«Ramon de Gorosta (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
|||
| (Erabiltzaile berak tartean egindako 10 ekarpen ez dira erakusten) | |||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
{{Pertsona (eu) | {{Pertsona (eu) | ||
| izena = Ramon de Gorosta | | izena = Ramon Hemeterio Gorostiaga Asula <br> Ramon de Gorosta | ||
| irudia = Ramon_de_Gorosta._Argazkia.jpg | | irudia = Ramon_de_Gorosta._Argazkia.jpg | ||
| jaio = 1834 | | jaio = 1834/03/03 | ||
| hil = 1889 | | hil = 1889/08/20 | ||
| profila = Armagilea <br> Josulaguna | | profila = Armagilea <br> Josulaguna | ||
}} | }} | ||
== | ==Jaiotza== | ||
Ramón | Ramón Hemeterio Gorostiaga Asula<ref>Jatorrizko Gorostiagaren ordez, familiak aspaldi erabiltzen zuen Gorosta, eta berak ere halaxe egin zuen.</ref> Soraluzen jaio zen 1834eko martxoak hiruan, lehen karlistada puri-purian zegoela. | ||
Familiakoak karlistak izanda, Martin Gorostiaga aita herritik alde eginda zegoen<ref>Ramon Cabrera jeneral karlista ospetsuaren armazaina izan zen.</ref>. Ramon bataiatzera eraman zutenean, zubia gordetzen ari ziren soldadu liberalek ia ibaira bota zuten, baina azken momentuan bolondres karlistek salbatu zuten. | |||
==Soraluzen armagile== | |||
Hiru anai-arreba ziren, Maria Micalea, Ramon Hemeterio era Antonio Tiburcio. | |||
Aita Martin oso makal itzuli omen zen gerratik. Horregatik Ramon, seme zaharrena zenez, etxeko arma lantegian hasi zen benarrean. Tailer hau herriko onenetarikoa zen, eta bertan egindako fusil, karabina eta pistolak Soraluzeko Erret Arma Fabriketara bidaltzen zituzten, aztertzeko. | |||
Hamabi urte zituen eta ordurako eskola bertan behera utzita zeukan. Bertan limak, zulagailuak, laratroak... prestatzen zituen, eta, altzairugintzan ari zen baina armagintza lanbidean sakontzerik ere izan zuen: [[Ybarra aita-semeak (eu)|Jose Ignacio eta Baltasar de Ibarra anaiak]] ezagutu zituen, euron jabegopekoa zen armategi-tailerrera joatea adierazi ziotela. Lantegi honetan (herriko hoberenetariko bat) geroztik Plazentziako Armen Errege Lantegi ospetsuetara, bertan aztertu eta onartu zitzaten, igortzen ziren fusilak, karabinak eta pistolak lantzen ziren. | |||
Esperientzia honetatik lana menperatzea eta eskulangile armagin gaztearen -eta zakarra ere- trebetasuna laster balioetsi zuten maisu bikain batzuk jaso zituen. Gorosta ziurgabetasun handiko lanbide-giroan bizi izan zen: armagintzak denbora zailak igarotzen zituen aldia zen, aldezpenerako estrategia-arrazoiengatik Estatua armagintzarako industria-jarduera Asturiaserantz urruntzen zebilena, gremioen desagerpena sustatuz, edo, are txarragoa dena -300 urtetan zehar baino gehiago koroari zerbitzua eskaini ondoren- Plazentziako Errege Lantegia bere zorira uzten zuena. | |||
==Kanpoan armagile== | |||
Lana aurkitzera behartuta -ordurako, jada gaixorik zegoen armagin baten seme nagusi bezala- Gorostak, 1858an, Jose de Tellería koronel-zuzendariak eskainitako Orbaitzetako munizio lantegian, 1860ra arte mantenduko zuen lanbidea izango zena onartu behar izan zuen. | |||
Bertan sarrailagile baten ofizial bezala, moldeatzaile eta galdagile ofizioak barne hartzen zituen Soraluzekoaz erabat desberdina zen lan-kontzeptua izanik -gauza bat suzko armak egitea zen eta beste bat munizioa-, jardungo du, bere kanoien forjaketa eta armagintza ezagutzak erabat lagungarri izan zituelarik. Behin bere hitzarmena, 1860an, bete ondoren, Gorosta bere sorterrira itzuli zen, bertan hiru hilabete besterik ez emanaz. | |||
Antonio anaia, herriko talde batek antolatutako azpikeri baten ondoren, Madriletn zegoen nagikerian; Ramon bertara joan zen eta, anaia aurkitu ondoren, etxera itzultzeko konbentzitu zuen. Madrilen zegoela, bertako Maestranzan lan egiteko aukera izan zuen, hileko 500 erreal-soldata irabaziz (armagin arrunten gainetik eta agian puntako maisu batek haina). | |||
Aro honetan Maestranzak -XIX. mendean bost zeuden- eraikuntza- eta konponketa-jardunean aritzen ziren guneak ziren, guneotan muntaiak, gurdiak eta zerbitzurako tresnak konpontzeari ekinez; bere jatorria Errege Katolikoen garaikoa da, baina 1867an izaera hori galdu zuten, biltegirako gune eta Parke izatera bihurtuz. Egia esan, Penintsulan euskal industria aurrendari izan zen armagintza jardunerako olak baino arma-biltegiak ziren. Bertan izan zen, erregearen gudarosteko armak prestatzen zituen bitartean Gorostak bere bururakizunak benetan garatu zitueneko tokia. | |||
Madrilen, gauza ez ziren armak (zaharrak izanagatik) erabilera handiko izatera bihurtuko zituen aplikazio bi asmatuko ditu: lehenengoz eta behin, erretserba-armamentu bezala erabilera asko izan zuten antzinako sistemadun karabinak perkusio-karabina izatera itzuliko zituen giltza bat asmatu zuen; gainera, iskiluaren muturrean baioneta gisa matxete bat ipintzea ahalbidetzen zuen giltza bat egin zuen, horretara suzko arma luze zaharrei erabilera bikoitza eransten zielarik. Izatez, Mauser armamendurako baioneta-aiztoa -XIX. mendearen azkenean Toledon eginez hasi zena- Gorostaren asmakizunean oinarritzen da; eta honek, beste inork baino arinago agian, baionetari eman ziezaiokeen ordura arteko erabilera bakarra era bikoitzean erabili zitekeenaren irudikapena du. | |||
==Josulaguna== | ==Josulaguna== | ||
1862ko abuztuan, bere amarengandik bizi guztian zehar gordeta izan zuen albiste bat eman zion -bere umetatiko asmoa zena- : Jesusen Lagundian sartzeko baimena eman ziona esatera zetorrena. | |||
Lagundiak onartu eta Santa Mariako Portura nobiziatua egitera bildu zutenean, Gorosta erizain bikaina izatera iritsi zen. Ordutik aurrera berari egokitu zitzaion misiotik nekez aldendu zen: behartsuen zaintza, karitatez eta apaltasunez. XIX. Espainiako historia politiko zorigaiztokoa ere lagungarri izan zuen. Giza-karitatera erabat emanik, jesulagun bezala, hemeretzigarreneko iraultzek sortarazitako aurkako egoera eta hil zorian zeudenez arduratuz, jarrera moral eta gizatiar sakonez jardun zuen (aipagarria da, adibidez, Cadizen Serrano Jeneralaren iraultzan izan zuen jokabidea). Ramiro Larrañagak 1972.an argitaratutako biografiak Gorostak bere bizitza guztian zehar aldeztu zituen baloreen muina azaltzen du. | |||
Egokia da, Gorostaren giza-dimentsioa balioesteko besterik ez bada bere azken paragrafoa aipatzea: | |||
::''Esta es la vida ejemplar de Ramón de Gorosta, que nació de una estirpe de armeros…; que fabricó armas sin emplearlas jamás contra un semejante; que se vio envuelto en varias contiendas; y que, sin embargo, solamente esgrimió un arma que el mundo… no ha llegado a descubrir todavía: la caridad.'' | |||
Gorosta biriketako minak<ref>Tuberkulosia.</ref> gaixotuta hil zen, 1889ko abuztuaren 20an, San Jeronimo murtziar-egoitzan. Guadalupeko auzoan lurperatua izan zen. | |||
==Ospea== | |||
Famatua eta estimatua omen zen herrian, ze Gorrotxategi bertsolariak jaietan jarritako bertso batek aipatzen du: | |||
:''Plazentziara festak <br> abuztuan urbil'' | |||
: ''jende dana jaietan <br> dago trankil trankil'' | |||
: ''gora bera zezena <br> kalietan dabil'' | |||
: ''gaxo txar batek jota <br> gure Gorosta il'' | |||
==Liburuak== | ==Liburuak== | ||
Ramon de Gorostari buruzko bi liburu idatzi dira: | Ramon de Gorostari buruzko bi liburu idatzi dira: | ||
* 1.892 urtean [[Vida del Hermano R. Gorosta (eu) | Vida del Hermano R. Gorosta]], Rafael de los Reyes anaiak idatzia. | * 1.892 urtean [[Vida del Hermano R. Gorosta (eu) | Vida del Hermano R. Gorosta]], Rafael de los Reyes anaiak idatzia. | ||
* 1.972 urtean [[Ramón de Gorosta (1834-1889) (eu) | Ramón de Gorosta (1834-1889)]], [[Ramiro Larrañaga (eu)|Ramiro Larrañagak]] idatzia. | * 1.972 urtean [[Ramón de Gorosta (1834-1889) (eu) | Un guipuzcoano desconocido. Ramón de Gorosta (1834-1889)]], [[Ramiro Larrañaga (eu)|Ramiro Larrañagak]] idatzia. | ||
Aurrekoarean ardatza Gorostaren bizitza erlijiosoa da. Ramiroren liburuan, berriz, Ramón-en langile urteak kontatzen ditu, Soraluzeko lan sistema eta giroa luze eta zabal azalduz. | Aurrekoarean ardatza Gorostaren bizitza erlijiosoa da. Ramiroren liburuan, berriz, Ramón-en langile urteak kontatzen ditu, Soraluzeko lan sistema eta giroa luze eta zabal azalduz. | ||
==Irudiak== | ==Irudiak== | ||
''Handitzeko sakatu'' | ''(Handitzeko sakatu)'' | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Ramon_de_Gorosta._Kontratua.gif | Orbaizeta lantegiko kontratua (1858) | Ramon_de_Gorosta._Kontratua.gif | Orbaizeta lantegiko kontratua (1858) | ||
| 40. lerroa: | 74. lerroa: | ||
[[Kategoria: Armagileak]] | [[Kategoria: Armagileak]] | ||
[[Kategoria: | [[Kategoria: Erlijiosoak]] | ||
Hauxe da oraingo bertsioa, 19:24, 27 abuztua 2021 data duena
| Ramon Hemeterio Gorostiaga Asula Ramon de Gorosta | |
|---|---|
| |
| Jaio | 1834/03/03 |
| Hil | 1889/08/20 |
| Profila | Armagilea Josulaguna |
Jaiotza
Ramón Hemeterio Gorostiaga Asula[1] Soraluzen jaio zen 1834eko martxoak hiruan, lehen karlistada puri-purian zegoela.
Familiakoak karlistak izanda, Martin Gorostiaga aita herritik alde eginda zegoen[2]. Ramon bataiatzera eraman zutenean, zubia gordetzen ari ziren soldadu liberalek ia ibaira bota zuten, baina azken momentuan bolondres karlistek salbatu zuten.
Soraluzen armagile
Hiru anai-arreba ziren, Maria Micalea, Ramon Hemeterio era Antonio Tiburcio.
Aita Martin oso makal itzuli omen zen gerratik. Horregatik Ramon, seme zaharrena zenez, etxeko arma lantegian hasi zen benarrean. Tailer hau herriko onenetarikoa zen, eta bertan egindako fusil, karabina eta pistolak Soraluzeko Erret Arma Fabriketara bidaltzen zituzten, aztertzeko.
Hamabi urte zituen eta ordurako eskola bertan behera utzita zeukan. Bertan limak, zulagailuak, laratroak... prestatzen zituen, eta, altzairugintzan ari zen baina armagintza lanbidean sakontzerik ere izan zuen: Jose Ignacio eta Baltasar de Ibarra anaiak ezagutu zituen, euron jabegopekoa zen armategi-tailerrera joatea adierazi ziotela. Lantegi honetan (herriko hoberenetariko bat) geroztik Plazentziako Armen Errege Lantegi ospetsuetara, bertan aztertu eta onartu zitzaten, igortzen ziren fusilak, karabinak eta pistolak lantzen ziren.
Esperientzia honetatik lana menperatzea eta eskulangile armagin gaztearen -eta zakarra ere- trebetasuna laster balioetsi zuten maisu bikain batzuk jaso zituen. Gorosta ziurgabetasun handiko lanbide-giroan bizi izan zen: armagintzak denbora zailak igarotzen zituen aldia zen, aldezpenerako estrategia-arrazoiengatik Estatua armagintzarako industria-jarduera Asturiaserantz urruntzen zebilena, gremioen desagerpena sustatuz, edo, are txarragoa dena -300 urtetan zehar baino gehiago koroari zerbitzua eskaini ondoren- Plazentziako Errege Lantegia bere zorira uzten zuena.
Kanpoan armagile
Lana aurkitzera behartuta -ordurako, jada gaixorik zegoen armagin baten seme nagusi bezala- Gorostak, 1858an, Jose de Tellería koronel-zuzendariak eskainitako Orbaitzetako munizio lantegian, 1860ra arte mantenduko zuen lanbidea izango zena onartu behar izan zuen.
Bertan sarrailagile baten ofizial bezala, moldeatzaile eta galdagile ofizioak barne hartzen zituen Soraluzekoaz erabat desberdina zen lan-kontzeptua izanik -gauza bat suzko armak egitea zen eta beste bat munizioa-, jardungo du, bere kanoien forjaketa eta armagintza ezagutzak erabat lagungarri izan zituelarik. Behin bere hitzarmena, 1860an, bete ondoren, Gorosta bere sorterrira itzuli zen, bertan hiru hilabete besterik ez emanaz.
Antonio anaia, herriko talde batek antolatutako azpikeri baten ondoren, Madriletn zegoen nagikerian; Ramon bertara joan zen eta, anaia aurkitu ondoren, etxera itzultzeko konbentzitu zuen. Madrilen zegoela, bertako Maestranzan lan egiteko aukera izan zuen, hileko 500 erreal-soldata irabaziz (armagin arrunten gainetik eta agian puntako maisu batek haina).
Aro honetan Maestranzak -XIX. mendean bost zeuden- eraikuntza- eta konponketa-jardunean aritzen ziren guneak ziren, guneotan muntaiak, gurdiak eta zerbitzurako tresnak konpontzeari ekinez; bere jatorria Errege Katolikoen garaikoa da, baina 1867an izaera hori galdu zuten, biltegirako gune eta Parke izatera bihurtuz. Egia esan, Penintsulan euskal industria aurrendari izan zen armagintza jardunerako olak baino arma-biltegiak ziren. Bertan izan zen, erregearen gudarosteko armak prestatzen zituen bitartean Gorostak bere bururakizunak benetan garatu zitueneko tokia.
Madrilen, gauza ez ziren armak (zaharrak izanagatik) erabilera handiko izatera bihurtuko zituen aplikazio bi asmatuko ditu: lehenengoz eta behin, erretserba-armamentu bezala erabilera asko izan zuten antzinako sistemadun karabinak perkusio-karabina izatera itzuliko zituen giltza bat asmatu zuen; gainera, iskiluaren muturrean baioneta gisa matxete bat ipintzea ahalbidetzen zuen giltza bat egin zuen, horretara suzko arma luze zaharrei erabilera bikoitza eransten zielarik. Izatez, Mauser armamendurako baioneta-aiztoa -XIX. mendearen azkenean Toledon eginez hasi zena- Gorostaren asmakizunean oinarritzen da; eta honek, beste inork baino arinago agian, baionetari eman ziezaiokeen ordura arteko erabilera bakarra era bikoitzean erabili zitekeenaren irudikapena du.
Josulaguna
1862ko abuztuan, bere amarengandik bizi guztian zehar gordeta izan zuen albiste bat eman zion -bere umetatiko asmoa zena- : Jesusen Lagundian sartzeko baimena eman ziona esatera zetorrena.
Lagundiak onartu eta Santa Mariako Portura nobiziatua egitera bildu zutenean, Gorosta erizain bikaina izatera iritsi zen. Ordutik aurrera berari egokitu zitzaion misiotik nekez aldendu zen: behartsuen zaintza, karitatez eta apaltasunez. XIX. Espainiako historia politiko zorigaiztokoa ere lagungarri izan zuen. Giza-karitatera erabat emanik, jesulagun bezala, hemeretzigarreneko iraultzek sortarazitako aurkako egoera eta hil zorian zeudenez arduratuz, jarrera moral eta gizatiar sakonez jardun zuen (aipagarria da, adibidez, Cadizen Serrano Jeneralaren iraultzan izan zuen jokabidea). Ramiro Larrañagak 1972.an argitaratutako biografiak Gorostak bere bizitza guztian zehar aldeztu zituen baloreen muina azaltzen du.
Egokia da, Gorostaren giza-dimentsioa balioesteko besterik ez bada bere azken paragrafoa aipatzea:
- Esta es la vida ejemplar de Ramón de Gorosta, que nació de una estirpe de armeros…; que fabricó armas sin emplearlas jamás contra un semejante; que se vio envuelto en varias contiendas; y que, sin embargo, solamente esgrimió un arma que el mundo… no ha llegado a descubrir todavía: la caridad.
Gorosta biriketako minak[3] gaixotuta hil zen, 1889ko abuztuaren 20an, San Jeronimo murtziar-egoitzan. Guadalupeko auzoan lurperatua izan zen.
Ospea
Famatua eta estimatua omen zen herrian, ze Gorrotxategi bertsolariak jaietan jarritako bertso batek aipatzen du:
- Plazentziara festak
abuztuan urbil - jende dana jaietan
dago trankil trankil - gora bera zezena
kalietan dabil - gaxo txar batek jota
gure Gorosta il
Liburuak
Ramon de Gorostari buruzko bi liburu idatzi dira:
- 1.892 urtean Vida del Hermano R. Gorosta, Rafael de los Reyes anaiak idatzia.
- 1.972 urtean Un guipuzcoano desconocido. Ramón de Gorosta (1834-1889), Ramiro Larrañagak idatzia.
Aurrekoarean ardatza Gorostaren bizitza erlijiosoa da. Ramiroren liburuan, berriz, Ramón-en langile urteak kontatzen ditu, Soraluzeko lan sistema eta giroa luze eta zabal azalduz.
Irudiak
(Handitzeko sakatu)
Orbaizeta lantegiko kontratua (1858)
Vida del Hermano R. Gorosta
Ramón de Gorosta (1834-1889)
