Isabel II.aren bisita (eu)

Isabel II.a 14 urtekin
(Federico Madrazo 1844)

Arrasateko egonaldia

1845.eko abuztuan Isabel II.a erregina Arrasatera etorri zen, Gesalibarreko bainuetxeko urak hartzera. Berarekin Maria Cristina ama (1843 arte erreginaordea izandakoa) eta Maria Luisa Francisca ahizpa etorri ziren. Erregina gazteak hamabost urte zituen artean, eta ahizpak hamahiru.

Ia pare bat aste egin omen zuen bertan, 16tik 29ra arte. Eta errege-familiarekin batera Espainiako gobernu osoa Arrasatera etorri zenez, aste haietan Arrasate izan zen Espainiako hiriburua.

Erregina eta familia Monterron jauregian hartu zituzten, eta ia egunero Gesalibarreko bainuetxeea joaten ziren, urak hartzera.

Horretaz gain, inguruak ezagutzeko aprobetxatu zuen: Arrasate bera, Aretxabaletako bainuetxea, Bergara, Oñati, Soraluzeko arma lantegiak, Deba, Mendaro... Lehen Karlistada (1833-1839) bukatu berria, agintariek bidaia aprobetxatu zuten erregina gaztea hainbat tokietan erakusteko, "propaganda" edo "marketing" egiteko.

Arrasatekoak bukatuta, 29 goizean errege-familia Bilbora abiatu zen. Bertan pare bat egun eman eta gero, irailak lehenean Azkoitiara pasa ziren.

Maria Cristina de Borbon-Dos Sicilias
(F.X. Winterhalter 1841)

Soraluzeko bisita

Eguerdiko geraldia

Arrasatetik abiatuta, 27an eguerdian heldu ziren Soraluzera, ondo apainduta ordurako. Jose Manuel de Lascurain alkateak, Miguel de Ascaray parrokoak eta Jose Solís Erret Lantegiaren zuzendariak hitzaldi bana egin zuten. Ostean, lantegiko diputatu batek idazkia eman zion erreginari, babesa eskatuz.

Behereala biztanle guztiek bibaka eta txaloka hasi ziren, herriko musikazaleen bandak Errege Martxa jotzen zuen bitartean. Ostean kanpaien hotsak eta etxaferuen eztandak nahastu ziren.

Erregeak eskatu zuen arma lantegia ikusteko, baina iluntzerako laga zuten. Orduan erreginak eta lagunek Debako bidea hartu zuten, herritarren bibek era txaloek lagunduta.

Erregina itzuli artean batzuk gauerako argiteria prestatu zuten, eta gainontzeak sokamuturran eta dantzetan aritu ziren ordu luzetan.

Luisa Fernanda de Borbon
(Federico Madrazo 1847)

Mendaroko sakristaua

Bitartean, erregina eta familia Debara joan ziren, eta bertan bazkaldu zuten.

Itzultzerakoan, Mendaron gelditu ziren, bertakoek oparia egin nahi zietelako. Mendaroko bizkotxoek ondo irabazitako ospea zuten, batez ere txokolatez hartzeko, eta pentsatu zuten bizkotxo handi bat egitea, gainean erret koroarekin apainduta.

Alkateak berak eman zion bizkotxoa erreginari, gazteleraz hobetuen moldatzen zen eta. Berba hauek erabili omen zituen: "Señora, este viscocho haser en Mendaro para ti, no haser otra cosa en Mendaro, solo haser viscochos… parte pues éste con la madre". Eliza ikustera joan ziren gero, eta orduan erregina konturatu zen alkatea, hizlaria eta sakristaua pertsona berbera zirela.

Zuzen, motz eta bihotzetik sortutako hitzaldia izanik, erreginari gogoan ondo sartu zitzaion eta, beste hitzaldi luze eta aspergarriak entzuterakoan ingurukoei esaten omen zien: "Ay, mi sacristán de Mendaro...".

Erregetxea

Iluntzeko geraldia

Iluntzeko zortzi t'erditan abisua heldu zen Soraluzera, erregina bazetorrela. Ziztu bizian agintariak herriko sarreran paratu ziren, eta haiekin batera jende mordoa, tartean musikariak eta lantegiko diputatuak beren banderekin. Bederatzi eta laurdenetan kapitain bat agertu zen erregina segituan helduko zela esanez, eta parrokia eta Erregetxea ikusi nahi zituela.

Zubi nagusira heldu zirenerako, udaletxea, Erregetxea eta kale guztiak ondo argituta zeuden, eta hainbat lagunek zuziak eta lastargiak piztu zituzten erreginaren bidea argitzeko. Zalgurditik jaitsi eta parrokira joan ziren aurretik; aldare nagusiaren aurrean errezatu ostean Nazarenoaren kapera bisitatu zuten, zeukan ospearengatik. Erregetxera pasa ziren gero eta, armagintzari buruzko azalpenak jaso ondoren, Bergara aldeea jo zuten, harrera beroa eskertuz.

Bergarako sarrerara heldu zirenean, hamar eta laurdenetan, seireratik zain zeuden agintariak topa zituzten. Handik San Antonioraino lagundu zituzten, jendetza izugarrirekin batera, horietatik 200 batek lastargiak zituztela.

Bitartean Soraluzen giroa ez zen apaldu: batzuk bibaka eta txaloaka jarraitzen ziren, eta gehienak hurrengo orduak plazan eman zituzten dantzan, danbolinak alaituta.

Hemeroteka

Journal de Toulouse: politique et littéraire (1845/09/02)

Isabel erregina eta bere ama Soraluzera heldu ziren 27an, hiri honetako su-armen fabrika ikustera. Iluntzean Arrasate hirira itzuli ziren.

29 goizean, errege-familiak azken hiri hau utzi zuten Bilbora heltzeko, Elorrio eta Durangotik pasatuz. Erreginak eta infantea Bilbon geratu behar ziren 30 eta 31ean, hilak lehenean Azkoitiara joateko, bertan prestaturik zeukaten geletan lo egitera, Egako Granadako dukearen jauregian, Espainiako handia, erregeen bizkarzaineen kapitaina eta Don Karlosen Gerra ministroa izandakoa...

La Esperanza (1845/09/06)

Hamabitan iritsi ziren Erret Pertsonak herriko sarrerara, bertan ereinotzez osatutako garaipen-arkua zegoela, lorezko koroaz osatua. Haren gainean fusilen pabiloia zegoen, eta alboetan beste su-arma batzuk. Lantegiko lau gremioen diputatuek beren banderolak zeramatzaten, errege-armak, gremio bakoitzaren izena (kanoigileak, giltzariak, aparejeroak eta kutxazainak) eta honako inskripzio hauek: "Real fabrica de armas de Placencia", "Placencia siempre fiel á la corona Real". Parrokia eta Erregetxerainoko bidea, erreginek eta printzesak erabili beharrekoa, ihiz estalita zegoen; eta herriko etxe guztiak zintzilitako oihalek apainduta zeuden, bakoitzaren ondasunen arabera, baina denak garbiak eta erabat garbituak.

Los señores alcalde D. José Manuel de Lascurain, el Cura párroco y Vicario del partido D. Miguel de Ascaray, y el director de la fábrica de armas, coronel del cuerpo de artillería, H. José Solís, en nombre de las corporaciones á cuya frente estaban, arengaron á SS. MM. y A. con las expresiones mas respetuosas; uno de los diputados de la fábrica entregó á S. M. una exposición haciendo ver el estado de ella, y suplicándola se dignase protejerla. Las Reales Personas los acogieron con amabilidad. En seguida prorumpieron todos los habitantes, que estaban reunidos, en vivas y aclamaciones, y la música de los aficionados de esta villa tocó la marcha Real. Se repicaron todas las campanas , y se tiraron multitud de cohetes. Llegado e! coche de S. M., en medio de tanto regocijo, al puente de comunicación .del pueblo, recordando que en él habia una fábrica de armas, mostró deseos de verla ; pero dejó de hacerlo hasta la vuelta, ordenando que toda la gente se trasladase á la salida del pueblo para Deva , una vez que deseaba ver á S. M. y Real familia, lo cual se verificó asi, continuando sin cesar las aclamaciones, vítores y la música. Se dispuso la iluminacion general de todo el pueblo , y se adoptaron otras medidas con el objeto de alumbrar en lo posible á SS. MM., debiendo ser la noche muy oscura cuando regresasen. Hechas estas prevenciones, los habitantes de Placencia se dedicaron á las diversiones propias del pais, habiéndose corrido una vaca brava navarra por la maroma ; y en seguida hubo bailes públicos, que no cesaron , hasta que á cosa de las ocho y media de la noche se observó la señal de aproximarse SS.MM.; y atoda prima las autoridades covil, eclesiàstica y militar se colocaron a la entrada del pueblo, acompañadas de un gentío inmenso, música, y los diputados de la fábrica con sus banderas : á las nueve y cuarto vino un capitán anunciando que SS. MM. llegarían en breve , y que se dignarían ver la parroquia y la casa de la fábrica ó Real: y en efecto á pocos minutos llegaron SS. MM. y fueron recibidas con el mayor entusiasmo por todo el pueblo, pues bajaron á la calle todos los caseros; estando junto al puente, se apearon del coche , y corrieron á paso acelerado á la parroquia, donde con edificación de todos oraron ante el altar mayor , y en seguida en la capilla de Jesús Nazareno, cuya efigie es obra de mucho mérito. Después pasaron á la casa Real, donde se enteron de las armas que para el ejército se elaboran en esta fábrica , que es la primitiva del reino ; y en seguida se dirigieron para la villa de Vergara , dando gracias á todas las autoridades. Al tiempo que recorrían las calles SS. MM., la casa consistorial, casa Real y las demás de la poblaciòn, estaban iluminadas con el mayor esmero, y muchísimas personas acompañaban á las Reales Personas con hachas de cera y fajos encendidos de paja. Habiendo salido de esta villa SS. MM., los habitantes de ella no cesaron de vitorear por mucho tiempo á la reina Isabel, su augusta Madre y á la Serenisima Señora Infanta ; y el baile continuó por algunas horas en la plaza al son del tamboril.

Boletin del Ejercito (1845/09/10)

Mendaron bizkotxo batzuk egiten dira, eta horien masa oparoak herrialdean zein kanpoan ospe handia eman die. Herriko udalak erreginari opari bat egin nahi ziola, iritzi zitzaien pertsona bikain horren mailakoa izango zela herriko industriaren erakusgarria bere eskuetan jartzea, eta, horretarako, Mendaroko herriaren leialtasun eta maitasun sentimendua adierazteko, bizkotxo handi bat eginarazi zuen, gainean errege koroa zuela.

Iritsi zen eguna, eta herriko errejidoreak, opari gozoa Erreginaren eskuetan jartzeko mandatua jaso zuenak, hitz hauek esan zizkion erreginari: Señora, este viscocho haser en Mendaro para ti, no haser otra cosa en Mendaro, solo haser viscochos… parte éste con la madre. Erreginari grazia egin zion hitzaldiak, eta are gehiago elizan, erregidorea, hizlaria eta sakristaua gizon bakar batean hiru postu desberdin zirela kustean.