«Soraluzeko esamoldeak (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
No edit summary |
||
| (Erabiltzaile berak tartean egindako 6 ekarpen ez dira erakusten) | |||
| 27. lerroa: | 27. lerroa: | ||
|| Gehiegikeri txikia. <br> <span style="color:blue"> ''Ez da ez jatuna, baina daukan gaixuakin aukeran lartxo jaten dau.''</span> | || Gehiegikeri txikia. <br> <span style="color:blue"> ''Ez da ez jatuna, baina daukan gaixuakin aukeran lartxo jaten dau.''</span> | ||
|- | |- | ||
| || | | || Azunbre t’erdi edan | ||
|| Asko edan<ref> | || Asko edan<ref>Azunbreak pare bat litro zuen.</ref>. | ||
|- | |- | ||
| B || Berriren barri | | B || Berriren barri | ||
| 51. lerroa: | 51. lerroa: | ||
|| Erre egiten duen eguzkipean. <br> <span style="color:blue"> ''Ezeik Munetako haitzetara igo agostuan, euzki galdatan egon bihahok eta.''</span> | || Erre egiten duen eguzkipean. <br> <span style="color:blue"> ''Ezeik Munetako haitzetara igo agostuan, euzki galdatan egon bihahok eta.''</span> | ||
|- | |- | ||
| | | || Erruberan egin | ||
|| Kanpaia jo, masturbatu (gizonezkoak). <br> <span style="color:blue"> ''Aspaldixan baraurik najaok, eta erruberan besterik ez juat egitten!''</span> | |||
|- | |||
| || Esne bitsetan | |||
|| Eztitan, oso gustora. <br> <span style="color:blue"> ''Esne bitsetan bizi dora ezkonbarriz.''</span> | |||
|- | |- | ||
| || Euli kaka | | || Euli kaka | ||
|| Huskeria. <br> <span style="color:blue"> ''Ez pentsa gero hori euli kakak denik.''</span> | || Huskeria. <br> <span style="color:blue"> ''Ez pentsa gero hori euli kakak denik.''</span> | ||
|- | |- | ||
| | | || Euri zirin | ||
|| Ziri-miri, lanbro. <br> <span style="color:blue"> ''Txaparradiak ez nau hartu, baina euri ziriñak busti nau.''</span> | |||
|- | |||
| || Eutsi ezpalari! | |||
|| Eutsi goiari! Aurrera bolie! Segi halaxe!<br> <span style="color:blue"> ''Nahiz eta nekatu, eutsi ezpalari!''</span> | |||
|- | |- | ||
| F || Firin-faran ibili | | F || Firin-faran ibili | ||
| 85. lerroa: | 91. lerroa: | ||
|- | |- | ||
| || Ixilikoetan jardun | | || Ixilikoetan jardun | ||
|| Txutxu-mutxuka hitz egin | || Txutxu-mutxuka hitz egin. | ||
|- | |- | ||
| J || Jan txakur | | J || Jan txakur | ||
| 123. lerroa: | 129. lerroa: | ||
|| Norabait. | || Norabait. | ||
|- | |- | ||
| P || Papelada | | P || Papelada, papeladetan ibili | ||
|| Gezurretan ibili, "antzerkia" egin. | || Gezurretan ibili, "antzerkia" egin. | ||
|- | |- | ||
| || Pikunitxara joan<ref>Pikunitxa Azkoitiko baserri bakar eta urruna da, apenas ailegabiderik | | || Pikunitxara joan<ref>Pikunitxa (edo Pikunieta) Azkoitiko baserri bakar eta urruna da, Irukurutzeta inguruan, apenas ailegabiderik zuena. Plaentxian Pikulitxa eta Pikubitxa ere esaten zaio.</ref> | ||
|| Pikutara joan. <br> <span style="color:blue"> ''Juari Pikunitxako sagarpera.''</span> | || Pikutara joan. <br> <span style="color:blue"> ''Juari Pikunitxako sagarpera.''</span> | ||
|- | |- | ||
Hauxe da oraingo bertsioa, 23:55, 17 iraila 2021 data duena
Gainontzeko herrien moduan, Soraluzeko euskarak badu bere hizkera propioa: berba solteak, esamoldeak eta esaera zaharrak.
Hemen jasotakoak hiru iturri nagusi dute: Antxon eta Edu Oregi[1], Ramiro Larrañaga[2] eta Soraluzeko AEK.
| Esamoldea | Esanahiak eta adibideak | |
|---|---|---|
| A | Adar soñuan / Adar soinuan | Haizeko, brometako eran. Gaur be adar soinuan jabik haura; obispuari be adarra joko lezkiok. |
| Afari legea | Gogo barik baina beharrez egiten den afari arina. Merienda ederra janda nao eta afari legia eingo dot. | |
| Aitaren baten / Aitaren batean | Segituan, behereala. Alaba nausixak aitaren baten eitxen dostaz errekauak; gaztiak barriz, goiz guztia bihar dau. | |
| Aleritzira | Begiz edo gutxi gora behera kalkulatua. | |
| Atari aldia | Zoritxarrek dakarten egoera penagarria. | |
| Aukeran lartxo | Gehiegikeri txikia. Ez da ez jatuna, baina daukan gaixuakin aukeran lartxo jaten dau. | |
| Azunbre t’erdi edan | Asko edan[3]. | |
| B | Berriren barri | Hasieratik berriro zerbait hastea. Oiñ arte eindakua apurtu ta berriren barri hasiko gara. |
| Begiratu baten | Lehen begiratuan, lehen begi-kolpean. Horrek begiratu baten daki zeñek irabaziko daben. | |
| Beltzak ikusi | Gorriak ikusi, gaizki pasatu. Gorrixen denboran baltzak ikusi zittuan. | |
| Beranduko gaztaina | Beti berandu heltzen den pertsona. Hemen dator gure beranduko gaztaña; goiz guztia beran zain egon gara. | |
| D | Dagoen dagoenean | Dagoen bezala. Hobe dou dagon dagonian lagatzia, kanbixatzen hastia baño. |
| E | Ebro eta Miranda edan | Asko edan. Horrek Ebro eta Miranda edango leukiez. |
| Eguzki galdatan | Erre egiten duen eguzkipean. Ezeik Munetako haitzetara igo agostuan, euzki galdatan egon bihahok eta. | |
| Erruberan egin | Kanpaia jo, masturbatu (gizonezkoak). Aspaldixan baraurik najaok, eta erruberan besterik ez juat egitten! | |
| Esne bitsetan | Eztitan, oso gustora. Esne bitsetan bizi dora ezkonbarriz. | |
| Euli kaka | Huskeria. Ez pentsa gero hori euli kakak denik. | |
| Euri zirin | Ziri-miri, lanbro. Txaparradiak ez nau hartu, baina euri ziriñak busti nau. | |
| Eutsi ezpalari! | Eutsi goiari! Aurrera bolie! Segi halaxe! Nahiz eta nekatu, eutsi ezpalari! | |
| F | Firin-faran ibili | Ardura gabe eta alai ibili. Batetik bestera ibili. Lana nekatu gabe egin. Loterixia tokau jakonetik hor dabil, firin-faran- kolperik jo barik. |
| G | Gabonetan keixak | Ezinezkoa eskaini edo eskatu. Sasoian keixak alderantziz. |
| Gose antza | Gose modukoa, jangura. | |
| H | Haizeko egon | Umore oneko egon, parrandarako gogoa eduki. Ekarri dozun haiziakin golferixarako gertu zare. |
| Hanka joko | Antxitxiketa, igesia. Sagarrak hartzen majo zebizen mutillak, baña baserritxarrak txakurra solte laga zebanian… a zelako hanka jokua! | |
| Hari-harian | Juxtu-juxtuan. Ten-tenian. | |
| Hurre emanda | Gutxi gora behera. Soraluzek hurre emanda bost mila biztanle ditxu. | |
| I | Ixil poltsa | Gertukoen izkutuan gordetzen den dirua, behar denean erabiltzeko. |
| Ixilikoetan jardun | Txutxu-mutxuka hitz egin. | |
| J | Jan txakur | Besteon bizkar bizi dena. |
| Joana joan egin | Desagertu, alde egin. | |
| K | Kazkara baten | Segituan, behereala. |
| Kearena egin | Desagertu, alde egin. Heu ikusi eta keiana ein jok! | |
| Kirrinpot egin | Ekonomikoki porrot egin. | |
| L | Lantzian behin | Noizean behin. Lantzian behin bakarrik etortzen da, entierruetara eeta Andramaixetako zezenera. |
| Lekuan lekuko | Tokian tokiko. | |
| M | Makila salda | Jipoia, egurraldia. |
| Mela-mela eginda | Busti-busti eginda. Plaza Barriko askatik mela-mela eginda etorri jata umia. | |
| N | Negar jotzaile | Beti kexaka eta negarrez dabilena. |
| Noiz ipuinean / Noiz ipinian | Noizean behin. Etxe horretan angulak pe jaten dabez noiz ipoñian. | |
| Nora nora | Norabait. | |
| P | Papelada, papeladetan ibili | Gezurretan ibili, "antzerkia" egin. |
| Pikunitxara joan[4] | Pikutara joan. Juari Pikunitxako sagarpera. | |
| Pipar egin | Eskola ihesi egin. | |
| Pipia jo | Ziria sartu. | |
| Pipian pare egon / Pipian moduan egon | Primeran egon, oso gustora egon, ezer falta zaizula egon. | |
| Polit askoa | Oso polita, polita benetan. | |
| S | Sasoian keixak | Gauzak bere denboran. Gabonetan keixak alderantziz. |
| T | Takian potian | Askotan, sarritan. Bitorixara juan zan bizi izatera, baña takian potian hamen ikusten dou. |
| Ten-tenian | Juxtu-juxtuan. Hari-harian. | |
| Terzio bat | Neurri gabe. Terzio bat ardau edan jok. | |
| Tripa trukez | Janaren trukez lan egin. Julian Gaiarrek tripa trukez ein zeban lan Iruñako ola batian, 14 urte zittuanian. | |
| Urre urrian | Oso gertu. |
Erreferentziak
- ↑ Plazentziako berbak eta esamoldeak. Antxon Oregi eta Edu Oregi (Soraluzeko Jaiak 1.995).
- ↑ Relación de algunas palabras euskéricas habituales en Soraluze-Placencia de las Armas. Ramiro Larrañaga (Atal Koadernoak. Hizkuntza eta Literatura 13. Eusko Ikaskuntza 1.995).
- ↑ Azunbreak pare bat litro zuen.
- ↑ Pikunitxa (edo Pikunieta) Azkoitiko baserri bakar eta urruna da, Irukurutzeta inguruan, apenas ailegabiderik zuena. Plaentxian Pikulitxa eta Pikubitxa ere esaten zaio.