S.A. Euscalduna (eu)

Fabrika zaharra (Serapio Múgica)

Soraluzeko armagintzaren historiaren barruan, sarrera honetan sistema gremialaren osteko lehen ekitaldia jasotzen da, La Euscalduna lantegiaren ingurukoa hain zuzen (1865-1886).

Sistema gremialaren gainbehera

Suzko armagintzan, sistema zaharra lau gremiotan oinarritzen zen: kañoigileak, kaxagileak, giltzagileak (edo txiapagileak) eta aparejeroak. Hala, Espainiko itsas-armadak eskaerak egiten zituen, eta Soraluzen eskaera hauek lau gremiotako armagileen artean banatzen ziren.

XVIII mende bukaeran eta XIX mende hasieran goia jo zuen sistemak: urteko 30.000 fusil, Erregetxe berriaren eraikuntza... Baina goiarekin batera gainbehera hasi zen.

Baina garai hartako gerrek sistema kilikolo laga zuten. Izan ere, Frantziako Konbentzio gerrak (1793-1795), Espainiako Independentzia gerrak (1808-1814) eta lehen karlistadak (1833-1840) oso ondorio txarrak izan zituzten: tailerrak deseginda, armagile asko hilada edo zaurituta, hainbat armagilen emigrazioa, kanpoko lantegiak zabaldu...

Eta Espainiako itsas-armadaren eskaerak gero eta txikiagoak ziren, eta irregularrak. Azkenean, 1865 urtean gremioen sistema legez desegin zuten.

Sistema gremialaren bukaerak ez zuen inor gutxi sorpresaz harrapatu. Eibarren, esate baterako, aspalditik hasi ziren tailer batzuk produktu berriak lantzen (ehiza eskopetak, pistolak) eta sare komertzial propioak antolatzen.

La Euscalduna enpresa eta lantegia

Soraluzen José Ignacio de Ibarra e Iribecampos jauna izan zen aintzindari. Armagile ospetsu eta indartsua izateaz gain, herriko alkatea ere bazen.

Enpresa handi eta modernoa egitea erabaki zuen. Horretarako, 1860ko urriak 16an Villalegre eta San Millán-go markesari (Luciano Porcel y Valdivia jaunari) txara inguruko lurrak erosi zizkion, gaur egun Polikiroldegia dagoen tokia, hain zuzen.

Lurrekin batera bertan zeuden bi etxe ere erosi zizkion: markesaren etxe bera eta Tolarekua izenekoa. Honetaz gain, markesak Igaraten zuen beste lantegia eta Sagarragako barrenoa. Kontratu aldetik, erosketa baino bizi guztiko alokairu modukoa zen izan zen.

Hurrengo urtean, 1861an, fabrika eraiki zuten. Fabrika hau bi izenez ezagutua izan da, La Euscalduna (zeinek jaso zuena gogoratuz) eta gerora Fabrika zaharra (SAPAk Fabrika berria egin zutelako).

Ibarraren aurreko langileaz gain, lantegian beste 60 bat armagile soraluzetar hasi ziren lanean. Zuzendaria, berriz, bernardo de Echaluce y Jáuregui militar urretxuarra ekarri zuten.

Zuazubizcar, Isla y Cía enpresaren sorrera eta lehen urteak

1862/07/04“Zuazubizcar, Isla y Cía”, empresa en comandita sortu zen, eta 1863/7/1an zabaldu zuten. Jabeak, batez ere PEDRO DE ZUAZUBIZCAR y MANUEL ISLA, Madrilgo biztanleak. Beste jabeak. José Ramón de Aldasoro y Uribe (Soraluzeko abadea), Juan de Aldasoro y Uribe (aurrekoaren anaia, Madrilen bizi zena, abokatua eta abadea) Ibarra (Soraluzeko alkatea, 1869n empresa utzi zuen)

La Euscaldunak Euskalduna fabrika, gehi Igarate eta Sagarraga barrenoa saldu zizkioten empresa berriari 20-6-1862.

1863 urtean (1863/01/16) “Fábrica Nacional de Armas portátiles de la Villa de Placencia”ko zuzendaritzak Bernardo de Echaluceri alokatzen dizkiote, urtebaterako, Olabarrena inguruko eraikinak, lanabes eta trepeta guztiekin

Ibarra bazkide izan zen 1869 arte. Orduan empresa elkarte anonimoa bilakatu zen

Hasieran 24.000 fusileko eskaera lortu bazuen ere, 1870 urterako 70.000 fusil Remington ekoiztu zituen, eta hurrengo bi urteetan (1870-1871) frantziako Armadarentzat Chassepot fusil mordoa ere

La Euscalduna eta karlistada

30-4-1869 Elkarte anonimoa bilakatu zen

Gil Meléndez Vargas,zuzendaria

Kalrlistadak hankaz gora jarri zuen dena:

Gil Meléndez Vargas,zuzendaria. Lutxanako regimenduko destakamendua zegoen, eta haieki bsatera Askatasunaren bolondresak konpainia sortu zen herrian, eta 65 armagile ere. Baina gehienak karlistak ziren.

1873ko udan Antonio de Lizarraga general karlistak eskualdeko herriak hartu zituen, armen bila. La Euscalduna lantegia abuztuak 18an sartu ziren, baina ‘’etsaiak deseginda utzi zuten’’.

Segituan bertan antolatu zuten “Fábrica Oficial de la División Guipuzcoana”. José Ignacio de Ibarraren semeek protagonismoa izan zuten. Zaharrena, Juan de Ibarra y Contazar, injeniari industriala zen eta Azpeitian la Azpeitiana fusil lantegia sortzen lagundu zuen, “Ibarra, Gurruchaga, Vea-Murguía y Cia” enpresapean; bigarrena, José, militarra zen.

Desertatu zuen eta Ziburura pasa zen. Han pedro de Zuazubizcar-en gutuna jaso zuen, karlistek la Euscalduna hartu bezain pronto zuzendaritza hartzeko. Hirugarrena Luis militarra zen ere, Beran antolatu zen jaurtigailuen lantegian parte hartu zuen Eibarko 104 armagilek Soraluzkeo La Euscaldunan lan egitkeo eskatu zuten.

Gerra bukatu eta gero, gauzak normaltzen hasi ziren. Ibarra anaiak, esateko, degradatu egin zituzten eta inguruetatik desagertu ziren.

Arazo hauek zirela eta, <<enpresari>> ezinezkoa izan zitzaion Marqués de San Millánaren familikoei urterokoak ordaintzea. 1886 urtean hauek epaitegitara jo zuten, eta lantegia hipotekatua izajn zen. Malagako “Hijos de Manuel Agustín Heredia” enpresak erosi zuen La Esucaldiuna lantegia, eta honek segituan londresen sortutako “The Placencia de las Armas Company Limited” enpresari saldu zion.

Orduan hasi zen Viclers garaia.