Gaceta de Madrid. Liberalak (eu)

Sarrera honetan Gaceta de Madrid aldizkarian agertutako berriak (1900 arte) agertzen dira, bolondres liberalekin zer ikusia dutenak.

Soraluzekin lotura duten berri guztiak ikusteko, sakatu hemen.

Boluntario liberalak eta soldadutza

Boluntarioak zer ziren

Soraluze armagile herria izanik, mugimendu handiko tokia zen: jende berri asko zetorren bertara, batzuk garraiotan, soldadu moduan beste batzuk, bertan lanera etorritakoak ere ez ziren gutxi. Eta, jende berriarekin batera ideiak ere etortzen ziren. Beraz, liberalismoak sustrai sendoak bota zituen bertan XIX mendean; agian Eibarren beste ez, baina kontutan hartzekoak.

Espainiako hirurteko liberalean (1820-1823), Debarroko miliziak sortu ziranean, Soraluzeko 43 lagunek parte hartu zuten. Bigarren karlistadan, hainbat eta hainbat soraluzetar liberalen lerroetan borrokatu zuten. Hasieran herrian bertan antolatutako Voluntarios de la Libertad taldean. Karlistak Soraluzen sartu (1872/08/13) baino lehen, liberal asko eta asko Domnostiara erbesteratu zen, eta bertan eratu ziren Batallón de Emigrados-en parte hartu zuten.

Guztira, 140 izenik gora jaso dira.

1876/07/25. Foruen deuseztapena

Gaceta de Madrid, 207 zbk. 213. orrialdea. Jatorrizkoa ikusteko, sakatu hemen.

Bigarren karlistada bukatu ostean, Madrilgo Gorteek lege berri bat onartu zuten, foruak deusezten zituenak. Ordutik aurrera berezko zerga-sistema desagertuko zen, eta soldadutza derrigorrezkoa izango zen. Azken puntu honi buruz, legeak halaxe zioen:

2. art. Aurreko artikuluan xedatutakoaren ondorioz, aipatutako hiru probintziak behartuta daude, lege hau argitaratzen denetik aurrera, Armadaren kinten edo reenplazo arrunten eta apartekoen kasuetan, legeen arabera dagozkien gizonen kupoa aurkeztera.

...

5. art. Gobernuari baimena ematen zaio ere, bere momentuan Gorteei berri ematen:

...

Hirugarrena. Soldadutzatik salbuesteko kasuen artean sartzeko azken gerra zibilean eurek edo euren gurasoek armak eskuan hartuta benetako erregearen eta nazioaren eskubideak mantendu dituztela egiaztatzen dutenak, salbuespen horien ondorioz probintzia bakoitzaren kupoa murriztu gabe.

Bigarren artikuluaren ondorioz, soldadutza derrigorrezkoa zen eta "kinto" sistema Euskal Herrian ere ezarri zuten.

Baina bostgarren artikuluak esaten zuen Euskal Herrian liberalen semeak "berez" libratzen zirela eta, soldadu kopurua mantendu behar zenez, gainontzekoek bete beharko zutela beraien tokiak.

1895/04/03. Soldadutzaren salbuespenak

Gaceta de Madrid, 93 zbk. 25. orrialdea. Jatorrizkoa ikusteko, sakatu hemen.

Foruak deseuztatu zituen legearen bostgarren artikulua garatzeko, ia hogei urte geroago beste lege bat atera zuten, boluntarioen zerrendak eguneratzeko eta behin betiko ezartzeko:

1. artikulua. Soldadutzatik erabat salbuesteko eskubidea, 1876ko uztailaren 21eko legearen 5. artikuluaren 3. zenbakian xedatutakoaren arabera azken gerra zibilean benetako erregearen eta nazioaren eskubideei armak eskutan gorde dietenei emana, 1870eko abuztuak 31tik aurrera boluntario, mikelete, miñoi edo foral kidegoetan zinezko zerbitzua eman dutela egiaztatzen dutenei aitortuko zaie, Gobernazio Ministerioan dauden zerrendetan, euskal probintzietako udalen bidez sail honetara bidalita, edo aipatutako talde horien aldizkari-zerrendetan agertzen badira.

...

Euskal probintzietako udalek beren probintziako diputazioei birbidaliko diete Gobernazio Ministeriora bidali zituzten boluntarioen zerrenden kopia baimendua.

1896/03/17. Zerrendak argitaratzeko legea

Gaceta de Madrid, 77 zbk. 927.-929. orrialdeak. Jatorrizkoa ikusteko, sakatu hemen.

1986eko martxoan beste lege bat onartu zuten, euskal boluntarioen zerrendak Gaceta de Madrid-en argitaratzeko, 1895/04/02eko legearen onurak jaso ahal izateko:

Jaun agurgarria: erregeak (jaungoikoak Gorde Dezala), eta bere izenean Erresumako Erregina Erregeordeak, azken gerra zibilean benetako erregearen eta nazioaren eskubideak armaz defendatu zituzten boluntario euskaldunen zerrendak Madrilgo Gazetan argitaratzea erabaki du, azken apirilaren 2ko legearen ondorioetarako.

Hurrengo egunetan (1896/03/17-1896/06/03) argitaratu zituzten herriz herriko zerrendak. Eta hortik aurrera, noiz ipinian izen soldeak gehitzen zituzten, edota zuzenketak egiten zituzten. Soraluzeri dagokionez, egun bakar batean (1903/04/16) izen kopurua bikoiztu egin zuten.

Boluntario liberalen Soraluzeko zerrenda

Gaceta de Madrid-en argitaratutako zerrenda hauei esker liberal soraluzetarren izen asko ezagutzen dugu. Den-denak ez daude (hil zirelako, semerik ez zutelako, ordurako herritik alde egin zutelako...) baina ia ehun eta berrogeitamar izenek osatzen dute zerrenda.

1896/03/22. Hasierako zerrenda

Gaceta de Madrid, 82 zbk. 980.-981. orrialdeak. Jatorrizkoa ikusteko, sakatu hemen.

Hasierako zerrenda honetan 96 izen agertzen dira, denak Askatasunaren boluntarioarenak. Abizen bakarra dutenez, kasu askotan zaila edo ezinezkoa da datu gehiago bilatzea.

1903/04/16. Beste 76 izen berri

Gaceta de Madrid, 106 zbk. 197. orrialdea. Jatorrizkoa ikusteko, sakatu hemen.

Beste 76 izen erantsi zituzten, horietako 54 Askatasunaren boluntarioak, eta beste 22 Donostiako Erbesteratuen Batailoiarenak. Kasu honetan izena eta bi abizenekin agertzen dira, datu bilaketa errazten.

1903/08/11. Lagun berria eta zuzenketa

Gaceta de Madrid, 223 zbk. 1.898. orrialdea. Jatorrizkoa ikusteko, sakatu hemen.

Ambrosio Orueta Unamuno gehitu zuten zerrendara, eta Tomás Oregui Arrietaren datuak zuzendu.

1903/12/03. Zuzenketa

Gaceta de Madrid, 337 zbk. 821. orrialdea. Jatorrizkoa ikusteko, sakatu hemen.

Data honetan lagun baten izen-abizenak zuzendu zituzten: Francisco Lacuesta y Rubio.

1910/04/28. Lagun berria

Gaceta de Madrid, 118 zbk. 193.-194. orrialdeak. Jatorrizkoa ikusteko, sakatu hemen.

Eusebio Eguren Arroyabe gehitzen da Soraluzeko liberalen zerrendara.

1873/09/03. Beste liberal bat, baina Valentzian

Gaceta de Madrid, 246 zbk. 1.588.-1.592. orrialdeak. Jatorrizkoa ikusteko, sakatu hemen.

Aurrekoez gain, beste soraluzetar batzuk ere aritu ziren liberalen alde. Jesusa Yturriaga Unamuno soraluzetarra (1844/01/14) Pascual Serra Fernández (1843) armaginarekin Soraluzen ezkondu zen (1861/05/14). Hamar urte geroago, Valentzia inguruan ari ziren, gizona "primer batallón franco de la República"ren armagilea izan zela.

Albaida.

Barruti honetako lehen auzialdiko epailearen gaurko probidentzian, epaitegi honetan bideratzen ari den auzian erabakitakoa eta Antonio Aparisi-ren hilketari buruzko nire, eskribau berreslearen, ofizioaren bidez, honako hau erabaki da: 15 eguneko epean ediktu hau argitaratzen denetik hasita, eta epaitegi honetako salan entzunaldi-orduan izanik, honako hauek agertzeko aipatutako epaitegian lekuko gisa egin zituzten adierazpenak berresteko:

Francisco Trehis y Mateu, Valentziakoa, ezkongabea, ofizioz zapataria eta 18 urtekoa; José Clemente y Blasco, Pinakoa, Castellón de la Plana probintziakoa, ezkondua, igeltsero-peoia, 42 urtekoa; Francisco Jiménez y Carabal, Valentziakoa, ezkongabea, zeta ehulea eta 25 urtekoa; Domingo Cortina, Valentziako Carpecakoa, zerbitzaria, ezkongabea eta 23 urtekoa; Juan Bautista Pascual y Juan, Valentziakoa, ezkongabea, arotza eta 18 urtekoa; Alfonso Romero, Almeriakoa, ezkongabea, arotza eta 33 urtekoa; Félix Vázquez, Palma de Mallorca-n jaio eta bizi dena, ezkongabea eta marinela; Miguel Baixauli y Marin, ezkongabea, ogibidez nekazaria eta 29 urtekoa, denak probintzia honetan Nicolas Plaza buru zuen Errepublikako lehen batailoi franko desagertuaren kideak; eta Maria Jesus y Zuriaga, Soraluzekoa, Gipuzkoako probintziakoa, Pascual de la Serraren ezkontidea, aipatutako indarraren armagilea eta 30 urtekoa, nun bizi den ez dela jakiten.

Eta aipatutako gizakiei zitazioa egiteko Gaceta de Madrid-en eta probintzia honetako aldizkari ofizialen bidez, eta Gipuzkoa, Palma, Almeria eta Castellón de la Planakoen bidez, eta lehen deialdi honetan agertzeko betebeharra dutela ohartarazteko, 5etik 50 pezetarainoko isunaren pean, honako zedula hau jartzen dut, Albaidan sinatzen dudana, abuztuaren 26an. Francisco S. Andilla.