Diccionario de Guvantes (eu)

Diccionario de Guvantes
Egilea	Angel Casimiro de Guvantes
Hizkuntza	Gaztelaniaz
Urtea	1802
Argitaletxea	Viuda de D. Joaquin Ibarra
Hiria	Madrid

Izenburu osoa

Diccionario geográfico-histórico de España. Sección I. Comprehende el Reyno de Navarra, Señorío de Vizcaya y provincias de Álava y Guipúzcoa

Españako hiztegi geografiko-historikoa. I atala. Nafarroako Erresuma, Bizkaiako Jaurgoa eta Araba eta Gipuzkoa probintziak

Liburua zertan den

Historiaren Akademiak bultzatuta, hiztegi geografiko-historiko honen aurreneko bi tomoak bakarrik argitaratu ziren, Nafarroa, Bizkaia, Araba eta Gipuzkoari buruzkoak hain zuzen.

Saiakera honen ostean Sebastian de Miñanoren hiztegia (1826-1829) eta Pascual Madozen hiztegia (1846-1859) etorri ziren, azken bi hauek osorik.

Soraluzeri buruzkoak

(2. liburua, 259. orrialdea)

PLASENCIA edo PLACENCIA, Gipuzkoako herria, Iruñako elizbarrutian. Bi mendi altu artean kokatuta, iparraldetik Elgoibar dauka, legoa batetara; ekialdetik Azkoitia; hegoaldetik Bergara, legoa batetara; eta ekialdetik Eibar; bere jurisdikzioa bi legoatako ingurukoa da. Probintziaren Batzar Orokor eta Partikularretan korregidorearen ezkerrean ezartzen da, 11. jarlekuan, eta 23. tokian bozka egiten du, 26 surekin.

Udaletxea dauka, harri landuaren fatxada ganorazkoduna, hiru arku gainean eraikia; plaza publikoa, ostatua eta ur goxoko 2 iturri, Aranekoa eta Errekalde izenekoak, herri kaskotik hurbil; udalerrian 4 errota eta erreka batzuk, tartean Oztegietakoa eta San Andres bailarakoa nabarmentzen direla. Gatzaga herritik jeisten den Deba ibaiak zeharkatzen du, eta amuarrain, aingira, loina, barbo eta arrainaz hornitzen du.

Hiribildu hau Gaztelako errege Alonso XI jaunaren aginduz 1337an sortu zen, Soralucen bizi ziren Markinako gizonek, garai hartan bailarako izena, eta Herlaibia-ko tokian bizi zirenek herri hau sortzeko, Placencia izendatuz, eta hesitzeko eta eliza bertan egiteko: Logroñoko forua eman zien biztanleei, eta herriari behar zituen mugak. Eta hau dena Algeciraseko errealean 1281 aroan, 1343 urteko urriak 15ean emandako probilegioz, Gipuzkoan merino nagusia Beltran Velez de Guevara zela, probintziako jendeez errege zerbitzuan zela aipatutako plazaren setioan.

Jurisdikzio zibila eta kriminala dauzka, alkate arruntak diharduela; armarria gaztelua da, bi lehoik oratua eta garaikur militar batzuk.

Biztanlegoa 250 etxetan bizi da, herri kaskoan, eta 80 baserritan bailaran sakabanatuta. Azken hauetan bizi direnak nekazaritzan dihardute, eta garia eta artoa jasotzen dute; baina oso gutxi, urte laurdenerako juxtu juxtu heltzen zaiela. Antzeko gabezia dute eskualden hain arruntak diren sagarraz, gaztainaz eta intxaurrez, eta ortukoak ez dira ugariagak; aberetan eta arditan ere bada ezer. Hiribilduko biztanleak, 4 gremiotan bilduta, txisperoak, kañoigileak, aparejeroak eta kutxaginak, fusil, eskopeta eta pistola erret fabrikan lan egiten dute, Arrasate, Eibar eta Elgoibarrekoan bezelaxe. Bere gobernurako Soraluzekoak errege-ofizialak, ikuskatzailea, kontadorea, gobernadorea, biltegikoa eta 4 aztertzaile ditu; azken hauek ofizialek emandako armak hartu eta probatzen dituzte. Mahaigaineko brontzezko erlojuak ere egiten dira, oso politak.

Bertako mendiak aritzak, pagoak eta intxaurrak dituzte, eta ez dira falta mota askotako hegazti eta animaliak: erbiak, azeriak, trikuak, eperrak, zozoak, putreak, beleak eta gabiraiak. Parrokia eliza, Santa Maria izenekoa, harri landuzkoa da, eta estukozko erretaula du; artatzeko errazio osoko 4 onuradun eta errazio erdiko beste bi ditu, Ondarribiako kabildoak izendatuak. Bada ere San Agustinen moja kanonikoen komentua, Iruñako apezpiku-pekoak, eta 6 ermita, Magdalenarena herri kaskoan eta kanpoan Santa Cruz, San Andres, San Esteban, San Emeterio eta Occitiko Andra Maria.

Erreferentziak

• Diccionario de Guvantes. Michigan-eko Unibertsitatea (University of Michigan)