«Arma museoa. Txispa-fusilak (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 23:52, 24 martxoa 2024 data duena

Txispa-fusilak mosketearen familiakoak ziren, baina suharri giltza erabiltzen zuten.

Soraluzen goiz hasi ziren mota honetako armak ekoizten. Suharri sistema Espainian sortu bazen 1580 urtean, hamar urte geroago Gregorio de Hernizketa armagile soraluzetarra hil zeneko ondasun zerrenda egin zutenean, bertan agertzen da ...lau suharri giltza...^[1].

Mendeetan hainbat berrikuntza eta asmakuntza bereganatu zuten, baina XIX mende hasieran pistoi giltza sortu zenean txispa-fusilak urte gutxitan desagertu ziren.

Simancas-eko planoak

(argazkiak handitzeko, sakatu gainean)

Fusil giltza. Planoa
	Egilea	Soraluzeko Erret Lantegiak
	Noizkoa	1746
	Kokapena	Simancaseko Artxibategi Orokorra
	Oharrak	Rastrillo visto por la espalda, por el lado, por delante... Plano de la pieza que cubre..., perfil de la misma pieza...

Fusil giltza. Planoa
	Egilea	Soraluzeko Erret Lantegiak
	Noizkoa	1753
	Kokapena	Simancaseko Artxibategi Orokorra
	Oharrak	Diseño de una llave de fusil para el nuevo armamento de las R(eales) Guardias Españolas, vista por la parte interior y exterior, con separación de piezas en plano y en perfil. (Benito de Espada)

Karabinak

(argazkiak handitzeko, sakatu gainean)

Zalditeriarako karabina
	Egilea	Zabala
	Noizkoa	1753
	Kokapena	Bilduma pribatua
	Oharrak	Fusilak baino motzagoak, karabina hau Zalditeriarako eredu ofiziala izan zen, seguru asko dragoientzak (zaldunak ziren, oinez ere borrokatzen zutenak) ZABALA marka giltzan

Giltza kutxan (Zabala 1753) Giltza (Zabala 1753) Kutxa (Zabala 1753) Giltzaren marka (Zabala 1753)

Zizta-motzak (terzerolak)

(argazkiak handitzeko, sakatu gainean)

Zalditeriako zizta-motza (1815 eredua)
	Egilea	Soraluzeko Erret Lantegiak
	Noizkoa	1815.etik aurrera
	Kokapena	Eibarko Armagintza Museoa
	Oharrak	Giltza frantsesa du (1712.tik erabilia, eta 1812.an hobetua) Nahiz eta zizta-motza moduan sailkatuta egon, luzeegia da zalditeriarentzat. Gehiago jakiteko, sakatu hemen

Rif-eko gerran erabilitako zizta-motza
	Egilea	Soraluzeko Erret Lantegiak
	Noizkoa	1860. urtea baino aurrekoa
	Kokapena	Bilduma pribatua
	Oharrak	Zizta-motza hau Espainiako armadari lapurtu zioten Afrikako Lehen Gerra baino lehen (1859-1860). Jatorrizko armari hainbat adorno erantsi zizkioten: landutako bi abrazadera, lepoko babesa, zintzilikarioak... Rif-eko gerra guztietan parte hartu zuen, beti familia bereko eskuetan. Azken jabea Frankoren "mairu-goardiakoa" izan omen zen.

Giltza Giltza Giltza Kainoi muturra Ipurdia

Txispa-fusilak

(argazkiak handitzeko, sakatu gainean)

Txispa fusila (1828 eredua)
	Egilea	Soraluzeko Erret Lantegiak
	Noizkoa	XIX mendea (1828 eredua)
	Kokapena	Arabako Arma Museoa
	Oharrak	Gehiago jakiteko, sakatu hemen

Txispa fusila (1815 eredua)
	Egilea	Soraluzeko Erret Lantegiak
	Noizkoa	1833etik aurrera (1815 eredua)
	Kokapena	Eibarko Armagintza Museoa
	Oharrak	Arima marratua Kutxako idazkuna VIVA YSABEL 2 S.O. Gehiago jakiteko, sakatu hemen

Fusila (1815 eredua) Fusila (1815 eredua) Kutxa eta idazkuna (1815 eredua)

Artilleriarako txispa-fusila
	Egilea	Soraluzeko Erret Lantegiak
	Noizkoa	1843 (1834 eredua)
	Kokapena	Eibarko Armagintza Museoa
	Oharrak	Gehiago jakiteko, sakatu hemen

Eskopetak

(argazkiak handitzeko, sakatu gainean)

Eskopeta (Francisco Ibarra)
	Egilea	Francisco Ibarra
	Noizkoa	1819
	Kokapena	Bilduma pribatua
	Oharrak	"Espainiar erara"ko kañoia edo "perra" kanoia; hau da, perra zaharrez forjaz egindakoa, pisua arintzeko eta kostuak murrizteko. Ahulagoak izanik, ehizarako soilik erabiltzen ziren, polbora gutxiagorekin kargatuta Altzairuzko goarnizioak Urrezko idazkuna errekamaran: EN PLACENCIA HERRADURAS AÑO DE 1819 FCOIBARRA marka

Arma Museoaren bisita jarraitzeko

Museo sarrerara itzultzeko, sakatu hemen. Bestela, hurrengo gela aukeratu:

Mendeak	Arma luzeak	Arma motzak	Kainoiak	Teknologiak
XVI-XVII	Arkabuz eta mosketeak			Aurrekarga armak Argimukizko giltza Errobera giltza Aurrekarga jaurtigaiak
XVII-XIX	Txispa-fusilak	Txispa-pistolak		Aurrekarga armak Suharri edo txispa-giltza Aurrekarga jaurtigaiak
XIX	Pistoi-fusilak	Pistoi-pistolak		Aurrekarga armak Pistoi-giltza Aurrekarga jaurtigaiak
XIX-XX	Atzekarga fusilak	Atzekarga pistolak eta errebolberrak	Kainoiak (1935 artekoak)	Atzekarga armak Atzekarga jaurtigaiak
XX	Ehiza-eskopetak eta karabinak		Kainoiak (1935tik aurrera)	Eskopetak

Erreferentziak

↑ ...quatro llaves de chispas... (sic)

[1] ...quatro llaves de chispas... (sic)

[1]

@@ 17. lerroa: / 17. lerroa: @@
   | oharrak  = ''Rastrillo visto por la espalda, por el lado, por delante... Plano de la pieza que cubre..., perfil de la misma pieza...''
 }}
-----
@@ 31. lerroa: / 30. lerroa: @@
 ==Karabinak==
+''(argazkiak handitzeko, sakatu gainean)''
 {{Arma Museoaren erakusmahaia (eu)
   | izena    = Zalditeriarako karabina
@@ 37. lerroa: / 38. lerroa: @@
   | noizkoa  = 1753
   | kokapena = Bilduma pribatua
-  | oharrak  = Zalditeriarako eredu ofiziala <br> ZABALA marka giltzan
+  | oharrak  = Fusilak baino motzagoak, karabina hau Zalditeriarako eredu ofiziala izan zen, seguru asko dragoientzak (zaldunak ziren, oinez ere borrokatzen zutenak) <br> ZABALA marka giltzan
 }}
-<gallery mode="packed-hover" heights="150px" perrow="3">
+{| class="wikitable" style="margin:auto; text-align:left" width= "900 px"
-   Karabina._Zabala_02_(1753).jpg | Giltza kutxan (Zabala 1753)
+|-
-   Karabina._Zabala_03_(1753).jpg | Giltza (Zabala 1753)
+| <gallery mode="packed-hover" heights="125px" perrow="3">
-   Karabina._Zabala_04_(1753).jpg | Kutxa (Zabala 1753)
+     Karabina._Zabala_02_(1753).jpg | Giltza kutxan (Zabala 1753)
-   Karabina._Zabala_05_(1753).jpg | Giltzaren marka (Zabala 1753)
+     Karabina._Zabala_03_(1753).jpg | Giltza (Zabala 1753)
-</gallery>
+     Karabina._Zabala_04_(1753).jpg | Kutxa (Zabala 1753)
-----
+     Karabina._Zabala_05_(1753).jpg | Giltzaren marka (Zabala 1753)
+  </gallery>
+|}
+==Zizta-motzak (terzerolak)==
+''(argazkiak handitzeko, sakatu gainean)''
 {{Arma Museoaren erakusmahaia (eu)
-  | izena    = Artilleriarako karabina
+  | izena    = Zalditeriako zizta-motza (1815 eredua)
-  | irudia   = Artilleriako_karabina_01_(1857).jpg
+  | irudia   = Zalditeriako_tertzerola_(Armagintza_Museoa_1815).jpg
-  | egilea   =
+  | egilea   = Soraluzeko Erret Lantegiak
-  | noizkoa  = 1857
+  | noizkoa  = 1815.etik aurrera
-  | kokapena = Bilduma pribatua
+  | kokapena = [[Eibarko Armagintza Museoa (eu)|Eibarko Armagintza Museoa]]
-  | oharrak  = Artilleriako eredu ofiziala (1857)
+  | oharrak  = Giltza frantsesa du (1712.tik erabilia, eta 1812.an hobetua) <br> Nahiz eta zizta-motza moduan sailkatuta egon, luzeegia da zalditeriarentzat. <br> Gehiago jakiteko, sakatu [https://apps.euskadi.eus/emsime/katalogoa/izenburua-zalditeriarako-tertzerola-1815-modeloa-soraluzeko-errege-fabrikak/objektua-su-arma/ciuVerFicha/museo-27/ninv-02903 hemen]
 }}
-<gallery mode="packed-hover" heights="150px" perrow="3">
-   Artilleriako_karabina_02_(1857).jpg | Artilleriako karabina (1857)
-   Artilleriako_karabina_03_(1857).jpg | Artilleriako karabina (1857)
-   Artilleriako_karabina_04_(1857).jpg | Artilleriako karabina (1857)
-   Artilleriako_karabina_05_(1857).jpg | Artilleriako karabina (1857)
-   Artilleriako_karabina_06_(1857).jpg | Artilleriako karabina (1857)
-   Artilleriako_karabina_07_(1857).jpg | Artilleriako karabina (1857)
-   Artilleriako_karabina_08_(1857).jpg | Artilleriako karabina (1857)
-   Artilleriako_karabina_09_(1857).jpg | Artilleriako karabina (1857)
-   Artilleriako_karabina_10_(1857).jpg | Artilleriako karabina (1857)
-</gallery>
-==Txispa-fusilak==
 {{Arma Museoaren erakusmahaia (eu)
-  | izena    = Zalditeriako tertzerola (1815 eredua)
+  | izena    = Rif-eko gerran erabilitako zizta-motza
-  | irudia   = Zalditeriako_tertzerola_(Armagintza_Museoa_1815).jpg
+  | irudia   = Tercerola_01_(Rif).jpg
   | egilea   = Soraluzeko Erret Lantegiak
-  | noizkoa  = 1815tik aurrera
+  | noizkoa  = 1860. urtea baino aurrekoa
-  | kokapena = [[Eibarko Armagintza Museoa (eu)|Eibarko Armagintza Museoa]]
+  | kokapena = Bilduma pribatua
-  | oharrak  = Giltza frantsesa du (1712.tik erabilia, eta 1812.an hobetua) <br> Gehiago jakiteko, sakatu [https://apps.euskadi.eus/emsime/katalogoa/izenburua-zalditeriarako-tertzerola-1815-modeloa-soraluzeko-errege-fabrikak/objektua-su-arma/ciuVerFicha/museo-27/ninv-02903 hemen]
+  | oharrak  = Zizta-motza hau Espainiako armadari lapurtu zioten Afrikako Lehen Gerra baino lehen (1859-1860). <br>Jatorrizko armari hainbat adorno erantsi zizkioten: landutako bi abrazadera, lepoko babesa, zintzilikarioak... <br> Rif-eko gerra guztietan parte hartu zuen, beti familia bereko eskuetan. Azken jabea Frankoren "mairu-goardiakoa" izan omen zen.
 }}
+{| class="wikitable" style="margin:auto; text-align:left" width= "900 px"
+|-
+| <gallery mode="packed-hover" heights="125px" perrow="3">
+     Tercerola_02_(Rif).jpg | Giltza
+     Tercerola_03_(Rif).jpg | Giltza
+     Tercerola_04_(Rif).jpg | Giltza
+     Tercerola_05_(Rif).jpg | Kainoi muturra
+     Tercerola_06_(Rif).jpg | Ipurdia
+  </gallery>
+|}
+==Txispa-fusilak==
+''(argazkiak handitzeko, sakatu gainean)''
 {{Arma Museoaren erakusmahaia (eu)
@@ 92. lerroa: / 99. lerroa: @@
-{{Arma Museoaren erakusmahaia (eu)
- | izena    = Txispa-fusila (XIX mendea)
- | irudia   = Fusil_zaharra_01_(osoa).jpg
- | egilea   = Soraluzeko Erret Lantegiak
- | noizkoa  = XIX mendea
- | kokapena = Bilduma pribatua
- | oharrak  =
-}}
-<gallery mode="packed-hover" heights="150px" perrow="3">
-   Fusil_zaharra_02_(kutxa).jpg   | Kutxa (XIX mendea)
-   Fusil_zaharra_03_(giltza).jpg  | Giltza (XIX mendea)
-   Fusil_zaharra_04_(giltza).jpg  | Giltza (XIX mendea)
-   Fusil_zaharra_05_(giltza).jpg  | Giltza (XIX mendea)
-   Fusil_zaharra_06_(kainoia).jpg | Kainoia (XIX mendea)
-   Fusil_zaharra_07_(kainoia).jpg | Kainoia (XIX mendea)
-</gallery>
-----
@@ 121. lerroa: / 111. lerroa: @@
 }}
-<gallery mode="packed-hover" heights="150px" perrow="3">
+{| class="wikitable" style="margin:auto; text-align:left" width= "900 px"
-   Txispa_fusila._Infanteriarentzat_01_(Armagintza_Museoa_1815).jpg | Fusila (1815 eredua)
+|-
-   Txispa_fusila._Infanteriarentzat_02_(Armagintza_Museoa_1815).jpg | Fusila (1815 eredua)
+| <gallery mode="packed-hover" heights="125px" perrow="3">
-   Txispa_fusila._Infanteriarentzat_03_(Armagintza_Museoa_1815).jpg | Kutxa eta idazkuna (1815 eredua)
+     Txispa_fusila._Infanteriarentzat_01_(Armagintza_Museoa_1815).jpg | Fusila (1815 eredua)
-</gallery>
+     Txispa_fusila._Infanteriarentzat_02_(Armagintza_Museoa_1815).jpg | Fusila (1815 eredua)
-----
+     Txispa_fusila._Infanteriarentzat_03_(Armagintza_Museoa_1815).jpg | Kutxa eta idazkuna (1815 eredua)
+  </gallery>
+|}
@@ 139. lerroa: / 131. lerroa: @@
-{{Arma Museoaren erakusmahaia (eu)
+==Eskopetak==
- | izena    = Trabuko bilakatutako fusila
+''(argazkiak handitzeko, sakatu gainean)''
- | irudia   = Trabukoa_01_(1858).jpg
- | egilea   = Soraluzeko Erret Lantegiak
- | noizkoa  = 1858
- | kokapena = Bilduma pribatua
- | oharrak  = Fusila moztuta dago, trabukoa bilakatzeko
-}}
-<gallery mode="packed-hover" heights="150px" perrow="3">
-   Trabukoa_02_(1858).jpg | Trabukoa (1858)
-   Trabukoa_03_(1858).jpg | Trabukoa (1858)
-   Trabukoa_04_(1858).jpg | Trabukoa (1858)
-   Trabukoa_05_(1858).jpg | Trabukoa (1858)
-   Trabukoa_06_(1858).jpg | Trabukoa (1858)
-   Trabukoa_07_(1858).jpg | Trabukoa (1858)
-   Trabukoa_08_(1858).jpg | Trabukoa (1858)
-   Trabukoa_09_(1858).jpg | Trabukoa (1858)
-</gallery>
-==Errifleak eta eskopetak==
 {{Arma Museoaren erakusmahaia (eu)
   | izena    = Eskopeta (Francisco Ibarra)
@@ 167. lerroa: / 140. lerroa: @@
   | noizkoa  = 1819
   | kokapena = Bilduma pribatua
-  | oharrak  = "Espainiar erara"ko kañoia <br> Urrezko idazkuna errekamaran: EN PLACENCIA HERRADURAS AÑO DE 1819 <br> Altzairuzko goarnizioak <br> FCOIBARRA marka
+  | oharrak  = "Espainiar erara"ko kañoia edo "perra" kanoia; hau da, perra zaharrez forjaz egindakoa, pisua arintzeko eta kostuak murrizteko. Ahulagoak izanik, ehizarako soilik erabiltzen ziren, polbora gutxiagorekin kargatuta <br> Altzairuzko goarnizioak <br> Urrezko idazkuna errekamaran: EN PLACENCIA HERRADURAS AÑO DE 1819 <br> FCOIBARRA marka
-}}
-{{Arma Museoaren erakusmahaia (eu)
- | izena    = Rifle (Jose Ignacio Ybarra)
- | irudia   = Rifle._José_Ignacio_Ibarra_01_(1858).jpg
- | egilea   = José Ignacio Ybarra
- | noizkoa  = 1858
- | kokapena = Bilduma pribatua
- | oharrak  = 1854 eredua, Ybarrak 24.000 rifleko eskaera lortu zuen <br> CONTR.YBAR, A.R edo C.YBARRA marka <br> Azterketa Soraluzen (P marka) edo Eibarren (E marka)
 }}
-[[Fitxategi: Eskopeta._Lefaucheux_02_(Juan_Arluciaga_1865).jpg | thumb | 200px | right | Lefaucheux eskopeta <br> (Juan Arluciaga 1865)]]
-<gallery mode="packed-hover" heights="150px" perrow=3>
-   Rifle._José_Ignacio_Ibarra_03_(1858).jpg | Erriflea (Ybarra 1858)
-   Rifle._José_Ignacio_Ibarra_04_(1858).jpg | Erriflea (Ybarra 1858)
-   Rifle._José_Ignacio_Ibarra_02_(1858).jpg | Erriflea (Ybarra 1858)
-   Rifle._José_Ignacio_Ibarra_05_(1858).jpg | Erriflea (Ybarra 1858)
-   Rifle._José_Ignacio_Ibarra_06_(1858).jpg | Erriflea (Ybarra 1858)
-   Rifle._José_Ignacio_Ibarra_07_(1858).jpg | Erriflea (Ybarra 1858)
-   Rifle._José_Ignacio_Ibarra_08_(1858).jpg | Erriflea (Ybarra 1858)
-</gallery>
-----
-[[Fitxategi: Eskopeta._Lefaucheux_01_(Juan_Arluciaga_1865).jpg | thumb | 200px | left  | Lefaucheux eskopeta <br> (Juan Arluciaga 1865)]]
-[[Fitxategi: Eskopeta._Lefaucheux_02_(Juan_Arluciaga_1865).jpg | thumb | 200px | right | Lefaucheux eskopeta <br> (Juan Arluciaga 1865)]]
-{| class="wikitable col1lef col2lef"
-! width=  "80 px" style="background:Khaki" | Zer
-! width= "300 px" style="background:Khaki" | Azalpena
-|-
-| Arma mota || Lefaucheux eskopeta
-|-
-| Egilea    || Juan Arluciaga
-|-
-| Noizkoa   || 1865
-|-
-| Kokapena  || Bilduma pribatua
-|-
-| Oharrak   ||
-|}