Santa Maria la Real eliza. Zaharberritzea (eu)

Aurrekariak

1950ko hamarkadaren lanak

1950ko hamarkadan Soraluzeko elizan lan handiak egin zituzten.

Eskumako kaperen onduan Soraluce zinema eraiki zuten, eta azpian sakristia berria (komuna eta guzti!) eta bulego bat antolatu zuten, elizatik sartzen zela. Gainera, Frontoian eskolak egiteko aldapa eraiki zuten, eliz atariari hegoaldeko ertza moztu ziotela. Eta frontoiko aldaparen azpian berogailu sistema jarri zuten, airezkoa.

Barrutik ere elizaten itxura hobetu zuten, beti garaiko estiloa jarraituz: zorua terrazoz estali zuten, burdinezko errejeria ^[1] zein egurrezko pulpitoa kendu eta marmolezko eskudelekin ordeztu, erretaula nagusiko behekaldea aldatu, sakristia zaharraren tokian (eskumako bigarren kapera) Santa Barbara erretaula jarri, dorreko ganga laua apurtu eta bertan korurako eskilarak zein ponte berria jarri...

Eraikin zahar baten ajeak

XX mende bukaeran Soraluzeko eliza oso egoera txarrean zegoen. Alde batetik, burualdetik hezetasuna gogoz sartzen zenez (gogoratu Buztina izenekotik errekatxoa pasatzen dela), pareten eta erretaula nagusiaren margoak desegiten ari ziren.

Teilatuetan ere itokinak ziren. Gainera, habe nagusiak brintzatuta zirenez, gangen gainera etorriak ziren, teilatuko pisu guztia bertara pasatzen: gangakapurtzeko arrisku handia zegoen.

Eliz ataria ere ez zegoen hobeto. Itokinez beteta egoteaz gain, egurra oso kaltetuta zegoen ehundaka urteetako eguraldia jasan eta gero. Istalazio elektrikoa ere ez zen batere segurua, edozein momentuan sutea sortzeko arriskua zegoen eta.

Dorrearen gainean zegoen metro bateko harrizko esfera apurtu egin zen, eta zati bat Frontoiko aparkalekura erori zen. Beste ezbeharrik ez izateko bai harria zein gaineko gurutze handia bertatik kendu behar izan zuten. Ondorioz, Soraluzeren ohiko irudia desitxuratuta geratu zen.

Eliza oso iluna zen: kanpoko argi gutxi sarteaz gain, argiteri eskasa zuen eta paretak zikinez grisak zituen. Erretaulak ere grisak, zikinak kolore guztia estalita.

Eliza oso hotza zen, eta 1950 hamarkadako haizezko berogailua ez zuen gauza handirik konpondu, aire bero guztia sabaira igotzen zelako.

Soraluce zinema ordurako itxita zegoenez, botatzeko asmoa zegoen. Baina honek eliza sakristia barik lagako zuen, eta sakristiarekin batera bertako komuna ere desagertuko zen (abadendako zen, baina gizonek ereerabiltzen zuten).

Zaharberritzearen hiru faseak

Eliza hiru fasetan zaharberritu zuten, batez ere arrazoi ekonomikoengatik. Eta larritasunak markatu zituen lehentasunak:

Lehengo fase batean (1983-1986) eliz ataria zaharberritu zuten.
Bigarren fasean (1999-2002) kanpoko aldeari ekin zioten: drenatze lanak, teilatuak eta dorrea batez ere.
Hirugarrenean, berriz, barrualdea zaharberritu zuten (2003-2007). Fase honen arkitektoak Xabier Barrutieta eta Gudiker Beaskoa izan ziren^[2].

(handitzeko, sakatu gainean)

Zaharberritze proiektua
(Xabier Barrutieta 2007)
Erretaula
Alboko kaperak
(Xabier Barrutieta 2007)
Sarrerako atea korupean
(Xabier Barrutieta 2007)
Aitorpen kapera
(Xabier Barrutieta 2007)
Dorreko atea eta koruko arkua
(J.C. Astiazarán)

Eliz estalkiaren zurezko egituraren sendatzea, egoera txarreko piezak eta latak ordezkatuz eta ondorengo erreteilatzea eta euriuren kanalizatzea, dorrea birgaitzea eta alde bateko nabearen estalkiaren zati bat berritzea eta kanpoko hormak iragazgaiztea eta drainatzea. Barrualdea egokitzea. Erretaulu nagusia eta albokoak zaharberritzea.

Lehen fasea. Eliz ataria

(1983-1986) eliz ataria zaharberritu zuten.

Bigarren fasea. Teilatuak eta dorrea

Eliz estalkiaren zurezko egituraren sendatzea, egoera txarreko piezak eta latak ordezkatuz eta ondorengo erreteilatzea eta euriuren kanalizatzea, dorrea birgaitzea eta alde bateko nabearen estalkiaren zati bat berritzea eta kanpoko hormak iragazgaiztea eta drainatzea.

Elizaren eskumaldean zegoen Soraluce zinema bota zuten. Azpitik pasatzen den errekastoa, eliza barnealdean hezetasuna eta umeltasuna sortzen zuena, bideratun zuten. Eta aldi berean elizaren hormen behekaldea iragazgaiztu zuten. Ostean kale berria zabaldu zuten Frontoia eta Elizburu kaleen artean. Eta kale berri honetatik bertatik ate berria egin zioten elizari, irisgarritasuna hobetzeko.

Teilatu nagusiko teila eta ohol guztiak kendu ostean, pitzatutako habeak ordeztu eta teilatua berregin zuten.

Ezkerreko eta eskumako kaperen gaineko terraza lauak, ureztatuak, kendu zituzten eta teilatuekin ordeztu.

Absideari dagokionez, XVIII mendeko kamarinaren gaineko teilatua kendu zuten, eta kobrezko estalki barez babestu zuten. Eta leiho gotikoei beirak jarri zizkieten.

Azkenik, dorreko hormak sendotu, eta azken urteetan falta ziren harri handi borobila zein gurutzea bere tokira ekarri zituzten.

Hirugarren fasea. Barrualdea

Barrualdea egokitzea.

Hirugarren fasea. Erretaula nagusia

Soraluzeko Santa María la Real elizako erretaulak primerako itxura du zaharberritze lanen ondoren (1999-2008).

Lan hauetan altxatutako aldeak asentatu, askatutako elementuak egonkortu, gainazaleko zikinkeria garbitu, eta hezetasunak eta gatzak hondatutako inguruak berritu dituzte. Amaitzeko, erretaula osoa babestu da.

Erretaula zaharberritu aurretik
Arantza Cuesta Ezeiza
Erretaula zaharberritua
Amabirgina zaharberritu aurretik
Amabirgina zaharberritua

Hirugarren fasea. Alboetako kaperak

Alboko erretaulak zaharberritzea.

Berrinaugurazioa

Lanak 2007 urte amaieran bukatu ziren, eta urte hartako abenduak 15ean parrokia berrinauguratu zuten. Meza Juan Mari Uriartek, Donostiako apezpikuak, eman zuen; eta beste zortzi abadek lagundu zioten, tartean Soraluzeko orduko parrokoa zein parrokoak izandakoak. Donostiako Elizbarrituko Museotik ere Ezoziako Andramari zaharra ekarri zuten.

Meza abestua izan zen, Soraluzeko Ezoziko Ama Abesbatzak lagunduta.

Zaharberritze lanen oroigarri gisa, Obra Batzordeak argazkiez osatutako Santa Maria la Real parrokiaren reinaugurazioa (2007) liburuxka argitaratu zuen.

Bedeinkapena
Meza
Meza
Ezoziako Ama zaharra
Liburuxkaren azala

Lanen finantziazioa

Santa Maria la Real elizaren zaharberritze lanak ordaintzeko hainbat bide erabili ziren.

Alde batetik, herritarren hileroko ekarpenak; gero, enpresa eta erakundeen dohaintzak; azkenik, Foru Aldundiaren dirulaguntzak.

Foru Aldundiaren diru laguntzak

Lanek iraun zuten bitartean, Gipuzkoako Foru Aldundiak ia urtero eman zituen diru laguntzak lanak burutzeko; denetara ia miloi bat euro izan ziren^[3]:

1999ko plana: 108.000 € (18.000.000 pta.)
2000ko plana: 39.000 € (6.500.000 pta.)
2001ko plana: Ezer ez
2002ko plana: 96.150 €
2003ko plana: Ezer ez
2004ko plana: 85.000 €
2005ko plana: 75.000 €
2006ko plana: Ezer ez
2007ko plana: 400.000 €
2008ko plana: 148.000 €
Guztira: 951.150 €

Erreferentziak

↑ Gaur egun Labegaraietako parrokian ikus daiteke.
↑ Reforma iglesia Sta Maria la Real de Soraluze. Xabier Barrutieta y Gudiker Beaskoa, arquitectos.
↑ Andre Mariaren Zeruratzea. Zaharberri (Gipuzkoako Foru Aldundia).

[1] Gaur egun Labegaraietako parrokian ikus daiteke.

[2] Reforma iglesia Sta Maria la Real de Soraluze. Xabier Barrutieta y Gudiker Beaskoa, arquitectos.

[3] Andre Mariaren Zeruratzea. Zaharberri (Gipuzkoako Foru Aldundia).

[1]

[2]

[3]