«Ohiko armagintzaren gainbehera (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak
(Orria sortu da. Edukia: Soraluzeko armagintzaren historiaren barruan, sarrera honetan sistema gremialaren gainbehera jasotzen da, ''La Euscalduna'' lantegiaren ingurukoa hain zuzen (1793-1865)....) |
No edit summary |
||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
Soraluzeko armagintzaren historiaren barruan, sarrera honetan sistema gremialaren gainbehera jasotzen da, ''La Euscalduna'' lantegiaren ingurukoa hain zuzen (1793-1865) | Soraluzeko armagintzaren historiaren barruan, sarrera honetan sistema gremialaren gainbehera jasotzen da, ''La Euscalduna'' lantegiaren ingurukoa hain zuzen (1793-1865) | ||
Hiru mendeetan, Soraluzeko armagintza bi ildoen arabera antolatuta zegoen. Alde batetik, ''Erret Lantegi''en sistema: Espainiko itsas-armadak eskaerak egiten zizkien ''Erret Langeiei'', eta hauek eskaerak banatzen zituzten inguruko lantegi txikien artean. Bigarrena, armagileen antolakuntza gremio itxietan: kañoigileak, kaxagileak, giltzagileak (edo txiapagileak) eta aparejeroak. | |||
Modu honetan, ''Erret Lantegiak'' Soraluzen egonda, Soraluzekoek eskaerak bermatu zituzten. Eta gremioei esker konkurrentzia kontrolatzen zuten. | |||
Baina XVIII mende bukaeran sistema guztia hankaz gora jarri zen, desagertu arte. | |||
==Bigarren erregetxea== | |||
Orduko [[Erregetxe zaharra (eu)|Erregetxea]] (Erret Lantegiak) oso egoera kaskarrean zegoenez, 1785 urtean Miguel Ángel de Jauregui arkitektoak [[Erregetxe bigarrena (eu)|Erregetxe berri]] bateko proiektua aurkeztu zuen. Diru faltaz, ez zen egin. | |||
Urte hartan ere aldaketa izan zen kudeaketan: XVIII mendean ''Real Compañía Guipuzcoana de Caracas''-ek Soraluzeko Erret Lantegiak kudeatzen bazituen ere, urte hartan ''Real Compañía de Filipinas''-ek ordeztu zuen. | |||
==Frantziako Konbentzio gerra== | |||
1789 Frantziako Iraultza hasi bazen ere, 1792 urtean Konbentzioak boterea hartu, erregea kendu eta errepublika bilakatu. 1793ean erregea gillotinatu zutenean, Espainiak gerra deklaratu zion Frantziari, Konbentzio gerra hain zuzen (1793-1795). | |||
Aurreko hilabeteetan Espainiak aurrea hartu bazuen ere, 1794 urtean gauzak okertzen joan ziren, eta Frantziako gudarostea Kataluña alde batetik eta Euskal Herria bestetik okupatu zituzten, Miranda de Ebroraino hain zuzen. | |||
Armagintza frantsesen eskutan ez lagatzearren, Espainiako Gobernuak armagileen ''ihesaldia'' antolatu zuen, Asturiaseko Trubiara hain zuzen. lekualdatze honek Asturiaseko armagintzari hasiera eman zion. | |||
Gerra bukatuta 1795ean, egoera tamalgarria zen: tailerrak deseginda, armagile asko hilda edo zaurituta, alde egindako armagileek egindako konkurrentzia, ''Real Compañía de Filipinas'' desagertuta... Eta gainera, Gobernua ez zegoen lasai lantegia mugatik hain gertu egonagatik. | |||
==''Beltxargaren kantua''== | |||
XVIII mende bukaeran eta XIX mende hasieran goia jo zuen sistemak: urteko 30.000 fusil, [[Erregetxea (eu)|Erregetxe]] berriaren eraikuntza... Baina goiarekin batera gainbehera hasi zen. | XVIII mende bukaeran eta XIX mende hasieran goia jo zuen sistemak: urteko 30.000 fusil, [[Erregetxea (eu)|Erregetxe]] berriaren eraikuntza... Baina goiarekin batera gainbehera hasi zen. | ||
20:33, 7 urtarrila 2018(e)ko berrikuspena
Soraluzeko armagintzaren historiaren barruan, sarrera honetan sistema gremialaren gainbehera jasotzen da, La Euscalduna lantegiaren ingurukoa hain zuzen (1793-1865)
Hiru mendeetan, Soraluzeko armagintza bi ildoen arabera antolatuta zegoen. Alde batetik, Erret Lantegien sistema: Espainiko itsas-armadak eskaerak egiten zizkien Erret Langeiei, eta hauek eskaerak banatzen zituzten inguruko lantegi txikien artean. Bigarrena, armagileen antolakuntza gremio itxietan: kañoigileak, kaxagileak, giltzagileak (edo txiapagileak) eta aparejeroak.
Modu honetan, Erret Lantegiak Soraluzen egonda, Soraluzekoek eskaerak bermatu zituzten. Eta gremioei esker konkurrentzia kontrolatzen zuten.
Baina XVIII mende bukaeran sistema guztia hankaz gora jarri zen, desagertu arte.
Bigarren erregetxea
Orduko Erregetxea (Erret Lantegiak) oso egoera kaskarrean zegoenez, 1785 urtean Miguel Ángel de Jauregui arkitektoak Erregetxe berri bateko proiektua aurkeztu zuen. Diru faltaz, ez zen egin.
Urte hartan ere aldaketa izan zen kudeaketan: XVIII mendean Real Compañía Guipuzcoana de Caracas-ek Soraluzeko Erret Lantegiak kudeatzen bazituen ere, urte hartan Real Compañía de Filipinas-ek ordeztu zuen.
Frantziako Konbentzio gerra
1789 Frantziako Iraultza hasi bazen ere, 1792 urtean Konbentzioak boterea hartu, erregea kendu eta errepublika bilakatu. 1793ean erregea gillotinatu zutenean, Espainiak gerra deklaratu zion Frantziari, Konbentzio gerra hain zuzen (1793-1795).
Aurreko hilabeteetan Espainiak aurrea hartu bazuen ere, 1794 urtean gauzak okertzen joan ziren, eta Frantziako gudarostea Kataluña alde batetik eta Euskal Herria bestetik okupatu zituzten, Miranda de Ebroraino hain zuzen.
Armagintza frantsesen eskutan ez lagatzearren, Espainiako Gobernuak armagileen ihesaldia antolatu zuen, Asturiaseko Trubiara hain zuzen. lekualdatze honek Asturiaseko armagintzari hasiera eman zion.
Gerra bukatuta 1795ean, egoera tamalgarria zen: tailerrak deseginda, armagile asko hilda edo zaurituta, alde egindako armagileek egindako konkurrentzia, Real Compañía de Filipinas desagertuta... Eta gainera, Gobernua ez zegoen lasai lantegia mugatik hain gertu egonagatik.
Beltxargaren kantua
XVIII mende bukaeran eta XIX mende hasieran goia jo zuen sistemak: urteko 30.000 fusil, Erregetxe berriaren eraikuntza... Baina goiarekin batera gainbehera hasi zen.
Erregetxe berria
Baina garai hartako gerrek sistema kilikolo laga zuten. Izan ere, Frantziako Konbentzio gerrak (1793-1795), Espainiako Independentzia gerrak (1808-1814) eta lehen karlistadak (1833-1840) oso ondorio txarrak izan zituzten: tailerrak deseginda, armagile asko hilada edo zaurituta, hainbat armagilen emigrazioa, kanpoko lantegiak zabaldu...
Lehen karlistada
Deseuztapenak: gremioena, Lantegi Nazionalena
Eta Espainiako itsas-armadaren eskaerak gero eta txikiagoak ziren, eta irregularrak. Azkenean, 1865 urtean gremioen sistema legez desegin zuten.
La Euscalduna enpresa eta lantegia
Sistema gremialaren bukaerak ez zuen inor gutxi sorpresaz harrapatu. Eibarren, esate baterako, aspalditik hasi ziren tailer batzuk produktu berriak lantzen (ehiza eskopetak, pistolak) eta sare komertzial propioak antolatzen.
Soraluzen José Ignacio de Ibarra e Iribecampos jauna izan zen aintzindari. Armagile ospetsu eta indartsua izateaz gain, herriko alkatea ere bazen.
Orduan hasi zen Viclers garaia.