«Irureko plaza (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak
(Orria sortu da. Edukia: thumb | right | 600px | Irure auzoa (Kontrargi 2002) ==Geografia <ref>Soraluzeko baserriak (eu)...) |
No edit summary |
||
1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
[[Fitxategi: Irure_auzoa._Ikuspegi_orokorra_01_(Kontrargi_2002).jpg | thumb | right | 600px | | [[Fitxategi: Irure_auzoa._Ikuspegi_orokorra_01_(Kontrargi_2002).jpg | thumb | right | 600px | Irureko plaza (Kontrargi 2002)]] | ||
== | ==Azalpen orokorrak== | ||
Irureko plaza izen bereko bailararen erdigunea da, nahiz eta ipar-mendebaldeko muturrean egon. | |||
Irureko plaza esaten zaio, edo Irure, besterik gabe. Bailara aitatzeko izen osoa esaten da: ''Irure bailara''. | |||
Bertan bi baserri eta ermita daude. Illordo eta Iruregañaren azpian, Eibarko mugetan. nahiz eta inguruak oso aldapatsuak izan, Irureko plaza lautada moduko batean dago. | |||
Irureko | |||
==Bailarako mapa== | ==Bailarako mapa== | ||
{{#display_map: | {{#display_map: | ||
43.187783, -2.437042~[[San Esteban ermita (eu) | San Esteban | 43.187783, -2.437042~[[San Esteban ermita (eu) | San Esteban]]; | ||
43.185200, -2.439600~[[Illordo baserria (eu) | Illordo]]~~Green_marker.png; | |||
43.188200, -2.435500~[[Intxausti baserria (eu) | Intxausti]]~~Green_marker.png; | |||
43.185200, -2.439600~[[Illordo baserria (eu) | Illordo]]; | |||
43.188200, -2.435500~[[Intxausti baserria (eu) | Intxausti]] | |||
43.187900, -2.436500~[[Irure Hamengua baserria (eu) | Irure Hamengua]]; | 43.187900, -2.436500~[[Irure Hamengua baserria (eu) | Irure Hamengua]]; | ||
43.188300, -2.436400~[[Irure Handikua baserria (eu) | Irure Handikua | 43.188300, -2.436400~[[Irure Handikua baserria (eu) | Irure Handikua]] | ||
|type=earth |height=800px |width=1000px | |type=earth |height=800px |width=1000px | ||
}} | }} | ||
102. lerroa: | 37. lerroa: | ||
== | ==Eraikinak== | ||
{| class="wikitable" | align="center" | {| class="wikitable" | align="center" | ||
109. lerroa: | 44. lerroa: | ||
! style="background:Lime" | 1979 | ! style="background:Lime" | 1979 | ||
! style="background:Lime" | 2002 | ! style="background:Lime" | 2002 | ||
|- | |||
| [[Irure Hamengua baserria (eu)| Irure Hamengua]] | |||
|| [[Fitxategi: Irure_Hamengua_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg | 200px]] | |||
|| [[Fitxategi: Irure_Hamengua_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Kontrargi_2002).jpg | 200px]] | |||
|- | |- | ||
| [[Irure Hamengua baserria (eu)| Irure Hamengua]] | | [[Irure Hamengua baserria (eu)| Irure Hamengua]] | ||
117. lerroa: | 56. lerroa: | ||
|| [[Fitxategi: Irure_Handikua_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg | 200px]] | || [[Fitxategi: Irure_Handikua_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg | 200px]] | ||
|| [[Fitxategi: Irure_Handikua_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Kontrargi_2002).jpg | 200px]] | || [[Fitxategi: Irure_Handikua_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Kontrargi_2002).jpg | 200px]] | ||
|- | |||
| | |||
|- | |||
| [[Illordo baserria (eu)| Illordo]] | |||
|| [[Fitxategi: Illordo_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg | 200px]] | |||
|| [[Fitxategi: Illordo_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Kontrargi_2002).jpg | 200px]] | |||
|- | |||
| [[Intxausti baserria (eu)| Intxausti]] | |||
|| [[Fitxategi: Intxausti_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg | 200px]] | |||
|| [[Fitxategi: Intxausti_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Kontrargi_2002).jpg | 200px]] | |||
|} | |} | ||
==Sorrera== | |||
Garai batean Irure oso leku estratejikoan zegoen. Soraluzeko hiribildua sortu baino lehen (1343 urtea) Ibaizabaleko ibia (eta zubia, gero) komunikabide lotunea garrantzitsua zen<ref>Maltzagako lotunea XVIII mende bukaera eta XIX mende hasieran egin zuten.</ref>: erregebide nagusia, Gasteiztik itsasorainokoa, Deba ibaiaren ezkerretik zetorren eta Soraluze parean eskumara pasatzen zen, San Roketik Elgoibar aldera joateko. Eta Eibar (eta Bizkaia) aldera jotzeko, bideak gora egiten zuen Irure ingururaino eta handik Azitainera jaitsi. | |||
Juan López de Unzueta eibartarrak 1594. urtean argitaratutako liburu batean ematen du XII mendean Irure nola sortu zuten, zehaztasun osoz<ref>[[Soraluze. Monografía histórica (eu) | Soraluze. Monografía histórica]]. ''(22, 220 eta 280 orrialdeak)''</ref>. Unzuetak kontatzen duenez, Nafarroako Santxo VI.a “Jakintsuaren” garaietan (1150-1194), beronen lehengusu bat, Don Celinoz de Unzueta, erregearen haserretu eta Irurera aldatu omen zen bizi izatera bere ganadu–sail ugari eta bere morroi taldeekin. Gogoratu behar da garai haietan lurralde osoa mugan zegoela<ref>''Markinako merindadea'', marka = muga.</ref> eta bertako herriak berrehun urte geroago sortu zirela. | |||
Don Celinoz jaunak jasotako etxea [[Irure Hamengua baserria (eu)|Irure Hemengua]] baserria izango zen, ''Irure Zaharra'' ere esaten zaio eta. Irure Handikua geroago egin zuten, XVI mendean edo. Hala ere, Iruretarrak armarriak jartzerakoan Irure Zaharrari berea erantsi zioten, jatorrizko etxea bera zela eta. | |||
[[Fitxategi: Irure_auzoa._Ikuspegi_orokorra_01_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg | thumb | center | 600px | Irure auzoa. Atzekaldean, Arrate (J.C. Astiazarán 1979)]] | |||
==Sorrera== | |||
==Santxo Jakintsuaren garaiko zezenketa<ref>[[Soraluzeko baserriak (eu) | Soraluzeko baserriak]]. ''(97. orrialdea)''</ref>== | |||
[[Fitxategi: Irure_Hamengua_baserria._Armarria_01_(Kontrargi_2002).jpg | thumb | right | 250px | Irure Hamenguako armarria <br> (Kontrargi 2002)]] | |||
==Santxo Jakintsuaren garaiko zezenketa<ref>[[Soraluzeko baserriak (eu) | Soraluzeko baserriak]]. ''(97. orrialdea)''</ref>== | |||
Irure gainek zezenketen inguruko gertakizuna ere harrigarria da benetan. Adituen arabera, Bizkaia eta Gipuzkoan egin den lehenengo zezenketa izan daiteke Irurekoa. Juan López de Unzueta eibartarrak 1594. urtean argitaratutako liburu batean ematen du XII mendean Iruren egin zen zezenketaren berri, zehaztasun osoz<ref>[[Soraluze. Monografía histórica (eu) | Soraluze. Monografía histórica]]. ''(22, 220 eta 280 orrialdeak)''</ref>. | |||
Unzuetak kontatzen duenez, Nafarroako Santxo VI.a “Jakintsuaren” garaietan (1150-1194), beronen lehengusu bat, Don Celinoz de Unzueta, Irurera aldatu omen zen bizi izatera bere ganadu–sail ugari eta bere morroi taldeekin. Bertan bizi zela, garai hartan Gipuzkoa osoko eta Bizkaiko lur zati handieneko nagusi zen Santxo VI.a Erregeak, Gipuzkoako lurrak eta lehengusuaren bizi-lekua bere begiz ezagutzeko asmoz, Don Celinoz lehengusua bisitatu omen zuen. | |||
Honek haragi-jan eta otordu oparo batez hartu omen zuen errege nafarra, eta otorduaren ostean, zezenketa bat eskaini omen zion bere omenez. Zezenketan bi zezen toreatu omen zituzten, eta ondoren hil, erregearen txakurrek jan zitzaten. | |||
Herrian Irure abizenaren hiru armarri gordetzen dira, bertan istorio honen aztarnak erakusten direla: Nafarroako armarriak, toreatutako zezenak eta beraiek jan zituzten txakurrak. | |||
[[Fitxategi: Batallón_Baracaldo_Martínez_de_Aragón._Atsedena_(1937).png | thumb | 400px | Soldaduak atsedenean (1937)]] | |||
Azken inguru honek, bailarari izena ematen dionak, oso gertu dauka Irure-gain izeneko tontorra. Gain hau, bere altueragatik eta Eibar, Elgoibar eta Soraluzeri gaina hartzen dietelako, kokapen estrategikoa izan da azken gerrateetan. 1936ko gerran esaterako, Gudaroste Errepublikarrak Irure eta Illordo baserri inguruetan kokatu zituen ''Batallón Baracaldo Martínez de Aragón''-eko soldaduak. | |||
==Jaiak== | |||
::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[Irureko jaiak (eu) | ''hemen'']].</small> | |||
Irureko jaiak abuztuaren lehenengo egunetan ospatu izan ohi dira, Ama Birginaren Zeruratze jaiaren ondorengo igandean. Auzoan gero eta jende gutxiago bizi delako edo, beheranzko bidea hartu zuten eta 2003. urtetik ez da jairik antolatu. | |||
==Erreferentziak== | ==Erreferentziak== |
20:51, 7 uztaila 2019(e)ko berrikuspena
Azalpen orokorrak
Irureko plaza izen bereko bailararen erdigunea da, nahiz eta ipar-mendebaldeko muturrean egon.
Irureko plaza esaten zaio, edo Irure, besterik gabe. Bailara aitatzeko izen osoa esaten da: Irure bailara.
Bertan bi baserri eta ermita daude. Illordo eta Iruregañaren azpian, Eibarko mugetan. nahiz eta inguruak oso aldapatsuak izan, Irureko plaza lautada moduko batean dago.
Bailarako mapa
Ermitak
Irure bailarak hiru ermita ditu; horietatik bi pribatuak:
Santa Ageda ermita, Zabale baserriarena |
San Esteban ermita | San Martzial ermita, Ernizketa baserriarena |
Hiru ermitak Eibarrera zihoan mendi-bide zaharraren ibilbidean kokatuta daude.
Eraikinak
Izena | 1979 | 2002 |
---|---|---|
Irure Hamengua | ||
Irure Hamengua | ||
Irure Handikua | ||
Illordo | ||
Intxausti |
Sorrera
Garai batean Irure oso leku estratejikoan zegoen. Soraluzeko hiribildua sortu baino lehen (1343 urtea) Ibaizabaleko ibia (eta zubia, gero) komunikabide lotunea garrantzitsua zen[1]: erregebide nagusia, Gasteiztik itsasorainokoa, Deba ibaiaren ezkerretik zetorren eta Soraluze parean eskumara pasatzen zen, San Roketik Elgoibar aldera joateko. Eta Eibar (eta Bizkaia) aldera jotzeko, bideak gora egiten zuen Irure ingururaino eta handik Azitainera jaitsi.
Juan López de Unzueta eibartarrak 1594. urtean argitaratutako liburu batean ematen du XII mendean Irure nola sortu zuten, zehaztasun osoz[2]. Unzuetak kontatzen duenez, Nafarroako Santxo VI.a “Jakintsuaren” garaietan (1150-1194), beronen lehengusu bat, Don Celinoz de Unzueta, erregearen haserretu eta Irurera aldatu omen zen bizi izatera bere ganadu–sail ugari eta bere morroi taldeekin. Gogoratu behar da garai haietan lurralde osoa mugan zegoela[3] eta bertako herriak berrehun urte geroago sortu zirela.
Don Celinoz jaunak jasotako etxea Irure Hemengua baserria izango zen, Irure Zaharra ere esaten zaio eta. Irure Handikua geroago egin zuten, XVI mendean edo. Hala ere, Iruretarrak armarriak jartzerakoan Irure Zaharrari berea erantsi zioten, jatorrizko etxea bera zela eta.
Sorrera
Santxo Jakintsuaren garaiko zezenketa[4]
Santxo Jakintsuaren garaiko zezenketa[5]
Irure gainek zezenketen inguruko gertakizuna ere harrigarria da benetan. Adituen arabera, Bizkaia eta Gipuzkoan egin den lehenengo zezenketa izan daiteke Irurekoa. Juan López de Unzueta eibartarrak 1594. urtean argitaratutako liburu batean ematen du XII mendean Iruren egin zen zezenketaren berri, zehaztasun osoz[6].
Unzuetak kontatzen duenez, Nafarroako Santxo VI.a “Jakintsuaren” garaietan (1150-1194), beronen lehengusu bat, Don Celinoz de Unzueta, Irurera aldatu omen zen bizi izatera bere ganadu–sail ugari eta bere morroi taldeekin. Bertan bizi zela, garai hartan Gipuzkoa osoko eta Bizkaiko lur zati handieneko nagusi zen Santxo VI.a Erregeak, Gipuzkoako lurrak eta lehengusuaren bizi-lekua bere begiz ezagutzeko asmoz, Don Celinoz lehengusua bisitatu omen zuen.
Honek haragi-jan eta otordu oparo batez hartu omen zuen errege nafarra, eta otorduaren ostean, zezenketa bat eskaini omen zion bere omenez. Zezenketan bi zezen toreatu omen zituzten, eta ondoren hil, erregearen txakurrek jan zitzaten.
Herrian Irure abizenaren hiru armarri gordetzen dira, bertan istorio honen aztarnak erakusten direla: Nafarroako armarriak, toreatutako zezenak eta beraiek jan zituzten txakurrak.
Azken inguru honek, bailarari izena ematen dionak, oso gertu dauka Irure-gain izeneko tontorra. Gain hau, bere altueragatik eta Eibar, Elgoibar eta Soraluzeri gaina hartzen dietelako, kokapen estrategikoa izan da azken gerrateetan. 1936ko gerran esaterako, Gudaroste Errepublikarrak Irure eta Illordo baserri inguruetan kokatu zituen Batallón Baracaldo Martínez de Aragón-eko soldaduak.
Jaiak
- Gehiago jakiteko, sakatu hemen.
Irureko jaiak abuztuaren lehenengo egunetan ospatu izan ohi dira, Ama Birginaren Zeruratze jaiaren ondorengo igandean. Auzoan gero eta jende gutxiago bizi delako edo, beheranzko bidea hartu zuten eta 2003. urtetik ez da jairik antolatu.
Erreferentziak
- ↑ Maltzagako lotunea XVIII mende bukaera eta XIX mende hasieran egin zuten.
- ↑ Soraluze. Monografía histórica. (22, 220 eta 280 orrialdeak)
- ↑ Markinako merindadea, marka = muga.
- ↑ Soraluzeko baserriak. (97. orrialdea)
- ↑ Soraluzeko baserriak. (97. orrialdea)
- ↑ Soraluze. Monografía histórica. (22, 220 eta 280 orrialdeak)