«Soraluzeko esamoldeak (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

    Sorapediatik
    No edit summary
    No edit summary
     
    (Erabiltzaile berak tartean egindako 9 ekarpen ez dira erakusten)
    5. lerroa: 5. lerroa:


    {| class="wikitable" align="center" style="text-align:left"  
    {| class="wikitable" align="center" style="text-align:left"  
    !  width= " 50 px" style="background:Orange" |  
    !  width= " 20 px" style="background:Orange" |  
    !  width= "200 px" style="background:Orange" | Esamoldea
    !  width= "200 px" style="background:Orange" | Esamoldea
    !  width= "500 px" style="background:Orange" | Esanahiak eta adibideak
    !  width= "500 px" style="background:Orange" | Esanahiak eta adibideak
    |-
    |-
    | Adar soñuan / ''Adar soinuan''
    | A || Adar soñuan / ''Adar soinuan''
      || Haizeko, brometako eran. <br> <span style="color:blue"> ''Gaur be adar soinuan jabik haura; obispuari be adarra joko lezkiok.''</span>  
        || Haizeko, brometako eran. <br> <span style="color:blue"> ''Gaur be adar soinuan jabik haura; obispuari be adarra joko lezkiok.''</span>  
    |-
    |-
    | || Afari legea
    |   || Afari legea
      || Gogo barik baina beharrez egiten den afari arina. <br> <span style="color:blue"> ''Merienda ederra janda nao eta afari legia eingo dot.''</span>  
        || Gogo barik baina beharrez egiten den afari arina. <br> <span style="color:blue"> ''Merienda ederra janda nao eta afari legia eingo dot.''</span>  
    |-
    |-
    | || Aitaren baten / ''Aitaren batean''
    |   || Aitaren baten / ''Aitaren batean''
      || Segituan, behereala. <br> <span style="color:blue"> ''Alaba nausixak aitaren baten eitxen dostaz errekauak; gaztiak barriz, goiz guztia bihar dau.''</span>  
        || Segituan, behereala. <br> <span style="color:blue"> ''Alaba nausixak aitaren baten eitxen dostaz errekauak; gaztiak barriz, goiz guztia bihar dau.''</span>  
    |-
    |-
    | || Aleritzira
    |   || Aleritzira
      || Begiz edo gutxi gora behera kalkulatua.
        || Begiz edo gutxi gora behera kalkulatua.
    |-
    |-
    | || Atari aldia
    |   || Atari aldia
      || Zoritxarrek dakarten egoera penagarria.
        || Zoritxarrek dakarten egoera penagarria.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Aukeran lartxo
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Gehiegikeri txikia. <br> <span style="color:blue"> ''Ez da ez jatuna, baina daukan gaixuakin aukeran lartxo jaten dau.''</span>
    Aukeran lartxo
    Gehiegikeri txikia
    - Ez da ez jatuna, baina daukan gaixuakin aukeran lartxo jaten dau.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Azunbre t’erdi edan
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Asko edan<ref>Azunbreak pare bat litro zuen.</ref>.
    Azumbre t’erdi edan
    Asko edan. Azumbreak pare bat litro zuen.
    |-
    |-
    | ||  
    | B || Berriren barri
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Hasieratik berriro zerbait hastea. <br> <span style="color:blue"> ''Oiñ arte eindakua apurtu ta berriren barri hasiko gara.''</span>
    Berriren barri
    Haieratik berriro zerbait hastea.
    - Oiñ arte eindakua apurtu ta berriren barri hasiko gara.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Begiratu baten
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Lehen begiratuan, lehen begi-kolpean. <br> <span style="color:blue"> ''Horrek begiratu baten daki zeñek irabaziko daben.''</span>
    Begiratu baten
    Lehen begiratuan, lehen begi-kolpean.
    - Horrek begiratu baten daki zeñek irabaziko daben.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Beltzak ikusi
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Gorriak ikusi, gaizki pasatu. <br> <span style="color:blue"> ''Gorrixen denboran baltzak ikusi zittuan.''</span>  
    Beltzak ikusi
    Gaizki pasatu
    - Gorrixen denboran baltzak ikusi zittuan
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Beranduko gaztaina
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Beti berandu heltzen den pertsona. <br> <span style="color:blue"> ''Hemen dator gure beranduko gaztaña; goiz guztia beran zain egon gara.''</span>
    Beranduko gaztaina
    Beti berandu heltzen den pertsona
    - Hemen dator gure beranduko gaztaña; goiz guztia beran zain egon gara.
    |-
    |-
    | ||  
    | D || Dagoen dagoenean
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Dagoen bezala. <br> <span style="color:blue"> ''Hobe dou dagon dagonian lagatzia, kanbixatzen hastia baño.''</span>
    Dagoen dagoenean
    Dagoen bezala
    - Hobe dou dagon dagonian lagatzia, kanbixatzen hastia baño.
    |-
    |-
    | ||  
    | E || Ebro eta Miranda edan
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Asko edan. <br> <span style="color:blue"> ''Horrek Ebro eta Miranda edango leukiez.''</span>  
    Ebro eta Miranda edan
    Asko edan
    - Horrek Ebro eta Miranda edan dittu.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Eguzki galdatan
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Erre egiten duen eguzkipean. <br> <span style="color:blue"> ''Ezeik Munetako haitzetara igo agostuan, euzki galdatan egon bihahok eta.''</span>
    Eguzki galdatan
    Erre egiten duen eguzkipean.
    - Ezeik Munetako haitzetara igo agostuan, euzki galdatan egon bihahok eta.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Erruberan egin
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Kanpaia jo, masturbatu (gizonezkoak). <br> <span style="color:blue"> ''Aspaldixan baraurik najaok, eta erruberan besterik ez juat egitten!''</span>  
    Esne bitsetan
    Eztitan, oso gustora.
    - Esne bitsetan bizi dora ezkonbarriz.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Esne bitsetan
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Eztitan, oso gustora. <br> <span style="color:blue"> ''Esne bitsetan bizi dora ezkonbarriz.''</span>  
    Euli kaka
    Huskeria
    - Ez pentsa gero hori euli kakak denik.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Euli kaka
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Huskeria. <br> <span style="color:blue"> ''Ez pentsa gero hori euli kakak denik.''</span>  
    Euri zirin
    Ziri-miri, lanbro.
    - Txaparradiak ez nau hartu, baina euri ziriñak busti nau.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Euri zirin
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Ziri-miri, lanbro. <br> <span style="color:blue"> ''Txaparradiak ez nau hartu, baina euri ziriñak busti nau.''</span>  
    Firin-faran ibili
    Ardura gabe eta alai ibili, lana nekatu gabe egin.
    - Loterixia tokau jakonetik hor dabil, firin-faran- kolperik jo barik.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Eutsi ezpalari!
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Eutsi goiari! Aurrera bolie! Segi halaxe!<br> <span style="color:blue"> ''Nahiz eta nekatu, eutsi ezpalari!''</span>  
    Gabonetan keixak
    Ezinezkoa eskaini edo eskatu. Kontrakoa: Sasoian keixak
    |-
    |-
    | ||  
    | F || Firin-faran ibili
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Ardura gabe eta alai ibili. Batetik bestera ibili. Lana nekatu gabe egin. <br> <span style="color:blue"> ''Loterixia tokau jakonetik hor dabil, firin-faran- kolperik jo barik.''</span>  
    Gose antza
    Gose modukoa, jangura
    |-
    |-
    | ||  
    | G || Gabonetan keixak
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Ezinezkoa eskaini edo eskatu. ''Sasoian keixak'' alderantziz.
    Haizeko egon
    Umore oneko egon, parrandarako gogoa eduki.
    - Ekarri dozun haiziakin golferixarako gertu zare
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Gose antza
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Gose modukoa, jangura.
    Hanka joko
    Antxitxiketa, igesia.
    - Sagarrak hartzen majo zebizen mutillak, baña baserritxarrak txakurra solte laga zebanian… a zelako hanka jokua!
    |-
    |-
    | ||  
    | H || Haizeko egon
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Umore oneko egon, parrandarako gogoa eduki. <br> <span style="color:blue"> ''Ekarri dozun haiziakin golferixarako gertu zare.''</span>  
    Hari-harian / Ten-tenian
    Juxtu-juxtuan.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Hanka joko
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Antxitxiketa, igesia. <br> <span style="color:blue"> ''Sagarrak hartzen majo zebizen mutillak, baña baserritxarrak txakurra solte laga zebanian… a zelako hanka jokua!''</span>  
    Hurre emanda
    Gutxi gora behera
    - Soraluzek hurre emanda bost mila biztanle ditxu.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Hari-harian
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Juxtu-juxtuan. Ten-tenian.
    Ixil poltsa
    Izkutuan gordetzen den dirua, behar denean erabiltzeko.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Hurre emanda
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Gutxi gora behera. <br> <span style="color:blue"> ''Soraluzek hurre emanda bost mila biztanle ditxu.''</span>  
    Ixilikoetan jardun
    Txutxu-mutxuka hitz egin.
    |-
    |-
    | ||  
    | I || Ixil poltsa
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Gertukoen izkutuan gordetzen den dirua, behar denean erabiltzeko.
    Jan txakur
    Besteon bizkar bizi dena.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Ixilikoetan jardun
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Txutxu-mutxuka hitz egin.
    Joana joan egin
    Desagertu, alde egin
    |-
    |-
    | ||  
    | J || Jan txakur
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Besteon bizkar bizi dena.
    Kazkara baten
    Segituan, behereala.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Joana joan egin
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Desagertu, alde egin.
    Kearena egin
    Desagertu, alde egin
    - Heu ikusi eta keiana ein jok!
    |-
    |-
    | ||  
    | K || Kazkara baten
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Segituan, behereala.
    Kirrinpot egin
    Ekonomikoki porrot egin.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Kearena egin
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Desagertu, alde egin. <br> <span style="color:blue"> ''Heu ikusi eta keiana ein jok!''</span>  
    Lantzean behin
    Noizean behin.
    - Lantzian behin bakarrik etortzen da, entierruetara eeta Andramaixetako zezenera.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Kirrinpot egin
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Ekonomikoki porrot egin.
    Lekuan lekuko
    Tokian tokiko.
    |-
    |-
    | ||  
    | L || Lantzian behin
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Noizean behin. <br> <span style="color:blue"> ''Lantzian behin bakarrik etortzen da, entierruetara eeta Andramaixetako zezenera.''</span>  
    Makila salda
    Jipoi, egurraldi.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Lekuan lekuko
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Tokian tokiko.
    Mela-mela eginda
    Busti-busti eginda.
    - Plaza Barriko askatik mela-mela eginda etorri jata umia.
    |-
    |-
    | ||  
    | M || Makila salda
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Jipoia, egurraldia.
    Negar jotzaile
    Beti kexaka eta negarrez dabilena.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Mela-mela eginda
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Busti-busti eginda. <br> <span style="color:blue"> ''Plaza Barriko askatik mela-mela eginda etorri jata umia.''</span>  
    Noiz ipuinean / Noiz ipinian
    Noizean behin
    - Etxe horretan angulak pe jaten dabez noiz ipoñian
    |-
    |-
    | ||  
    | N || Negar jotzaile
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Beti kexaka eta negarrez dabilena.
    Nora nora
    Norabait.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Noiz ipuinean / Noiz ipinian
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Noizean behin. <br> <span style="color:blue"> ''Etxe horretan angulak pe jaten dabez noiz ipoñian.''</span>  
    Papelada
    Antzerkia egin.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Nora nora
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Norabait.
    Pikunitxara joan
    Pikutara joan (Pikunitxa Azkoitiko baserri bakar eta urruna da, apenas ailegabiderik duena).
    - Juari Pikunitxako sagarpera.
    |-
    |-
    | ||  
    | P || Papelada, papeladetan ibili
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Gezurretan ibili, "antzerkia" egin.
    Pipar egin
    Eskola ihesi egin
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Pikunitxara joan<ref>Pikunitxa (edo Pikunieta) Azkoitiko baserri bakar eta urruna da, Irukurutzeta inguruan, apenas ailegabiderik zuena. Plaentxian Pikulitxa eta Pikubitxa ere esaten zaio.</ref>
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Pikutara joan. <br> <span style="color:blue"> ''Juari Pikunitxako sagarpera.''</span>  
    Pipia jo
    Ziria sartu
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Pipar egin
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Eskola ihesi egin.
    Pipian pare egon / Pipian moduan egon
    Primeran egon, oso gustora egon, ezer falta zaizula egon.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Pipia jo
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Ziria sartu.
    Polit askoa
    Oso polita, polita benetan.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Pipian pare egon / Pipian moduan egon
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Primeran egon, oso gustora egon, ezer falta zaizula egon.
    Sasoian keixak
    Gauzak bere denboran.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Polit askoa
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span> Takian potian
        || Oso polita, polita benetan.
    Askotan, sarritan
    - Bitorixara juan zan bizi izatera, baña takian potian hamen ikusten dou.
    |-
    |-
    | ||  
    | S || Sasoian keixak
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>
        || Gauzak bere denboran. ''Gabonetan keixak'' alderantziz.
    Terzio bat
    Neurri gabe.
    - Terzio bat ardau edan jok.
    |-
    |-
    | ||  
    | T || Takian potian
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Askotan, sarritan. <br> <span style="color:blue"> ''Bitorixara juan zan bizi izatera, baña takian potian hamen ikusten dou.''</span>  
    Tripa trukez
    Janaren trukez lan egin.
    - Julian Gaiarrek tripa trukez ein zeban lan Iruñako ola batian, 14 urte zittuanian.
    |-
    |-
    | ||  
    |   || Ten-tenian
      || . <br> <span style="color:blue"> ''.''</span>  
        || Juxtu-juxtuan. Hari-harian.
    Urre urrian
    |-
    Oso gertu.
    |  || Terzio bat
        || Neurri gabe. <br> <span style="color:blue"> ''Terzio bat ardau edan jok.''</span>
    |-
    |  || Tripa trukez
        || Janaren trukez lan egin. <br> <span style="color:blue"> ''Julian Gaiarrek tripa trukez ein zeban lan Iruñako ola batian, 14 urte zittuanian.''</span>  
    |-
    |  || Urre urrian
      || Oso gertu.
    |}
    |}


    Hauxe da oraingo bertsioa, 23:55, 17 iraila 2021 data duena

    Gainontzeko herrien moduan, Soraluzeko euskarak badu bere hizkera propioa: berba solteak, esamoldeak eta esaera zaharrak.

    Hemen jasotakoak hiru iturri nagusi dute: Antxon eta Edu Oregi[1], Ramiro Larrañaga[2] eta Soraluzeko AEK.


    Esamoldea Esanahiak eta adibideak
    A Adar soñuan / Adar soinuan Haizeko, brometako eran.
    Gaur be adar soinuan jabik haura; obispuari be adarra joko lezkiok.
    Afari legea Gogo barik baina beharrez egiten den afari arina.
    Merienda ederra janda nao eta afari legia eingo dot.
    Aitaren baten / Aitaren batean Segituan, behereala.
    Alaba nausixak aitaren baten eitxen dostaz errekauak; gaztiak barriz, goiz guztia bihar dau.
    Aleritzira Begiz edo gutxi gora behera kalkulatua.
    Atari aldia Zoritxarrek dakarten egoera penagarria.
    Aukeran lartxo Gehiegikeri txikia.
    Ez da ez jatuna, baina daukan gaixuakin aukeran lartxo jaten dau.
    Azunbre t’erdi edan Asko edan[3].
    B Berriren barri Hasieratik berriro zerbait hastea.
    Oiñ arte eindakua apurtu ta berriren barri hasiko gara.
    Begiratu baten Lehen begiratuan, lehen begi-kolpean.
    Horrek begiratu baten daki zeñek irabaziko daben.
    Beltzak ikusi Gorriak ikusi, gaizki pasatu.
    Gorrixen denboran baltzak ikusi zittuan.
    Beranduko gaztaina Beti berandu heltzen den pertsona.
    Hemen dator gure beranduko gaztaña; goiz guztia beran zain egon gara.
    D Dagoen dagoenean Dagoen bezala.
    Hobe dou dagon dagonian lagatzia, kanbixatzen hastia baño.
    E Ebro eta Miranda edan Asko edan.
    Horrek Ebro eta Miranda edango leukiez.
    Eguzki galdatan Erre egiten duen eguzkipean.
    Ezeik Munetako haitzetara igo agostuan, euzki galdatan egon bihahok eta.
    Erruberan egin Kanpaia jo, masturbatu (gizonezkoak).
    Aspaldixan baraurik najaok, eta erruberan besterik ez juat egitten!
    Esne bitsetan Eztitan, oso gustora.
    Esne bitsetan bizi dora ezkonbarriz.
    Euli kaka Huskeria.
    Ez pentsa gero hori euli kakak denik.
    Euri zirin Ziri-miri, lanbro.
    Txaparradiak ez nau hartu, baina euri ziriñak busti nau.
    Eutsi ezpalari! Eutsi goiari! Aurrera bolie! Segi halaxe!
    Nahiz eta nekatu, eutsi ezpalari!
    F Firin-faran ibili Ardura gabe eta alai ibili. Batetik bestera ibili. Lana nekatu gabe egin.
    Loterixia tokau jakonetik hor dabil, firin-faran- kolperik jo barik.
    G Gabonetan keixak Ezinezkoa eskaini edo eskatu. Sasoian keixak alderantziz.
    Gose antza Gose modukoa, jangura.
    H Haizeko egon Umore oneko egon, parrandarako gogoa eduki.
    Ekarri dozun haiziakin golferixarako gertu zare.
    Hanka joko Antxitxiketa, igesia.
    Sagarrak hartzen majo zebizen mutillak, baña baserritxarrak txakurra solte laga zebanian… a zelako hanka jokua!
    Hari-harian Juxtu-juxtuan. Ten-tenian.
    Hurre emanda Gutxi gora behera.
    Soraluzek hurre emanda bost mila biztanle ditxu.
    I Ixil poltsa Gertukoen izkutuan gordetzen den dirua, behar denean erabiltzeko.
    Ixilikoetan jardun Txutxu-mutxuka hitz egin.
    J Jan txakur Besteon bizkar bizi dena.
    Joana joan egin Desagertu, alde egin.
    K Kazkara baten Segituan, behereala.
    Kearena egin Desagertu, alde egin.
    Heu ikusi eta keiana ein jok!
    Kirrinpot egin Ekonomikoki porrot egin.
    L Lantzian behin Noizean behin.
    Lantzian behin bakarrik etortzen da, entierruetara eeta Andramaixetako zezenera.
    Lekuan lekuko Tokian tokiko.
    M Makila salda Jipoia, egurraldia.
    Mela-mela eginda Busti-busti eginda.
    Plaza Barriko askatik mela-mela eginda etorri jata umia.
    N Negar jotzaile Beti kexaka eta negarrez dabilena.
    Noiz ipuinean / Noiz ipinian Noizean behin.
    Etxe horretan angulak pe jaten dabez noiz ipoñian.
    Nora nora Norabait.
    P Papelada, papeladetan ibili Gezurretan ibili, "antzerkia" egin.
    Pikunitxara joan[4] Pikutara joan.
    Juari Pikunitxako sagarpera.
    Pipar egin Eskola ihesi egin.
    Pipia jo Ziria sartu.
    Pipian pare egon / Pipian moduan egon Primeran egon, oso gustora egon, ezer falta zaizula egon.
    Polit askoa Oso polita, polita benetan.
    S Sasoian keixak Gauzak bere denboran. Gabonetan keixak alderantziz.
    T Takian potian Askotan, sarritan.
    Bitorixara juan zan bizi izatera, baña takian potian hamen ikusten dou.
    Ten-tenian Juxtu-juxtuan. Hari-harian.
    Terzio bat Neurri gabe.
    Terzio bat ardau edan jok.
    Tripa trukez Janaren trukez lan egin.
    Julian Gaiarrek tripa trukez ein zeban lan Iruñako ola batian, 14 urte zittuanian.
    Urre urrian Oso gertu.


    Erreferentziak

    1. ↑ Plazentziako berbak eta esamoldeak. Antxon Oregi eta Edu Oregi (Soraluzeko Jaiak 1.995).
    2. ↑ Relación de algunas palabras euskéricas habituales en Soraluze-Placencia de las Armas. Ramiro Larrañaga (Atal Koadernoak. Hizkuntza eta Literatura 13. Eusko Ikaskuntza 1.995).
    3. ↑ Azunbreak pare bat litro zuen.
    4. ↑ Pikunitxa (edo Pikunieta) Azkoitiko baserri bakar eta urruna da, Irukurutzeta inguruan, apenas ailegabiderik zuena. Plaentxian Pikulitxa eta Pikubitxa ere esaten zaio.
    "http://www.sorapedia.eus/index.php?title=Soraluzeko_esamoldeak_(eu)&oldid=25044"(e)tik jasota