Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa (eu)

Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa
Estiloa	Historiaurrekoa
Mendea
Kokapena	Mendigain
Mota	Ondarea

Adi! Artikulu hau oraindik osatu barik dago.

Osatzeko informazioa edo materiala baldin badaukazu, animatu eta aurrera!

Azalpena

Elosua-Plazentziako estazio megalitikoa Urola eta Deba ibaien arroa banatzen dituen mendilerroan dago, Elosua herriaren eta Karakateko gailurraren artean.

Bertako monumentuak Soraluze, Elgoibar, Bergara, Azkoitia eta Antzuolako udalerrietan sakabanatuta daude. Iturriaren arabera kopurua desberdina da, baina guztira 20 monumentu izendatu izan dira (7 trikuharri, 12 tumulu eta zutarri bat):

• Agerreburu. Bergarako trikuharria.
• Aizpuruko Zabala. Soraluzeko trikuharria.
• Aizkoin. Soraluzeko tumulua.
• Arribiribilleta. Soraluzeko zutarria.
• Atxolin. Soraluzeko trikuharria.
• Atxolin Txiki. Soraluzeko tumulua.
• Egizabalko Muñoa. Bergarako tumulua.
• Frantsesbaso. Beragarako trikuharria.
• Gizaburua. Soraluzeko tumulua.
• Iruiya. Soraluzeko trikuharria.
• Irukurutzeta. Soraluzeko trikuharria.
• Keixeta. Bergarako tumulua.
• Keixetako Egiya (hegoaldea). Bergarako trikuharria.
• Keixetako Egiya (iparraldea). Bergarako tumulua.
• Kutzebakaar. Bergarako tumulua.
• Maurketa. Bergarako tumulua.
• Naasiko Goena. Soraluzeko tumulua.
• Pagobedeinkatu. Soraluzeko tumulua.
• Sabua. Soraluzeko tumulua.
• Trekutz. Bergarako tumulua.

Euskal Herriko arkeologia orokorra eta, bereziki, Deba bailarakoa aztertzerakoan, garrantzia handia du estazio megalitiko honek.

Megalito multzo hau, Gipuzkoako Lurralde Historikoan zehaztuta dauden beste 27rekin batera, Eusko Jaurlaritzak ekainaren 24ean ateratako 137/2003 Dekretu bidez Sailkatutako Kultur Ondasun izendaturik dago, Monumentu multzo kategoriarekin. Ordutik, megalito bakoitzari kartel bana jarri zioten, bere ezaugarriekin.

Hegaldia ikusteko sakatu hemen

http://www.euskal-herria.org/megalito/eremu/768

Irudiak

(handitzeko, sakatu gainean)

• 

  Ikuspegi orokorra
  (Gipuzkoako ondarea)

• 

  Ikuspegi orokorra
  (Gipuzkoako ondarea)

• 

  Ikuspegi orokorra
  (Gipuzkoako ondarea)

Bisita

Karakatetik Irukurutzetara

Estazio dolmenikoaren mapa (Eusko Jaurlaritza 2011)

Mendilerro horretako hainbat megalito Karakatetik bisita daitezke; Soraluzetik errepidea igotzen da Karakateraino, autoz joan nahi izanez gero. Karakatetik, ekialde-hegoekialderantz doan mendilerroari edo gailurren segidari jarraitu behar zaio.

Karakatetik kilometro eta erdi eskasera, Gizaburuako tumulu hondatua bistaratuko dugu lehenbizi. Bideari jarraituz, 250 metrora, Idoiako (Idoi) zelaigunearen hegoaldeko muturrean, inguruneari izena ematen dion putzutik 60 metro hegoaldera, hortxe da Iruiyako trikuharria, harkaitz batzuen ondoan.

Norabide berari jarraituz, 600 metro ingurura, Atxolingo trikuharria dago; Atxolin gainaren altuera zehazten duen erpin geodesikoaren ondoan, hain zuzen. Ekialderantz jarraituta, 100 metrora, Atxolin Txikiko tumulua bistaratuko dugu. Aizkoingo tumulua 170 metro hego-ekialdera dago, eta 200 metrotara ekialde-hegoekialderuntz Pagobedeinkatuko tumulua. Noranzko berean aurrera, 300 metrotara, Naasiko Goenako tumulua dago. Eta 500 metro aurrerago, norabide berari eutsita betiere, Kutzebakaarreko tumulua.

Puntu horretan, hego-hegomendebaldera 400 bat metro jaitsiz gero, Aizpuruko Zabalako trikuharria begietsiko dugu. Kutzebakaarretik bertatik ekialde-iparekialderantz jarraituta, berriz, Arribiribilletako zutarria aurkituko dugu lehenbizi, eta aurrerago, Irukurutzetako gailurraren atarian, Irukurutzetako trikuharria.

Puntu horretatik hegoaldera dauden megalitoak bisitatzen jarrai dezakegu, baina geratzen diren horietara iristeko egokiagoa da mendilerroaren beste muturretik abiatzea. Elosuatik, alegia.

Elosuatik Irukurutzetara

Elosuatik Agerreburu mendira igo behar da lehenbizi. Errepikagailu bat dago gainean. Tontorra bera jo gabe, kaskotik 140 metro ipar-iparmendebaldera, pistatik hurbil, Agerreburuko trikuharria dago. Ur-banalerroari iparrerantz jarraituta, 1.200 metro ingurura, Maurketako tumulua bistaratuko dugu.

Ur-banalerroari berari iparrerantz jarraituz, 500 bat metrora, hor da Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria. Oso hurbil, 100 metro ipar-mendebaldera, Keixetako Egiya (iparraldea) tumulua, eta 300 metrora Keixetako tumulua. Hor da Irukurutzeta gailurraren magala, Karakatetik abiatuta iritsitako toki bera.

Dolmenen ibilbidea

Estazio megalitikoan bost bide diseinatu dira: hiru Soraluze, Elgoibar eta Bergaratik bertatatzeko, eta beste bi estazio bera ibiltzeko. Bostak ala bostak ibilbide batean bildu dira, PR-Gi 94 Dolmenen ibilbidea izenekoa.

Bada mapa bat ibilbide hau eta bere bost bide biltzen dituena.

Historia

Estazio dolmenikoaren mapa (Aranzadi, Barandiaran eta Eguren 1921)

1920.eko gabonetan José Miguel de Barandiaran eta José Ignacio bere anaia Irukurutzeta inguruan egon ziren, eta hainbat trikuharri eta tumulu topa zituzten. Hurrengo urteko ekainak 2an beste txangoa egin zuen, kasu honetan bi soraluzetarrekin, Carlos Orueta doktorea eta Eugenio de Arrillaga abadea.

Udan, Elosura etorri zen, bertako mendilerroko trikuharrien miaketa egiteko. Berarekin Telesforo de Aranzadi eta Enrique de Eguren arkeologoak etorri ziren (los tres tristes trogloditas, hiru kobazulozale tristeak). Lan hauetan Carlos Orueta jaunaren laguntza izan zuten.

Ekainak 30an heldu ziren Elosuara, eta Francisco de Zaloña bertako parrokoak etxean hartu zituen. Biharamuna, uztailak lehena, prestaketetan eman zuten.

Kontratatutako langileek, denak Soraluzekoak, agindua zuten uztailak 2an Irukurutzetara igotzeko. Altxor bilatzaileen beldurrez bertatik hasi ziren ikerketak, leku nabarmenena delako. Arribiribilletatik pasa eta gero, Aizpuruko Zabala induskatzen hasi ziren. Uztailak 3an ez ziren lanera irten, domeka zelako. Eta biharamuenean Aizpuruko Zabala trikuharriaren lanak bukatu zituzten.

Uztailak 5ean Kutzebakar eta Naasiko Goena miatu zituzten, eta 6an, berriz, Pagobedeinkatu eta Azkoini ekin zieten. 7an Atxolin Txiki, Atxolin eta Sabua. 8an Iruiya eta Gizaburua aztertu zituzten, eta bazkalostean atzera jo zuten, Elosua aldera, Keixeta ikertzeko.

Uztailak 9a laneko azken eguna izan zen. Keixetako Egiya (hegoaldea), Keixetako Egiya (iparraldea), Maurketa eta Agerreburu induskatu eta gero, langileekin zorrak kitatu zituzten. Biharamunean Francisco de Zaloña eta Carlos Oruetari agur esan eta etxera bueltatu ziren.

Gipuzkoako Aldundiak miaketa ordaindu zuenez, bukatzerakoan txostena idatzi eta argitaratu zuten.

Tarte luzeko urteak

Aranzadi, Barandiaran eta Egurenen kanpainaz geroztik ez zen ez zen gauza handirik egin urteetan. Aipamenak egin ziren bibliografian (begira beherago) eta besterik ez.

Aipatzea merezi du gazte talde baten ekintzak. 1970-1980 urteak izango ziren eta, beste leku askoren moduan, Soraluzen bazegoen kultura aldetik mugimendu bizia. Eta mendigaineko trikuharri bat berreraikitzea erabaki zuten. Asteburu batean mendigainera igo, kamioi eta guzti, eta kamararen goiko harlosa bere tokira eramatzen saiatu ziren... baina ezin! handik denbora batera Rafael Castellanok susedidoa jaso zuen La Voz de España egunkarian, Parrastadak izeneko zutabean.

Arbasoak egitasmoa

Egitasmoaren helburua Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa balioan jartzea da. Hainbat ekitza egiten ari dira ordutik hona: ikerketa lanak, lurrak erostea, zabalkunde lanak...

Lurrak erostea

Megalitoak babesteko asmoarekin, Arbasoak egitasmoaren barruan lur erosketak gauzatzen ari dira: megalitoen inguruko lur sailak publikoak izanda, errezagoa da babestea eta ikertzea.

Esateko, 2016eko otsailean Soraluzeko Udalak Gizaburua inguruko lurrak erosi zituen.

Ikerketa lanak

Aranzadi Zientzia Elkartea Elosua-Plazentziako estazio megalitikoan lanean hasi zenean, aurreneko ikerketak Arribiribilleta 'trikuharrian' egin zituzten. Lan horien ondorioz, menhir bat dela baieztatu zuten. Zutarri hau ziurrenik zutik egon zen lehen, harrian egindako zuloak erakusten duenez.

Zutarria zela egiaztatu eta gero, altxatzea erabaki zen, monumentua berriro ere jatorrizko posiziora itzuliz. Lanak Aranzadi Zientzia Elkarteko Historiaurreko Arkeologia Sailak ere eraman zituen aurrera. Aurretik harriaren azpian eta inguruan miaketak egin zituzten, eta gero berau zutik jarri. Azken lan hau 2014.eko irailak hiruan (2014/09/03) bukatu zuten.

2016 urtean Gizaburua inguruko sailak erosi eta gero, irailean Aranzadikoek induskatu zuten, Arribiribilleta ekintza jarraituz. Ekialde-mendebalde orientazioa zuen apurtutako harlosa topa zuten. Etorkizunean, trikuharria berreskuratzeko asmoa dago.

Zabalkunde lanak

Megalito bakoitzaren kartelaz gain, estazio dolmenikoari dagozkion informazio panelak Karakaten jarri ziren.

Gainera, bi mapa sortu eta banatu izan dira: Elosua-Plazentziako estazio megalitikoaren mapa eta Dolmenen ibilbidea PR-Gi 94

Interneten, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Sailaren Kultura Ondarearen zentroak | Elosua-Plazentziako megalitoak izeneko atal mardula jarri du bere web orrian.

Gainera, beste hainbat web orrietan ere Elosua-Plazentzia estazio dolmenikoa edota bere trikuharriak azaltzen edota aipatzen dira: | Debabarrena turismoa, | Euskal-herria.org...

Bibliografia

Urtea	Izenburua	Aldizkaria	Egilea/k
1922	Exploración de 16 dólmenes en la sierra de Elosua-Plazentzia	Diputación de Guipúzcoa. 1-34. San Sebastián	Aranzadi, T. de Barandiaran, J.M. de Eguren, E. de
1953	Catálogo dolménico del País Vasco	Pirineos 9, 229-378. Zaragoza	Elosegi, J.
1953	El hombre prehistórico en el País Vasco	Ed. Ekin. Buenos Aires	Barandiaran, J.M. de
1973	Corpus de materiales de las culturas prehistóricas con cerámica de la población de cavernas del País Vasco Meridional	Munibe Supl. 1, 1-366	Apellaniz, J.M.
1975	Lehen Euskal Herria. Guía ilustrada de prehistoria vasca. Guide ilustré de prehistoire basque	Ed. Gero, Bilbao	Altuna, J.
1980	Catálogo de túmulos y campos tumulares en EuskaIerria. Su análisis	Kobie 10, 421-447. Bilbao	Galilea, F.
1982	Carta Arqueológica de Guipúzcoa	Munibe 34, 1-242 + Cartografía	Altuna, J. Mariezkurrena, K. Armendariz, A. Barrio, L. del Ugalde, Tx. Peñalver, X.
1990	Gipuzkoa. Carta Arqueológica. I. Megalitos	Munibe (Antropologia-Arkeologia) Supl. 7	Altuna, J. Armendariz, A. Barrio, L. del Etxeberria, F. Mariezkurrena, K. Peñalver, X. Zumalabe, F.
2002	Gipuzkoa. Carta Arqueologica. Megalitos. Nuevos descubrimientos 1990-2001	Munibe (Antropologia-Arkeologia) Supl. 15	Altuna, J. Barrio, L. del Mariezkurrena, K.
200.	Elosua-Plazentziako estazio megalitikoa. Mapa	Eusko Jaurlaritza
2013	Dolmenen ibilbidea PR-Gi 94. Mapa	Debegesa