«Deba ibaia. Arrantza (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 22:05, 12 ekaina 2019 data duena

Arrantza Deba ibaian, Orbea zentralaren parean

Garai bateko arrantza

Euskal Herri osoan moduan, iraganean ibaiko arrantzak garrantzi handia izan zuen Soraluzen, batez ere ibai ertzeko jendearen elikadura premiak betetzeko.

XX mendeko agintariek izan ez zuten ardura erakusten, orduko agintariek hainbat neurri agindu zuten gehiegizko arrantza debekatzeko, etorkizuneko elikadura bermatuz. Horrela, 1695an, Soraluzeko udal-ordenantzetako 44. xedapenak, “ehizari eta arrantzari buruzkoak” honakoa zioen: herritar askok debekatutako tresnekin egiten duten ehiza eta arrantza... eta ondorioz ...hemendik aurrera ezingo da eskopetaz, amuz edo benaka izeneko sarez edo aingiratarako pertol txikiz ehizatu edo arrantzatu.... Modu honetan harrapaketa mugak zeintzuk ziren xedatzen zen, baita zein tresna erabiltzea debekatzen zen edo arrantzan aritzea noiz debekatzen zen.

Kutsadura Deba ibaian

Arrainen desagerketa

Egoera, gutxi gora behera, XX mendeko 1940. hamarkada arte iraun zuen aldaketa handirik gabe.

1950. hamarkadan industrializazio orokorra gertatu zen, eta harekin batera ibaietara isurketa masibo eta kutsakorrak egiten hasi ziren. Horren ondorioz, batez ere Gipuzkoa eta Bizkaiko ibaietako fauna gehiengoa desagertu egin zen.

Deba ibaia ez zen salbuespena izan. Urte askotan soraluzetarroi dena eman zigun: elikagaia, lanerako indarra, aisiarako tokia... baina, itxura denez, ibaiak ez zuen balio industriak ematen zituen onurek beste, eta ibaiari bizkarra eman zioten. Ondorioz, Deba ibaia Europako kutsatuenetakoa izatera iritsi zen.

Arrainak ia guztiz desagertu ziren, eta arrainekin batera arrantza bera. Ibaian igeritan egitea ere osasunarentzat oso arriskutsu bilakatu zen, kutsadura zela eta. Deba ibaia hilda zegoen.

Izokina Bidasoa ibaian

Berreskurapena

Zorionez, konturatzen hasi ginen zenbateraino den garrantzitsua ibaia Soraluzetarrontzat.

Gaur egun, hartu diren neurriei esker (isurketen gutxitzea, kolektorea, araztailea...) ibaiaren egoera ekologikoa asko hobetu da. Aro iluna atzean gelditzen ari da eta arrain mota ugari berreskuratu da: aingirak, loinak, ezkailuak ikus daiteke ibaian, eta inoiz amuarrainen bat ere.

Erregea falta da ordea, izokina. Deba ibaian berriro azaltzen denean, ibaiaren berreskurapena ia osoa izango dela esango dugu.

Harrapatutako arrainak

Gehiago jakiteko, sakatu hemen

Soraluzen, Deba ibaia eta errekak garbi zeudenean, hainbat arrain mota arrantzatzen ziren. Harrapatuena barbua izaten zen, baina honetaz gain baziren aingirak, amorrainak, eskailuak, loinak, muxarrak, zarbuak eta, aspaldi batean, izokinak ere. Eta ezin ahaztu kangrejuak edo karramarroak ere harrapatzen zirela.

Kutsaduraren eraginez, 1960. hamarkadatik aurrera Deba ibaiko arrain guztiak desagertu egin ziren, bakar batzuk erreketako goiko aldetan geratzen zirela. 2000. hamarkadatik aurrera poliki poliki arrainak berriro agertzen eta ugaltzen hasi dira, nahi eta noizean behin kutsadurak ehundaka hil.

Arrantza teknika eta tresnak

Gehiago jakiteko, sakatu hemen

Arantza tresnak asko eta mota askotakoak izan dira: arrokapekoa, kañia, eskirola, esparbela, remanga, kordela, butroia, abusa, txinga, botilia, harresixa...

Bakar batzuk arrainak banan banan harrapatzeko balio zuten (kaña, arrokapekoak), baina gehienak arrain multzoak arrantzatzekoak ziren.

Tresna gehienetan arrainak amuetan geratzen ziren lotuta edo sarean bilduta. Salbuespenak baziren: eskuz edo botilekin harrapatu zirenak.

Azkenik, tresna batzuk arrantzalea bertan egotea eskatzen bazuten ere, beste batzuk pasiboak ziren: ibaian edo errekan laga eta handik orduetara arrantza jasotzera etorri behar.

Erreferentziak

Ibaiko arrantza. Aintzinako lanbideak. Carmelo Urdangarin eta Jose Maria Izaga.

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-Gure ibaian, arrantza jarduera garrantzitsua izan zen garai batean, duela mendeak, ibaiaren egoera ekologikoa ona zenean, fauna oso ugaria zen eta elikagai ugari ematen zien herritarrei.
+[[Fitxategi: Deba_ibaia._Arrantza_Mendiola_parean.jpg | thumb | right | 400px | Arrantza Deba ibaian, Orbea zentralaren parean]]
-Mendetako jarduera industrialaren ondorioz poliki poliki ibaia kutsatzen joan zen eta 50. hamarkadatik aurrera, garapen urbanistiko eta industrial bortitzarekin batera, Deba ibaia Europako kutsatuenenetakoa izatera iritsi zen eta ondorioz fauna ia guztiz desagertu zen. Zorionez, aro ilun hau atzean gelditu da eta hartu diren hainbat neurriri esker, ibaiaren berezko egoera ekologikoa berreskuratzen ari da.
+==Garai bateko arrantza==
-Atal honetan, ibaia kutsatu aurreko garaietako Soraluzeko arrantza jarduerari lotutako espezieak azalduko dira, baita horiek arrantzatzeko erabiltzen ziren teknika ezberdinak ere.
+Euskal Herri osoan moduan, iraganean ibaiko arrantzak garrantzi handia izan zuen Soraluzen, batez ere ibai ertzeko jendearen elikadura premiak betetzeko.
+XX mendeko agintariek izan ez zuten ardura erakusten, orduko agintariek hainbat neurri agindu zuten gehiegizko arrantza debekatzeko, etorkizuneko elikadura bermatuz. Horrela, 1695an, Soraluzeko udal-ordenantzetako 44. xedapenak, “ehizari eta arrantzari buruzkoak” honakoa zioen: ''herritar askok  debekatutako tresnekin egiten duten ehiza eta arrantza...'' eta ondorioz ''...hemendik aurrera ezingo da eskopetaz, amuz edo benaka izeneko sarez edo aingiratarako pertol txikiz ehizatu edo arrantzatu...''. Modu honetan harrapaketa mugak zeintzuk ziren xedatzen zen, baita zein tresna erabiltzea debekatzen zen edo arrantzan aritzea noiz debekatzen zen.
-Arrantza Deba ibaian
-Deba ibaian egin den arrantza, mendeetan zehar bere hertzetan bizi izan ziren Soraluzetarrentzat elikagai sostengu izan zen, baina gehiegizko arrantzaren eta praktika desegokien ondorioz, agintariek arau murriztaileak egin behar izan zituzten. Gehiegizko arrantzaz gain, duela lau hamarkada, ibaietara isurketa masibo eta kutsakorrak egiten hasi ziren. Horren ondorioz, batez ere Gipuzkoa eta Bizkaiko ibaietako fauna gehiena desagertu egin zen.
-Kutsadura Deba ibaian
-Aurretik aipatu dugun bezala, duela mendeak jada arautzen zen ibaiko arrantza jarduera, badirudi duela 300 urteko herritarren kontzientzia ekologikoa, duela 50 urteko herritarrena baina indartsuagoa zela, edo interesak desberdinak zirela behintzat.
-Horrela, 1695an, Soraluzeko udal-ordenantzetako 44. xedapenak, “ehizari eta arrantzari buruzkoak” honakoa zioen: “herritar askok  debekatutako tresnekin egiten duten ehiza eta arrantza”, eta ondorioz “hemendik aurrera ezingo da eskopetaz, amuz edo benaka izeneko sarez edo aingiratarako pertol txikiz ehizatu edo arrantzatu..." harrapaketa mugak zeintzuk ziren xedatzen zen, baita zein tresna erabiltzea debekatzen zen edo arrantzan aritzea noiz debekatzen zen.
-Mendiolan arrantzan
-Soraluzetarroi dena eman ondoren, elikagaia, lanerako indarra, aisiarako tokia, etb., Deba ibaia, Europako ibai kutsatuenetakoa izan zen garaia etorri zen. 50.tik 80. hamarkadaraino, jada ibaiak ez zuen industriak ematen zuen onurak bezain beste balio eta  ibaiari bizkarra eman zitzaion, bertako fauna ia guztiz desagertu arte.
-Ala ere, aro iluna atzean gelditu da eta konturatu gara zenbateraino den garrantzitsua ibaia Soraluzetarrontzat. Gaur egun, hartu diren neurriei esker, isurketen gutxitzea, kolektorea, araztailea, etb., ibaiaren egoera ekologikoa asko hobetu da eta ondorioz fauna ugari berreskuratu da; aingirak, loinak, ezkailuak eta agian amuarrainen bat ere ikus daiteke ibaian. Erregea falta da ordea, izokina, hau Deba ibaian berriro azaltzen denean, ibaiaren berreskurapena ia osoa izango dela esango dugu.
-Izokia Bidasoa ibaian
-==Arrantzari loturiko animalia espezie nagusiak==
+[[Fitxategi: Deba_ibaia._Kutsadura_(Altzola).jpg | thumb | left | 300px | Kutsadura Deba ibaian]]
-Hemen lotura jarri, eta zerrenda
+==Arrainen desagerketa==
+Egoera, gutxi gora behera, XX mendeko 1940. hamarkada arte iraun zuen aldaketa handirik gabe.
-==Arrantza teknikak==
+. hamarkadan industrializazio orokorra gertatu zen, eta harekin batera ibaietara isurketa masibo eta kutsakorrak egiten hasi ziren. Horren ondorioz, batez ere Gipuzkoa eta Bizkaiko ibaietako fauna gehiengoa desagertu egin zen.
-Hemen lorutra jarri, eta zerrenda
+Deba ibaia ez zen salbuespena izan. Urte askotan soraluzetarroi dena eman zigun: elikagaia, lanerako indarra, aisiarako tokia... baina, itxura denez, ibaiak ez zuen balio industriak ematen zituen onurek beste, eta ibaiari bizkarra eman zioten. Ondorioz, Deba ibaia Europako kutsatuenetakoa izatera iritsi zen.
+Arrainak ia guztiz desagertu ziren, eta arrainekin batera arrantza bera. Ibaian igeritan egitea ere osasunarentzat oso arriskutsu bilakatu zen, kutsadura zela eta. Deba ibaia hilda zegoen.
+[[Fitxategi: Bidasoa_ibaia._Izokina.jpg | thumb | right | 400px | Izokina Bidasoa ibaian]]
+==Berreskurapena==
+Zorionez, konturatzen hasi ginen zenbateraino den garrantzitsua ibaia Soraluzetarrontzat.
+Gaur egun, hartu diren neurriei esker (isurketen gutxitzea, kolektorea, araztailea...) ibaiaren egoera ekologikoa asko hobetu da. Aro iluna atzean gelditzen ari da eta arrain mota ugari berreskuratu da: aingirak, loinak, ezkailuak ikus daiteke ibaian, eta inoiz amuarrainen bat ere.
+''Erregea'' falta da ordea, izokina. Deba ibaian berriro azaltzen denean, ibaiaren berreskurapena ia osoa izango dela esango dugu.
+==Harrapatutako arrainak==
+::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[Arrainak (eu) | ''hemen'']]</small>
+Soraluzen, Deba ibaia eta errekak garbi zeudenean, hainbat arrain mota arrantzatzen ziren. Harrapatuena barbua izaten zen, baina honetaz gain baziren aingirak, amorrainak, eskailuak, loinak, muxarrak, zarbuak eta, aspaldi batean, izokinak ere. Eta ezin ahaztu kangrejuak edo karramarroak ere harrapatzen zirela.
+Kutsaduraren eraginez, 1960. hamarkadatik aurrera Deba ibaiko arrain guztiak desagertu egin ziren, bakar batzuk erreketako goiko aldetan geratzen zirela.
+. hamarkadatik aurrera poliki poliki arrainak berriro agertzen eta ugaltzen hasi dira, nahi eta noizean behin kutsadurak ehundaka hil.
+==Arrantza teknika eta tresnak==
+::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[Arrantza tresnak (eu) | ''hemen'']]</small>
+Arantza tresnak asko eta mota askotakoak izan dira: arrokapekoa, kañia, eskirola, esparbela, remanga, kordela, butroia, abusa, txinga, botilia, harresixa...
+Bakar batzuk arrainak banan banan harrapatzeko balio zuten (kaña, arrokapekoak), baina gehienak arrain multzoak arrantzatzekoak ziren.
+Tresna gehienetan arrainak amuetan geratzen ziren lotuta edo sarean bilduta. Salbuespenak baziren: eskuz edo botilekin harrapatu zirenak.
+Azkenik, tresna batzuk arrantzalea bertan egotea eskatzen bazuten ere, beste batzuk ''pasiboak'' ziren: ibaian edo errekan laga eta handik orduetara arrantza jasotzera etorri behar.
+==Erreferentziak==
+* [https://www.gipuzkoa.eus/eu/web/aintzinako-lanbideak/ibaiko-arrantza-aurkezpena Ibaiko arrantza]. Aintzinako lanbideak. Carmelo Urdangarin eta Jose Maria Izaga.
+[[Kategoria: Deba ibaia]]
+[[Kategoria: Ekonomia]]