Santa Maria la Real eliza. Zaharberritzea. Kanpoaldea (eu)

Teilatuak berriztuta (J.C: Astiazarán 2020)

Aurrekariak

Zaharberritzearen premia

XX mende bukaeran Soraluzeko Santa Maria la Real eliza oso egoera txarrean zegoen. Alde batetik, burualdetik hezetasuna gogoz sartzen zenez (gogoratu Buztina izenekotik errekatxoa pasatzen dela), pareten eta erretaula nagusiaren margoak desegiten ari ziren.

Teilatuetan ere itokinak ziren. Gainera, habe nagusiak brintzatuta zirenez, gangen gainera etorriak ziren, teilatuko pisu guztia bertara pasatzen: gangakapurtzeko arrisku handia zegoen.

Eliz ataria ere ez zegoen hobeto. Itokinez beteta egoteaz gain, egurra oso kaltetuta zegoen ehundaka urteetako eguraldia jasan eta gero. Istalazio elektrikoa ere ez zen batere segurua, edozein momentuan sutea sortzeko arriskua zegoen eta.

Zaharberritzearen hiru faseak

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

Eliza hiru fasetan zaharberritu zuten, batez ere arrazoi ekonomikoengatik. Eta larritasunak markatu zituen lehentasunak:

• Lehengo fase batean (1983-1986) eliz ataria zaharberritu zuten.
• Bigarren fasean (1999-2002) kanpoko aldeari ekin zioten: drenatze lanak, teilatuak eta dorrea batez ere.
• Hirugarrenean, berriz, barrualdea zaharberritu zuten (2003-2008).

Umeltasunak

Gaur eguneko eliza egin zenetik, Santa Maria la Realek beri izan ditu hezetasun arazoak. Albo batetik pasatzen den errekastoa ez da inoiz ondo bideratu, eta umeltasuna hormetatik pasatzen da barnealdera. Umeltasuna dela eta, inguruari Buztina esan zaio betidanik. XX mendearen erdialdean Soraluce zinema eraikimzuten gainean, eta arazoak handitu ziren.

Egindako lanak bi tokitan gauzatu ziren, elizaren burualdean eta hegoaldean.

Elizaren burualdea, absidearen kanpoaldea, induskatu zuten mendiaren kontrako eustormak agerian utiz arte. Gero, ingurua iragazgaiztu zuten eta atzera bete zuten egindako lubaki erraldoia,Elizburu kaleko maila lehengoratuz.

Elizaren hegoaldean zegoen Soraluce zinema bota zuten. Azpitik pasatzen den errekastoa bideratun zuten eta aldi berean elizaren hormen behekaldea iragazgaiztu. Ostean kale berria zabaldu zuten Elizburu eta Frontoiaren artean. Kale berri honetatik bertatik ate berria egin zioten elizari, irisgarritasuna hobetzeko.

• 

  Soraluce zinema

• 

  Buztina pasabidea

• 

  Buztina pasabidea

Teilatuak

Arazo handiena teilatu nagusian zegoen: habe handi batzuk pitzatuta zeudenez ganga gainean apoiatzen ziren. Teilatuaren zama osoa gangetara pasarzen zen, apurtzeko arriskukin. Honetaz gain, itokinak zeuden nunnahi. Azkenik, alboko nabeen gainean 1950 hamarkadan eraikitako porlanezko terrazak kendu nahi zituzten.

Lehenik eta behin, teilatu nagusiko teila eta ohol guztiak kendu ostean, pitzatutako habeak ordeztu eta zurezko egitura sendatu zuten. Ostean, teilatua berregin zuten egoera txarreko piezak eta latak ordezkatuz eta ondoren teilak atzera jarriz eta euriurak kanalizatuz.

• 

  Teilatu nagusia berrizten

• 

  Teilatu nagusia berrizten

• 

  Teilatu nagusia berrizten

Ezkerreko eta eskumako kaperen gaineko terraza lauak, ureztatuak, kendu zituzten eta teilatuekin ordeztu.

Azkenik, absideari XVIII mendean erantsitako kamarinaren gaineko teilatua kendu zuten, eta kobrezko estalki barez babestu zuten. Bide batez, absidean dauden leiho gotikoei beirak jarri zizkieten.

• 

  Hegoaldeko kaperak
  (J.C. Astiazarán 2020)

• 

  Mendebaldeko kaperak
  (J.C. Astiazarán 2020)

Dorrea

Dorreak arazo bereziak erakusten zituen: elizaren puntu altuena zenez, eta erlaitz, pinakulu eta enparauoz josita zenez, eguraldiak asko kaltetu zuen. Izarez, urte batzuk lehenago buruko harrizko esfera handiaren zati bat Frontoira erori zen, kotxeren bat kaltetuz. Dorrea konpondu bitartean, bai esfera zein goiko gurutze handia erretiratu zituzten, herriko ikuspegi "tradizionala" aldatuz. Urtetan eta urtetan argazki panoramikoetan dorrearen punta ez da agertu, gurutzearen gabezia ez erakustearren.

Zaharberritzerakoan dorreko hormak sendotu zituzten eta erlaitzak zein pinakuluak egonkortu zituzten. Bukatzeko, azken urteetan falta ziren harrizko esfera handia zein gurutzea bere tokira ekarri zituzten.

• 

  Dorrea eta Soraluze zinema frontoitik
  (Garikoitz Estornés 1997)

• 

  Aldamioak dorrean

• 

  Gurutzea jartzen

• 

  Dorrea berriztuta

• 

  Dorrea berriztuta
  (Rafael Barrio Goñi)