Errabaleko ospitalea (eu)

Errabaleko 18. zenbakia gaur egun (Google 2013)

Izena

Hirutasun Santuaren ospitalea edo hospital de la Santísima Trinidad

Ospitalea pobreak aterpetzeko sortu zen, bai herrikoak zein kanpoko eskale edota erromesak. Kutsaduren beldurrez, gaixoak oso gutxitan hartzen zituen. Esateko, legendunak Elgoibarrera bidaltzen zituzten, eta izurriteak zirenean gaixoak beren etxeetan gordetzen ziren, edo inguruko ermitetan biltzen ziren. Izatez, inguruko herrietako ospitaleen kontura txiroen joan-etorri asko izaten zen: Eibar, Elgoibar, Bergara...

Kokapena

Mota honetako erakundeak hiriko harresietatik kanpo eta errepide edo galtzada nagusi baten ondoan egoten ziren, eta Soraluzeko ospital zaharra ez zen salbuespena izan, Errabal kalean zabaldu zutelako, errepidea eta ibaiaren artean, gaur egungo Errabal kaleko 18. zenbakiaren parean.

Mapa kargatzen...

{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"1000px","height":"800px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":14,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[{"text":"","title":"","link":"","lat":43.173661,"lon":-2.413783,"icon":""}]}

Azalpena

Errepidetik begiratuta, ezkerrean ibairako pasabidea zegoen, gaur arte oraindik gorde dena; eta eskuman baratza, Uribarri etxeraino iristen zena.

Barruko azalpena, Merzedariak ehun urte Soraluzen liburuan jasotzen den moduan:

Goian zegoen lehenengo solairuko ate nagusira joateko, harlanduzko eskailera igo behar zen. Horrez gainera, bazeukan "sobrado" edo ganbara ere, eta goiko solairu hartan zegoen bertan babesten zirenen logela. Lehenengo solairuan zeuden egon ospitalezainen oheak, sukaldea, "troje" edo aletegiak, arropak gordetzeko "kutxak”, etab. Solairu horretan zeuden, bestalde, eraikinak zeuzkan leiho bakarrak; bat, errekari begira, eta beste bi, aurreko aldean.

Hirutasun Santuaren Ospitaleak bederatzi ohe zeuzkan babestuentzako, eta ohe bakoitzak lumazko koltxoia eta burukoa, izarak eta ohazalak zituen; azken horiek, bestalde, uste baino maizago aldatzen ziren, gaixotasun kutsakorrak zirela eta, oso kezkatuta bizi zirelako. Horretarako, bertako linuarekin edo itsasoz ekarritakoarekin egindako ehuna erabiltzen zuten: "lienzo de la tierra" edo "de la mar"; batez ere Herbehereetatik zetorren ehun hori eta "anseia" deitzen zioten. Izara eta estalki horiei ("uazalak"), kotoizko gurutze bat josten zieten, Ospitalekoak zirela adierazteko; hiriko jostunak aritzen ziren lan horretan, eskuzabaltasun osoz.

Historia

Lehengo aipamenak 1.517ko maiatzekoak dira.

Dena dela, ospitalea hori baino askoz zaharrago omen zen. 1.695eko uztailaren 4an Bernardo de la Mata Kalagorriko kalonjeak idatzi zuenez: aginduta, ziurtatutakoak: ...ez liburu zaharrean, ez eta aipatutako ospitaleko paperetan, ez da adierazten nork eta noiz egin zuen, ez eta haren fundazioa eta antzinatasuna ere. Eta urte berean, Errabaleko ospitalea saldu zenean, Joseph Larzagurek idazten zuen Gomuta galtzen den denboretatik, errebalean pobreentzako ospitale eta hospizio zena...

1.659ko abuztuaren lehen egunetan lau etxe erre ziren Errabalean, eta suak ospitaleari ere eragin zion. Kalteak konpontzeko tabernan saltzen zen azunbre-ardo bakoitzari lau marabediko zerga jarri zioten.

XVII mende bukaeran ospitalea oso egoera txarrean zegoen. Udalak idazten zuenez: bertan ezin delako modu onean apaizik bizi izaten jarri, ez eta altarerik ipini ere, zeren eta ia erortzekotan aurkitzen baita, eta, guztiz jakinekoa eta publikoa denez, etxe zaharra eta lurzoru gutxikoa izanik, konponketa asko behar baitu....

Horregatik, 1.695eko ekainean, Kalagorriko elizbarrutiko Elizepaile eta Bikario Nagusiak Hirutasun Santuaren Ospitalea bota eta berria jaso eta erakitzeko baimena eman zuen. Ospitale berria Errekalde kalean zabaltzeko asmoa zuten, Udalak Maala ermita egiteko erositako esparruan, gaur eguneko 1. zenbakian, gerora Ospital zaharra izenez ezagutu zena.

Lau hilabete geroago, 1.695eko irailean, Kontzejuak enkantera atera zuen ospital zaharraren higiezinak, bi baldintzekin. Alde batetik, altzariak eta enparauok ospital berrirako gorde zituen. Gainera, beheko solairua beste urte bitan pobreak babesteko erabilgarria behar zela, ospitale berria eraiki arte.

Abenduan egin zen enkantea, eta eskaintzark onena Domingo Saloguen eta Espilak egin zuen, 4.500 erreal hain zuzen.

Errabaleko ospitalea itxita, ordutik aurrera Errekaldeko ospitaleak hartu zuen ardura.

Antolakuntza

Udalak maiordomoa edo etxezaina izendatzen zuen urtero.

Kontuak eramateaz gain, arauen betebeharraz arduratzen zen: osasun onean zeuden pobreak ezin ziren gehiegitan gelditu bertan lotan, erlijiorako atxikimendua eta portaera itxurosoa eskatu behar zitzaizkien babestuei, arloteek eta gaizkileek ezin zuten sorospenik jaso, etab.

Egunerokotasunerako bi ospitalezain ziren, senar-emazteak. Ordaintzeko, Udalak urtero-urtero izendatzen zuen diru kopurua. Beren lana, Mertzedariak ehun urte Soraluzen liburuaren arabera:

...zentroan babesten zirenak behar bezala zaintzea eta garbiketa-lan orokorrak egitea zen; horretarako, egoera hobezinean eduki behar izaten zituzten oheak, eta pobreen lapikoan egin behar zuten eguneroko janaria. Lapiko hori kobrezko galdara kirtendun bat zen, eta hamabi librako edukiera zeukan; dena den, ospitalezainek lapikokoak prestatzeko erabiltzen zuten ontziari topiña deitzen zioten herri-hizkuntzan: metalezko eltzea zen, konkortua, goiko tapa zeukan, eta sarritan konpondu behar izaten zen, ziurrenik metal arinarekin eginda zegoelako.

Era berean, arropak, izarak, etab. ospitalezainek garbitu behar izaten zituzten. Lisiba egiteko, "piba" edo zurezko upela erabiltzen zuen ospitalezainek, emazteak alegia; upel hori etzanda eta lurrari lotuta zegoen, eta goiko zatia ebakitzen zitzaion. Ospitalean ematen zen jatekoa ez zen herri xeheak jaten zuenaren oso desberdina.

Ogia, haragia (behikia edo aharikia) eta urdaia ziren oinarrizko elikagaiak; eta horiekin, esnea eta esnekiak (gazta, etab.), arraultzak, eztia eta garaiko elikagaiak (gaztainak, intxaurrak, pikuak, etab.) izaten ziren dietaren osagaiak. Edateko, aldiz, ura eta sagardoa, erreferentzia asko egiten baitira Ospitalearen beheko solairuan sagardoa gordetzeko upel handiari buruz: cuba grande de envasar sidra.

Udalak emandako diruaz gain, ospitaleko gastuak finantziatzeko hiru bide izaten ziren nagusiak: testamentuetan lagatakoak, parrokian igande jakin batzuetan batzen zena eta isilpeko ekarpenak. Diruaz gain, oso garrantzitsuak ziren ondasun higiezinak (gaztainadiak, hariztiak, lursailak...) eta maileguen interesen lagapenak, ospitalerako urteroko sarrerak sortzen zituztelako.