Kalebarren (eu)

Kokapena

Kalebarren Labaderogainetik Plaza Zaharrera doan kalea da. 72 metro luze ditu, eta 4 metro zabal.

Zenbakiak emateko orduan munduko kale gehienen kontra egin zuten: normalean, 1-etik hasita zenbaki bakoitiak ezkerreko etxeei ematen zaizkie, eta bikoitiak eskumako etxeei; halaxe egiten da mundu guztian, eta Soraluzen ere... Kalebarrenen ezik! Ezagutzen ez diren arrazoiengatik, eskumako etxeek zenbaki bakoitiak dituzte, eta ezkerrekoek bikoitiak.

Garai batean etxe gehienek burdin uztaiak zituzten atari ondoko hormetan, animaliak lotzeko. Oraindik antzeman daitezke batzuk.

Mapa kargatzen...

{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"auto","height":"600px","centre":{"text":"","title":"","link":"","lat":43.174575,"lon":-2.413309,"icon":""},"title":"","label":"","icon":"","lines":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EKalebarren\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Kalebarren\n","link":"","strokeColor":"yellow","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"10","pos":[{"lat":43.17429,"lon":-2.413208},{"lat":43.174921,"lon":-2.413405}]}],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":18,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[]}

Argazkiak

(handitzeko, sakatu gainean)

• 

  Soraluze
  (Florencio Lamot 1756)

• 

  Kalebarren
  (Indalecio Ojanguren)

• 

  Labaderogainetik

• 

  Etxaspia Deba ondoan

• 

  Etxaspia Deba ondoan
  (Indalecio Ojanguren 1930)

• 

  Etxaspia Deba ondoan

• 

  Etxaspia Deba ondoan
  (Kontrargi 2018)

Historia

Kalebarren herriko kale zaharrenetakoa da, Placencia de Soraluce modu ofizialean sortu baino lehenagokoa. Izatez, 1343. urtean Alonso Jauna Erregeak Soraluze eta Herlaibiako biztanleak biltzeko agindu zuen, eta herriari harresiak emateko. Harresien barruan hiru kale geratu ziren: Kalegoen, Kalebarren eta Kalegurutze.

Garai hartan Soraluzeko herri-kaskoa gaurkoa baino txikiagoa zen, eta Kalebarren laburragoa, Zabaleta errekaraino heltzen zen. Gaur egun erreka hau estalita dago: Erregetxe aldetik dator, eta Kalebarren 7aren azpitik pasa da. Parean geratzen diren bi etxeak, Kalebarren 14 eta 16 zenbakidunak, estuagoak eta txikiagoak dira, harresietatik kanpo ekgin zirelako.

Ostera, erreka estali zenean etxe berriak egin ziren, eta beste muturrean Kalebarreneko Plaza Berria sortu zuten, Irure jaunaren jauregiraino. Izena Plaza Zaharra bilakatu zen, 1831. urtean Kalebarreneko beste aldean hiru etxe bota eta Plaza Barria eraiki zutenean.

Gerra garaian, 1937ko irailak 15ean, orduko Udalak izena aldatu zion: Erabateko adostasunez erabaki zen Irailak 22, Arrateko martiriak eta Montejurrako Terzioa izendatzea gaur eguneko Elizburu kalea, Barrenkale (sic) eta Plaza Berria, hurrenez hurren gogoratzeko herri honetan indar askatzaileak sartu ziren data, Arraten eraildako Serafin Atxotegi eta Manuel Lersundi (g.b.) gazteak eta Soraluze askatu zuen Terzioa.

Gehiago jakiteko Auzi Orokorra (eu)

Gehiago jakiteko: Isiltasuna hausten (eu)

Franco hil eta gero, kaleak jatorrizko izena berreskuratu zuen.

Etxeak eta atariak. Zenbaki bakoitiak

Etxe gehienek ezaugarri berberak dituzte: zabalera berekoak, Kalebarrenetik Etxaburueta (edota Goikokaletara) heltzen dira. Gainera, lehengo solairua kalearen gainera dator, txapela moduan: alboko hormak aurera egiten dute, eta bere artean arku moduko batzuen bidez lehengo pisua eraikitzen da. Azken zenbakietan ez da halaxe pasatzen, baina alboko hormak aurreratuta daude: itxura denez, etxeak berregiterakoan ez ziren ausartu lehengo moduan egiten.

Jatorrizko etxe gehienek bi solairu zituzten, eta hormak harrizkoak. Hortik gorakoak geroago jaso ziren, egurrez eta adreiluz. Etxe batzuk harria bistan daukatenez, Kalebarrenen zein Goikokaletan, errez nabarmendu daiteke.

Plaza Barria

Plaza Barria 1831 urtean egin zuten, eta horretarako Kalebarreneko eskumako hiru etxeak bota zituzten. Oraindik ikus daiteke arkuen hasiera, plaza ertzeko horman.

1. zenbakia

Etxe hau Mendiolaetxea zen (Mendiola baserrikoak ziren jabeak). Txilingoa ere esaten zitzaion.

Plaza Barria egin eta gero, alboko etxeak bota zirenez, etxe honek hegoaldeko etxaurrea irabazi zuen. Ataria Kalebarreneko etxaurrean dauka, puntu erdiko arku ederra. Atea ere garaikoa du.

Behe solairuan Lete tailerra egon zen urteetan. Gero, Kalebarren, aldera Jose Luis Alberdi harakinak bere harategia zabaldu zuen. Aurreko urteetan ataritik sartzen zen harategira, baina gerora Kalebarrenerako leihoa apurtu eta bertatik pasua zabaldu zuten. Harategia Gabolatsera aldatu zutenetik lokala ez da erabili.

Plaza Barriko aldean, aldiz, Donostiako Aurrezki Kutxa egon zen urteetan. Gipuzkoako Aurrezki Kutxarekin bat egin ondoren, sukurtsal hau itxi egin zuten. Gero Montse Ordaxek denda zabaldu zuen. 2017 urtetik Iratxo bertan dago.

Etxaburuetako etxaurrea, berriz, lehenengo pisura ematen du. Bertan Bolia ezizeneko taberna egon zen (Bolia andra tabernariari esaten zioten, oso lodia zelako, borobila; 15 zentimo ere esaten zioten, potoloa eta txikia zelako). Gerra aurreko urteetan Karlisten Zirkulua ere bertan egon zen, bigarren solairuan; baina gerra ostean Batzokia izandakora pasa ziren. Urteetara Elduaien altzari-denda egon zen, eta Eusko Alkartasunekoek pisu osoa erosterakoan Bolia izeneko taberna zabaldu zuten.

3. zenbakia

Etxe hone izena Arteagaetxea zen, Arteaga baserriarekin lotuta, segururena. Etxea ez da Etxaburuetaraino heltzen, erdibidean geratzen da.

Behean, XX mendearen hasieran, Bizenta Urizarrek (Mantxo) eta Ignacia Galarraga bere errainak denda zabaldu zuten. 195x urtean laga zuten, eta orduan Margola tindategiak sukurtsala zabaldu zuen. Honek ixterakoan Yoque izeneko arropa denda zabaldu zuten, baina urte gutxitara itxi zuten. Ostera, 200x urtetik 2017 arte Instalaciones Kalebarren-ek publikorako bulegoa zabaldu zuen. 2017tik aurrera Mapfreko bulegoa bertara ekarri zuten.

Etxaburueta 1. zenbakia

Hurrengo etxea ez da Kalebarrenekoa, Etxaburuetakoa baizik, ataria bertan duelako.

Azpian Rosa Congregadoren harategia dago, 2022 urtetik. Aurretik Iñarra haeategia egon zen.

5. zenbakia

Etxe honi modu askotan esaten zitzaion: Kalebarrengoa, Mantxikuenekoa edota Mendatakoa. Etxaburuetaraino heltzen da edo, hobeto esanda, Goikokaletaraino.

Etxe azpian, gerra ostean Auxilio Social zelakoaren egoitza zegoen, behartsuei janariak eta bestelako premiazkoak banatzeko. Gero, Nieves Mantxikik denda zabaldu zuten, eta azkenean Mendatako Gregorio Uribe eta Asun andreak Mendata taberna zabaldu zuten, 2017. urte arte zabalik egon dena.

Lehen pisuan Arrate autoeskola dago, eta Goikokaletan dauka sarrera nagusia, etxearen beste aldean.

7. zenbakia

Etxe hau Kalebarrenekoa den arren, 1990 urtean goitik behera berregin zutenetik ataria Goikokaletan dauka.

Azpian Goiara lurrindenda egon zen (1992-2020), esparru osoa hartzen zuela. Etxea berritu baino lehen, ataria bertan zegoen. Sartu eta eskumara Sebastian Arzuagaren denda zegoen: janariak, pentsuak... denetik egoten zen.

9. zenbakia (Rafael Barrio)

9. zenbakia

Zenbaki honetan Zabaleta botika egon da 1907. urtetik. 2015 urtean traspasatu zuten, eta ordutik aurrera Oruesagasti botika da.

Garai batean atariak beheko planta osoa hartzen zuen: erdiko arkutik sartzen zen, eta alboetan bi leiho zeuden. Gerora, Zabaleta botika zabaltzerakoan, leiho biak beheraino zabaldu zuten, ezkerrekoa ataria egiteko eta eskumakoa botikara sartzeko.

Etxe hau Zabaleta erreka gainean eraikita dago; Goikokaletatik oso ondo ikusten da. Inoiz Etxaburueta errekak gainezka egin izan duenean, euri handitako sasoian edo, ufalak etxea alderik alde zeharkatu izan du.

11. zenbakia

Etxearen izena Labekoa da.

196x urtean Saioa kafetegia zabaldu zuten. 19xx urtean itxi zuten, eta gerora Banco Hispano Americano-k bulegoa zabaldu zuen: bezero askorik ez zuen herrian, baina SAPArekin lanean hasi zenez, bete beharreko baldintza bat herrian bulegoa zabaltzearena izan zen. SAPAk beste banku batekin hasi zenean, bulegoa bertan behera itxi zuten.

13. zenbakia

Hau da azken zenbaki bakoitia. Bertan harategia egon zen, Kalebarren aldera, eta horregatik bere izena: Carnicería; barrurago hiltegia zegoen, Plaza Zaharretik sartzen zela. Kalebarren aldeko paretan, urteetan, Gayarre zinemaren kartelerak egoten ziren.

19xx urtean bota zuten, eta hainbat urteetan orubea hutsik egon zen. Bakarrik herriko karameleruak egoten ziren bertan.

Gerora anbulatorioa eraiki zuten bertan.

Etxeak eta atariak. Zenbaki bikoitiak

Lurraren egitura dela eta, etxe guzti hauek sotoa daukate, eta erreka aldera terrazak (garai bateko ortuak). Hasiera batean solairu batekoak edo bikoak ziren, baina gerora hazi ziren: gehienak hiru, lau edo bost solairukoak dira, 14. eta 16. zenbakiak ezik. Erreka aldetik gehienak galeria dute: hasieran egurrezko balkoia, komuna albo batean zutela, gero balkoia zabaldu eta itxi, eta azkenik etxe barrura ekarri.

Kalearen beste aldeko etxeekin alderatuz, zenbatik bikoitia dutenak askoz estuagoak dira. Eraikitzeko orduan ere osagai arruntak erabili zituzten: egurra eta adreiluak; harria, izatekotan, sotoetan eta behe solairuan bakarrik. Jauregi etxea kenduta (gaur eguneko Abadetxea), etxe eskasagoak dira.

2. zenbakia

Gaur egun Abadetxea da. Karitas bulegoa ere bertan dago.

Ez da nahastu behar Abadetxe zaharrarekin, Kalebarreneko 6. zenbakidunarekin. Bestela ere, Jauregi etxea eta Enparan izenekin ezagutu izan dute.

Gerra ostean Idigoras arropadenda egon zen beheko solairuan. Hura ixterakoan kapera egiteko aprobetxatu zuten, eguneroko mezak bertan emateko, erosoago eta txikiago delako.

4. zenbakia

Loiola etxea edota Belasko. XX mende hasieran Cooperativa de Consumo Placencia sortu zutenean, etxea erosi eta bertan zabaldu zuten.

1960.ko hamarkadan eraikina bota eta berria altzatu zuten, hiru solairukoa hau, salerosketako aproposago. Aurreko etxetik armarria gorde eta berriro jarri zuten.

6. zenbakia

Etxe honek hiru izen izan ditu: Unamuno etxea, Santikoa eta Abadetxea (nahiz eta gaur egun Abadetxea Kalebarreneko 2 zenbakian egon).

Caja Laboral Popular zenak (Laboral Kutxa gaur egun) hemen zabaldu zuen 4. bulegoa. Soraluce kooperatiba sortu berria zegoen, eta bulegotik babesa ematen zioten.

Geroago Otaharri liburutegia zabaldu zuten. Izenak Soraluze herriaren ezaugarri bat aipatzen du, bertan dagoen harri bolkanikoa (otaharri, hain zuen).

Urte batzuk itxita egon eta gero, KLB 6 denda arropa zabaldu zuten.

8. zenbakia

Beriztain izenekoa. Hemen herriko lehen joko aretoa ('sala de juegos') zabaldu zuten: disko-jogailua, petakoak, fubolinak, bilarrak...

10. zenbakia

Arangurenekoa. Urte askotan Igartua burdindegiaren erakuslehio moduan erabili zuten. Gaur egun Otola okindegia dago bertan.

12. zenbakia

Burdinazkoa eta Santuanekoa moduan ezagutua.

Urte askotan Igartua burdindegia egon zen. Gaur egun Criado fruitategia dago bertan.

14. zenbakia

Etxe hau hiru izenekin agertzen da: Poteskoa, Urtizkoa00 eta Ortizkoa.

Peñalba liburutegia zabaldu zuten 1967 urte inguruan. Urte batzuk itxita egon eta gero, gaur egun Ibaiondo burdindegia dago.

16. zenbakia

Ramiro Larrañagak bitxidenda zabaldu zuen, eta jubilatzerakoan Bitxorik hartu zuen. Gaur egun itxita dago, eta María Luisa Blasco margolariak bere lanak erakuslehioan erakusten ditu.

18. zenbakia

Kontxita Labaienen ileapaindegia egon zen, baina aspaldi itxi zuen.

20. zenbakia

Hemen ere beste ileapaindegia egon zen, Agirrezabal, baina hau gizonena zen. Aspaldi itxita dago.

22. zenbakia

Aspaldidanik Txoko taberna. Sasoi batean, quina partidak ere jokatzen ziren (debekatuta zeuden, baina...). Agustin jubilatzerakoan, Lukik hartu zuen eta martxan dirau.

24. zenbakia

Barberokoa edo la casita de papel.

Nahiz eta Plaza Zaharrean egon, etxea Kalebarreni dagokio. Etxe azpian Zabala aroztegia egon zen.

Kalebarren tiene cosas

Kalebarrenek bere abestia ere badu: Kalebarren tiene cosas izenekoa.

San Sebastián tiene cosas abestiaren bertsioa da, sasoi bateko negozioak aitatzen dira: Choco eta Mendata tabernak, Jose Luis harakina eta Juan Manuel ile-apaintzailea.