketak egin zituzten, eta megalito berria baieztatu zuten. Egitura ikertu eta gero, zista bat zela ikusi zuten.

    Gainera, kanpaina hartan Eztandolmena[3] inguruan katak egin zituzten, ea garaiko herrixkaren bat egon zitekeen bertan. Baina ez zuten inolako arrastorik aurkitu. Dena dela, bertako harri mota eta Arribiribileta zutarriarena oso antzekoak direla egiaztatu zuten.


    Trikuharriaren edukiak (Aranzadi 2017)

    2016 eta 2017.eko kanpainak: Gizaburua

    2016 urtean inguruko sailak erosi eta gero, irailean Aranzadikoek Gizaburua induskatu zuten, Arribiribilleta ekintza jarraituz. Ekialde-mendebalde orientazioa zuen apurtutako harlosa topa zuten, eta hilobiratze aztarnak ere: erretako hezurrak, zeramika ontzi bat...

    Hurrengo urtean beste indusketak egin zituzten, era aztarna gehiago topa zituzten, zaharragoak.

    Bi kanpainatan estazio megalitiko osoan baino material gehiago aurkitu zuten, oso kalitate onekoak. Beraz, Aranzadi Zientzia Elkarteak egindako ikerketa eta interpretazio lanek erakutsi dutenez, Gizaburuagako trikuharria izan daiteke Elosua-Plazentzia megalitotegiko monumenturik garrantzitsuena.

    Etorkizunean, trikuharria berreskuratzeko asmoa dago.


    Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria. Berreraikin birtuala

    2018.eko kanpaina: Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria

    Udan lurra prestatzeko lanak hasi ziren, eta irailean ekingo diete berreraikitze lanei Aranzadi Zientzia Elkarteak eta EHUko Arkitektura eta Zaharberritze alorreko teknikariek UNED Bergarako kideekin elkarlanean. Lanak irailean hasi eta urrian amaitzea aurreikusten dute.

    Trikuharrian egingo den esku-hartzea, bereziki, zentratuko da hilobiko ganberaren berreraikitzan, baina tumuluaren zati bat ere berreraikiko dute, osorik ez bada ere. Asmoa da trikuharri arrunt baten egitura nolakoa den ezagutzera ematea: masa tumularra, hilobiko kamara, orientazioa, eraikitze elementuen disposizioa, neurriak eta abar.


    Keixeta Egiya (hegoaldea) 3Dtan (Stoa & Degebesa)


    Irukurutzeta trikuharria

    2018 eta 2019.eko kanpaina: Irukurutzetako trikuharria

    Irukurutzetakoa Gipuzkoako trikuharri handienetakoa da, eta Aranzadi Zientzia Elkartearen arabera, indusketa arkeologikoak ekarpen nabarmenak egin ditzake tumuluaren neurriak eta egituraren ezaugarriak zehaztuz. Gainera, Neolito garaiko material arkeologikoa aurkitzeko aukerak aurrikusten ziren.

    Trikuharriaren erdialdeko kraterra induskatu zen, hilobiko kamara aurkitzen zen tokia, eta tumulua estaltzen duen landare-geruza erretiratu zen. Halaber, arrastoen laginak hartu ziren hilobi-monumentua erabili zen garaiko (Neolitoa-Brontze Aroa) paisaia berregiteko eta GPS zentimetriko eta aire argazki serien bidez dokumentatu zen egitura osotasunean, gero ortoargazkiak eta 3D eredu bat egiteko. Azkenean, bertako harlosa zutik jarri zuten, Aranzadik, Barandiaranek eta Egurenek aurkitutako kokapenean, eta indusketan ateratako harri guztiak atzera jari zituzten.


    Topatutako aizkora (Aranzadi 2019)

    2019.eko kanpaina: Agerreburu trikuharria eta beste

    2019 kanpainan lau tokitan egin zituzten indusketak: Agerreburu, Irukurutzeta, Frantsesbaso eta Sabua. Azken hauetan oraindik indusi gabe zeudelako.

    Jesus Tapiaren arabera, indusketen arduraduna, aurkikuntza ugari egin zituzten, batez ere Agerreburu trikuharrian, bera izan da indusketen izarra eta! Leundutako aizkora (K.a. 4.000 eta 2.000 urte artekoa) topa dute, eta historiaurreko ontzi zeramikoen pusketak eta giza hezurrak (aurretik Aranzadik, Barandiaranek eta Egurenek topatutakoen antzekoak). Honetaz gain, harlauzen egoera aztertu dute eta, itxura guztien arabera, Agerreburu lehengoratzeko aukera dago.


    2020.eko kanpaina: Sabua eta Aizpuruko Zabala

    COVID-19 pandemia[4] zela eta, urte honetako kanpaina berezia izan zen: antolaketa luzatzeaz gain (baimenak, bolondresen lana...), laguntzaile kopurua ere dozena erdira murriztu behar izan zuten.

    Kanpaina honetan bi tokitan industu zuten: Sabua eta Aizpuruko Zabala.


    Jesus Tapia Gortazarreko indusketak zaintzen (plaentxia.eus 2022)

    2022.eko kanpaina (udaberria): Gortazar eta Otsoaldasoro I

    Kanpaina hau berezia izan zen. Urte hasieran ezagutu zen Capital Green Power enpresak Muskiritzun parke eolikoa egiteko baimena eskatu zuela: Karakateko parke eolikoa. Bi aerosorgailu izango zituen parke hau Kortazarreko Haitza eta Elosua-Plazentzia estazio megalitikoaren artean kokatuko zen.

    Egitasmoa aurrera egiterakoan balizko aztarna arkeologikoak erabat suntsituko zituztelakoan, urte hasieran abiatu zuen Aranzadik mendigaineko ondare arkeologikoa ikertzen jarraitzeko kanpaina. Ikerketa horretan historiaurreko bi hilobi topa zituzten, biak zista modukoak: Gortazar eta Otsoaldasoro hain zuzen.

    Urte bereko Aste Santuan Aranzadiko kideek eta Elgoibar eta Soraluzeko hainbat boluntariok tumuluen egiturak bistaratzearekin batera gehiago industu zuten, eta zista topatu. Gainera, eskuzko errota baten gaineko harria aurkitu zuten (Gortazar), gehi landutako suarri laska batzuk zein igitai baten hortzak ere (Otsoaldasoro I).

    Ondoren, Aranzadik aurkitutako monumentuen gaineko inbentario zehatza osatu zuen eta ofizialki erregistratu gaur arte Plazentzia-Elosua estazio megalitikoan aurkitu diren 19 monumentuekin batera.


    Zabalkunde lanak

    Bisita gidatuak

    Aurreneko urteetan (2012-2017) bisita gidatuak antolatu dira, euskaraz zein erdaraz. Udazken aldera izaten dira, kanpaina bakoitzeko emaitzak azaltzeko.

    Lortutako arrakastari aurre egiteko (192 lagunek parte hartu zuten 2017 urtean, 96 lagun 2018 urteko bost bisitetan eta 123 lagun 2019ko zazpi bisitetan), urtero gero eta bisita gehiago antolatzen ari dira.

    Gainera, unitate didaktikoa prestatu da Soraluze, Elgoibar eta Bargarako ikastetxeetan culiculum-ean txertatzeko. Modu honetan, bertao ume eta gazteek bere irakasleekin egin ahal izango dute bisita.

    Emaitzen aurkezpena

    Udan aurkitutakoak udazkenean aztertu eta gero, urte berriarekin batera Aranzadikoek emaitza eta ondorioak aurkezten dituzte hainbat tokitan. Horietako bat Soraluze izaten da.

    2018ko kanpainaren emaitzen aurkezpena (Jesus Tapia 2019/02/08)

    Dolmenen ibilbidea web mikrositea

    Interneten, Debabarrena Turismoak mikrositea zabaldu du[5], Dolmenen ibilbideari buruzko informazioa beti eguneratuta izateko asmoarekin. Lau hizkuntzetan egina dago: euskaraz, espaineraz, ingelesez eta frantsesez.

    Ibilbidea bera azaltzeaz gain, trikuharri edo tumulo bakoitzak bere fitxa osoa du, eta 3Dtan prestatutako 3D bideoak ikus daitezke: Gizaburuaga, Irukurutzeta, Kerexetaegia Hegokoa, Agirreburu...

    Baita Aranzadiko teknikoek urteroko indusketen emaitzekin egindako txostenak[6]. Orokorrean, trikuharri bakoitzeko bat, eta inoiz bi (indusketak bi urtetan egin direnean).

    Aranzadiana

    Urtero urtero Aranzadikoek egindako lanak Aranzadiana bere aldizkarian zabaldu dituzte, honako artikuluen bidez:

    Seinalizazio plana

    2019 urtean seinalizazio planari ekin zioten, irizpide gidari hauekin: erakutsitako informazioa zinetifikoa bezain ulergarria izatea, seinaleak nabarmenegiak ez izatea (naturarekin bat, ahal den heinean) eta gogorra (kaltegaitza).

    2019-2020 biurtekoan lau motako seinaleak jarri dira: sarrerak, norebidekoak, monumentutakoak eta mahai panoramikoak.

    2019 bertan bi sarrera seinale Kortazarren eta Elosuko Santutxun jarri zituzten. Norabide seinaleak, harri kuboak, denetara 11 jarri dira, 2019 urtean bederatzi eta hurrengoan gainontzeko biak.

    Monumentu megalitiko bakoitzeko interpretazio seinaleak industu ahalean jartzen ari dira. 2019an Gizaburua eta Arribiribilletan ezarri ziren, eta 2020an Irukurutzeta eta Agarreburu.

    Azkenik, 2020 urtean bi mahai panoramiko ipini ziren ibilbidean, bat Iruiya (Idoia) inguruan eta bestea, Irukurutzetan. Iruiya ingurukoa barne aldera begira dago eta bertatik, Gorbea, Anboto, Aizkorri, Udalaitz, Aitzorrotz edota Elgeako mendilerroak ikus daitezke, besteak beste. Irukurutzetan jarri den mahai panoramikotik, ordea, itsasoa, Euskal kostaldeko Geoparkea, Arno, Aiako Harria, Aralar eta Txindoki ikus daiteke eta egun argi batean Pirinioak ikusteko aukera ere dago.

    Bestelakoak

    Bi mapa sortu eta banatu izan dira: Elosua-Plazentziako estazio megalitikoaren mapa eta Dolmenen ibilbidea PR-Gi 94. Eta 2019 urtean folleto bat ere. dira: Elosua-Plazentziako estazio megalitikoaren mapa eta Dolmenen ibilbidea PR-Gi 94. Eta 2019 urtean folleto bat ere.

    Bere aldetik, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Sailaren Kultura Ondarearen zentroak Elosua-Plazentziako megalitoak izeneko atal mardula jarri du bere web orrian.

    Gainera, beste hainbat web orrietan ere Elosua-Plazentzia estazio dolmenikoa edota bere trikuharriak azaltzen edota aipatzen dira: Debabarrena turismoa, Euskal-herria.org...


    Erreferentziak

    1. ↑ Orain arteko ekarpena urteko 2.500 eurokoa zen.
    2. ↑ 2011-2014 urteetan aurkitutako megalito berriak. Luis del Barrio Bazaco (Arkeoikuska 14).
    3. ↑ Urteetan trikuharri benetakoena uste izan dena, baina egindako ikerketek trikuharria ez zela erabaki dute, luz azalean agertutako harri bolkanikoen tximini nabarmenena baizik.
    4. ↑ COVID-19. Coronavirus disease 2019/ Coronavirus gaixorasuna 2019 (Wikipedia).
    5. ↑ Dolmenen ibilbidea. Debabarrena Turismoa.
    6. ↑ Indusketen txosten teknikoak. Debabarrena Turismoa.
    "http://www.sorapedia.eus/index.php?title=Arbasoak_egitasmoa_(eu)&oldid=29206"(e)tik jasota