«Santa Maria la Real. Erretaula nagusia (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
|||
| (Erabiltzaile berak tartean egindako 7 ekarpen ez dira erakusten) | |||
| 12. lerroa: | 12. lerroa: | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Santa_Maria_la_Real._Erretaula_nagusia_01_(Indalecio_Ojanguren).jpg | Erretaula nagusia <br> (Indalecio Ojanguren) | Santa_Maria_la_Real._Erretaula_nagusia_01_(Indalecio_Ojanguren).jpg | Erretaula nagusia <br> (Indalecio Ojanguren) | ||
Evocación._Parrokiako_erretaula_nagusia_(1951).jpg | Erretaula nagusia (1951) | |||
Santa_Maria_la_Real_parrokia._Erretaula_(zaharra).jpg | Erretaula zaharberritu aurretik | Santa_Maria_la_Real_parrokia._Erretaula_(zaharra).jpg | Erretaula zaharberritu aurretik | ||
Santa_Maria_la_Real_parrokia._Barrualdea.jpg | Erretaula zaharberritu aurretik | Santa_Maria_la_Real_parrokia._Barrualdea.jpg | Erretaula zaharberritu aurretik | ||
| 27. lerroa: | 28. lerroa: | ||
==Erretaula barrokoa== | |||
Gaur eguneko elizaren traza edo diseinua Pascual de Iturriza maixuak burutu zuen, 1541 urtean. Nahiz eta lanak behereala hasi, diru falta zela eta motel ari ziren. 1544 urtean Domingo de Elorduy margolariak kapera nagusia pintatu zuen (ez da ezagutzen hormak kolore bakarrekoak margotu zituen, edo "margotutako erretaula" egin zuen). | Gaur eguneko elizaren traza edo diseinua Pascual de Iturriza maixuak burutu zuen, 1541 urtean. Nahiz eta lanak behereala hasi, diru falta zela eta motel ari ziren. 1544 urtean Domingo de Elorduy margolariak kapera nagusia pintatu zuen (ez da ezagutzen hormak kolore bakarrekoak margotu zituen, edo "margotutako erretaula" egin zuen). | ||
| 35. lerroa: | 35. lerroa: | ||
Honi eskez, elizaren patroia behartu zuten jasotako "hamarrekoen" herena lanetan erabiltzeko, eta hurrengo hogei urtetan eliza bukatuta zegoen. Erretaula ere egin zuten, barrokoa, segur asko garai honetan bertan. Ramiro Larrañagaren arabera, Gregorio Fernández-en<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Gregorio_Fern%C3%A1ndez Gregorio Fernández]. Wikipedia (euskaraz).</ref> eskolakoa omen zen, urte haietan Gasteizen eta Deba bailaran asko lan egin zuen eta (Eibar, Arantzazu, Bergara...) | Honi eskez, elizaren patroia behartu zuten jasotako "hamarrekoen" herena lanetan erabiltzeko, eta hurrengo hogei urtetan eliza bukatuta zegoen. Erretaula ere egin zuten, barrokoa, segur asko garai honetan bertan. Ramiro Larrañagaren arabera, Gregorio Fernández-en<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Gregorio_Fern%C3%A1ndez Gregorio Fernández]. Wikipedia (euskaraz).</ref> eskolakoa omen zen, urte haietan Gasteizen eta Deba bailaran asko lan egin zuen eta (Eibar, Arantzazu, Bergara...) | ||
Baina XVIII mendeko azken hamarkadetan gaizki zaindutako kandela batek aldareko oihalak piztu zituen, eta sortutako suak erretaula hartu zuen. Ezer gutxi gordetzeko aukera izan zuten: Amabirginaren | Baina XVIII. mendeko azken hamarkadetan gaizki zaindutako kandela batek aldareko oihalak piztu zituen, eta sortutako suak erretaula hartu zuen. Ezer gutxi gordetzeko aukera izan zuten: [[Igokunde Andramaria irudia (eu)|Amabirginaren irudia]] erdi erreta, urteetan elizaren ate nagusiaren gainean egon zena, eta gaur egun [[Abadetxea (eu)|Abadetxeko]] kapilan gurtzen dena. | ||
Erretaula | ==Erretaula berria== | ||
Erretaula barrokoa erreta, berria egitea erabaki zuten. Lehen diseinua Thomas de Jauregi eskultoreari eskatu zioten, momentu hartan [[Nazareno erretaula (eu)|Nazareno]] eta [[Dolorosa erretaula (eu)|Dolorosa]] kaperetako erretaulak egiten ari zela Soraluzen (1767); baina atzera bota zuten. | |||
===Zaharberritzea | Orduan Espainian zen arkitekto puntakoenari eskatu zioten erretaularen traza asmatzeko, Ventura Rodriguez<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Ventura_Rodr%C3%ADguez Ventura Rodríguez]. Wikipedia (euskaraz).</ref> jaunari (1717-1785). Euskal Herrian harenak dira Iruñeko katedraleko aurrealdea (1783) eta Noaingo akueduktuaren proiektua (1780). | ||
===Lehen bi proposamenak=== | |||
Ventura Rodriguezek eskaera onartu zuen, eta egin zuen lehen gauza aurreko erretaula gutxiestea izan zen: "...erretaula zaharraren arkitektura atondu gabekoa da, azken berrehun urtetan erabili ohi dena eta Aintzinatearen naturaltasun, seriotasun eta dotoretasunetik urruti dagoena."<ref>"...que su arquitectura es de la desarreglada y voluntaria que en la maior parte de este siglo y del pasado se ha dado en usar apartándoe de lo natural, serio y magestuoso de la antigua" Ventura Rodriguez (Madril 1780/09/28).</ref>. | |||
Eta erretaula berrirako bi diseinu proposatu zituen. Lehena azkenean eraiki zenaren oso gertu: absidearen erdiko horman leiho borobil handia zabaldu, atzean horma-hobi edo nitxoa eraiki Ama Birjinaren Jasokundea eta hilobirako; apostoluak ere agertuko ziren, behe-reliebean; eta multzoa argitzeko goiko aldean linterna bat egingo zuten, ezkutuan. Aldarea eta inguruak harri leunduzkoak izango ziren, eta bi oroitarri egongo ziren eraikitze urtea gogoratzeko. Sagrarioa eta ganderailuentzako harmailak intxaurrezkoak, margotuak eta urreztatuak, ekialdeko harri eta brontzearen moduan<ref>"La primera señala en la planta latina oscura haciendo el rompimiento de la pared del frente del presbiterio y la hornacina circular que se ve en la traza, cuio espacio se representa en vajorelieve de escultura el Misterio de la Asumpción de Nra. Sra. con el sepulcro y apostolado de figuras... que se iluminaran ocultamente por una linterna abierta en la clabe de la bóveda detrás del cuerpo ático debiendo ser la hornacina y linterna todo de piedra y cal uniforme a la fábrica de la iglesia, construido con toda solidez, dejando el interior defendido de las aguas y hecho de estuco blanco todo el retablo y toda la escultura y el adorno del presbiterio que va figurado en el diseño. La mesa de altar, su grada y zócalo fageado deberá ser de piedra lustrada, la que a menos costa se encuentre, y de la misma las dos lápidas de la inscripción donde quede a los venideros esculpida la época de esta obra. El tarbernáculo, sagrario y gradas de candeleros de nogal lustrado pintado y dorado imitando a piedras orientales vien casadas y vronzes" Ventura Rodriguez (Madril 1780/09/28).</ref>. Diseinu honen aurrekontua 147.000 erreal koartokoa<ref>''Erreal koarto''. Real de vellón.</ref> zen, gutxi gora behera. | |||
Bigarren diseinua askoz merkeagoa zen. Absideko horma apurtu beharrean (beraz, ez zen horma-hobirik ezta linternarik egin behar) bertan jarriko zen Jasokundearen behe-reliebea. Beste diseinuan agertzen ziren hainbat apaingarri ere ez ziren egingo<ref>"La segunda idea varía de la antecedente en suprimir el rompimiento de la pared del frente del presbiterio, la fábrica de la hornacina y linterna. La escultura del apostolado dejando en su lugar dicha pared haciendo solamente en fondo para el vajo reliebe del grupo de la asumpción que se acomodará al sitio con su marco rectángulo también de estuco que se requadre por vajo a pie y quarto sobre el nibel de la bara de las colunas, y por arriba debajo del arquitrabe apartándole de este lo que por los lados se aparte de las pilastras como de tinta pagiza va figurado en el diseño. Se suprime también el tallado de los frisos y el adorno tallado de los costados, por arco de presbiterio contiguo al retablo" Ventura Rodriguez (Madril 1780/09/28).</ref>. Honen aurrekontua 93.000 erreal koartokoa zen. | |||
===Bigarren proposamena=== | |||
Egurrezko erretaulak debekatuta zirenez, Soraluzetik eskatu zioten Ventura Rodriguez-i bigarren diseinuaren aurrekontu berria bidaltzeko, baina harriz edo estukoz egiterakoan. Bere erantzuna, “marmolez egin eta gero”, aurrekontu berria 210.925 erreal koartokoa izango zela<ref>"haziendo el casamento de sus jaspes en esta forma: La mesa del altar con las gradas de su pie, el pedestal inferior vaciados del superior, columnas, su contra zócalo, friso, fondo del marco de la medalla y los vaciados de las pilastras y del tímpano del ático de mármol negro con manchas blancas y pagizas de Mañaria y todo lo demás de la arquitectura se executará del jaspe machado de rojo y pagizo de Loyola, todo liso, sin fallaje alguno, tallado ni las istrias de las columnas que quedarán lisas. Y la escultura por no haber mármol blanco de que se debería hacer si le hubiera será de estuco, así el vajo reliebe del misterio de la Asumpción como del grupo de la Santísima Trinidad y los don ángeles del lado del ático. Y así mismo se harán de estuco los capiteles corintios de las colunas y de sus contrapilastras serán del jaspe pagizo unido de espejón todas las molduras y los lisos del pagizo y morado mezclado que produce esta misma cantera, haciendo las losas, capiteles, estatuas de los quatro ebangelistas de plomo y estaño dorado a sisa y la puerta del sagrario de cobre dorado a fuego" Ventura Rodriguez (Madril 1782/07/19).</ref> | |||
Estukoz egin eta gero, eskulana eta lehengaien aurrekontua 93.000 erreal koartokoa zen, eta eskultura lanak aparte. | |||
===Aukeratua=== | |||
Azkenean, gauzatutako diseinua aurrekoaren oso antzekoa izan zen. Eraikitzeko harlagaintza (adreilua, karezko morteroa eta igeltsua) eta estuko polikromatua eta urre kolorekoa erabili zituzten. | |||
Lanak zuzentzeko, berriz, Ventura Rodriguez-ek Bergarako [[Miguel Antonio de Jauregui (eu)|Miguel Antonio de Jauregui]] aukeratu zuen. 1792.ean bukatuta omen zeuden lanak<ref>Expediente sobre execución del retablo de la parroquial de Placencia de las Armas (Gipuzkoako Artxibo Orokorra 1792).</ref>. | |||
Miguel Antonio de Jauregui Tomas de Jaureguiren semea zen, hain zuzen. Soraluzetar ospetsu batekin ezkondua zen, [[Maria Barbara de Aguirre (eu)|Barbara de Aguirre]], eta beste lan batzuk egin zituen Soraluzen: Erregetxe zaharra handitzeko proiektua (1785), Errebote-frontoia (1788), Santa Ana komentuko erretaula (1791), Erregetxe berria (1804-1809)... | |||
==Zaharberritzea== | |||
Soraluzeko Santa María la Real elizako erretaulak primerako itxura du zaharberritze lanen ondoren (1999-2008). | Soraluzeko Santa María la Real elizako erretaulak primerako itxura du zaharberritze lanen ondoren (1999-2008). | ||
Hauxe da oraingo bertsioa, 23:33, 9 urria 2022 data duena
| Santa María la Real. Erretaula nagusia | |
|---|---|
.jpg)
| |
| Estiloa | Neoklasikoa |
| Mendea | XVIII |
| Kokapena | Santa Maria la Real eliza |
| Mota | Eraikina/ Eskultura |
Irudiak
(handitzeko, sakatu gainean)
Erretaula nagusia
(Indalecio Ojanguren)
Erretaula nagusia (1951)
Erretaula zaharberritu aurretik
Erretaula zaharberritu aurretik
Korutik
(J.C. Astiazaran 2017)
Korutik
(J.C. Astiazaran 2017)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Azalpena
Erretaulak hiru zati ditu: banku edo oinarria, gorputz nagusia eta atikoa. Bankuaren gainean, gorputz nagusiak hiru zati ditu. Erdikoak, absidearen sakontasuna erabiltzen du nitxo moduko egitura batean. Bertan, egur polikromatuz egindako Andre Maria eta aingerutxoak azaltzen zaizkigu, oinarri handi baten gainean.
Erdiko zati honek alde bakoitzean hiru zutabe erraldoi ditu. Zutabeek fuste ildaxkatu eta kapitel hornituak dituzte eta gainean taulamendu erraldoia dute. Frisoak landare itxurako apaingarriak ditu. Erlaitza zabala da eta moldura eta modiloiak ditu. Gainean, atikoa hasten da.
Atikoan Aita, Semea eta Espiritu Santuaren talde eskultorikoa dago. Alde bakoitzean pilastra bat du eta hauen gainean frontoi arku bat, aingerutxo eta floroiz apaindutako arku batez inguratuta. Erlaitzaren alde bakoiztean, aingeru bat dago belauniko. Aldeetan ondoko goi-erliebeak daude: San Jose haurrarekin eta Artzain Ona.
Erretaula barrokoa
Gaur eguneko elizaren traza edo diseinua Pascual de Iturriza maixuak burutu zuen, 1541 urtean. Nahiz eta lanak behereala hasi, diru falta zela eta motel ari ziren. 1544 urtean Domingo de Elorduy margolariak kapera nagusia pintatu zuen (ez da ezagutzen hormak kolore bakarrekoak margotu zituen, edo "margotutako erretaula" egin zuen).
1606 urtean, Gipuzkoako korregidoreak agindutako txostenean[1], eliza bukatu gabe eta erretaula barik zegoela jasotzen da.
Honi eskez, elizaren patroia behartu zuten jasotako "hamarrekoen" herena lanetan erabiltzeko, eta hurrengo hogei urtetan eliza bukatuta zegoen. Erretaula ere egin zuten, barrokoa, segur asko garai honetan bertan. Ramiro Larrañagaren arabera, Gregorio Fernández-en[2] eskolakoa omen zen, urte haietan Gasteizen eta Deba bailaran asko lan egin zuen eta (Eibar, Arantzazu, Bergara...)
Baina XVIII. mendeko azken hamarkadetan gaizki zaindutako kandela batek aldareko oihalak piztu zituen, eta sortutako suak erretaula hartu zuen. Ezer gutxi gordetzeko aukera izan zuten: Amabirginaren irudia erdi erreta, urteetan elizaren ate nagusiaren gainean egon zena, eta gaur egun Abadetxeko kapilan gurtzen dena.
Erretaula berria
Erretaula barrokoa erreta, berria egitea erabaki zuten. Lehen diseinua Thomas de Jauregi eskultoreari eskatu zioten, momentu hartan Nazareno eta Dolorosa kaperetako erretaulak egiten ari zela Soraluzen (1767); baina atzera bota zuten.
Orduan Espainian zen arkitekto puntakoenari eskatu zioten erretaularen traza asmatzeko, Ventura Rodriguez[3] jaunari (1717-1785). Euskal Herrian harenak dira Iruñeko katedraleko aurrealdea (1783) eta Noaingo akueduktuaren proiektua (1780).
Lehen bi proposamenak
Ventura Rodriguezek eskaera onartu zuen, eta egin zuen lehen gauza aurreko erretaula gutxiestea izan zen: "...erretaula zaharraren arkitektura atondu gabekoa da, azken berrehun urtetan erabili ohi dena eta Aintzinatearen naturaltasun, seriotasun eta dotoretasunetik urruti dagoena."[4].
Eta erretaula berrirako bi diseinu proposatu zituen. Lehena azkenean eraiki zenaren oso gertu: absidearen erdiko horman leiho borobil handia zabaldu, atzean horma-hobi edo nitxoa eraiki Ama Birjinaren Jasokundea eta hilobirako; apostoluak ere agertuko ziren, behe-reliebean; eta multzoa argitzeko goiko aldean linterna bat egingo zuten, ezkutuan. Aldarea eta inguruak harri leunduzkoak izango ziren, eta bi oroitarri egongo ziren eraikitze urtea gogoratzeko. Sagrarioa eta ganderailuentzako harmailak intxaurrezkoak, margotuak eta urreztatuak, ekialdeko harri eta brontzearen moduan[5]. Diseinu honen aurrekontua 147.000 erreal koartokoa[6] zen, gutxi gora behera.
Bigarren diseinua askoz merkeagoa zen. Absideko horma apurtu beharrean (beraz, ez zen horma-hobirik ezta linternarik egin behar) bertan jarriko zen Jasokundearen behe-reliebea. Beste diseinuan agertzen ziren hainbat apaingarri ere ez ziren egingo[7]. Honen aurrekontua 93.000 erreal koartokoa zen.
Bigarren proposamena
Egurrezko erretaulak debekatuta zirenez, Soraluzetik eskatu zioten Ventura Rodriguez-i bigarren diseinuaren aurrekontu berria bidaltzeko, baina harriz edo estukoz egiterakoan. Bere erantzuna, “marmolez egin eta gero”, aurrekontu berria 210.925 erreal koartokoa izango zela[8]
Estukoz egin eta gero, eskulana eta lehengaien aurrekontua 93.000 erreal koartokoa zen, eta eskultura lanak aparte.
Aukeratua
Azkenean, gauzatutako diseinua aurrekoaren oso antzekoa izan zen. Eraikitzeko harlagaintza (adreilua, karezko morteroa eta igeltsua) eta estuko polikromatua eta urre kolorekoa erabili zituzten.
Lanak zuzentzeko, berriz, Ventura Rodriguez-ek Bergarako Miguel Antonio de Jauregui aukeratu zuen. 1792.ean bukatuta omen zeuden lanak[9].
Miguel Antonio de Jauregui Tomas de Jaureguiren semea zen, hain zuzen. Soraluzetar ospetsu batekin ezkondua zen, Barbara de Aguirre, eta beste lan batzuk egin zituen Soraluzen: Erregetxe zaharra handitzeko proiektua (1785), Errebote-frontoia (1788), Santa Ana komentuko erretaula (1791), Erregetxe berria (1804-1809)...
Zaharberritzea
Soraluzeko Santa María la Real elizako erretaulak primerako itxura du zaharberritze lanen ondoren (1999-2008).
Lan hauetan altxatutako aldeak asentatu, askatutako elementuak egonkortu, gainazaleko zikinkeria garbitu, eta hezetasunak eta gatzak hondatutako inguruak berritu dituzte. Amaitzeko, erretaula osoa babestu da.
Erretaula zaharberritu aurretik
Arantza Cuesta Ezeiza
Erretaula zaharberritua
Amabirgina zaharberritu aurretik
Amabirgina zaharberritua
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Erreferentziak
- Soraluzeko arkitektura erlijiosoa: Parrokia-elizaren azterketa artistikoa. Ramon Leturiondo Altube
- ↑ El atrio de la iglesia de Placencia de las Armas, Soraluze. Ramiro Larrañaga (1987)
- ↑ Gregorio Fernández. Wikipedia (euskaraz).
- ↑ Ventura Rodríguez. Wikipedia (euskaraz).
- ↑ "...que su arquitectura es de la desarreglada y voluntaria que en la maior parte de este siglo y del pasado se ha dado en usar apartándoe de lo natural, serio y magestuoso de la antigua" Ventura Rodriguez (Madril 1780/09/28).
- ↑ "La primera señala en la planta latina oscura haciendo el rompimiento de la pared del frente del presbiterio y la hornacina circular que se ve en la traza, cuio espacio se representa en vajorelieve de escultura el Misterio de la Asumpción de Nra. Sra. con el sepulcro y apostolado de figuras... que se iluminaran ocultamente por una linterna abierta en la clabe de la bóveda detrás del cuerpo ático debiendo ser la hornacina y linterna todo de piedra y cal uniforme a la fábrica de la iglesia, construido con toda solidez, dejando el interior defendido de las aguas y hecho de estuco blanco todo el retablo y toda la escultura y el adorno del presbiterio que va figurado en el diseño. La mesa de altar, su grada y zócalo fageado deberá ser de piedra lustrada, la que a menos costa se encuentre, y de la misma las dos lápidas de la inscripción donde quede a los venideros esculpida la época de esta obra. El tarbernáculo, sagrario y gradas de candeleros de nogal lustrado pintado y dorado imitando a piedras orientales vien casadas y vronzes" Ventura Rodriguez (Madril 1780/09/28).
- ↑ Erreal koarto. Real de vellón.
- ↑ "La segunda idea varía de la antecedente en suprimir el rompimiento de la pared del frente del presbiterio, la fábrica de la hornacina y linterna. La escultura del apostolado dejando en su lugar dicha pared haciendo solamente en fondo para el vajo reliebe del grupo de la asumpción que se acomodará al sitio con su marco rectángulo también de estuco que se requadre por vajo a pie y quarto sobre el nibel de la bara de las colunas, y por arriba debajo del arquitrabe apartándole de este lo que por los lados se aparte de las pilastras como de tinta pagiza va figurado en el diseño. Se suprime también el tallado de los frisos y el adorno tallado de los costados, por arco de presbiterio contiguo al retablo" Ventura Rodriguez (Madril 1780/09/28).
- ↑ "haziendo el casamento de sus jaspes en esta forma: La mesa del altar con las gradas de su pie, el pedestal inferior vaciados del superior, columnas, su contra zócalo, friso, fondo del marco de la medalla y los vaciados de las pilastras y del tímpano del ático de mármol negro con manchas blancas y pagizas de Mañaria y todo lo demás de la arquitectura se executará del jaspe machado de rojo y pagizo de Loyola, todo liso, sin fallaje alguno, tallado ni las istrias de las columnas que quedarán lisas. Y la escultura por no haber mármol blanco de que se debería hacer si le hubiera será de estuco, así el vajo reliebe del misterio de la Asumpción como del grupo de la Santísima Trinidad y los don ángeles del lado del ático. Y así mismo se harán de estuco los capiteles corintios de las colunas y de sus contrapilastras serán del jaspe pagizo unido de espejón todas las molduras y los lisos del pagizo y morado mezclado que produce esta misma cantera, haciendo las losas, capiteles, estatuas de los quatro ebangelistas de plomo y estaño dorado a sisa y la puerta del sagrario de cobre dorado a fuego" Ventura Rodriguez (Madril 1782/07/19).
- ↑ Expediente sobre execución del retablo de la parroquial de Placencia de las Armas (Gipuzkoako Artxibo Orokorra 1792).