«Soraluzeko Erret Lantegiak (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak
| 15. lerroa: | 15. lerroa: | ||
==''Soraluze hiribilduko gerrarako arma zurien eta suzko arma eramangarrien lantegia''== | ==''Soraluze hiribilduko gerrarako arma zurien eta suzko arma eramangarrien lantegia''== | ||
XVI. mendeko bigarren erdian ere Soraluzeko armagileek hainbat eta hainbat arma saldu zizkioten Gaztelako erregeari, baina konkurrentzia gogorra zeukaten, batez ere Lombardiako Bresciakoa<ref>Beretta pistola Bresciako da, eta enpresa ekoizlea urte haietan sortu zuten.</ref>: soraluzetarren moduan, bertakoek arkabuz mordoa saltzen zizkioten | XVI. mendeko bigarren erdian ere Soraluzeko armagileek hainbat eta hainbat arma saldu zizkioten Gaztelako erregeari, baina konkurrentzia gogorra zeukaten, batez ere Lombardiako Bresciakoa<ref>Beretta pistola Bresciako da, eta enpresa ekoizlea urte haietan sortu zuten.</ref>: soraluzetarren moduan, bertakoek arkabuz mordoa saltzen zizkioten Gaztelako erregeari eta. | ||
Bezeroa bereganatzeko asmoz, | Bezeroa bereganatzeko asmoz, Soraluzeko armagileak batu ziren eta erakunde berria sortu zuten 1573. urtean: ''Soraluze hiribilduko gerrarako arma zurien eta suzko arma eramangarrien lantegia''<ref>Gazteleraz ''Fábrica de armas portátiles de fuego y blancas de guerra de la villa de Plazencia''.</ref>. | ||
Barne funtzionamendua arautu ostean (eskaeren banaketa, barne lojistika, gastuen eta irabazien banaketa...) | Barne funtzionamendua arautu ostean (eskaeren banaketa gremio eta maisuen artean, barne lojistika, gastuen eta irabazien banaketa...) beraien ekoizpen ahalmena erregeari eskaini zioten eta, ordurarte egin zen moduan, bezeroak (erregeak) bialdutako ikuskari, aztertzaile, intendente eta zuzendaria onartzeko prest agertu ziren. | ||
Helburua garbia zen, bezeroa bereganatzea eta eskaerak bermatzeaz gain, handitzea. Honen | Helburua garbia zen, bezeroa bereganatzea eta eskaerak bermatzeaz gain, handitzea, monopolioa lortu arte. Honen ordainetan, erregeari eskainitakoak haintzakotzat hartzekoak ziren: kalitatea (Arrasateko altxzairua oso oso ona zen), lantegi berriaren kudeaketan parte hartzera eta lojistika erraztua (dirua aurreratu, armak ikuskatu eta eraman). | ||
Lantegi berria Soraluzeko armagileek sortu bazuten ere, hurrengo urteetan inguruko armagileeak ere batu ziren haren itzalpean. | Lantegi berria Soraluzeko armagileek sortu bazuten ere, hurrengo urteetan inguruko armagileeak ere batu ziren haren itzalpean. | ||
22:49, 8 ekaina 2023(e)ko berrikuspena
.png)
Aurrekariak
- Gehiago jakiteko, sakatu hemen.
XV. mendeko bigarren zatian armagintza oso garatu zegoen Euskal Herrian. Lehen agiria Isabel la Católica-ren 1480ko Cédula Real-ean agertzen zaigu, hemengo armaginei deia eta eskaria eginez, armak behar zituela eta ahalik azkarren eta gehien egiteko aginduaz. Ordutik aurrera gero eta eskari gehiago etorri ziren.
Mende bukaeran suzko armen ekoizpena hasi zen, eta XVI. mende hasieran arkabuzen eskaerak biderkatu ziren. Ziren eta ez ziren igerak (errotak, orduko hizkeran) erabiliz, Soraluze suzko armen aurrean jarri zen. Agertzen den lehendabiziko armagile maisua plaentziatarra da, Juan de Churruca, maestro armero, 156lean.
Gerrarako armak izanik, Gaztelako erregea bihurtu zen bezero nagusia. Urte askotan eskaera bakoitzeko bere arduraduna izan bazuen, 1542. urtean Francisco de Roxas izeneko artilleria kapitana izendatu zuen ordezkaria, Soraluzen bizi zela[1].
Eta urte batzuk geroago, 1558.ean hain zuzen, Pedro Gonçalez de Escalante ikuskariak Errabaleko Uribarri dorretxearen goiko solairuak alokatu zituen, armak aztertu eta gordetzeko, modu honetan Soraluzeko Erret Lantegiak sortuz[2].
Beste egile batzuren arabera, Hernando de Aguirre izan zen harrera eta aztertze gune hau 1568. urtean sortu zuena; hau da, hamar urte geroago[3].
Soraluze hiribilduko gerrarako arma zurien eta suzko arma eramangarrien lantegia
XVI. mendeko bigarren erdian ere Soraluzeko armagileek hainbat eta hainbat arma saldu zizkioten Gaztelako erregeari, baina konkurrentzia gogorra zeukaten, batez ere Lombardiako Bresciakoa[4]: soraluzetarren moduan, bertakoek arkabuz mordoa saltzen zizkioten Gaztelako erregeari eta.
Bezeroa bereganatzeko asmoz, Soraluzeko armagileak batu ziren eta erakunde berria sortu zuten 1573. urtean: Soraluze hiribilduko gerrarako arma zurien eta suzko arma eramangarrien lantegia[5].
Barne funtzionamendua arautu ostean (eskaeren banaketa gremio eta maisuen artean, barne lojistika, gastuen eta irabazien banaketa...) beraien ekoizpen ahalmena erregeari eskaini zioten eta, ordurarte egin zen moduan, bezeroak (erregeak) bialdutako ikuskari, aztertzaile, intendente eta zuzendaria onartzeko prest agertu ziren.
Helburua garbia zen, bezeroa bereganatzea eta eskaerak bermatzeaz gain, handitzea, monopolioa lortu arte. Honen ordainetan, erregeari eskainitakoak haintzakotzat hartzekoak ziren: kalitatea (Arrasateko altxzairua oso oso ona zen), lantegi berriaren kudeaketan parte hartzera eta lojistika erraztua (dirua aurreratu, armak ikuskatu eta eraman).
Lantegi berria Soraluzeko armagileek sortu bazuten ere, hurrengo urteetan inguruko armagileeak ere batu ziren haren itzalpean.
Gipuzkoa eta Bizkaiako Erret Arma Lantegiak
Sorrera
Urte berean (1573) Felipe II.ak eskaintza onartu, eta Gipuzkoa eta Bizkaiako Erret Arma Lantegiak[6] maila aitortu zien.
Halaxe, Soraluze armak aztertu, probatu eta bidaltzeko gune gisa eratu zen, erregearen arma eskaera ia guztiak biltzen zituela.
Sortu eta hiru urte geroago (1576), Felipe II.ak Lope de Elío nafarra izendatu zuen arma ikuskari berria. Hurrengo hogei urtetan (1576-1595) Lope de Elío honek Soraluzeko Erret Lantegiaren jarduera garatu eta finkatu zuen. Emaitzak ezin mardulagoak lortu zituen: 1591.eko martxoak 16an Lope de Elío berak adierazi zuen urteko 23.000 suzko arma erregearentzat egin zitezkeela.
Antolakuntza
Soraluzetarrek sortutako Soraluze hiribilduko gerrarako arma zurien eta suzko arma eramangarrien lantegia eta Felipe II. onartutako Gipuzkoa eta Bizkaiako Erret Arma Lantegiak txanpon bereko bi aldeak ziren.
Soraluzetarren eskuetan zeuden ekoizpena eta barne-lojistika. Hau da, Soraluze hiribilduko gerrarako arma zurien eta suzko arma eramangarrien lantegiak armagile eta gremio guztiak hartzen zituen azpian.
Bezeroaren (Estatuaren) eskuetan, berriz, kontratuak, kalitate ikuskaritza, kanpo-lojistika eta ordainketak geratzen ziren, Gipuzkoa eta Bizkaiako Erret Arma Lantegiak kudeatzen zituela. Azken erakunde honek oso langile gutxi zituen: superintendente edo ikuskaria (zuzendaria), diruzaina, ordaintzailea (hau Gortean zegoen), arma maiordomoa (armak jaso eta eman zituenak), ofizial nagusia bere lau aztertzaileekin eta, azkenik, biltegiak zaintzen zituen alguazila.
Erregetxeak
- Gehiago jakiteko, sakatu hemen.
.jpg)
.jpg)
Gipuzkoa eta Bizkaiako Erret Arma Lantegiak egoitza behar zuenez, Errabaleko Uribarri dorretxea erabili zuten, bertan arma biltegiak zirelako. Errege-gizonek (errege ministroak edo ministros reales, orduko hizkeran) ere bertan bizi ziren.
Errege-etxe honetan ez zen armarik egiten, biltegi ofiziala zen. Funtzionarioek armen eskaerak banatzen zituzten inguruko armagileen artean. Lana bukatu eta gero, armagileek bertara eramaten zituzten, arterketa pasatzeko. Produktua onartuta, bertan gordetzen zen behar zen lekuetara bialdu baino lehen. Bidalketa hau gurdiz egiten zen, Alzolaraino. Hemendik Debaraino alatan jeisten zen (gabarra modukoak ziren) eta hortik aurrera itsasoz.
Artikuluak eta aipamenak
- (1973) Plaentziako fabrikaren laurehun urteburuan. Juan San Martin
Erreferentziak
- ↑ Fiel estante en la villa de Plazenzia.
- ↑ Soraluze. Monografía histórica. Ramiro Larrañaga (Soraluzeko Udala 1993).
- ↑ La industria armera nacional 1830-1940. Fábricas, privilegios, patentes y marcas. Juan L. Calvó 1997.
- ↑ Beretta pistola Bresciako da, eta enpresa ekoizlea urte haietan sortu zuten.
- ↑ Gazteleraz Fábrica de armas portátiles de fuego y blancas de guerra de la villa de Plazencia.
- ↑ Reales Fábricas de Armas de Guipúzcoa y Vizcaya.