«Arribiribilleta zutarria (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 20:44, 24 abuztua 2021 data duena

Arribiribilleta

Estiloa	Historiaurrekoa
Mendea	Neolito-Brontzea
Kokapena	Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa
Mota	Zutarria

Azalpena

Arribiribilletako menhirra Irukurutzeta eta Kurutzebakar gailurren artean dago, Kurutzazarra izeneko tokian, eta Elosua-Plazentziako Estazio Megalitikoaren parte da. Itsas mailatik 896 metrotara dago.

3,60 metro luze, 1,70 metro zabal eta 0,40 metro lodi den basaltozko harri-bloke handia da. Hasiera batean trikuharri edo dolmentzat hartu zuten, etzanda zegoelako.

2012 urtetik aurrera Arbasoak egitasmoaren baitan burutu diren ikerketek zera ondorioztatu dute: Arribiribilletako monumentu megalitikoa menhirra da, eta ez dolmena, orain arte uste zen bezala. Eskualde arteko egitasmoa da, Elgoibar, Soraluze eta Bergarako Udalek sustatua, Debegesa Garapen Agentziaren koordinaziopean, eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren laguntzarekin.

Ikerketek utzitako zantzuen arabera, historiaurreko jatorria duen menhir hau zutik zegoen duela 4000 urte inguru eta ondoren lurrera jausi zen, eraitsita edo berez erorita. Azken teorien arabera, orain dela 200 bat urte edo bota zuten lurrera, Frantziako Konbentzioaren gerra garaian (1793-1795), Espainiako gudarostea Elosuan egon zen, eta hilabeteetan kanpamendua aezarri zuten Mendigainean.

Manu Ceberioren azalpenak (Aranzadi)

360 gradu elurretan (Jose)

Irudiak (jaso aurretik)

(handitzeko, sakatu gainean)

Jaso aurretik
Jaso aurretik, elurretan
Jaso aurretik, elurretan
(Jose)
Jaso aurretik, elurretan
(Jose)
Jaso aurretik
(Eusko Jaurlaritza)
Jaso aurretik
(Inaxio)
Jaso aurretik
(Inaxio)
Jaso aurretik
(Inaxio)
Jaso aurretik
(Jose)
Jaso aurretik
(Jose)

Kokapena

(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)

Mapa kargatzen...

Historia

Arribiribileta marrazkia
(J.M. Barandiarán 1921)

Aranzadi, Barandiaran eta Egurenen indusketak (1921)

Telesforo Aranzadik, José Miguel Barandiaranek eta Enrique Egurenek aurkitu zuten 1921. urteko udan^[1], bertako mendilerroko trikuarrien miaketa egiteko etorri zirenean.

Exploración de dieciseis dólmenes de la sierra Elosua-Plazentzia liburuan jasotakoa:

Irukûtzetatik ez urruti, mendebalderutz, ertz borobildutako hareharria dago, 3,50 metro luze, 1,65 zabal eta 0,30 lodi duela. Lekuak harri honetatik hartu du izena (Arribiribilleta = borobildutako harriaren tokia). Harria beste nonbaitetik ekarria ematen duenez, inguruan indusketak egitea erabaki genuen. Teila zatiak eta ikatz puxkak atera ziren, mugarri azpian jartzen ohi direnak benetakotasuna adierazteko.

Trikuharri salaketa (2002)

2002 urtan J. Altuna, L. del Barrio, A. Férnandez, K. Mariezkurrena eta A. Turrillas arkeologoek trikuarria zela salatu zuten.

Zuloan sartzen (Aranzadi 2014)

Arbasoak egitasmoaren indusketak (2012-2014)

Sarrera nagusia: Arribiribilleta zutarria. Indusketak (eu)

2012 urtean, azkenik, Aranzadiko Manu Ceberio eta Jexux Tapia arkeologoek indusketak egin zituzten, eta zutarria zela antzeman.

Zutarria zela egiaztatu eta gero, altxatzea erabaki zen, monumentua berriro ere jatorrizko posiziora itzuliz. Lanak Aranzadi Zientzia Elkarteko Historiaurreko Arkeologia Sailak eraman zituen aurrera.

Aurretik harriaren azpian eta inguruan miaketak egin zituzten, eta gero berau zutik jarri. Azken lan hau 2014.eko irailak hiruan (2014/09/03) bukatu zuten. (Irakurtzen jarraitzeko...)


Zutarria zutitzen (Aranzadi)

Irudiak (altzatu eta gero)

(handitzeko, sakatu gainean)

Ikuspegi orokorra
(Campoarrondo 2015)
Ikuspegi orokorra
(Campoarrondo 2015)
Ikuspegi orokorra
(Campoarrondo 2015)
Ikuspegi orokorra
(Campoarrondo 2015)
Ikuspegi orokorra
(Campoarrondo 2015)
Ikuspegi orokorra
(Oscar Pérez 2016)
Ikuspegi orokorra
(Oscar Pérez 2016)
Umeak Irukurutzeta egunean
(Mendi Taldea 2016).jpg


Zutarria laino artean (Mikel Valero 2019)

Zutarriaren erreplika

2015.an Aranzadi Zientzia Elkarteak zutabearen erreplika egin zuen, fibra de vidriozkoa.

Arribiribilletako lanen berri emateko, ikusgarri Kalegurutzean jarri zuten, Udaletxe eta Abadetxearen artean zintzilik hain zuen.


Arribiribilletako zutarria herrira jeisten.

Denbora bat bertan egin era gero, Ezoziako futbol zelaiaren ondoan jarri zuten.

2021ko abuztuan zutarriaren erreplika Irukurutzeta biribilgunean ezarri zuten^[2]. Soraluzen Dolmenen ibilbidea dagoela jakinarazteko.

Hari laguntzen, Dolmenen ibilbidea eta Ruta de los dólmenes dioten idazkiak ere jarri zituzten.

Arribiribileta zutarriaren erreplika (Ubane Madera 2021)

Erreferentziak

Arribiribilleta. Debabarrena Turismoa.
Monolito Arribiribilleta. Arribiribilleta zutarriaren bibliografia.
Proyecto de investigación, conservación y puesta en valor de la estación megalítica de Elosua-Plazentzia. Megalito de Arribiribilleta (Elgoibar-Bergara). Manu Ceberio eta Jesús Tapia (Aranzadi Zientzia Elkartea, Donostia 2013)
Arribiribileta zutarriaren hiru dimentsioko erregistroa eta dokumentazioa. Euken Alonso (Aranzadi Zientzia Elkartea, Donostia 2014)
Informe del proyecto de restitución del monolito de Arribiribileta (Bergara-Elgoibar). Manu Ceberio (Aranzadi Zientzia Elkartea, Donostia 2014)

↑ Exploración de dieciseis dólmenes de la sierra Elosua-Plazentzia
↑ Arribiribiletako zutarriaren erreplika Irukurutzetako biribilgunean jarri dute. Ubane Madera (plaentxia.eus 2021/08/23).

[1] Exploración de dieciseis dólmenes de la sierra Elosua-Plazentzia

[2] Arribiribiletako zutarriaren erreplika Irukurutzetako biribilgunean jarri dute. Ubane Madera (plaentxia.eus 2021/08/23).

[1]

[2]

@@ 9. lerroa: / 9. lerroa: @@
 ==Azalpena==
-Arribiribilletako menhirra Irukurutzeta eta Kurutzebakar gailurren artean dago eta Elosua-Plazentziako Estazio Megalitikoaren parte da. Itsas mailatik 896 metrotara dago.
+Arribiribilletako menhirra [[Irukurutzeta mendia (eu)|Irukurutzeta]] eta [[Kurutzebakar mendia (eu)|Kurutzebakar]] gailurren artean dago, [[Kurutzazarra mendia (eu)|Kurutzazarra]] izeneko tokian, eta Elosua-Plazentziako Estazio Megalitikoaren parte da. Itsas mailatik 896 metrotara dago.
 ,60 metro luze, 1,70 metro zabal eta 0,40 metro lodi den basaltozko harri-bloke handia da. Hasiera batean trikuharri edo dolmentzat hartu zuten, etzanda zegoelako.
-urtetik aurrera ''Dolmenen ibilbidea'' egitasmoaren baitan burutu diren ikerketek zera ondorioztatu dute: Arribiribilletako monumentu megalitikoa menhir bat da, eta ez dolmen bat, orain arte uste zen bezala. Eskualde arteko egitasmoa da, Elgoibar, Soraluze eta Bergarako Udalek sustatua, Debegesa Garapen Agentziaren koordinaziopean, eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren laguntzarekin.
+urtetik aurrera [[Arbasoak egitasmoa (eu)|Arbasoak egitasmoaren]] baitan burutu diren ikerketek zera ondorioztatu dute: Arribiribilletako monumentu megalitikoa menhirra da, eta ez dolmena, orain arte uste zen bezala. Eskualde arteko egitasmoa da, Elgoibar, Soraluze eta Bergarako Udalek sustatua, Debegesa Garapen Agentziaren koordinaziopean, eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren laguntzarekin.
-Ikerketek utzitako zantzuen arabera, historiaurreko jatorria duen menhir hau zutik zegoen duela 4000 urte inguru eta ondoren lurrera jausi zen, eraitsita edo berez erorita. Azken teorien arabera, orain dela 200 bat urte edo bota zuten lurrera, ''frantesada'' garaian.
+Ikerketek utzitako zantzuen arabera, historiaurreko jatorria duen menhir hau zutik zegoen duela 4000 urte inguru eta ondoren lurrera jausi zen, eraitsita edo berez erorita. Azken teorien arabera, orain dela 200 bat urte edo bota zuten lurrera, Frantziako Konbentzioaren gerra garaian (1793-1795), Espainiako gudarostea Elosuan egon zen, eta hilabeteetan kanpamendua aezarri zuten [[Mendigain (eu)|Mendigainean]].
-<youtube> suK5Zqq1ogk </youtube> <br>
-<youtube> _SKATnKEKkQ </youtube> <br> Arribiribiletako zutarria (Aranzadi) <br>
-<youtube> 5J_ARsP6uZg </youtube> <br> Trabajos de excavación en Karakate (Aranzadi)
+<youtube> Z0Q6atVNV2M </youtube> <br> Manu Ceberioren azalpenak (Aranzadi) <br>
 [[Fitxategi: Arribiribilleta_zutarria._Ikuspegi_orokorra_elurretan_(Jose).jpg | thumb | 800px | center | 360 gradu elurretan (Jose)]]
-==Irudiak==
+==Irudiak (jaso aurretik)==
 ''(handitzeko, sakatu gainean)''
-<gallery>
+<gallery mode="packed-hover" heights="200">
-    Dólmenes_de_Elosua-Plazentzia._Arribiribileta.jpg   | Arribiribileta marrazkia <br> (J.M. Barandiarán 1921)
+    Arribiribilleta_zutarria._Etzanda.jpg                        | Jaso aurretik
-    Arribiribilleta_zutarria._Etzanda.jpg               | Etzanda
+   Arribiribilleta_zutarria._Elurretan_(Atsobakar).jpg          | Jaso aurretik, elurretan
-    Arribiribilleta_zutarria._Elurretan_(Atsobakar).jpg | Elurretan
+   Arribiribilleta_zutarria._Elurretan_etzanda_01_(Jose).jpg    | Jaso aurretik, elurretan <br> (Jose)
-    Mendigain._Arribiribileta_01_(Oscar_Pérez_2016).jpg ‎| Arribiribilleta zutarria <br> (Oscar Pérez 2016)
+   Arribiribilleta_zutarria._Elurretan_etzanda_02_(Jose).jpg    | Jaso aurretik, elurretan <br> (Jose)
-    Mendigain._Arribiribileta_02_(Oscar_Pérez_2016).jpg ‎| Arribiribilleta zutarria <br> (Oscar Pérez 2016)
+    Arribiribilleta_zutarria._Etzanda_01_(Eusko_Jaurlaritza).jpg | Jaso aurretik <br> (Eusko Jaurlaritza)
-    Arribiribilleta. Umeak Irukurutzeta egunean (Mendi Taldea 2016).jpg | Umeak Irukurutzeta egunean <br> (Mendi Taldea 2016).jpg
+    Arribiribilleta_zutarria._Etzanda_02_(Inaxio).jpg            | Jaso aurretik <br> (Inaxio)
+    Arribiribilleta_zutarria._Etzanda_03_(Inaxio).jpg            | Jaso aurretik <br> (Inaxio)
+    Arribiribilleta_zutarria._Etzanda_04_(Inaxio).jpg            | Jaso aurretik <br> (Inaxio)
+    Arribiribilleta_zutarria._Etzanda_05_(Jose).jpg              | Jaso aurretik <br> (Jose)
+   Arribiribilleta_zutarria._Etzanda_06_(Jose).jpg              | Jaso aurretik <br> (Jose)
 </gallery>
@@ 44. lerroa: / 43. lerroa: @@
 ==Historia==
+[[Fitxategi: Dólmenes_de_Elosua-Plazentzia._Arribiribileta.jpg | thumb | right | 200px | Arribiribileta marrazkia <br> (J.M. Barandiarán 1921)]]
+===Aranzadi, Barandiaran eta Egurenen indusketak (1921)===
 Telesforo Aranzadik, José Miguel Barandiaranek eta Enrique Egurenek aurkitu zuten 1921. urteko udan<ref>[[Dólmenes de Elosua-Plazentzia (eu) | Exploración de dieciseis dólmenes de la sierra Elosua-Plazentzia]]</ref>, bertako mendilerroko trikuarrien miaketa egiteko etorri zirenean.
+[[Dólmenes de Elosua-Plazentzia (eu) | Exploración de dieciseis dólmenes de la sierra Elosua-Plazentzia]] liburuan jasotakoa:
+:''Irukûtzetatik ez urruti, mendebalderutz, ertz borobildutako hareharria dago, 3,50 metro luze, 1,65 zabal eta 0,30 lodi duela. Lekuak harri honetatik hartu du izena (Arribiribilleta = borobildutako harriaren tokia). Harria beste nonbaitetik ekarria ematen duenez, inguruan indusketak egitea erabaki genuen. Teila zatiak eta ikatz puxkak atera ziren, mugarri azpian jartzen ohi direnak benetakotasuna adierazteko.''
+===Trikuharri salaketa (2002)===
 urtan J. Altuna, L. del Barrio, A. Férnandez, K. Mariezkurrena eta A. Turrillas arkeologoek trikuarria zela salatu zuten.
-urtean, azkenik, Aranzadiko Manu Ceberio eta Jexux Tapia arkeologoek indusketakegin zituzten, eta zutarria zela antzeman.
+[[Fitxategi: Arribiribilleta_zutarria._Zuloan_sartzen_02_(Aranzadi_2014).jpg | thumb | 400px | left | Zuloan sartzen (Aranzadi 2014)]]
+===''Arbasoak'' egitasmoaren indusketak (2012-2014)===
+::<small>''Sarrera nagusia:''</small> [[Arribiribilleta zutarria. Indusketak (eu)]]
+urtean, azkenik, Aranzadiko Manu Ceberio eta Jexux Tapia arkeologoek indusketak egin zituzten, eta zutarria zela antzeman.
+Zutarria zela egiaztatu eta gero, altxatzea erabaki zen, monumentua berriro ere jatorrizko posiziora itzuliz. Lanak Aranzadi Zientzia Elkarteko Historiaurreko Arkeologia Sailak eraman zituen aurrera.
+Aurretik harriaren azpian eta inguruan miaketak egin zituzten, eta gero berau zutik jarri. Azken lan hau 2014.eko irailak hiruan (2014/09/03) bukatu zuten. [[Arribiribilleta zutarria. Indusketak (eu)|''(Irakurtzen jarraitzeko...)'']]
-==Aranzadi, Barandiaran eta Egurenen indusketak==
-Aipatu liburuan, halaxe jaso zuten:
-''Irukûtzetatik ez urruti, mendebalderutz, ertz borobildutako hareharria dago, 3,50 metro luze, 1,65 zabal eta 0,30 lodi duela. Lekuak harri honetatik hartu du izena (Arribiribilleta = borobildutako harriaren tokia). Harria beste nonbaitetik ekarria ematen duenez, inguruan indusketak egitea erabaki genuen. Teila zatiak eta ikatz puxkak atera ziren, mugarri azpian jartzen ohi direnak benetakotasuna adierazteko.''
+{| class="wikitable" style="margin:auto; text-align:left"
+|-
+| <youtube right width="800"> avIO8mFZg0M </youtube>
+|-
+| Zutarria zutitzen (Aranzadi)
+|}
-==Irudiak==
+==Irudiak (altzatu eta gero)==
 ''(handitzeko, sakatu gainean)''
-<gallery>
+<gallery mode="packed-hover" heights="200">
-    Arribiribilleta_zutarria._Zutitzeko_prest_01_(Alfonso_Martínez_2013).jpg | Zutitzeko prest <br> (Alfonso Martínez 2013)
+    Arribiribilleta_zutarria._Ikuspegi_orokorra_01_(Campoarrondo_2015).jpg | Ikuspegi orokorra <br> (Campoarrondo 2015)
-    Arribiribilleta_zutarria._Zutitzeko_prest_02_(Alfonso_Martínez_2013).jpg | Zutitzeko prest <br> (Alfonso Martínez 2013)
+    Arribiribilleta_zutarria._Ikuspegi_orokorra_02_(Campoarrondo_2015).jpg | Ikuspegi orokorra <br> (Campoarrondo 2015)
-    Arribiribilleta_zutarria._Zutitzeko_prest_03_(Alfonso_Martínez_2013).jpg | Zutitzeko prest <br> (Alfonso Martínez 2013)
+    Arribiribilleta_zutarria._Ikuspegi_orokorra_03_(Campoarrondo_2015).jpg | Ikuspegi orokorra <br> (Campoarrondo 2015)
-    Arribiribilleta_zutarria._Zuloan_sartzen_01_(Aranzadi_2014).jpg          | Zuloan sartzen <br> Aranzadi 2014)
+    Arribiribilleta_zutarria._Ikuspegi_orokorra_04_(Campoarrondo_2015).jpg | Ikuspegi orokorra <br> (Campoarrondo 2015)
-    Arribiribilleta_zutarria._Zuloan_sartzen_02_(Aranzadi_2014).jpg          | Zuloan sartzen <br> Aranzadi 2014)
+    Arribiribilleta_zutarria._Ikuspegi_orokorra_05_(Campoarrondo_2015).jpg | Ikuspegi orokorra <br> (Campoarrondo 2015)
+   Mendigain._Arribiribileta_01_(Oscar_Pérez_2016).jpg                    ‎| Ikuspegi orokorra  <br> (Oscar Pérez 2016)
+   Mendigain._Arribiribileta_02_(Oscar_Pérez_2016).jpg                    ‎| Ikuspegi orokorra  <br> (Oscar Pérez 2016)
+   Arribiribilleta. Umeak Irukurutzeta egunean (Mendi Taldea 2016).jpg    | Umeak Irukurutzeta egunean <br> (Mendi Taldea 2016).jpg
 </gallery>
+{| class="wikitable" style="margin:auto; text-align:left"
+|-
+| <youtube right width="800"> 3qCjPHRBMME </youtube>
+|-
+| Zutarria laino artean (Mikel Valero 2019)
+|}
-==Berriro zutik==
+==Zutarriaren erreplika==
-Zutarria zela egiaztatu eta gero, altxatzea erabaki zen, monumentua berriro ere jatorrizko posiziora itzuliz. Lanak Aranzadi Zientzia Elkarteko Historiaurreko Arkeologia Sailak eraman zituen aurrera.
+.an Aranzadi Zientzia Elkarteak zutabearen erreplika egin zuen, fibra de vidriozkoa.
-Aurretik harriaren azpian eta inguruan miaketak egin zituzten, eta gero berau zutik jarri. Azken lan hau 2014.eko irailak hiruan (2014/09/03) bukatu zuten.
+Arribiribilletako lanen berri emateko, ikusgarri [[Kalegurutze (eu)|Kalegurutzean]] jarri zuten, [[Udaletxea (eu)|Udaletxe]] eta [[Abadetxea (eu)|Abadetxearen]] artean zintzilik hain zuen.
-<youtube> Z0Q6atVNV2M </youtube> <br> Manu Ceberioren azalpenak (Aranzadi) <br>
+{| class="wikitable" style="margin:auto; text-align:left"
+|-
+| <youtube right width="800"> byx0et0TQ_0 </youtube>
+|-
+| Arribiribilletako ''zutarria'' herrira jeisten.
+|}
-<youtube> avIO8mFZg0M </youtube> <br> Zutarria zutitzen (Aranzadi) <br>
+Denbora bat bertan egin era gero, [[Ezoziako futbol zelaia (eu)|Ezoziako futbol zelaiaren]] ondoan jarri zuten.
-Bitatean, herrian bertan Arribilibilletako zutarriaren kopia jarri zuten zintzilik, lanen berri emateko. Ostera, erreplika hau Ezozi bidean ezarri zuen, fulbol zelaiaren ondoan.
+ko abuztuan zutarriaren erreplika [[Irukurutzeta biribilgunea (eu)|Irukurutzeta biribilgunean]] ezarri zuten<ref>[https://plaentxia.eus/soraluze/1629706158029-arribiribiletako-zutarriaren-erreplika-irukurutzetako-biribilgunean-jarri-dute Arribiribiletako zutarriaren erreplika Irukurutzetako biribilgunean jarri dute]. Ubane Madera (plaentxia.eus 2021/08/23).</ref>. Soraluzen [[Dolmenen ibilbidea (eu)|Dolmenen ibilbidea]] dagoela jakinarazteko.
-<youtube> byx0et0TQ_0 </youtube> <br> Arribiribilletako ''zutarria'' herria jeisten
+Hari laguntzen, ''Dolmenen ibilbidea'' eta ''Ruta de los dólmenes'' dioten idazkiak ere jarri zituzten.
-Hurrengo urteetako kanpainetan beste monumentu batzuk berreskuratzea aurrikusten da. Hala, 2016.ko udan [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburua tumuluan]] indusketak egin zuten.
+[[Fitxategi: Irukurutzeta_biribilgunea._Arribiribilleta_zutarria_(Ubane_Madera_2021).jpg | thumb | 800px | center | Arribiribileta zutarriaren erreplika (Ubane Madera 2021)]]
 ==Erreferentziak==
+* [https://www.debabarrenaturismo.com/eu/dolmenen-ibilbidea/dolmenak/arribiribilleta Arribiribilleta]. Debabarrena Turismoa.
+* [[Arribiribilleta. Bibliografia (eu) | Monolito Arribiribilleta]]. Arribiribilleta zutarriaren bibliografia.
+* [https://www.debabarrenaturismo.com/eu/dolmenen-ibilbidea/txostenak/propuesta-intervencion-arribiribilleta-2014.pdf Proyecto de investigación, conservación y puesta en valor de la estación megalítica de Elosua-Plazentzia. Megalito de Arribiribilleta (Elgoibar-Bergara)]. Manu Ceberio eta Jesús Tapia (Aranzadi Zientzia Elkartea, Donostia 2013)
+* [https://www.debabarrenaturismo.com/eu/dolmenen-ibilbidea/txostenak/txostena-arribiribilleta3d.pdf Arribiribileta zutarriaren hiru dimentsioko erregistroa eta dokumentazioa]. Euken Alonso (Aranzadi Zientzia Elkartea, Donostia 2014)
+* [https://www.debabarrenaturismo.com/eu/dolmenen-ibilbidea/txostenak/txostena-arribiribilleta-restitucion-2014.pdf Informe del proyecto de restitución del monolito de Arribiribileta (Bergara-Elgoibar)]. Manu Ceberio (Aranzadi Zientzia Elkartea, Donostia 2014)
 [[Kategoria: Historiaurrea]]