Herriko abestiak (eu)

Soraluzeko abesti eta doinuak

Soraluzeko abesti eta doinuak multzoa osatzeko hiru irizpide erabili dira. Alde batetik, Soraluzen "betidanik" abestu direnak; gero, adituek Soraluzen jasotakoak; azkenik, Soraluzen sortu diren abesti eta doinuak.

Iturriak

Soraluzeko abesti eta doinu multzo hau biltzeko hainbat iturri erabili izan dira.

Iturri oparoena soraluzetarren memoria izan da.

Halan da be, Soraluzen bertan beste bi iturri antolatuagoak topa ditugu. Alde batetik, Eustaki Maiztegik, Txiket-ek, osatutako Ander Ezenarroren abesti bilduma. Eta bestetik Don Ascencio Gurruchaga funtsa.

Honetaz gain, Ramiro Larrañagaren Soraluze-Placencia de las Armas. Monografía histórica liburuan hainbat abesti agertzen dira, herrikoiak batzuk eta egile ezaguna dutenak besteak.

Azkenik, Interneten bidez Resurrección Maria Azkueren Cancionero Popular Vasco-n lau abesti agertu dira, Aita Donostiaren Euskel Eres-Sorta-n beste lau, beste bat Antonio Zavalaren Euskal Erromantzeak bilduman eta Madrilgo Liburutegi Nazionalean ere beste bat.

Jatorria

Hiru multzo daude. Gehienak Soraluzen sortuak edo egokituak izan dira. Hemen, betez ere, egile ezaguna dutenak sartzen dira.

Bigarren multzo batean abesti herrikoiak daude, Soraluzeko inguruan edota Euskal Herri osoan ezagunak. Ezin asmatu nun sortu diren eta nola zabaldu diren.

Azkenik, beste herri batetik "ekarritakoak" leudeke; hau da, etorkinek beraiekin ekarrita edota alboko herri batekoak pasata.

Aintzinatasuna

Abesti erdiak herrikoak izanik, zaila da noizkoak diren eta egilea asmatzea.

Jatorri eta egile ezaguna dutenen artean, zaharrena 1818koa da, Canción dedicada al Rey y a la Reyna N.S.Q.D.G., eta berriena XXI mendekoa, berrehun urte geroagokoa, Atxolin biribilketa.

Baina abesti gehienak bi momentuei erantzuten diete: gerra aurreko aratosteei batzuk, eta 1960-1980 tarteari besteak.

Egileak

Gehiago jakiteko, sakatu [[Musikagileak (eu)| hemen].

Arestian esan dugu moduan, gehienak herrikoiak dira; hau da, egile ezagunik gabekoak.

Hala ere, kasu batzuetan izenak ezagutzen ditugu: Ascensio Gurruchaga, Domentx Ucin, Ines Mari Maiztegi, Manuel Tapia, Juan Bautista Gisasola. Doinuaz gain, hitzak gehienetan beraienak dira, baina inoiz Anton Oregi, Policarpo Larrañaga eta Arianne Unamunorenak.

Aipamen berezia merezi du Ander Ezenarro-k, hamar bat abesti laga zituenak.

Hizkuntza

Abesti gehien gehienak (49tik 43) euskaraz daude. Baina, sasoi batean gipuzkeraren eragina alde batetik (esateko, Ander Ezenarro Irungoa zen) eta azken urteetan batuarena, Soraluzeko euskalkian daudenak ez dira asko.

Bakar batzuk gaztelaniaz daude, elebitan, latinez... Azkenik, ez dira ahaztu behar hitz gabeko doinu soilak.

Zotz egiteko kantetan bost euskarazkoak dira, bat gaztelaniaz dago, beste bat elebitan eta azkena, agian, frantzesez.

Gaiak

Espero denez, mota guztietako abesti eta doinuak bildu dira Soraluzen. Gehienak jaietakoak (kalejirakoak, aratostekok…) badira ere, beste tankerakoak ere jaso dira: umorekoak, ume kantak, erlijiosoak, kutsu politikoak…

Hona hemen sailkapen posible bat (abesti eta doinu batzuk bi edo hiru multzotan agertzen dira).

Kalejirak

Atxolin biribilketa
Aupa Soraluze!
Brasil eta Argentina
El que tenga una maleta
Nire Plazentziatxo
Plazentziako bandia
Plazentziatarrak esaten dotse
Santa Ageda (erromerian)
Santa Ageda abestia
Zezena dator arkupetik

Aratosteak

Aratoste hontako
Arraunlariak
Baserriko ezkontza
Beti asarre dago
De Francia venimos
Lisiberak
Pintoriak
Sorgiñak
Sorgiñena
Sudango Sultana
Zapatari ta andra-gizonak
Zapatariak

Umorezkoak

Aita San Migel Ixurretako
Amillatei ta Marixa
Ezkontza ostekoak
Nik baditut iru tatxa
Plazentzian antzinatik

Ume kantak

Aitxaitxa ta amama
Ama murgil
Atxia motxia
Juanito potxolo
Kukumixo abestia
Zotz egiteko kantak

Gabon kantak

Bi eta iru bider
Gabon gabonete
Iru errege datoz
Jesus yaio zan
Or goyan etxia
Peru ekarzazu

Erlijiosoak

Aleluia
Ezoziko Ama
Ezoziko Ama maiteari
San Roke goratzarre
Santa Ageda (erromerian)
Santa Ageda abestia
Zeruko erregiña

Politikoak

Canción al Rey y a la Reyna
Gure Karlos erregeaz
Hau da barregarria

Ereserkiak

Aupa Soraluze!
Canción al Rey y a la Reyna
Ezoziko Ama
Ezoziko Ama maiteari
Kukumixo abestia
Placencia tiene su entrada
Zeruko erregiña

Kanpotik ekarriak

Aita San Migel Ixurretako
Aratoste hontako
Asko lagunengandik
Etorri nintzanian
Iru errege datoz
Jesus yaio zan
Nik baditut iru tatxa
Peru ekarzazu

Erreferentziak