«Aste Santua (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
No edit summary |
||
| (Erabiltzaile berak tartean egindako 11 ekarpen ez dira erakusten) | |||
| 7. lerroa: | 7. lerroa: | ||
==Garizuma== | ==Garizuma== | ||
Aste Santuko aurreko garaia Garizuma<ref> | Aste Santuko aurreko garaia Garizuma<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Garizuma Garizuma]. Wikipedia (euskaraz).</ref> da, berrogei egunetako aldia. Garizumako lehen eguna ''Hausterre eguna'' da. | ||
Eliztarrek Aste Santua prestatzeko erabiltzen zuten. Alde batetik, ostiraletan baraua eta bijilia<ref>Bijilia esaten zitzaion inolako okelik ez jateari.</ref> izaten zen. | Eliztarrek Aste Santua prestatzeko erabiltzen zuten. Alde batetik, ostiraletan baraua eta bijilia<ref>Bijilia esaten zitzaion inolako okelik ez jateari.</ref> izaten zen. | ||
===Gogo Jardunak=== | |||
Eta parrokiak ''Gogo Jardunak'' antolatzen zituzten, bost taldetan: umeak, gizon gazteak eta ezkongabeak, neska gazteak eta ezkongabeak, gizon ezkonduak eta andra ezkonduak. | Eta parrokiak ''Gogo Jardunak'' antolatzen zituzten, bost taldetan: umeak, gizon gazteak eta ezkongabeak, neska gazteak eta ezkongabeak, gizon ezkonduak eta andra ezkonduak. | ||
Elizan bertan izaten ziren, eta astebete irauten zuten (astelehenetik larunbatera). Pare bat ordutako hitzaldiak izaten ziren, eta kanpoko abade edo praileek ematen zituzten. Larunbatean | Elizan bertan izaten ziren, eta astebete irauten zuten (astelehenetik larunbatera). Pare bat ordutako hitzaldiak izaten ziren, eta kanpoko abade edo praileek ematen zituzten. Larunbatean aitorpenak egiten ziren. | ||
Jaun hartze honi | ===Txartelak eta Jaun hartzeak=== | ||
Elizak agintzen du Jauna hartzeko urtean behin gutxienez, eta Garizuma aprobetxatzen zen horretarako. Horregatik Jaun hartze honi "Pazkoarekin bete" edo "cumplir con Pascua" esaten zitzaion. | |||
Ekintza publikoa zenez, eta iruzurrak sahiesteko, Gogo Jardunetara etorritakoei paper bana ematen zitzaien, ''txartela'' izenekoa. | |||
Gero, Gogo Jardunen osteko domekan, meza nagusian, jaun hartzerakoan, aurretik bueltatu behar zuten ''txartel'' hori. | |||
==Erramu Domeka== | ==Erramu Domeka== | ||
Egun honetan erramuak bedeinkatzen ziren. Erramu hauek etxeetan gordetzen ziren, hilzorian zeudenak laguntzeko. | |||
Erramu hauek, izenak dioen bezela, inguruko mendietan hartutako erramuzkoak<ref>Ereinotzari toki askotan erramua ere esaren zaio, Erramu Domekan erabiltzen delako.</ref> izaten ziren. Baina baziren palmazkoak erabiltzen zituztenak, kanpotik ekarriak eta garestiagoak. | |||
Prozesio gehienek, honako egitura zuten. Burualdean hiru eliz-mutil joaten ziren, erdikoa gurutzearekin eta albokoek kandela banarekin. Gero, mutilak eta gizonak bi hilaratan, gazteenak aurretik eta zaharrak gero. Ostean irudia eramaten zuten, atzean abadeak zituela. Hauen atzetik, neska eta andrak, baina bi ilaratan beharrean denak elkarrekin nahastuta. | |||
Erramu Domekako prozesioan ez zen irudirik erabiltzen. Eta prozesio ondoren Meza Nagusia izaten zen, bertan erramuak bedeinkatzen zirela. | |||
==Ostegun Santua== | ==Ostegun Santua== | ||
Arratsaldeko 5etan meza izaten zen, eta bertan ebanjeliotik | Dolu moduan, parrokiako irudi guztiak estaltzen zituzten saku ilunekin, eta koadroei ehun beltzak aurrean jarri. | ||
prozesioa egiten zen, hiru irudiekin: [[Kalbario erretaula (eu)|San Juan]], [[Nazareno irudia (eu)|Nazarenoa]] eta [[Kalbario erretaula (eu)|Ama Birjinarekin]] | |||
Arratsaldeko 5etan meza izaten zen, eta bertan ebanjeliotik Jesusen Nekealdiaren zatiak irakurtzen ziren, latinez, hiru ahotsetara (kontalaria, Jesukristo eta gainontzekoak). | |||
Ostean prozesioa egiten zen, hiru irudiekin: [[Kalbario erretaula (eu)|San Juan]], [[Nazareno irudia (eu)|Nazarenoa]] eta [[Kalbario erretaula (eu)|Ama Birjinarekin]]. Udalbatza osoak parte hartzen zuen, eta Jesukristoren irudia zaintzeko Goardia Zibila zein mikeleteak izaten ziren. Gainera, musika banda ere izaten zen. | |||
San Juanen irudia mutil eta gizonen hilaren artean joaten zen. Jesukristo, berriz, prozesioaren erdian, atzean abadeak eta Udalbatza zituela. Eta Ama Birjina, berriz, atzekaldean, andren artean. | |||
[[Santa Ana komentua (eu)|Santa Ana komentuaren]] | Parrokiara itzulita, apaizak kaliza gordetzen zuen [[Nazareno erretaula (eu)|Nazarenoaren kaperako]] aldarean, eta giltza alkateak gordetzen zuen. [[Santa Ana komentua (eu)|Santa Ana komentuaren]] kaperan ere kaliza sagrarioan geratzen zen giltzapean. Giltzapeko sagrarioei ''Monumentuak'' esaten zitzaien. | ||
===Monumentuen bisitak=== | ===Monumentuen bisitak=== | ||
| 38. lerroa: | 55. lerroa: | ||
==Ostiral Santua== | ==Ostiral Santua== | ||
Lehen elizkizuna arratsaldeko 3retan izaten zen, Jaungoikoaren heriotza gogoratzeko. | Lehen elizkizuna arratsaldeko 3retan izaten zen, Jaungoikoaren heriotza gogoratzeko. Heriotzaren momentuak, jendeak (umeek eta gaztetxoek batez ere) egundoko zarata ateratzen zuten, mota guztierako tramankuluak erabiltzen. Dolu moduan, leku publiko guztiak (tabernak, zinemak...) ixten ziren pare bat egunotan. | ||
Beranduago, seirak aldera edo, prozesioa izaten zen. Bezperan moduan, udal osoak parte hartzen zuen. Ostiral Santuan ere hiru irudi ateratzen ziren, pertsonai berberak baina irudi desberdinak: San Juan, Jesus hilkutxan eta [[Dolorosa erretaula (eu)|Ama Doloretakoa]]. Bezperan moduan, herriko guardia zibilek hilkutxa zaintzen zuten, galazko uniformea jantzita eta fusilak dolu eran zeramatzatela. | |||
Bigarren elizkizuna arratsaldeko 7retan izaten zen, prozesio ostean. Baina ez zen meza, ez zen konsagraziorik, Jainkoa "hilda" zegoen eta hura berpiztu artean ezin zen mezarik ospatu. | |||
<gallery mode="packed-hover" heights="150"> | |||
Plaza Zaharra. Aste Santuko prozesioa. Emakumeak.jpg | Emakumeak | |||
Batzokiaren argazki bilduma 14. Prozesioa Plaza Zaharrean.jpg | Ostiral Santua. Gizonak | |||
Plaza Zaharra. Aste Santuko prozesioa. Gizonak.jpg | Ostiral Santua. Gizonak | |||
Batzokiaren argazki bilduma 13. Prozesioa Plaza Zaharrean.jpg | Musika Banda | |||
</gallery> | |||
===Zapatu Santua=== | ===Zapatu Santua=== | ||
Zapatuan ere ez zen mezarik egiten, Jaungoikoa "hilik" zelako. | |||
Iluntzean elizkizuna izaten zen, Jaungoikoaren berpizkundea ospatzeko. Bukaeran kanpaiek jotzen zuten, herri guztiari berri ona emateko; hortik "sábado de gloria" izena. Bi egun itxirik egon ostean, tabernak eta gainontzeko leku publikoak zabaltzen ziren. | |||
==Berpizkunde Domeka== | ==Berpizkunde Domeka== | ||
Berpizkunde Paskua ere. Nahiz eta soraluzetarrendako benetako | Berpizkunde Paskua ere. Nahiz eta soraluzetarrendako "benetako paskuak" Bergarakoak izaten ziren (Pentekoste Paskua). | ||
Meza nagusia izaten zen, eta prozesio bikoitza. Meza erdia egin eta gero, San Juan (Ostiral Santuan ibilitakoa) eta Berpiztutako Kristoa parrokiatik ateratzen zituzten prozesioan, mutil, gizon eta abadekin. Ama Birjina, neska eta andra guztirekin, Santa Ana komentutik ateratzen zuten zen. | |||
Bi prozesioek udaletxearen aurrean egiten zuten topo. Orduan, Ama Birjinaren irudiak erreberentzia moduko egiten zion Berpiztutako Kristoari eta prozesio bakarra osatzen zuten, Santa Ana komentura joateko eta handik parrokiara. | |||
Ostean meza nagusia bukatzen zen. | |||
Berpizkunde Domeka oso egun aproposa izaten zen arropa berria estreinatzeko. | |||
Hauxe da oraingo bertsioa, 18:11, 6 maiatza 2022 data duena
Udaberriko jai erlijiosoak dira, Jesukristoren heriotza eta berpizkundea ospatzeko. Judutarren Pazkoarekin batera ospatzen dira, ilargiaren arabera; beraz, ez dute data zehatzik eta urtetik urtera aldatzen da.
Aste Santuan hainbat elizkizun eta prozesio izaten ziren.
Garizuma
Aste Santuko aurreko garaia Garizuma[1] da, berrogei egunetako aldia. Garizumako lehen eguna Hausterre eguna da.
Eliztarrek Aste Santua prestatzeko erabiltzen zuten. Alde batetik, ostiraletan baraua eta bijilia[2] izaten zen.
Gogo Jardunak
Eta parrokiak Gogo Jardunak antolatzen zituzten, bost taldetan: umeak, gizon gazteak eta ezkongabeak, neska gazteak eta ezkongabeak, gizon ezkonduak eta andra ezkonduak.
Elizan bertan izaten ziren, eta astebete irauten zuten (astelehenetik larunbatera). Pare bat ordutako hitzaldiak izaten ziren, eta kanpoko abade edo praileek ematen zituzten. Larunbatean aitorpenak egiten ziren.
Txartelak eta Jaun hartzeak
Elizak agintzen du Jauna hartzeko urtean behin gutxienez, eta Garizuma aprobetxatzen zen horretarako. Horregatik Jaun hartze honi "Pazkoarekin bete" edo "cumplir con Pascua" esaten zitzaion.
Ekintza publikoa zenez, eta iruzurrak sahiesteko, Gogo Jardunetara etorritakoei paper bana ematen zitzaien, txartela izenekoa.
Gero, Gogo Jardunen osteko domekan, meza nagusian, jaun hartzerakoan, aurretik bueltatu behar zuten txartel hori.
Erramu Domeka
Egun honetan erramuak bedeinkatzen ziren. Erramu hauek etxeetan gordetzen ziren, hilzorian zeudenak laguntzeko.
Erramu hauek, izenak dioen bezela, inguruko mendietan hartutako erramuzkoak[3] izaten ziren. Baina baziren palmazkoak erabiltzen zituztenak, kanpotik ekarriak eta garestiagoak.
Prozesio gehienek, honako egitura zuten. Burualdean hiru eliz-mutil joaten ziren, erdikoa gurutzearekin eta albokoek kandela banarekin. Gero, mutilak eta gizonak bi hilaratan, gazteenak aurretik eta zaharrak gero. Ostean irudia eramaten zuten, atzean abadeak zituela. Hauen atzetik, neska eta andrak, baina bi ilaratan beharrean denak elkarrekin nahastuta.
Erramu Domekako prozesioan ez zen irudirik erabiltzen. Eta prozesio ondoren Meza Nagusia izaten zen, bertan erramuak bedeinkatzen zirela.
Ostegun Santua
Dolu moduan, parrokiako irudi guztiak estaltzen zituzten saku ilunekin, eta koadroei ehun beltzak aurrean jarri.
Arratsaldeko 5etan meza izaten zen, eta bertan ebanjeliotik Jesusen Nekealdiaren zatiak irakurtzen ziren, latinez, hiru ahotsetara (kontalaria, Jesukristo eta gainontzekoak).
Ostean prozesioa egiten zen, hiru irudiekin: San Juan, Nazarenoa eta Ama Birjinarekin. Udalbatza osoak parte hartzen zuen, eta Jesukristoren irudia zaintzeko Goardia Zibila zein mikeleteak izaten ziren. Gainera, musika banda ere izaten zen.
San Juanen irudia mutil eta gizonen hilaren artean joaten zen. Jesukristo, berriz, prozesioaren erdian, atzean abadeak eta Udalbatza zituela. Eta Ama Birjina, berriz, atzekaldean, andren artean.
Parrokiara itzulita, apaizak kaliza gordetzen zuen Nazarenoaren kaperako aldarean, eta giltza alkateak gordetzen zuen. Santa Ana komentuaren kaperan ere kaliza sagrarioan geratzen zen giltzapean. Giltzapeko sagrarioei Monumentuak esaten zitzaien.
Monumentuen bisitak
Ostegun iluntzean eta ostiral goizean, fededunek bi monumentuak bisitatzen zituzten, parrokiakoa zein komentukoa.
Zubi Nagusian (1930/04)
Zubi Nagusian (1930/04)
._Prozesioa_Zubi_Nagusian.jpg)
._Prozesioa_Zubi_Nagusian.jpg)
Ostiral Santua
Lehen elizkizuna arratsaldeko 3retan izaten zen, Jaungoikoaren heriotza gogoratzeko. Heriotzaren momentuak, jendeak (umeek eta gaztetxoek batez ere) egundoko zarata ateratzen zuten, mota guztierako tramankuluak erabiltzen. Dolu moduan, leku publiko guztiak (tabernak, zinemak...) ixten ziren pare bat egunotan.
Beranduago, seirak aldera edo, prozesioa izaten zen. Bezperan moduan, udal osoak parte hartzen zuen. Ostiral Santuan ere hiru irudi ateratzen ziren, pertsonai berberak baina irudi desberdinak: San Juan, Jesus hilkutxan eta Ama Doloretakoa. Bezperan moduan, herriko guardia zibilek hilkutxa zaintzen zuten, galazko uniformea jantzita eta fusilak dolu eran zeramatzatela.
Bigarren elizkizuna arratsaldeko 7retan izaten zen, prozesio ostean. Baina ez zen meza, ez zen konsagraziorik, Jainkoa "hilda" zegoen eta hura berpiztu artean ezin zen mezarik ospatu.
Emakumeak
Ostiral Santua. Gizonak
Ostiral Santua. Gizonak
Musika Banda
Zapatu Santua
Zapatuan ere ez zen mezarik egiten, Jaungoikoa "hilik" zelako.
Iluntzean elizkizuna izaten zen, Jaungoikoaren berpizkundea ospatzeko. Bukaeran kanpaiek jotzen zuten, herri guztiari berri ona emateko; hortik "sábado de gloria" izena. Bi egun itxirik egon ostean, tabernak eta gainontzeko leku publikoak zabaltzen ziren.
Berpizkunde Domeka
Berpizkunde Paskua ere. Nahiz eta soraluzetarrendako "benetako paskuak" Bergarakoak izaten ziren (Pentekoste Paskua).
Meza nagusia izaten zen, eta prozesio bikoitza. Meza erdia egin eta gero, San Juan (Ostiral Santuan ibilitakoa) eta Berpiztutako Kristoa parrokiatik ateratzen zituzten prozesioan, mutil, gizon eta abadekin. Ama Birjina, neska eta andra guztirekin, Santa Ana komentutik ateratzen zuten zen.
Bi prozesioek udaletxearen aurrean egiten zuten topo. Orduan, Ama Birjinaren irudiak erreberentzia moduko egiten zion Berpiztutako Kristoari eta prozesio bakarra osatzen zuten, Santa Ana komentura joateko eta handik parrokiara.
Ostean meza nagusia bukatzen zen.
Berpizkunde Domeka oso egun aproposa izaten zen arropa berria estreinatzeko.