«Udala. Konstituzionalismoa (1931-1936) (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 23:09, 26 urria 2021 data duena

Udaletxea (Garikoitz Estornés 1991)

Udalaren bilakaera historian zehar ikusteko, Udala (eu)

1931ko udal hauteskundeak

1931ko apirilak 12ko udal bozketak Espainiako Errepublika^[1] aldarrikatzeko balio izan zuten (gogoratu Eibar izan zela lehen udalerria Errepublika aldarrikatzen).

Soraluzen aukeratutako zinegotzi guztiak eskumakoak ziren: jeltzaleak, jaimistak eta katolikoak. Ezkerrekoek kontra azaldu ziren, eta emaitzak inpugnatu. Epaiak bozketak atzera egiteko esan zuen, eta bitartean kudeaketa batzordea eratu zuen.

Bigarren bozketa horretatik Udala irten zen. 1933an udal hauteskundeak Espainia osoan egin ziren, 1931koak Erresuma garaian egin zirelako eta, beraz, susmagarriak zirelako. Soraluzen, berriz, ez zituzten udal hauteskunderik egin, errepikapena (1931/05/31) Errepublika garaian egin zelako.

Baina hala ere udalak ezin izan zuen aginte denbora bukatu: 1934 urtean, beste leku askoren moduan, Espainiako gobernuak kargutik kendu zituen zenegotzi denak, kudeaketa batzorde batez ordezkatzeko.

Batzorde honen lanak urte t'erdi iraun zuten. Fronte Popularrak hauteskinde orokorrak izabazi zituenean, segituan berrezarri zituen eragotzitako udalkideak.

Hala ere, hauek ezin izan zuten legezko epea bete, bost hilabetetara gerra sortu zen, eta bi hilabete geroago nazionalak Soraluzen sartu ziren.

Bitxikeriak

Hauteskunde prozesua

Soraluzeko Udalak 10 zinegotzi zituen.

Herria bi barrutietan antolatuta zegoen, eta barruti bakoitzak bost zinegotzi aukeratzen zuen.

Alkatea zinegotziek aukeratzen zuten.

Jenero kontuak

Errepublika garaian, guztira, hamar pertsona aukeratuak izan ziren, denak gizonak.

Aktak

Garaiko erabakiak ikusteko:

1931/04/23 - 1933/05/18. 1931-1936 arteko aktak
1931/12/03 - 1932/06/16. Guardia Zibilari buruzko erabakiak, Errepublika garaian.
1936/02/23 - 1936/09/02. 1936 urteko aktak, herria nazionalek hartu baino lehen.

1931/05/22eko kudeaketa batzordea

1931ko apirilak 12ko udal hauteskundetan Soraluzen 5 zinegotzi jaimista, 4 jeltzale eta katoliko bat aukeratuak izan ziren. Batzuk ez zituzten emaitzak onartu, eta auzitara jo zituzten. Epaiaren arabera, udal bozketak errepikatu behar zituzten maiatzak 31an, eta bitartean kudeaketa batzordea izendatu zuten.

Izena	Zerrenda	Epea	Azalpenak
Lorenzo Suárez	Katolikoak	1931	Alkatea
Nicolás Errasti	Jaimista	1931
Venancio Iñurrieta Aguirregomezcorta	EAJ-PNV	1931
José Zubiaurre Maiztegui	Errege-kontrako blokea	1931
Celestino Cano Lizarralde	Errege-kontrako blokea	1931

1931/05/31ko udalbatza

Izena	Zerrenda	Epea	Azalpenak
Pedro María Iriondo Arriola	EAJ-PNV	1931-1934	Alkatea
Timoteo Lascurain Ganuza	EAJ-PNV	1931-1934
Lino Alberdi Arregui	EAJ-PNV	1931-1934
Tiburcio Castañares Larreategui	EAJ-PNV	1931-1934
Angel Mendia Iraolagoitia	EAJ-PNV	1931-1934
Venancio Iñurrieta Aguirregomezcorta	EAJ-PNV	1931-1934
José Sesma Bustinduy	EAJ-PNV	1931-1934
José Zubiaurre Maiztegui	Errege-kontrako blokea	1931-1934
Celestino Cano Lizarralde	Errege-kontrako blokea	1931-1934
Ricardo Joaristi Gabilondo		1931-1934

1933/04/23ko udal hauteskundeak

Aurreko udal hauteskundeak (1931/04/12) Espainia erresuma zela egin ziren, eta handik sortutako udalak susmagarriak zirela, askoren iritzian. Horregatik, Errepublikako gobernuak udal hauteskundeak deitu zituen berriro.

Udal hauteskunde berriak ia Espainia guztian egin ziren, salbuespen gutxirekin, tartean Soraluze. Zergatik? 1931/04/12 eguneko bozketen emaitzak atzera bota zituztenez, alkate eta zinegotziak 1931/05/31ko udal bozketan aukeratu ziren, Errepublika martxan zela.

1934/09/07 Kudeaketa Batzordea

1934ko iraultzaren ostean^[2], Espainiako Gobernuak hainbat eta hainbat udal desegin zuen, eta kudeaketa batzordeak antolatu zuen ordezteko.

1936/02/23ko udalbatza

1936eko hauteskunde orokorrak Fronte Popularrak^[3] irabazi zituen. Beste gauza askoren artean, udaletako kudeaketa batzordeak desegiteko agindu zuen, eta aurreko zinegotziak, 1931 urtean aukeratuak, beren postuetara itzultzeko.

Izena	Zerrenda	Epea	Azalpenak
Pedro María Iriondo Arriola	EAJ-PNV	1936	Alkatea
Timoteo Lascurain Ganuza	EAJ-PNV	1936
Lino Alberdi Arregui	EAJ-PNV	1936
Tiburcio Castañares Larreategui	EAJ-PNV	1936
Angel Mendia Iraolagoitia	EAJ-PNV	1936
Venancio Iñurrieta Aguirregomezcorta	EAJ-PNV	1936
José Sesma Bustinduy	EAJ-PNV	1936
José Zubiaurre Maiztegui	Errege-kontrako blokea	1936
Celestino Cano Lizarralde	Errege-kontrako blokea	1936
Ricardo Joaristi Gabilondo		1936

Siglak eta zerrendak

Siglak	Zerrenda	Azalpenak
EAJ-PNV	Eusko Alderdi Jeltzalea-Partido Nacionalista Vasco
Katolikoak		Eskumako hainbat alderdiren koalizioa, Elizaren dotrina eta ondasunak defendatzeko.
Jaimistak	Karlistak, baina Jaime de Borbón y Borbón-Parma aldekoak.	Karlismoak beste bi adar zituen gutxienez: integristak eta mellistak.
Errege kontrako blokea	Bloque Antimonárquico	Errepublikazaleak, liberalak, sozialistak...

Erreferentziak

↑ Bigarren Errepublika. Wikipedia euskaraz).
↑ 1934ko iraultza. Wikipedia (euskaraz).
↑ Fronte Popularra. Wikipedia (euskaraz).

[1] Bigarren Errepublika. Wikipedia euskaraz).

[2] 1934ko iraultza. Wikipedia (euskaraz).

[3] Fronte Popularra. Wikipedia (euskaraz).

[1]

[2]

[3]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 [[Fitxategi: Udaletxea._Ikuspegi_orokorra_(Garikoitz_Estornés_Zubizarreta_1991).jpg | thumb | right | 400px | Udaletxea (Garikoitz Estornés 1991)]]
-==Udal hauteskundeak==
+::<small>''Udalaren bilakaera historian zehar ikusteko, [[Udala (eu)]]''</small>
-Francisco Francoren diktadura ostean, Espainian hainbat aldaketa egin ziren erregimena aldatzeko. Aldaketa politikoaren erreferenduma (1976/12/15), lehen hauteskunde askeak (1977/06/15), konstituzioa onartzeko erreferenduma (1978/12/06) eta bigarren hauteskunde orokorrak (1979/03/01).
-Ostean lehen udal hauteskundeak egin ziren, 1979/04/03 egunean. Ordutik hona, lau urtetan behin egin izan dira (gehienetan maiatzean).
+==1931ko udal hauteskundeak==
+ko apirilak 12ko udal bozketak Espainiako Errepublika<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Espainiako_Bigarren_Errepublika Bigarren Errepublika]. Wikipedia euskaraz).</ref> aldarrikatzeko balio izan zuten (gogoratu Eibar izan zela lehen udalerria Errepublika aldarrikatzen).
-Udal hauteskundeetan herriko zinegotziak aukeratzen dira. Zerrendak aurkezten dira, gehienetan alderdi politikoenak, eta hautesle bakoitzak berea hautatzen du. Botoen arabera zinegotziak aukeratzen dira, D'Hondt legea erabiliz. Lehen udal batzarrean zinegotziek alkatea aukeratzen dute, gehiengo osoz; hala ez balitz, alkatea zerrenda bozkatuen lehena izango da.
+Soraluzen aukeratutako zinegotzi guztiak eskumakoak ziren: jeltzaleak, jaimistak eta katolikoak. Ezkerrekoek kontra azaldu ziren, eta emaitzak inpugnatu. Epaiak bozketak atzera egiteko esan zuen, eta bitartean kudeaketa batzordea eratu zuen.
-Udal hauteskundeak egiten diren egun berberean Gipuzkoako Batzar Orokorrak aukeratzen dira; eta Batzarrek, gero, Diputatu Nagusia.
+Bigarren bozketa horretatik Udala irten zen. 1933an udal hauteskundeak Espainia osoan egin ziren, 1931koak Erresuma garaian egin zirelako eta, beraz, susmagarriak zirelako. Soraluzen, berriz, ez zituzten udal hauteskunderik egin, errepikapena (1931/05/31) Errepublika garaian egin zelako.
+Baina hala ere udalak ezin izan zuen aginte denbora bukatu: 1934 urtean, beste leku askoren moduan, Espainiako gobernuak kargutik kendu zituen zenegotzi denak, kudeaketa batzorde batez ordezkatzeko.
+Batzorde honen lanak urte t'erdi iraun zuten. Fronte Popularrak hauteskinde orokorrak izabazi zituenean, segituan berrezarri zituen eragotzitako udalkideak.
+Hala ere, hauek ezin izan zuten legezko epea bete, bost hilabetetara gerra sortu zen, eta bi hilabete geroago nazionalak Soraluzen sartu ziren.
 ==Bitxikeriak==
-===Zinegotzi kopurua===
+===Hauteskunde prozesua===
-Zinegotzien kopurua biztanleen arabera denez, 1979 urtean Soraluzek 13 zinegotzi aukeratu zituen. Baina biztanleria behera zetorrenez, 1991 urteko hauteskundeak 11 zinegotzi aukeratu ziren, erroldak 5.000 biztanle baino gutxiago zuen eta. Ordutik hona zinegotzi kopurua mantendu egin da.
+Soraluzeko Udalak 10 zinegotzi zituen.
-Beraz, 1983-2019 tartean 127 hautetsi aukeratu dira. Baina udaletik pasatakoen kopurua ez da hori: alde batetik, zinegotzi batzuk ezin izan dute bere epeak bukatu eta ordezkoak sartu dira; bestetik, zinegotzi batzuk behin baino gehiagotan izan dira Udalbatzaren partaide. Denetara, aipatutako tarte horretan 80 pertsona izan dira guztira.
+Herria bi barrutietan antolatuta zegoen, eta barruti bakoitzak bost zinegotzi aukeratzen zuen.
-===Alkate aukeratzeko modua===
+Alkatea zinegotziek aukeratzen zuten.
-urte artean, alkatea beti izan da zerrenda bozkatuarena. Azken bi agintaldietan jokabide hau eten da, eta bi zerrenden arteko koalizioak izan dira.
 ===Jenero kontuak===
-Andrarik ez da agertzen.
+Errepublika garaian, guztira, hamar pertsona aukeratuak izan ziren, denak gizonak.
-===Ibilbide luzeko zinegotzi eta alkateak===
-Aurretik zeintzuk.. eta ostean inor...
@@ 33. lerroa: / 35. lerroa: @@
-==1931/05/01eko udalbatza==
+==1931/05/22eko kudeaketa batzordea==
+ko apirilak 12ko udal hauteskundetan Soraluzen 5 zinegotzi jaimista, 4 jeltzale eta katoliko bat aukeratuak izan ziren. Batzuk ez zituzten emaitzak onartu, eta auzitara jo zituzten. Epaiaren arabera, udal bozketak errepikatu behar zituzten maiatzak 31an, eta bitartean kudeaketa batzordea izendatu zuten.
 ::{| class="wikitable col1cen col2cen col3cen"
-! width="200 px" style="background:Tan" | Izena
+! width="250 px" style="background:Tan" | Izena
-! width="100 px" style="background:Tan" | Zerrenda
+! width="150 px" style="background:Tan" | Zerrenda
 ! width="100 px" style="background:Tan" | Epea
 ! width="200 px" style="background:Tan" | Azalpenak
 |-
-| Lorenzo Suárez ||  || 1931 || Alkatea
+| Lorenzo Suárez || Katolikoak || 1931 || Alkatea
 |-
-| Nicolás Errasti ||  || 1931 ||
+| Nicolás Errasti || Jaimista || 1931 ||
 |-
-| Venancio Iñurrieta || EAJ-PNV || 1931 ||
+| Venancio Iñurrieta Aguirregomezcorta || EAJ-PNV || 1931 ||
 |-
-| José Zubiaurre ||  || 1931 ||
+| José Zubiaurre Maiztegui || Errege-kontrako blokea || 1931 ||
 |-
-| Celestino Cano Lizarralde ||  || 1931 ||
+| Celestino Cano Lizarralde || Errege-kontrako blokea || 1931 ||
 |}
@@ 54. lerroa: / 58. lerroa: @@
 ==1931/05/31ko udalbatza==
 ::{| class="wikitable col1cen col2cen col3cen"
-! width="200 px" style="background:Tan" | Izena
+! width="250 px" style="background:Tan" | Izena
-! width="100 px" style="background:Tan" | Zerrenda
+! width="150 px" style="background:Tan" | Zerrenda
 ! width="100 px" style="background:Tan" | Epea
 ! width="200 px" style="background:Tan" | Azalpenak
@@ 69. lerroa: / 73. lerroa: @@
 | Angel Mendia Iraolagoitia || EAJ-PNV || 1931-1934 ||
 |-
-| Venancio Iñurrieta Aguirregomozcorta || EAJ-PNV || 1931-1934 ||
+| Venancio Iñurrieta Aguirregomezcorta || EAJ-PNV || 1931-1934 ||
 |-
-| José Sesma Bustinduy ||  || 1931-1934 ||
+| José Sesma Bustinduy || EAJ-PNV || 1931-1934 ||
 |-
-| José Zubiaurre Maiztegui ||  || 1931-1934 ||
+| José Zubiaurre Maiztegui || Errege-kontrako blokea || 1931-1934 ||
 |-
-| Celestino Cano Lizarralde ||  || 1931-1934 ||
+| Celestino Cano Lizarralde || Errege-kontrako blokea || 1931-1934 ||
 |-
 | Ricardo Joaristi Gabilondo ||  || 1931-1934 ||
 |}
+==1933/04/23ko udal hauteskundeak==
+Aurreko udal hauteskundeak (1931/04/12) Espainia erresuma zela egin ziren, eta handik sortutako udalak susmagarriak zirela, askoren iritzian. Horregatik, Errepublikako gobernuak udal hauteskundeak deitu zituen berriro.
+Udal hauteskunde berriak ia Espainia guztian egin ziren, salbuespen gutxirekin, tartean Soraluze. Zergatik? 1931/04/12 eguneko bozketen emaitzak atzera bota zituztenez, alkate eta zinegotziak 1931/05/31ko udal bozketan aukeratu ziren, Errepublika martxan zela.
 ==1934/09/07 Kudeaketa Batzordea==
+ko iraultzaren ostean<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/1934ko_Iraultza 1934ko iraultza]. Wikipedia (euskaraz).</ref>, Espainiako Gobernuak hainbat eta hainbat udal desegin zuen, eta kudeaketa batzordeak antolatu zuen ordezteko.
 ==1936/02/23ko udalbatza==
+eko hauteskunde orokorrak Fronte Popularrak<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Fronte_Popularra_(Espainia) Fronte Popularra]. Wikipedia (euskaraz).</ref> irabazi zituen. Beste gauza askoren artean, udaletako kudeaketa batzordeak desegiteko agindu zuen, eta aurreko zinegotziak, 1931 urtean aukeratuak, beren postuetara itzultzeko.
 ::{| class="wikitable col1cen col2cen col3cen"
-! width="200 px" style="background:Tan" | Izena
+! width="250 px" style="background:Tan" | Izena
-! width="100 px" style="background:Tan" | Zerrenda
+! width="150 px" style="background:Tan" | Zerrenda
 ! width="100 px" style="background:Tan" | Epea
 ! width="200 px" style="background:Tan" | Azalpenak
@@ 102. lerroa: / 115. lerroa: @@
 | Angel Mendia Iraolagoitia || EAJ-PNV || 1936 ||
 |-
-| Venancio Iñurrieta Aguirregomozcorta || EAJ-PNV || 1936 ||
+| Venancio Iñurrieta Aguirregomezcorta || EAJ-PNV || 1936 ||
 |-
-| José Sesma Bustinduy ||  || 1936 ||
+| José Sesma Bustinduy || EAJ-PNV || 1936 ||
 |-
-| José Zubiaurre Maiztegui ||  || 1936 ||
+| José Zubiaurre Maiztegui || Errege-kontrako blokea || 1936 ||
 |-
-| Celestino Cano Lizarralde ||  || 1936 ||
+| Celestino Cano Lizarralde || Errege-kontrako blokea || 1936 ||
 |-
 | Ricardo Joaristi Gabilondo ||  || 1936 ||
@@ 120. lerroa: / 133. lerroa: @@
 ! width="300 px" style="background:Lime" | Azalpenak
 |-
-| EA || Eusko Alkartasuna
+| EAJ-PNV || Eusko Alderdi Jeltzalea-Partido Nacionalista Vasco
-| EAJ-PNV banandu zenetik, bost aldiz aurkeztu dira (1987-2007). <br> 2003 urtean EAJ-PNVrekin batera aurkeztu ziren. <br> 2011tik aurrera ezker abertzalearekin aurkeztu dira: EA-Alternatiba eta EH Bildu.
-|-
-| EA/Alternatiba || Koalizioa: <br> Eusko Alkartasuna & Alternatiba
-| Behin aurkeztu ziren, 2011 urtean. <br> Herri Batasuna eta ingurukoak legez kanpo zeudenez, zerrendetan hainbat lagun sartu ziren.
-|-
-| EAE-ANV || Eusko Abertzale Ekintza-Acción Nacionalista Vasca
-| Behin aurkeztu ziren, 2007 urtean. <br> Herri Batasuna eta ingurukoak legez kanpo zeudenez, EAE-ANV alderdi legalak izena utzi zien
-|-
-| EAJ-PNV || Eusko Alderdi Jeltzalea-Partido Nacionalista Vasco
-| Udal hauteskunde guztietara aurkeztu da, 2003koa kenduta, EArekin batera aurkeztu zelako.
-|-
-| EAJ-PNV/EA || Koalizioa: <br> Eusko Alderdi Jeltzalea-Partido Nacionalista Vasco & Eusko Alkartasuna
-| Behin bakarrik aurkeztu ziren elkarrekin, 2003 urtean.
-|-
-| EE || Euskadiko Ezkerra
-| Hiru aldiz aurkeztu zen, 1983, 1987 eta 1991. <br> Gero, PSE-PSOErekin batu ziren.
-|-
-| EH || Euskal Herritarrok
-| Herri Batasuna legez kanpo zegoenez, 1999 zerrenda hau prestatu eta aurkeztu zen.
-|-
-| EH Bildu || Euskal Herria Bildu
-| Sortu (Herri Batasuna ohia), Eusko Alkartasuna, Alternatiba eta, aldi batzuetan, Aralar. <br> Azken bi hauteskundetan aurkeztu dira, 2015 eta 2019.
-|-
-| HB || Herri Batasuna
-| Lau aldiz aurkeztu zen (1983-1995), debekatu zuten arte. <br> Ordutik aurrera hainbat modu izan ditu hauteskundetara aurkezteko: EH, SAH, EAE-ANV, EA-Alternatiba eta EH Bildu.
-|-
-| PP || Partido Popular
 |
 |-
-| PSE-EE || Partido Socialista de Euskadi-Euskadiko Ezkerra
+| Katolikoak ||
-| 1995tik aurrera sortu zuten bi partiduak ordezten ditu.
+| Eskumako hainbat alderdiren koalizioa, Elizaren dotrina eta ondasunak defendatzeko.
-|-
-| PSE-PSOE || Partido Socialista de Euskadi-Partido Socialista Obrero Español
-| 1995tik aurrera PSE-EEk ordeztu zuen.
 |-
-| SAH || Soraluzeko Askatasun Haizeak
+| Jaimistak || Karlistak, baina ''Jaime de Borbón y Borbón-Parma'' aldekoak.
-| Herri Batasuna eta ingurukoak legez kanpo zeudenez, 2003 zerrenda hau prestatu eta aurkeztu zen.
+| Karlismoak beste bi adar zituen gutxienez: integristak eta mellistak.
 |-
-| SIE || Soraluzeko Independienteen Elkartea
+| Errege kontrako blokea  || Bloque Antimonárquico
-| Lehen udal hauteskunderako ezkerreko abertzaleak aurkeztutako zerrenda. <br> Gerora, partaideak hainbat alderditan banandu ziren.
+| Errepublikazaleak, liberalak, sozialistak...
 |}
@@ 166. lerroa: / 149. lerroa: @@
 ==Erreferentziak==
-[[Kategoria: XX mendeko historia]]
+[[Kategoria: Udala]]
+[[Kategoria: XX. mendeko historia]]