«Santa Maria la Real eliza. Zaharberritzea (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

23:52, 12 urtarrila 2021(e)ko berrikuspena

Historia

Aurrekariak: 1950ko hamarkadaren lanak

1950ko hamarkadan Soraluzeko elizan lan handiak egin zituzten.

Eskumako kaperen onduan Soraluce zinema eraiki zuten, eta azpian sakristia berria (komuna eta guzti!) eta bulego bat antolatu zuten, elizatik sartzen zela. Gainera, Frontoian eskolak egiteko aldapa eraiki zuten, eliz atariari hegoaldeko ertza moztu ziotela. Eta frontoiko aldaparen azpian berogailu sistema jarri zuten, airezkoa.

Barrutik ere elizaten itxura hobetu zuten, beti garaiko estiloa jarraituz: zorua terrazoz estali zuten, burdinezko errejeria ^[1] zein egurrezko pulpitoa kendu eta marmolezko eskudelekin ordeztu, erretaula nagusiko behekaldea aldatu, sakristia zaharraren tokian (eskumako bigarren kapera) Santa Barbara erretaula jarri, dorreko ganga laua apurtu eta bertan korurako eskilarak zein ponte berria jarri...

Eraikin zahar baten ajeak

XX mende bukaeran Soraluzeko eliza oso egoera txarrean zegoen. Alde batetik, burualdetik hezetasuna gogoz sartzen zenez (gogoratu Buztina izenekotik errekatxoa pasatzen dela), pareten eta erretaula nagusiaren margoak desegiten ari ziren.

Teilatuetan ere itokinak ziren. Gainera, habe nagusiak brintzatuta zirenez, gangen gainera etorriak ziren, teilatuko pisu guztia bertara pasatzen: gangakapurtzeko arrisku handia zegoen.

Eliz ataria ere ez zegoen hobeto. Itokinez beteta egoteaz gain, egurra oso kalteta zegoen ehundaka urteetako eguraldia jasan eta gero. Istalazio elektrokoa ere ez zen batere segurua, edozein momentuan sutea sortzeko arriskua zegoen eta.

Dorrearen gainean zegoen metro bateko harrizko esfera apurtu egin zen, eta zati bat Frontoiko aparkalekura erori zen. Beste ezbeharrik ez izateko bai harria zein gaineko gurutze handia bertatik kendu behar izan zuten. Ondorioz, Soraluzeren ohiko irudia desitxuratuta geratu zen.

Eliza oso iluna zen: kanpoko argi gutxi sarteaz gain, argiteri eskasa zuen eta paretak zikinez grisak zituen. Erretaulak ere grisak, zikinak kolore guztia estalita.

Eliza oso hotza zen, eta 1950 hamarkadako haizezko berogailua ez zuen gauza handirik konpondu, aire bero guztia sabaira igotzen zelako.

Soraluce zinema ordurako itxita zegoenez, botatzeko asmoa zegoen. Baina honek eliza sakristia barik lagako zuen, eta sakristiarekin batera bertako komuna ere desagertuko zen (abadendako zen, baina gizonek ereerabiltzen zuten).

Zaharberritzearen hiru faseak

Eliza hiru fasetan zaharberritu zuten, batez ere arrazoi ekonomikoengatik. Eta larritasunak markatu zituen lehentasunak:

Lehengo fase batean (1983-1986) eliz ataria zaharberritu zuten.
Bigarren fasean (1999-2002) kanpoko aldeari ekin zioten: drenatze lanak, teilatuak eta dorrea batez ere.
Hirugarrenean, berriz, barrualdea zaharberritu zuten (2003-2007). Fase honen arkitektoak Xabier Barrutieta eta Gudiker Beaskoa izan ziren^[2].

(handitzeko, sakatu gainean)

Zaharberritze proiektua
(Xabier Barrutieta 2007)
Erretaula
Alboko kaperak
(Xabier Barrutieta 2007)
Sarrerako atea korupean
(Xabier Barrutieta 2007)
Aitorpen kapera
(Xabier Barrutieta 2007)
Dorreko atea eta koruko arkua
(J.C. Astiazarán)

Eliz estalkiaren zurezko egituraren sendatzea, egoera txarreko piezak eta latak ordezkatuz eta ondorengo erreteilatzea eta euriuren kanalizatzea, dorrea birgaitzea eta alde bateko nabearen estalkiaren zati bat berritzea eta kanpoko hormak iragazgaiztea eta drainatzea. Barrualdea egokitzea. Erretaulu nagusia eta albokoak zaharberritzea.

Lehen fasea. Eliz ataria

(1983-1986) eliz ataria zaharberritu zuten.

Bigarren fasea. Teilatuak eta dorrea

Eliz estalkiaren zurezko egituraren sendatzea, egoera txarreko piezak eta latak ordezkatuz eta ondorengo erreteilatzea eta euriuren kanalizatzea, dorrea birgaitzea eta alde bateko nabearen estalkiaren zati bat berritzea eta kanpoko hormak iragazgaiztea eta drainatzea. Buztina egokitzea.

Hirugarren fasea. Barrualdea

Barrualdea egokitzea.

Hirugarren fasea. Erretaula nagusia

Soraluzeko Santa María la Real elizako erretaulak primerako itxura du zaharberritze lanen ondoren (1999-2008).

Lan hauetan altxatutako aldeak asentatu, askatutako elementuak egonkortu, gainazaleko zikinkeria garbitu, eta hezetasunak eta gatzak hondatutako inguruak berritu dituzte. Amaitzeko, erretaula osoa babestu da.

Erretaula zaharberritu aurretik
Arantza Cuesta Ezeiza
Erretaula zaharberritua
Amabirgina zaharberritu aurretik
Amabirgina zaharberritua

Hirugarren fasea. Alboetako kaperak

Alboko erretaulak zaharberritzea.

Berrinaugurazioa

Lanak 2007 urte amaieran bukatu ziren, eta urte hartako abenduak 15ean parrokia berrinauguratu zuten. Meza Juan Mari Uriartek, Donostiako apezpikuak, eman zuen; eta beste zortzi abadek lagundu zioten, tartean Soraluzeko orduko parrokoa zein parrokoak izandakoak. Donostiako Elizbarrituko Museotik ere Ezoziako Andramari zaharra ekarri zuten.

Meza abestua izan zen, Soraluzeko Ezoziko Ama Abesbatzak lagunduta.

Zaharberritze lanen oroigarri gisa, Obra Batzordeak argazkiez osatutako Santa Maria la Real parrokiaren reinaugurazioa (2007) liburuxka argitaratu zuen.

Liburuxkaren azala
Meza
Meza
Bedeinkapena
Ezoziako Ama zaharra

Lanen finantziazioa

Santa Maria la Real elizaren zaharberritze lanak ordaintzeko hainbat bide erabili ziren.

Alde batetik, herritarren hileroko ekarpenak; gero, enpresa eta erakundeen dohaintzak; azkenik, Foru Aldundiaren dirulaguntzak.

Foru Aldundiaren diru laguntzak

Lanek iraun zuten bitartean, Gipuzkoako Foru Aldundiak ia urtero eman zituen diru laguntzak lanak burutzeko; denetara ia miloi bat euro izan ziren^[3]:

1999ko plana: 108.000 € (18.000.000 pta.)
2000ko plana: 39.000 € (6.500.000 pta.)
2002ko plana: 96.150 €
2004ko plana: 85.000 €
2005ko plana: 75.000 €
2007ko plana: 400.000 €
2008ko plana: 148.000 €
Guztira: 951.150 €

Erreferentziak

↑ Gaur egun Labegaraietako parrokian ikus daiteke.
↑ Reforma iglesia Sta Maria la Real de Soraluze. Xabier Barrutieta y Gudiker Beaskoa, arquitectos.
↑ Andre Mariaren Zeruratzea. Zaharberri (Gipuzkoako Foru Aldundia).

[1] Gaur egun Labegaraietako parrokian ikus daiteke.

[2] Reforma iglesia Sta Maria la Real de Soraluze. Xabier Barrutieta y Gudiker Beaskoa, arquitectos.

[3] Andre Mariaren Zeruratzea. Zaharberri (Gipuzkoako Foru Aldundia).

[1]

[2]

[3]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-===Zaharberritzeak===
+==Historia==
-::<small>Gehiago jakitzeko, sakatu [[Eliz ataria. Zaharberritzea (eu) | ''hemen'']].</small>
+==Aurrekariak: 1950ko hamarkadaren lanak==
+ko hamarkadan Soraluzeko elizan lan handiak egin zituzten.
-urtean [[Eliz ataria. Zaharberritzea (eu) | eliz ataria konpondu]] zuten, egoera txarreko piezak eta latak ordezkatuz lehen eta ondoren erreteilatuz eta euriurak kanalizatuz.
+Eskumako kaperen onduan ''Soraluce'' zinema eraiki zuten, eta azpian sakristia berria (komuna eta guzti!) eta bulego bat antolatu zuten, elizatik sartzen zela. Gainera, [[Frontoia (eu)|Frontoian]] eskolak egiteko aldapa eraiki zuten, eliz atariari hegoaldeko ertza moztu ziotela. Eta [[Frontoiko aldapa (eu)|frontoiko aldaparen]] azpian berogailu sistema jarri zuten, airezkoa.
--2007 urteean artean zaharberritze lanak egin ziren elizan bertan, herriaren eta Gipuzkoako Aldundiaren laguntzaz<ref>[http://zaharberri.gipuzkoakultura.net/datuak.php?id=588 Andre Mariaren Zeruratzea]. Zaharberri (Gipuzkoako Foru Aldundia).</ref>. Lanaren deskribapena: ''Eliz estalkiaren zurezko egituraren sendatzea, egoera txarreko piezak eta latak ordezkatuz eta ondorengo erreteilatzea eta euriuren kanalizatzea, dorrea birgaitzea eta alde bateko nabearen estalkiaren zati bat berritzea eta kanpoko hormak iragazgaiztea eta drainatzea. Barrualdea egokitzea. Erretaulu nagusia eta albokoak zaharberritzea.'' Urte tarte honetan Aldundiaren laguntza 1.019.550 €-takoa izan zen.
+Barrutik ere elizaten itxura hobetu zuten, beti garaiko estiloa jarraituz: zorua terrazoz estali zuten, burdinezko errejeria <ref>Gaur egun Labegaraietako parrokian ikus daiteke.</ref> zein egurrezko pulpitoa kendu eta marmolezko eskudelekin ordeztu, erretaula nagusiko behekaldea aldatu, sakristia zaharraren tokian (eskumako bigarren kapera) [[Santa Barbara erretaula (eu)|Santa Barbara erretaula]] jarri, dorreko ganga laua apurtu eta bertan korurako eskilarak zein ponte berria jarri...
-Arkitektoak Xabier Barrutieta eta Gudiker Beaskoa izan ziren<ref>[https://www.plataformaarquitectura.cl/cl/02-220683/reforma-iglesia-sta-maria-la-real-de-soraluze-xabier-barrutieta-y-gudiker-beaskoa-arquitectos Reforma iglesia Sta Maria la Real de Soraluze]. Xabier Barrutieta y Gudiker Beaskoa, arquitectos.</ref>. 2007 urteko abenduak 15ean parrokia reinauguratu zuten<ref>[[Parrokiaren reinaugurazioa (eu) | Santa Maria la Real parrokiaren reinaugurazioa]]. Lan Batzordea (Soraluze 2007).</ref>.
+===Eraikin zahar baten ajeak===
+XX mende bukaeran Soraluzeko eliza oso egoera txarrean zegoen. Alde batetik, burualdetik hezetasuna gogoz sartzen zenez (gogoratu [[Buztina (eu)|Buztina]] izenekotik errekatxoa pasatzen dela), pareten eta erretaula nagusiaren margoak desegiten ari ziren.
+Teilatuetan ere itokinak ziren. Gainera, habe nagusiak brintzatuta zirenez, gangen gainera etorriak ziren, teilatuko pisu guztia bertara pasatzen: gangakapurtzeko arrisku handia zegoen.
+Eliz ataria ere ez zegoen hobeto. Itokinez beteta egoteaz gain, egurra oso kalteta zegoen ehundaka urteetako eguraldia jasan eta gero. Istalazio elektrokoa ere ez zen batere segurua, edozein momentuan sutea sortzeko arriskua zegoen eta.
+Dorrearen gainean zegoen metro bateko harrizko esfera apurtu egin zen, eta zati bat Frontoiko aparkalekura erori zen. Beste ezbeharrik ez izateko bai harria zein gaineko gurutze handia bertatik kendu behar izan zuten. Ondorioz, Soraluzeren ohiko irudia desitxuratuta geratu zen.
+Eliza oso iluna zen: kanpoko argi gutxi sarteaz gain, argiteri eskasa zuen eta paretak zikinez grisak zituen. Erretaulak ere grisak, zikinak kolore guztia estalita.
+Eliza oso hotza zen, eta 1950 hamarkadako haizezko berogailua ez zuen gauza handirik konpondu, aire bero guztia sabaira igotzen zelako.
+''Soraluce'' zinema ordurako itxita zegoenez, botatzeko asmoa zegoen. Baina honek eliza sakristia barik lagako zuen, eta sakristiarekin batera bertako komuna ere desagertuko zen (abadendako zen, baina gizonek ereerabiltzen zuten).
+===Zaharberritzearen hiru faseak===
+Eliza hiru fasetan zaharberritu zuten, batez ere arrazoi ekonomikoengatik. Eta larritasunak markatu zituen lehentasunak:
+* Lehengo fase batean (1983-1986) eliz ataria zaharberritu zuten.
+* Bigarren fasean (1999-2002) kanpoko aldeari ekin zioten: drenatze lanak, teilatuak eta dorrea batez ere.
+* Hirugarrenean, berriz, barrualdea zaharberritu zuten (2003-2007). Fase honen arkitektoak Xabier Barrutieta eta Gudiker Beaskoa izan ziren<ref>[https://www.plataformaarquitectura.cl/cl/02-220683/reforma-iglesia-sta-maria-la-real-de-soraluze-xabier-barrutieta-y-gudiker-beaskoa-arquitectos Reforma iglesia Sta Maria la Real de Soraluze]. Xabier Barrutieta y Gudiker Beaskoa, arquitectos.</ref>.
@@ 20. lerroa: / 41. lerroa: @@
-Badakigu 1267 urtearen inguruan Soraluzeko herri zaharrean "monastegi" bat zegoela eta bere patronatua Gaztelako Alfontso Jakintsu erregek zeukala, urte horretan, Elgoibarko Olasotarren Etxeko Jaun zen Lopez de Ganboari eman bait zion.
-Egungo tenpluaren eraikitze lanak XVI mendean hasiak dira, eta baliteke, gehienetan gerta ohi den bezala, hasierako elizaren kondarren gainean egotea.
-Ezaguan da 1532an Martin de Igarza maixuak traza bat burutu zuela eta urte batzu geroago, Pascual de Iturriza, 1538tik 1544era bitartean eliza honetako lanekin erlazionaturik agertzen denak, beste traza bat eman zuela, 1541ean hain zuzen.
-Badirudi Kontzejuko partaideen artean eztabaidak izan zirela traza bat aukeratzeko orduan, azkenean ordea, Pascual de Iturrizarena hautatu zen "Gimetria artean maixu" zelako.
-Errekurtso ekonomikoak urriak zirela dirudi 1540eko hamarkadako dokumentu batzuren arauera eliztarrek konpromezua hartzen bait dute elizako lanetarako dirua mailegatzeko. Beste dokumentu batzuren bitartez berriz, maiordomoek beren buruak maileguen zenbatekoa ordaintzera behartzen dituzte.
-Badirudi elizako patroiarekin ere, Olasotarren Etxeko Jauna eskuarki, arazoak izan zirela, ezagutzen bait da eliza eta Kontzejuaren ahalmen bat 1545ekoa, patroi horren kontra aktuazio judizial bat burutzeko.
-Lanak kapera nagusia edo absidetik hasi ziren nabe nagusiarekin jarraituz. Elizak nabe bakarra izan zuen, garai modernoan alboko biak erantsi zitzaizkion arte.
-Arkupea oparo tailaturiko bere egurrezko estrukturak duen balioarengatik parerik ez duena, 1666 urtean eraikia izan zen, Antonio de Aziondo Debako arotz-maixuaren trazari jarraituz. Bere piezen taila eta dekorazioa Pedro de Aldazabal, herriko tailistak, burutu zuen, eta badirudi hartutako obligazioak gainditu ere egin zituela. Arkupearen burdinsarea Antonio Fernandez de Betolaza, Elgoibarko forjariak egina da.
-Lau ataleko nabe bakar eta abside poligonaleko saloi-oinplanoko eliza, eta honi oraindik berriki albo-nabeak erantsi zaizkio.
-Nabe nagusia gurutze-gangarekin estaltzen da, bere kargak ezaugarri gotikoekiko irozkaitan utziz absidearen partean, eta errenazentistetan nabearen gainerakoa.
-Murruak harlanduzkoak dira, kontrahormekin kanpotik.
-Bere atari bikaian nabaritzen da, zurezko egituran eraikia eta apaindurazko motiboen ugaritasun handiarekin dekoratutako piezekin.
-Elizaren ataria kultur ondasun kalifikatu izendatuta dago, Eusko Jaurlaritzaren 1984ko uztailaren 17ko 265/1984 Dekretuaren bidez.
-SUBENTZIONATUTAKO OBRAK
 Eliz estalkiaren zurezko egituraren sendatzea, egoera txarreko piezak eta latak ordezkatuz eta ondorengo erreteilatzea eta euriuren kanalizatzea, dorrea birgaitzea eta alde bateko nabearen estalkiaren zati bat berritzea eta kanpoko hormak iragazgaiztea eta drainatzea. Barrualdea egokitzea. Erretaulu nagusia eta albokoak zaharberritzea.
-==Foru Aldundiaren dirulaguntzak==
-ko Plana: 2.000.000 pta.
-ko Plana: 9.400.000 pta.
+==Lehen fasea. Eliz ataria==
+(1983-1986) [[Eliz ataria. Zaharberritzea (eu) | eliz ataria zaharberritu]] zuten.
-==Foru Aldundiaren dirulaguntzak==
-Urtero urtero Gipuzkoako Foru Aldundiak dirulaguntzak eman zituen lanak burutzeko, denerara ia miloi bat euro:
+==Bigarren fasea. Teilatuak eta dorrea==
-* 1999ko plana: 108.000 € (18.000.000 pta.)
+Eliz estalkiaren zurezko egituraren sendatzea, egoera txarreko piezak eta latak ordezkatuz eta ondorengo erreteilatzea eta euriuren kanalizatzea, dorrea birgaitzea eta alde bateko nabearen estalkiaren zati bat berritzea eta kanpoko hormak iragazgaiztea eta drainatzea. Buztina egokitzea.
-* 2000ko plana: 39.000 € (6.500.000 pta.)
-* 2002ko plana: 96.150 €
-* 2004ko plana: 85.000 €
+==Hirugarren fasea. Barrualdea==
-* 2005ko plana: 75.000 €
+Barrualdea egokitzea.
-* 2007ko plana: 400.000 €
-* 2008ko plana: 148.000 €
-* Guztira: 951.150 €
-==Erretaula nagusia==
+==Hirugarren fasea. Erretaula nagusia==
 Soraluzeko Santa María la Real elizako erretaulak primerako itxura du zaharberritze lanen ondoren (1999-2008).
@@ 64. lerroa: / 67. lerroa: @@
     Santa_Maria_la_Real_parrokia._Amabirgina_(berritua).jpg             | Amabirgina zaharberritua
 </gallery>
+==Hirugarren fasea. Alboetako kaperak==
+Alboko erretaulak zaharberritzea.
@@ 80. lerroa: / 87. lerroa: @@
     Parrokiaren_reinaugurazioa._Ezoziako_ama.jpg | Ezoziako Ama zaharra
 </gallery>
+==Lanen finantziazioa==
+Santa Maria la Real elizaren zaharberritze lanak ordaintzeko hainbat bide erabili ziren.
+Alde batetik, herritarren hileroko ekarpenak; gero, enpresa eta erakundeen dohaintzak; azkenik, Foru Aldundiaren dirulaguntzak.
+===Foru Aldundiaren diru laguntzak===
+Lanek iraun zuten bitartean, Gipuzkoako Foru Aldundiak ia urtero eman zituen diru laguntzak lanak burutzeko; denetara ia miloi bat euro izan ziren<ref>[http://zaharberri.gipuzkoakultura.net/datuak.php?id=588 Andre Mariaren Zeruratzea]. Zaharberri (Gipuzkoako Foru Aldundia).</ref>:
+* 1999ko plana: 108.000 € (18.000.000 pta.)
+* 2000ko plana: 39.000 € (6.500.000 pta.)
+* 2002ko plana: 96.150 €
+* 2004ko plana: 85.000 €
+* 2005ko plana: 75.000 €
+* 2007ko plana: 400.000 €
+* 2008ko plana: 148.000 €
+* Guztira: 951.150 €