XVIII mende bukaeran Maltzagako lotunea zabaldu arte, Soraluze zen ingurutako komunikabide gune garrantzitsuena. Eta halaxe agertzen da 1707 urteko Nouvelle Carte de Biscaye avec les grans chemins (Pieter van der AA) mapan.
Zehatzago aztertuz, bertan agertzen da hego-ipar ardatza, Deba arroaren bidez Gasteiz itsasoarekin lotzen zuena. Bergara eta Osintxu bidez Soraluzera heltzen zen, eta handik Elgoibarrera.
Bigarren ardatza mendebalde-ekialdekoa zen; aurrekoak baino garraio gutxiago zuen, distantzia luzeetan (Bilbao-Donostia, esateko) itsasotik azkarrago zelako. Ardatz honetako mendebaldean ez da Eibar agertzen, Elorrio baizik (Elorrio >> Udala >> Soraluze). Eta ekialdean bide bakarra izango zen, behintzat Irukurutzetara heldu arte, eta handik aurrera bitan, hirutan zabalduko zen[1].
Eta sare honek herriko hainbat erabaki baldintzatu zituen: herria non egin (bidegurutzean, Deba ibaiaren ibiaren ondoan), ermitak non jaso (bide bazterrean), dorretxeak non eraiki (bidesariak kobratzeko toki errezenean)… Eraikin asko, gaur egun mendian sakabanatuta agertze bazaizkigu ere, garai betean denak erregebide ertzetan egin zituzten.
Mapa kargatzen...
{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"auto","height":"900px","centre":{"text":"","title":"","link":"","lat":43.190253,"lon":-2.405564,"icon":""},"title":"","label":"","icon":"","lines":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EOsintxu - Andikokale\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Osintxu - Andikokale\n","link":"","strokeColor":"Yellow","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"4","pos":[{"lat":43.156575,"lon":-2.405428},{"lat":43.1567,"lon":-2.404709},{"lat":43.157632,"lon":-2.403808},{"lat":43.159752,"lon":-2.403164},{"lat":43.16077,"lon":-2.402349},{"lat":43.161412,"lon":-2.401308},{"lat":43.161967,"lon":-2.399935},{"lat":43.162781,"lon":-2.399892},{"lat":43.163047,"lon":-2.400289},{"lat":43.16336,"lon":-2.402403},{"lat":43.1639,"lon":-2.403132},{"lat":43.165223,"lon":-2.403422},{"lat":43.166616,"lon":-2.40295},{"lat":43.16714,"lon":-2.403325},{"lat":43.16689,"lon":-2.404838},{"lat":43.167281,"lon":-2.406276},{"lat":43.168979,"lon":-2.407123},{"lat":43.170708,"lon":-2.408357},{"lat":43.171365,"lon":-2.409226},{"lat":43.172469,"lon":-2.412016},{"lat":43.172844,"lon":-2.412917},{"lat":43.173525,"lon":-2.413797},{"lat":43.174018,"lon":-2.414065}]},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EAndikokale - Igarate\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Andikokale - Igarate\n","link":"","strokeColor":"Orange","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"2","pos":[{"lat":43.174018,"lon":-2.414065},{"lat":43.174336,"lon":-2.414349},{"lat":43.174973,"lon":-2.414676},{"lat":43.175893,"lon":-2.414542},{"lat":43.17648,"lon":-2.414703},{"lat":43.177109,"lon":-2.415669},{"lat":43.177399,"lon":-2.41797},{"lat":43.177853,"lon":-2.419333},{"lat":43.178005,"lon":-2.42033}]},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EAndikokale - Elgoibar\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Andikokale - Elgoibar\n","link":"","strokeColor":"Yellow","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"4","pos":[{"lat":43.174018,"lon":-2.414065},{"lat":43.174241,"lon":-2.413212},{"lat":43.174984,"lon":-2.413432},{"lat":43.175477,"lon":-2.41347},{"lat":43.176291,"lon":-2.413684},{"lat":43.177269,"lon":-2.414484},{"lat":43.178004,"lon":-2.415556},{"lat":43.178129,"lon":-2.415911},{"lat":43.178309,"lon":-2.417005},{"lat":43.178603,"lon":-2.417177},{"lat":43.178669,"lon":-2.417391},{"lat":43.178517,"lon":-2.417879},{"lat":43.179033,"lon":-2.418539},{"lat":43.179608,"lon":-2.420159},{"lat":43.180406,"lon":-2.420781},{"lat":43.181392,"lon":-2.419966},{"lat":43.181646,"lon":-2.420336},{"lat":43.182405,"lon":-2.420497},{"lat":43.182663,"lon":-2.421205},{"lat":43.183156,"lon":-2.421066},{"lat":43.183598,"lon":-2.422069},{"lat":43.185131,"lon":-2.423367},{"lat":43.185702,"lon":-2.424166},{"lat":43.186089,"lon":-2.425065},{"lat":43.186742,"lon":-2.425639},{"lat":43.186936,"lon":-2.425323},{"lat":43.187882,"lon":-2.42616},{"lat":43.188555,"lon":-2.425398},{"lat":43.188962,"lon":-2.425462},{"lat":43.189314,"lon":-2.424379},{"lat":43.189713,"lon":-2.424604},{"lat":43.189885,"lon":-2.425645},{"lat":43.190417,"lon":-2.425859},{"lat":43.191105,"lon":-2.424904},{"lat":43.19292,"lon":-2.424947},{"lat":43.193874,"lon":-2.426942},{"lat":43.193999,"lon":-2.428187},{"lat":43.194539,"lon":-2.428734},{"lat":43.195102,"lon":-2.4297},{"lat":43.195505,"lon":-2.429485},{"lat":43.196361,"lon":-2.428208},{"lat":43.197026,"lon":-2.428713},{"lat":43.197425,"lon":-2.428584},{"lat":43.198043,"lon":-2.428884},{"lat":43.198942,"lon":-2.427962},{"lat":43.199357,"lon":-2.428026},{"lat":43.200241,"lon":-2.426309},{"lat":43.201594,"lon":-2.42353},{"lat":43.202994,"lon":-2.421084},{"lat":43.203565,"lon":-2.419303},{"lat":43.203467,"lon":-2.417984},{"lat":43.205297,"lon":-2.415945},{"lat":43.20783,"lon":-2.414486},{"lat":43.209081,"lon":-2.414122},{"lat":43.211756,"lon":-2.413435},{"lat":43.213767,"lon":-2.415768},{"lat":43.214448,"lon":-2.416729}]},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EHerlaibia - Azitain\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Herlaibia - Azitain\n","link":"","strokeColor":"Yellow","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"4","pos":[{"lat":43.172257,"lon":-2.411649},{"lat":43.171933,"lon":-2.411998},{"lat":43.171678,"lon":-2.412845},{"lat":43.171835,"lon":-2.412931},{"lat":43.172191,"lon":-2.412733},{"lat":43.173032,"lon":-2.413897},{"lat":43.173775,"lon":-2.414798},{"lat":43.175094,"lon":-2.415951},{"lat":43.175403,"lon":-2.416246},{"lat":43.175563,"lon":-2.417003},{"lat":43.175434,"lon":-2.41762},{"lat":43.175677,"lon":-2.418011},{"lat":43.176326,"lon":-2.418054},{"lat":43.176623,"lon":-2.41887},{"lat":43.175692,"lon":-2.419953},{"lat":43.175372,"lon":-2.420007},{"lat":43.174984,"lon":-2.421321},{"lat":43.174558,"lon":-2.422614},{"lat":43.174879,"lon":-2.422979},{"lat":43.175249,"lon":-2.422471},{"lat":43.175625,"lon":-2.422267},{"lat":43.175883,"lon":-2.422246},{"lat":43.176223,"lon":-2.421693},{"lat":43.176861,"lon":-2.421548},{"lat":43.17688,"lon":-2.421736},{"lat":43.177193,"lon":-2.42187},{"lat":43.177475,"lon":-2.422669},{"lat":43.17807,"lon":-2.423769},{"lat":43.179012,"lon":-2.424348},{"lat":43.179803,"lon":-2.424981},{"lat":43.180057,"lon":-2.425872},{"lat":43.17965,"lon":-2.426918},{"lat":43.179119,"lon":-2.427035},{"lat":43.179209,"lon":-2.427647},{"lat":43.179717,"lon":-2.427718},{"lat":43.180139,"lon":-2.427691},{"lat":43.180065,"lon":-2.428968},{"lat":43.179635,"lon":-2.429166},{"lat":43.179287,"lon":-2.429375},{"lat":43.179666,"lon":-2.429756},{"lat":43.17965,"lon":-2.431564},{"lat":43.179955,"lon":-2.43158},{"lat":43.181853,"lon":-2.430389},{"lat":43.182185,"lon":-2.429842},{"lat":43.182514,"lon":-2.430104},{"lat":43.182745,"lon":-2.430511},{"lat":43.182808,"lon":-2.431348},{"lat":43.1826,"lon":-2.432261},{"lat":43.183711,"lon":-2.433415},{"lat":43.184176,"lon":-2.435029},{"lat":43.18402,"lon":-2.4357},{"lat":43.184477,"lon":-2.435904},{"lat":43.184814,"lon":-2.436317},{"lat":43.185436,"lon":-2.43615},{"lat":43.186058,"lon":-2.437202},{"lat":43.186789,"lon":-2.43681},{"lat":43.188264,"lon":-2.436708},{"lat":43.189008,"lon":-2.436261},{"lat":43.189165,"lon":-2.43846},{"lat":43.18864,"lon":-2.439973},{"lat":43.189016,"lon":-2.442945},{"lat":43.188609,"lon":-2.443567},{"lat":43.189118,"lon":-2.444071},{"lat":43.188601,"lon":-2.445251},{"lat":43.188226,"lon":-2.445412},{"lat":43.188805,"lon":-2.446163},{"lat":43.189329,"lon":-2.446346},{"lat":43.189493,"lon":-2.446968},{"lat":43.189219,"lon":-2.447698},{"lat":43.18947,"lon":-2.448298},{"lat":43.189673,"lon":-2.449457},{"lat":43.188844,"lon":-2.450712},{"lat":43.188773,"lon":-2.451217},{"lat":43.189133,"lon":-2.451785},{"lat":43.189407,"lon":-2.45171},{"lat":43.189628,"lon":-2.451927}]},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EAndikokale - Irukurutzeta\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E(Azkoitiarantz)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Andikokale - Irukurutzeta\n","link":"","strokeColor":"Yellow","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"4","pos":[{"lat":43.174241,"lon":-2.413212},{"lat":43.174432,"lon":-2.412232},{"lat":43.173983,"lon":-2.411798},{"lat":43.173983,"lon":-2.411798},{"lat":43.173293,"lon":-2.409767},{"lat":43.173324,"lon":-2.409212},{"lat":43.173361,"lon":-2.409078},{"lat":43.173584,"lon":-2.409228},{"lat":43.173986,"lon":-2.408982},{"lat":43.174178,"lon":-2.408708},{"lat":43.174319,"lon":-2.408268},{"lat":43.174996,"lon":-2.408257},{"lat":43.175643,"lon":-2.407367},{"lat":43.175706,"lon":-2.407012},{"lat":43.17519,"lon":-2.406487},{"lat":43.175074,"lon":-2.404995},{"lat":43.174918,"lon":-2.404164},{"lat":43.174945,"lon":-2.403767},{"lat":43.175246,"lon":-2.403059},{"lat":43.175289,"lon":-2.402587},{"lat":43.175606,"lon":-2.402072},{"lat":43.175336,"lon":-2.401117},{"lat":43.175677,"lon":-2.400344},{"lat":43.176475,"lon":-2.400285},{"lat":43.177058,"lon":-2.399658},{"lat":43.177406,"lon":-2.399127},{"lat":43.178667,"lon":-2.397238},{"lat":43.179997,"lon":-2.397153},{"lat":43.181187,"lon":-2.395715},{"lat":43.181812,"lon":-2.394385},{"lat":43.182282,"lon":-2.392389},{"lat":43.181793,"lon":-2.390029},{"lat":43.181715,"lon":-2.388076},{"lat":43.180823,"lon":-2.385201},{"lat":43.180792,"lon":-2.383334},{"lat":43.180354,"lon":-2.38018},{"lat":43.176864,"lon":-2.374858},{"lat":43.176254,"lon":-2.371704},{"lat":43.176672,"lon":-2.37017},{"lat":43.176743,"lon":-2.368346}]},{"text":"","title":"","link":"","strokeColor":"#FF0000","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"2","pos":[]}],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":14,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[]}
Aintzinako erregebideetan pentsatzerakoan, erromatar galtzadak etortzen zaizkigu burura: metro bateko zimentuak, harri landuzko zorua eta zabalak, oso zabalak (6-12 metro). Baina ezaugarri horiek erromatar galtzada garrantzitsuenek zituzten, 'viae publicae zirenek (viae praetoriae, viae militares edo viae consulares izan).
Ardatz honek Arabako lautada itsasertzearekin lotzen zuen. Deba ibaiaren albotik zetorren, baina Deba arroaren estuasunek trazadura baldintzaten zuten: Deba ibaiaren ezkerraldetik eskumaldera (eta alderantziz) pasatzen zen, tokiko ertzak eta ibien kokapenak kontutan hartuta.
Honetaz gain, Deba arroak bi estuasun nabarmen ditu, gaur egun ere: Maltzagakoa bata, eta Mendaro eta Deba artekoa bestea.
Lehena saihesteko, Soraluzetik hasita mendi magaletik egiten zuten gora errege bideek, Maltzagako amildegiak baino altuagotik, gero Elgoibar eta Azitainera jaisteko.
Mendaro eta Deba arteko labarrak saihesteko, bide onena ibaia bera zen. Altzolan ibai portua antolatu zuten, eta handik behera alatan[2] garraiatzen zuten merkantzia guztia: aukera errazagoa eta merkeagoa zen.
Erregebidea Osintxura eskumaldetik zetorren, eta bertako ibia zeharkatu eta gero (gerora zubia egin zen) ezkerraldetik Soraluzerantz jotzen zuen. Bidea gaur eguneko errepidearen paraleloan zihoan, gutxi gora behera, Herlaibia lehen eta Andikokalera heldu arte.
Puntu honetan bideak Deba ibaiaren beste aldera pasatzen zen, Ibaizabal ibitik. XV edo XVI mendean zubia eraiki zuten bertan, pasabidea errazteko.
Gaur eguneko Gabolatsetik egin eta gero, aldapan gora hasten zen altura hartzeko, Maltzagako labarrak saihestu ahal izateko. Ezoziako santutegia eta Espilla baserriaren artean pasatzen zen, eta zuzenean Santa Cruz[3] ermitaren aldera jotzen zuen.
Aintzinako Soraluze eta Herlaibia erregebide inguruan sortu ziren, biak ala biak ibien ondoan: bata Deba ibaiarenean, eta Erlai errekarenean bestea.
Soraluzeko etxe zaharrenetakoak ere erregebide ondoan eraiki zituzten, erregebidea etxearen eta harkaitzen artean pasatzen dela: Arregia dorretxea eta Atxuriko etxea. Bidaiariei bidesariak kobratzeko?
Eibartik Azitainera,hemen zubia eta dorretxea eta mendian gora Irureraino . Iruretik poliki poliki Iraola eta Zabaletik Sagar-errekara. Igarateraino jaitsi eta Deba ibaiaren eskumaldetik Ibaizabal ibiraino.
¿San Martzial? Agian bertatik pasatzen zen Eibarrerako bide zaharra. Duda handiak baina.
XII mendean Irure bideertzean egiten dute, eta urte batzuk geroago familia berekoak Unzueta jauregia Azitainen. Zertarako, eta bidea zaintzeko, bidaiariak babesteko eta… zergak kobratzeko.
Bilbotik zetozenak Iruretik etortzen ziren, eta gero Azpeitia, Zestoa eta aurrera.
Elorriorako bidea, Sagar-errekatik barrena, oso erabilia, eta inguruan hainbat ola zahar izan zituen (materialak eta armak garraiatzeko ezinbestekoa zen bidea eta).
Javier Elorzak esaten duenez, merkeago zen eskaleak Bergarara esportatzea, Eibarra edo Elgoibarra baino, bide laua zelako lehena eta aldapatsuak beste biak.
.jpg)
.jpg)