«Santa Ana komentua (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

    Sorapediatik
    No edit summary
     
    (2 erabiltzailek tartean egindako 37 berrikusketa ez dira erakusten)
    1. lerroa: 1. lerroa:
    {{Artelana (eu)
    {{Artelana (eu)
      | izena    = Santa Ana komentua
      | izena    = Santa Ana komentua
      | irudia  =  
      | irudia  = Santa_Ana_komentua._Etxaurrearen_oleoa.jpg
      | estiloa  =  
      | estiloa  =  
      | mendea  =  
      | mendea  = XVII
      | kokapena = [[Herrigune historikoa (eu)|Herrigune historikoa]]
      | kokapena = [[Herrigune historikoa (eu)|Herrigune historikoa]]
      | mota    = Eraikina
      | mota    = Eraikina
    12. lerroa: 12. lerroa:
    ''(handitzeko, sakatu gainean)''
    ''(handitzeko, sakatu gainean)''
    <gallery>
    <gallery>
     
       Santa_Ana_komentua._Ikuspegi_orokorra_(Florencio_Josepf_Lamot_1756).jpg | Ikuspegi orokorra <br> (Florencio J. Lamot 1756)
       Santa_Maria_la_Real_parrokia._Ikuspegi_orokorra_(Florencio_Josepf_Lamot_1756).jpg | Ikuspegi orokorra <br> (Florencio J. Lamot 1756)
      Soraluze._Ikuspegi_orokorra_03_(Indalecio_Ojanguren_1916).jpg          | Ikuspegi orokorra (1916)
      Soraluze._Ikuspegi_orokorra_06_(Indalecio_Ojanguren_1935).jpg          | Ikuspegi orokorra (1935)
      Santa_Ana_kalea._Arkua_01.jpg                    | Jatorrizko arkua (Indalecio Ojanguren)
      06_Komentuko_ortuak._Lehen.jpg                  | Santa Ana kalea eta komentuko ortuak
      Santa_Ana_komentua._Kapera.jpg                  | Kapera
      Santa_Ana_komentua._Erretaula.jpg                | Erretaula
      Santa_Ana_komentua._Arkua_botatzen_02_(1977).jpg | Komentuko eraikina (1977)
      Santa_Ana_komentua._Arku_barik_01_(1977).jpg    | Hegoaldeko terraza biribildua (1977)
      Santa_Ana_komentua._Deba_ibaitik.jpg            | Hegoaldeko terraza biribildua
      Santa_Ana_komentua._Arku_barik_02_(1977).jpg    | Komentuko etxaurrea (1977)
      03_Santa_Ana_kalea_(komentua)._Lehen.jpg        | Komentua bota berria
      03_Santa_Ana_kalea_(komentua)._Orain_(Kontrargi_2018).jpg  | Komentuko etxe berriak <br> (Kontrargi 2018)
      06_Komentuko_ortuak._Orain_(Kontrargi_2018).jpg  | Komentuko ortuko etxe berriak <br> (Kontrargi 2018)
    </gallery>
    </gallery>




     
    [[Fitxategi: Santa_Ana_komentua_(Soraluzeko_Udala_1950).jpg | thumb | right | 400px | Santa Ana komentua 1950n (Soraluzeko Udala 1950)]]
    [[Fitxategi: Santa_Ana_komentua_(Soraluzeko_Udala_1950).jpg | thumb | right | 400px | Santa Ana komentua 1950n <br> (Soraluzeko Udala 1950)]]
    ==Azalpena==
    ==Azalpena==
    Komentua Santa Ana kalean zegoen, kalea eta erreka artean hain zuzen; 22 zenbakia zuen. Gaur egun komentua eraitsita dago, eta bertan etxebizitzak egin zituzten: 22A, 22B eta 22C.
    Komentua [[Santa Ana kalea (eu)|Santa Ana kalean]] zegoen, kalea eta erreka artean hain zuzen; 22 zenbakia zuen. Gaur egun komentua eraitsita dago, eta bertan etxebizitzak egin zituzten: 22A, 22B eta 22C.


    Nahiz eta kanpotik bat eman, hiru eraikinek osatzen zuten komentua (gorriz planoan); puntu hau barrutik oso nabarmen agertzen zen.
    Nahiz eta kanpotik bat eman, hiru eraikinek osatzen zuten komentua (gorriz planoan); puntu hau barrutik oso nabarmen agertzen zen.
    26. lerroa: 37. lerroa:
    Udaletxetik ikusita, hiru sarrera zituen komentua. Lehengo biak elizari zegozkion, eta hirugarrena komentu berari. Iparraldeko gailurrean kanpai-horma edo espadaina zuen, bi arkuduna. Hegoaldetik harrizko terraza birobildua zuen, ufaletatik babesteko (grisez planoan).
    Udaletxetik ikusita, hiru sarrera zituen komentua. Lehengo biak elizari zegozkion, eta hirugarrena komentu berari. Iparraldeko gailurrean kanpai-horma edo espadaina zuen, bi arkuduna. Hegoaldetik harrizko terraza birobildua zuen, ufaletatik babesteko (grisez planoan).


    Kale gainetik arkua zuen, komentua eta bestekaldeko ortuak lotzeko. Ortu hauei bi zati "falta" zitzaien: bata XVIII mende bukaeran, frontoia egiteko, eta bigarrena 1960.eko hamarkadan, ''txalet''ekoek erosita<ref>Santa Ana kaleko 17. zenbakia. Gehiago jakiteko, [[Santa Ana kalea (eu)|sakatu hemen]].</ref>.
    Kale gainetik [[Santa Ana arkua (eu)|arkua]] zuen, komentua eta bestekaldeko ortuak lotzeko (berdez planoan). Ortu hauei bi zati "falta" zitzaien: bata XVIII mende bukaeran, frontoia egiteko erabili zutela, eta bigarrena 1960.eko hamarkadan, ''txalet''ekoek erosita<ref>Santa Ana kaleko 17. zenbakia. Gehiago jakiteko, [[Santa Ana kalea (eu)|sakatu hemen]].</ref>.


    Bertako mojak agustinak ziren, San Agustinen Erregeladun Laterandar Kanonigoak.
    Bertako mojak agustinak ziren, [[Agustinak (eu)|San Agustinen Erregeladun Laterandar Kanonigak]].




    ==Artelanak==
    ==Artelanak==
    Erretaula neoklasikoa zuen, 1.791 urtekoa.
    Elizak erretaula neoklasikoa izan zuen, [[Miguel Antonio de Jauregui (eu)|Miguel Antonio de Jauregui]] bergararrak diseinatua<ref>Escritura de declaración y condiciones dadas por Miguel Antonio de Jauregui, arquitecto, vecino de la villa de Vergara, para la realización del retablo del altar mayor del convento de Santa Ana de la villa de Placencia (Soraluzeko Udal Artxibo Historikoa 1791/07/09).</ref>. Pentsatzekoa da Santa Maria la Real parrokiako [[Santa Maria la Real. Erretaula nagusia (eu)|erretaula nagusiaren]] antzekoa izango zela.
     
    Gerora erretaula berria egin zuten, neogotikoa.




    ==Kokapena==
    ==Kokapena==
    [https://www.google.es/maps/@43.173220,-2.412584,17z?hl=eu ''(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)'']
    [https://www.google.es/maps/@43.173220,-2.412584,17z?hl=eu ''(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)'']
    {{#display_map: 43.173220, -2.412584≈Behin betiko komentua;
    {{#display_map:  
                    43.173903, -2.413219≈[[Ormaetxea jauregia (eu)| Ormaetxea]];
        43.173220, -2.412584 ~Behin betiko komentua;
                    43.172629, -2.412251≈Errukia serorategia;
        43.173903, -2.413219 ~[[Ormaetxea jauregia (eu)| Ormaetxea]];
                  |height=600 |zoom=18| type=earth}}
        43.172629, -2.412251 ~''Errukia'' serorategia
      |height=600 |zoom=18| type=earth}}




    ==Historia==
    ==Historia==
    ===Sorrera: Atxuriko ''Errukia''===
    ===Aurrekariak===
    Jeronimo de Irure jaunak, XVI mende hasieran hil zenean, diruak laga zituen ospitalea egiteko. Testamentuak dioenez:
    ::<small>''Sarrera nagusia:''</small> [[Agustinak (eu)]]
     
    1531 urtean ''Errukia'' ospitala zabaldu zuten Atxuriko etxe batean, eta bertan izen bereko [[Errukia serorategia (eu)|serorategia]], 6 serorekin.


    ::''Ospitala egiteko bera bizi zen etxeetan, hiribilduaren arrabalean, Errukia izenekoa, sei neska gazte Jaungoikoari erregutzen bizi izateko.''
    1584an, berriz, [[Ormaetxea jauregia (eu)|Ormaetxea jauregira]] pasa zituzten, erregela aldatuta klausura monastegia zabaltzeko.  


    Juan Perez de Ezkiaga eta Juan Ibañez de Irure, Jeronimoren biloba azken hau, izan ziren testamentu-betearazleak. Eta 1.515 inguruan sei neska soraluzetar sartu ziren serorategi berrian, ''mantu eta buruko zuriz jantziak, gainontzeko andreak ez bezala'': Maria San Juan de Yturbe, Gracia de Aldasoro, Martina de Muguruza, Dominga de Arregia, Maria Lopez de Urruzkarate eta Catalina de Larreategi.
    XVII mende erdialdera komentu berria eraikitzeko erabakia hartu zuten, Irusagarreta baserriaren lurretan. Aukeratutako tokia Ormaetxeatik hegoaldera zegoen, 100 bat metrotara.


    Itxura denez, ''Errukia'' edo ''La Piedad'' serorategi Atxuri 9 inguruan egon zen.
    ===Eraikuntza===
    1692 urtean Kalagorriko Apezpikuak ortuaren esparrua erosteko baimena eman zuen (1692/07/16). Ordurako komentuaren lanak ondo aurreratuak ziren, ze lehen kanpaia 1698 urtean jarri zen (1698/05/01), Pedro de Caminos kanpaigilearena. Kanpai-hormak bi zulo zituenez, bigarren kanpaia ere jarri zuten, baina ehun urte beranduago (1806/07/07), Bernardo de Venero kanpaigilearena hau.


    ===Ormaetxeako serorategia===
    Ortuak bidearen bestekaldean zeudenez, ezin komentuarekin batera itxi, klausura-monastegi bati dagokion moduan. Horregatik, 1738 urtean Catalina de Santa Rita eta Orbe prioreak Santa Ana arkua eraikitzea erabaki zuen, galeria eta guzti, eta ortuak harresiaz itxi. Lanek lau urte iraun zuten, eta 36.930 errealeko<ref>36.930 reales de vellón.</ref> kostua izan zuten.
    Urte batzuk geroago, Juan Ibañez de Irure berak [[Ormaetxea jauregia (eu)|Ormaetxea]] eta ondoko ortua utzi zizkien serorei, bertan klausura-monastegia sortzeko: priorea, priore-azpikoa eta beste hamaika moja.


    Urte asko pasa ziren beharrezko baimenak lortu arte. 1.584ko urtarrilak 30an Juan Ochoa de Salazar jaunak, Kalagorri-La Kaltzadako apezpikuak, lizentzia eman zuen. Mojek bizi behar zuten ''Logroño hiriko Lilien San Pedroren moja erlijiosen moduan''.
    Erretaula, aldiz, mende bukaeran eraiki zuten, 1791 urtean hain zuzen.


    Eta otsailak 17an mojak Ormaetxera pasa ziren: Maria Lopez de Yturbe (priorea), Brigida de Igeribar (azpipriorea), Berta Marina de Irure, Magdalena Perez de Mendiola, Ursula de Bagozkoitia, Clara de Churruca eta Francisca de Aritzaga, soraluzetarrak denak.
    Hiru urte geroago frantses errepublikazaleek herrian sartu zirenean, [[Konbentzioaren Gerra (eu)|Konbentzioaren Gerran]] (1793-1795), mojek alde egin izan behar zuten, eta Miranda Ebro komentuan babestu ziren. Gipuzkoako hustutako komentu bakarra izanda, baliteke frantsesek bereganatzea bertan goarnizioa ezartzeko, Soraluzeko arma lantegiak zaintzeko<ref>Egiaztatu beharrekoa.</ref>.


    ===Behin betiko komentua===
    ===Ondasunak===
    XVII mende erdialdera komentu berria eraikitzeko erabakia hartu zuten, Irusagarreta baserriaren lurretan. Aukeratutako tokia Ormaetxeatik hegoaldera zegoen, 100 bat metrotara.
    Mojek oso bizi estu eta latza eramaten zuten. Manuel de Larramendi<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Manuel_Larramendi Manuel Larramendi]. Wikipedia (euskaraz).</ref> jesuita famatuak bisitatu zituenean, hunkituta geratu zen zer nolako bizimodua zutela ikusterakoan.
     
    Dena dela, XVIII mende erdian komentuak ondasun dezente zituen. Besteak beste, bereak ziren [[Korta baserria (eu)|Korta]], [[Iribe baserria (eu)|Iribe]], [[Muneta baserria (eu)|Muneta]], [[Osuma-gain baserria (eu)|Osuma]] eta [[Azalia baserria (eu)|Azalia]] baserriak.
     
    ===1834 urteko ufala===
    1834 urtean Soraluzen izandako ufal handiena izan zen. Garai hartako agiri baten arabera<ref>[[Inundación del 30 de junio de 1834 (eu)| Inundación del 30 de junio de 1834]]. Ramiro Larrañaga (La Voz de España 1978).</ref> ur mailak hamalau bat metro egin zuen gora, eta hainbat eraikin eraman zituen aurretik: 15 bat etxe, 6 bat lantegi, arraindegia, zubi nagusia bera, San Salvador ermita...
     
    Santa Ana komentuan ere ura sartu zen. Aipatutako agiriaren arabera:
    ::''Ur mailak 50 oin eta gehiago egin zuen gora. Moja agustindarren Santa Ana komentuari patio osoa, 9 logela eta sakristia eroan zizkion, eliza osoa desegin zion eta komentu gehiena hondatu. Mojek, eskala batez, atetik ihes egin behar izan zuten eta komentuko bikarioak, besterik ezin zuela, Sakramentua korura igo zuen eta atrilaren gainean jarri zuen, ixiotutako kandelez. Eta nahiz eta urak koruraino igo eta atrilaren oinarria inguratu, berri txar barik gorde zen.''
     
    Ufalaren ostean mojak Mendaroko komentura joan ziren, eta bertan hiru urte egon, Soraluzeko komentua konpondu artean. Orduan egin zen hegoaldean harrizko terraza birobildua, ufaletatik babesteko.
     
    Urte hartan mojek Udalari adierazi zioten ''"...1834ko ekainaren 30eko urakan handiak komentu horretan eragin zituen kalte eta galerengatik, pobrezia handian geratu zela, eta kostu handiko lanak egin behar izan zituela"''<ref>"...que por los incalculables daños y perjuicios que causó en dicho convento el gran uracán del día 30 de junio de 1.834, quedó en la suma pobreza, y precisado a realizar obra de mucho coste" (ACSAP-SSAKA, Astigarragako Agustinas 1834).</ref>. Eta, beraz, kontribuziorik ez ordaintzeko eskatu zioten, inolako baliabide barik geratu zirelako.


    1.692 urtean Kalagorriko Apezpikuak ortuaren esparrua erosteko baimena eman zuen (1692/07/16). Ordurako komentuaren lanak ondo aurreratuak ziren, ze lehen kanpaia 1.698 urtean jarri zen (1698/05/01), Pedro de Caminos kanpaigilearena. Kanpai-hormak bi zulo zituenez, bigarren kanpaia ere jarri zuten, baina ehun urte beranduago (1806/07/07), Bernardo de Venero kanpaigilearena hau.
    Bi urte geroago Soraluzera iritsi zen Edward Bell Stephens kazetari ingelesa, ''Morning Post'' egunkariak bidalita Espainiako lehen karlistadaren kronikak egiteko. Krinika hauek hurrengo urtean argitaratu zituen, [[The basque provinces (eu)|''The basque provinces'']] izeneko liburu batean bilduta. Komentuko lanei buruz idatzitakoak hauek dira:


    Ortuak bidearen bestekaldean zeudenez, ezin komentuarekin batera itxi, klausura-monastegi bati dagokion moduan. Horregatik, 1.738 urtean Catalina de Santa Rita eta Orbe prioreak Santa Ana arkua eraikitzea erabaki zuen, galeria eta guzti, eta ortuak harresiaz itxi. Lanek lau urte iraun zuten, eta 36.930 errealeko<ref>36.93 reales de vellón.</ref> kostua izan zuten.
    ::''Herriaren goialdean eraikuntza lana topa nuen, nolabait harritu ninduena. Agustindarren komentua zen (ibai ertzetan lekua bilatuz ibaian bertan eraiki zena), ufal astunek errespetu falta handiz azken neguan astinduta, mendi urrunetatik ekarritako eta itxura bitxiko harritzarrak botatzen. Praileak, elementuen gerrak zein monastegien apurketek zein Usturiz eta Mendizabalen mehatxuek batere ikaratuta, segituan hasi ziren beren etxebizitza berreraikitzen, hainbat gehikuntza eta hobekuntzekin. Guneak (ia villa txiki bat osatuz) ia amaituta ematen zuen, eta ufalari aurre egiten dio, bainontzi flotatzaile balitz, eta branka erdian dauka Mississippi ibaiaren lurrun-ontzietan eserlekua esaten diotena, Madrilgo demokratak baino askoz arriskutsuagoak diren ekaitzak, euriak, uholdeak eta harkaitzak osaten duten laukotearen higadura ekiditzeko kutxa muturduna; halaxe ematen zuen Agustindarrek uste zutela, beren komentua berreraikitzeko gastu itzelak egiten ari zirelako. Erreginaren aginteari mesprezioko erakustaldi asko ezagutu ditut, baita Don Carlos boterearen egonkortasunean konfiantzazkoak; baina erakustaldi praktiko hau konbentzigarriena zen. Ez dut konfiantza handirik gerra honen aldaketa eta aukerak kalkulatzeko nire gaitasunean, baina gai eztabaidatsu honetan praile santuen autoritateari errespetu handia diot. Ez nuen beren predikatik berba bakar bat ere entzun, baina haien praktika nahikoa izan zen niretzat, eta uste nuen monasterioen desegitea ezin dela erraz gauzatuko Soraluze herri leialan, eta Agustindarren ur-jauregia segurtasuna oso errez bermatu zitekeela, "olatuen eta arroken arriskuez salbu".''


    Erretaula, aldiz, mende bukaeran eraiki zuten, 1.791 urtean hain zuzen.
    ===''Han, han, han!  Nun, nun, nun?''===
    Santa Ana komentua beti izan da Soraluzeko [[San Andres ermita (eu)#Han, han, han!  Nun, nun, nun?|''metereologia sarea'']]ren parte.


    Hiru urte geroago frantses errepublikazaleek herrian sartu zirenean<ref>Konbentzio gerra (1.793-1.795).</ref> mojek alde egin zuten, eta Miranda de Ebro komentuan babestu ziren.
    [[Arteta baserria (eu)|Artetakoek]] ekaitza zetorrela igartzen zutenean (haizeak jotzen zuen norabideagatik, lainoen abiadura edo euren altitudeagatik,  edo beraiek bakarrik somatzen zituzten beste zantzu berezi batzuengatik) San Andresko ermitako kanpaiak jotzen zituzten abisu emateko: ''Han, han, han!''. Kanpai hots honek, gero, erantzuna izaten zuen: ''Nun, nun, nun?'' erantzuten zuen kaleko kanpandorreko Santa Barbara kanpaiak, soinu baxu eta sakonez. Eta Santa Ana monjen konbentuko kanpaia ere ez zen ixilik geratzen.


    ===1.834 urteko ufala===
    [[Fitxategi: Santa_Ana_komentua._Arkua_botatzen_01_(1977).jpg | Arkua botatzen (1977) | thumb | left | 400px | Arkua botatzen (1977)]]
    Una vez más la Comunidad tuvo que abandonar Placencia con motivo de la riada —antes descrita— refugiándose en Mendaro, donde permaneció cerca de tres años, hasta que pu-dieron reponerse en parte los graves daños originados por la inundación.
    ===1936eko gerra===
    Para defensa de otras posibles riadas de tal envergadura, se construyó entonces la rotonda que defiende el Monasterio por la parte sur.
    Gerra garaian ere, sistema berbera erabili zuten herritarrak bonbardaketaz abisatzeko: San Andresekoek lehen, parrokiakoek gero eta Santa Ana komentukoek azkenik.


    Inundación del 30 de junio de 1834 (eu)
    Momentu batean, miliziano batek komentua dinamitaz lehertzeko asmoa izan omen zuen, baina geldiarazi zuten.
    Las aguas, del nivel para arriba subieron 50 pies pasados, así es que al convento de Santa Ana, de monjas agustinas, le llevó todo el patio, 9 celdas, sacristía, destruida toda la iglesia y arruinando mucha parte del convento. Las monjas, con escala, salieron por la puerta y el Sacramento, por no dar lugar para otra cosa, se llevó el Vicario de ellas al coro, y puesto sobre el atril con velas encendidas, y aunque las aguas llegaron al coro y rodeaban el pie del atril, se mantuvo sin novedad.


    The basque provinces (eu)
    ===Itxiera eta eraisketa===
    XX mendearen bigarren erdiko bokazio-krisiak Soraluzeko komentuan ere jo zuen: gero eta moja gutxiago geratzen ziren, eta horiek gero eta zaharragoak.


    Horregatik, 1975 urtean komunitateak Mendaroko komentura aldatzea erabaki zuen, betiko. Mendaron ere arazo berbera zegoen, eta handik urte batzutara Mendaro utzi eta Astigarragara joan ziren moja guztiak.


    ===Bukaera===
    Aurki hasi zen komentuaren eraisketa. Aurretik arkua, Oleako lantegietako kamioiei bidea errazteko. Gero, etxeak egin ziren ortuetan. Eta, azkenik, komentu bera bota eta etxe berriak egin ziren. Lekuko bakarra geratu zen urte batzutan, kanpai gabeko kanpai-horma bera, baina hura ere bota zuten.




    ==Liburu eta artikuluak==
    ==Liburu eta artikuluak==
    Mojak komentutik joan eta gero, 1.998 urtean Mª Rosa Ayerbe Iribar andereak bertako dokumentu-fondoa katalogatu zuen, agiri zaharrena XVI mendekoa dela. Emaitzak [[Santa Ana fondoaren katalogoa (eu)|San Agustinen Erregeladun Laterandar Kanonigen artxibo agiri zerrenda: 1511-1990]] liburuan jasota daude.
    Mojak komentutik joan eta gero, 1998 urtean Mª Rosa Ayerbe Iribar andereak bertako dokumentu-fondoa katalogatu zuen, agiri zaharrena XVI mendekoa dela. Emaitzak [[Santa Ana fondoaren katalogoa (eu)|San Agustinen Erregeladun Laterandar Kanonigen artxibo agiri zerrenda: 1511-1990]] liburuan jasota daude.


    Honetaz gain, badaude Santa Ana komentuari buruzko beste artikuluak ere:
    Honetaz gain, badaude Santa Ana komentuari buruzko beste artikuluak ere:
    * [[Ore-kanpaiak (eu) | Ore-kanpaiak]]. Juan San Martin. Donostiako ''Hoja del lunes'' (1973)
    * [[Un documento del monasterio de Santa Ana (eu) | Monasterio de Santa Ana de la villa de Placencia]]. José Garmendia (1974)
    * [[Un documento del monasterio de Santa Ana (eu) | Monasterio de Santa Ana de la villa de Placencia]]. José Garmendia (1974)
    * [[Monasterio de Santa Ana (eu)|Monasterio de Santa Ana]]. Ramiro Larrañaga (1979)
    * [[Monasterio de Santa Ana (eu)|Monasterio de Santa Ana]]. Ramiro Larrañaga (1979)
    94. lerroa: 125. lerroa:
    ==Erreferentziak==
    ==Erreferentziak==


    [[Kategoria: Arkitektura]]
    [[Kategoria: Arkitektura erlijiosoa]]

    Hauxe da oraingo bertsioa, 18:30, 28 uztaila 2024 data duena

    Santa Ana komentua
    Santa Ana komentua. Etxaurrearen oleoa.jpg
    Estiloa
    Mendea XVII
    Kokapena Herrigune historikoa
    Mota Eraikina


    Irudiak

    (handitzeko, sakatu gainean)

    • Ikuspegi orokorra (Florencio J. Lamot 1756)

      Ikuspegi orokorra
      (Florencio J. Lamot 1756)

    • Ikuspegi orokorra (1916)

      Ikuspegi orokorra (1916)

    • Ikuspegi orokorra (1935)

      Ikuspegi orokorra (1935)

    • Jatorrizko arkua (Indalecio Ojanguren)

      Jatorrizko arkua (Indalecio Ojanguren)

    • Santa Ana kalea eta komentuko ortuak

      Santa Ana kalea eta komentuko ortuak

    • Kapera

      Kapera

    • Erretaula

      Erretaula

    • Komentuko eraikina (1977)

      Komentuko eraikina (1977)

    • Hegoaldeko terraza biribildua (1977)

      Hegoaldeko terraza biribildua (1977)

    • Hegoaldeko terraza biribildua

      Hegoaldeko terraza biribildua

    • Komentuko etxaurrea (1977)

      Komentuko etxaurrea (1977)

    • Komentua bota berria

      Komentua bota berria

    • Komentuko etxe berriak (Kontrargi 2018)

      Komentuko etxe berriak
      (Kontrargi 2018)

    • Komentuko ortuko etxe berriak (Kontrargi 2018)

      Komentuko ortuko etxe berriak
      (Kontrargi 2018)


    Santa Ana komentua 1950n (Soraluzeko Udala 1950)

    Azalpena

    Komentua Santa Ana kalean zegoen, kalea eta erreka artean hain zuzen; 22 zenbakia zuen. Gaur egun komentua eraitsita dago, eta bertan etxebizitzak egin zituzten: 22A, 22B eta 22C.

    Nahiz eta kanpotik bat eman, hiru eraikinek osatzen zuten komentua (gorriz planoan); puntu hau barrutik oso nabarmen agertzen zen.

    Udaletxetik ikusita, hiru sarrera zituen komentua. Lehengo biak elizari zegozkion, eta hirugarrena komentu berari. Iparraldeko gailurrean kanpai-horma edo espadaina zuen, bi arkuduna. Hegoaldetik harrizko terraza birobildua zuen, ufaletatik babesteko (grisez planoan).

    Kale gainetik arkua zuen, komentua eta bestekaldeko ortuak lotzeko (berdez planoan). Ortu hauei bi zati "falta" zitzaien: bata XVIII mende bukaeran, frontoia egiteko erabili zutela, eta bigarrena 1960.eko hamarkadan, txaletekoek erosita[1].

    Bertako mojak agustinak ziren, San Agustinen Erregeladun Laterandar Kanonigak.


    Artelanak

    Elizak erretaula neoklasikoa izan zuen, Miguel Antonio de Jauregui bergararrak diseinatua[2]. Pentsatzekoa da Santa Maria la Real parrokiako erretaula nagusiaren antzekoa izango zela.

    Gerora erretaula berria egin zuten, neogotikoa.


    Kokapena

    (Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)

    Mapa kargatzen...


    Historia

    Aurrekariak

    Sarrera nagusia: Agustinak (eu)

    1531 urtean Errukia ospitala zabaldu zuten Atxuriko etxe batean, eta bertan izen bereko serorategia, 6 serorekin.

    1584an, berriz, Ormaetxea jauregira pasa zituzten, erregela aldatuta klausura monastegia zabaltzeko.

    XVII mende erdialdera komentu berria eraikitzeko erabakia hartu zuten, Irusagarreta baserriaren lurretan. Aukeratutako tokia Ormaetxeatik hegoaldera zegoen, 100 bat metrotara.

    Eraikuntza

    1692 urtean Kalagorriko Apezpikuak ortuaren esparrua erosteko baimena eman zuen (1692/07/16). Ordurako komentuaren lanak ondo aurreratuak ziren, ze lehen kanpaia 1698 urtean jarri zen (1698/05/01), Pedro de Caminos kanpaigilearena. Kanpai-hormak bi zulo zituenez, bigarren kanpaia ere jarri zuten, baina ehun urte beranduago (1806/07/07), Bernardo de Venero kanpaigilearena hau.

    Ortuak bidearen bestekaldean zeudenez, ezin komentuarekin batera itxi, klausura-monastegi bati dagokion moduan. Horregatik, 1738 urtean Catalina de Santa Rita eta Orbe prioreak Santa Ana arkua eraikitzea erabaki zuen, galeria eta guzti, eta ortuak harresiaz itxi. Lanek lau urte iraun zuten, eta 36.930 errealeko[3] kostua izan zuten.

    Erretaula, aldiz, mende bukaeran eraiki zuten, 1791 urtean hain zuzen.

    Hiru urte geroago frantses errepublikazaleek herrian sartu zirenean, Konbentzioaren Gerran (1793-1795), mojek alde egin izan behar zuten, eta Miranda Ebro komentuan babestu ziren. Gipuzkoako hustutako komentu bakarra izanda, baliteke frantsesek bereganatzea bertan goarnizioa ezartzeko, Soraluzeko arma lantegiak zaintzeko[4].

    Ondasunak

    Mojek oso bizi estu eta latza eramaten zuten. Manuel de Larramendi[5] jesuita famatuak bisitatu zituenean, hunkituta geratu zen zer nolako bizimodua zutela ikusterakoan.

    Dena dela, XVIII mende erdian komentuak ondasun dezente zituen. Besteak beste, bereak ziren Korta, Iribe, Muneta, Osuma eta Azalia baserriak.

    1834 urteko ufala

    1834 urtean Soraluzen izandako ufal handiena izan zen. Garai hartako agiri baten arabera[6] ur mailak hamalau bat metro egin zuen gora, eta hainbat eraikin eraman zituen aurretik: 15 bat etxe, 6 bat lantegi, arraindegia, zubi nagusia bera, San Salvador ermita...

    Santa Ana komentuan ere ura sartu zen. Aipatutako agiriaren arabera:

    Ur mailak 50 oin eta gehiago egin zuen gora. Moja agustindarren Santa Ana komentuari patio osoa, 9 logela eta sakristia eroan zizkion, eliza osoa desegin zion eta komentu gehiena hondatu. Mojek, eskala batez, atetik ihes egin behar izan zuten eta komentuko bikarioak, besterik ezin zuela, Sakramentua korura igo zuen eta atrilaren gainean jarri zuen, ixiotutako kandelez. Eta nahiz eta urak koruraino igo eta atrilaren oinarria inguratu, berri txar barik gorde zen.

    Ufalaren ostean mojak Mendaroko komentura joan ziren, eta bertan hiru urte egon, Soraluzeko komentua konpondu artean. Orduan egin zen hegoaldean harrizko terraza birobildua, ufaletatik babesteko.

    Urte hartan mojek Udalari adierazi zioten "...1834ko ekainaren 30eko urakan handiak komentu horretan eragin zituen kalte eta galerengatik, pobrezia handian geratu zela, eta kostu handiko lanak egin behar izan zituela"[7]. Eta, beraz, kontribuziorik ez ordaintzeko eskatu zioten, inolako baliabide barik geratu zirelako.

    Bi urte geroago Soraluzera iritsi zen Edward Bell Stephens kazetari ingelesa, Morning Post egunkariak bidalita Espainiako lehen karlistadaren kronikak egiteko. Krinika hauek hurrengo urtean argitaratu zituen, The basque provinces izeneko liburu batean bilduta. Komentuko lanei buruz idatzitakoak hauek dira:

    Herriaren goialdean eraikuntza lana topa nuen, nolabait harritu ninduena. Agustindarren komentua zen (ibai ertzetan lekua bilatuz ibaian bertan eraiki zena), ufal astunek errespetu falta handiz azken neguan astinduta, mendi urrunetatik ekarritako eta itxura bitxiko harritzarrak botatzen. Praileak, elementuen gerrak zein monastegien apurketek zein Usturiz eta Mendizabalen mehatxuek batere ikaratuta, segituan hasi ziren beren etxebizitza berreraikitzen, hainbat gehikuntza eta hobekuntzekin. Guneak (ia villa txiki bat osatuz) ia amaituta ematen zuen, eta ufalari aurre egiten dio, bainontzi flotatzaile balitz, eta branka erdian dauka Mississippi ibaiaren lurrun-ontzietan eserlekua esaten diotena, Madrilgo demokratak baino askoz arriskutsuagoak diren ekaitzak, euriak, uholdeak eta harkaitzak osaten duten laukotearen higadura ekiditzeko kutxa muturduna; halaxe ematen zuen Agustindarrek uste zutela, beren komentua berreraikitzeko gastu itzelak egiten ari zirelako. Erreginaren aginteari mesprezioko erakustaldi asko ezagutu ditut, baita Don Carlos boterearen egonkortasunean konfiantzazkoak; baina erakustaldi praktiko hau konbentzigarriena zen. Ez dut konfiantza handirik gerra honen aldaketa eta aukerak kalkulatzeko nire gaitasunean, baina gai eztabaidatsu honetan praile santuen autoritateari errespetu handia diot. Ez nuen beren predikatik berba bakar bat ere entzun, baina haien praktika nahikoa izan zen niretzat, eta uste nuen monasterioen desegitea ezin dela erraz gauzatuko Soraluze herri leialan, eta Agustindarren ur-jauregia segurtasuna oso errez bermatu zitekeela, "olatuen eta arroken arriskuez salbu".

    Han, han, han! Nun, nun, nun?

    Santa Ana komentua beti izan da Soraluzeko metereologia sarearen parte.

    Artetakoek ekaitza zetorrela igartzen zutenean (haizeak jotzen zuen norabideagatik, lainoen abiadura edo euren altitudeagatik, edo beraiek bakarrik somatzen zituzten beste zantzu berezi batzuengatik) San Andresko ermitako kanpaiak jotzen zituzten abisu emateko: Han, han, han!. Kanpai hots honek, gero, erantzuna izaten zuen: Nun, nun, nun? erantzuten zuen kaleko kanpandorreko Santa Barbara kanpaiak, soinu baxu eta sakonez. Eta Santa Ana monjen konbentuko kanpaia ere ez zen ixilik geratzen.

    Arkua botatzen (1977)

    1936eko gerra

    Gerra garaian ere, sistema berbera erabili zuten herritarrak bonbardaketaz abisatzeko: San Andresekoek lehen, parrokiakoek gero eta Santa Ana komentukoek azkenik.

    Momentu batean, miliziano batek komentua dinamitaz lehertzeko asmoa izan omen zuen, baina geldiarazi zuten.

    Itxiera eta eraisketa

    XX mendearen bigarren erdiko bokazio-krisiak Soraluzeko komentuan ere jo zuen: gero eta moja gutxiago geratzen ziren, eta horiek gero eta zaharragoak.

    Horregatik, 1975 urtean komunitateak Mendaroko komentura aldatzea erabaki zuen, betiko. Mendaron ere arazo berbera zegoen, eta handik urte batzutara Mendaro utzi eta Astigarragara joan ziren moja guztiak.

    Aurki hasi zen komentuaren eraisketa. Aurretik arkua, Oleako lantegietako kamioiei bidea errazteko. Gero, etxeak egin ziren ortuetan. Eta, azkenik, komentu bera bota eta etxe berriak egin ziren. Lekuko bakarra geratu zen urte batzutan, kanpai gabeko kanpai-horma bera, baina hura ere bota zuten.


    Liburu eta artikuluak

    Mojak komentutik joan eta gero, 1998 urtean Mª Rosa Ayerbe Iribar andereak bertako dokumentu-fondoa katalogatu zuen, agiri zaharrena XVI mendekoa dela. Emaitzak San Agustinen Erregeladun Laterandar Kanonigen artxibo agiri zerrenda: 1511-1990 liburuan jasota daude.

    Honetaz gain, badaude Santa Ana komentuari buruzko beste artikuluak ere:


    Erreferentziak

    1. ↑ Santa Ana kaleko 17. zenbakia. Gehiago jakiteko, sakatu hemen.
    2. ↑ Escritura de declaración y condiciones dadas por Miguel Antonio de Jauregui, arquitecto, vecino de la villa de Vergara, para la realización del retablo del altar mayor del convento de Santa Ana de la villa de Placencia (Soraluzeko Udal Artxibo Historikoa 1791/07/09).
    3. ↑ 36.930 reales de vellón.
    4. ↑ Egiaztatu beharrekoa.
    5. ↑ Manuel Larramendi. Wikipedia (euskaraz).
    6. ↑ Inundación del 30 de junio de 1834. Ramiro Larrañaga (La Voz de España 1978).
    7. ↑ "...que por los incalculables daños y perjuicios que causó en dicho convento el gran uracán del día 30 de junio de 1.834, quedó en la suma pobreza, y precisado a realizar obra de mucho coste" (ACSAP-SSAKA, Astigarragako Agustinas 1834).
    "http://www.sorapedia.eus/index.php?title=Santa_Ana_komentua_(eu)&oldid=31624"(e)tik jasota