«Mutxaneko etxe zarra (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 18:29, 3 otsaila 2024 data duena

Aita Domingo / Mutxaneko etxe zarra

Izen formala	Aita Domingo/ Mutxan Etxe-zaharra
Bailara	Irure
Altuera	160 m
Hedadura	0 Ha
Kaletik	1,8 km

Bertako familia

Etxea jausita dago. Aspalditik inor ez da bizi bertan.

Irudiak

(handitzeko, sakatu gainean)

Aita Domingoren agiri zaharra (1841)
Mutxaneko Ingurua
(Eibarko Udal Artxiboa)
Mutxaneko etxe zaharra eta ola
(J. Arluziaga 2015)
Mutxaneko etxe zaharra
(J. Arluziaga 2015)
Mutxaneko etxe zaharra
(J. Arluziaga 2015)
Mutxaneko etxe zaharra
(J. Arluziaga 2015)
Mutxaneko etxe zaharra
(J. Arluziaga 2015)
Mutxaneko etxe zaharra
(Javitxooo 2014)
Mutxan presa
(Javitxooo 2014)
Mutxan presa, oholak
(J.C. Astiazarán 2021)

Kokapena

(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)

Mapa kargatzen...

Baserriaren inguruko kontuak

Baserriaren izena ez da aipatzen XX mende hasierako baserrien udal zerrendan, ezta Iñaki Linazasororen Caseríos de Guipuzcoa (1974), ezta Ramiro Larrañagaren Soraluze-Placencia de las Armas. Monografía histórica liburuan (1993), ezta Soraluzeko baserriak liburuan (2003).

Luis Maria Mujikaren Euskal toponimiazko materialeak liburuan (1989) badatoz Aita Domingo eta Aitadomingopotzua izeneko etxe/baserria Soraluzen^[1]. Agirietan inoiz Aita Domingo Orue moduan ere agertu izan da (1841).

Baserriaren azken jabeak ‘Mutxa’ zuen izena. Hortik datorkio ‘Mutxaneko’ izena.

Bada Aittantxaboletarekin lotzen duena. Txabola haura Aita Domingo baserriarena izango zen, eta hortik izena: Aittan txabola^[2].

Garai bateko itxura (Juan C. Astiazarán 2022)

XVI. mendeko burdinola

Aita Domingo baserria, edo Mutxaneko etxe zaharra, ola izandakoa da, Sagarraga-torreko jaunarena.

Aipamen zaharrena, berriz, XV. mende bukaerakoa da. Zerga sistema berria zela eta, Toledoko Batzarretan Gipuzkoako burdinolen zerrenda eskatuta, Medina del Campon aurkeztu zuten (1497/08/18) eta, 200 bat izenen artean, Soraluzeko Sagarraga agertzen da^[3].

Gerora sutegia edo forja bihurtu zen, armagintzan aritzeko. 1512. urtean Pero Sanchez de Sagarraga, agertzen da, lantza, pika, azkon, alabarda eta antzekoak ekoizten zuela^[4]. EKoizpena, segururena, aurreko mendean hasiko zuten.

1515. urtekoa da Sagar-errekako bidearen azalpena: Arçubiagatik Otaolarako bideko bidegurutzetik aurrera, Sagarraga etxea zeharkatuz, eta aipatutako Sagarraga etxetik eta bere atetik eta sutegiko zein errotako zein mailuetako etxeko ateetatik^[5].

Pedro de Sagarragak 950 moskete egin zituen 1597. urtean, Ramiro Larrañagak Boletin de la R.S.B.A.P. aldizkarian idatzitako artikuluan, Sagarraga: casa solar y ferrería izeneko artikuluan jasotzen duenez.

Gaurko egoera

Eraikin nagusia baino gorago bere presa dauka, Mutxan presa izenekoa, eta batetik bestera erretena.

Sutegia eta beste eraikinaren hormak zutik diraute, baina oso hondatuta. Landareriak eta zuhaitzek janda daude.

Erretena lurrez beteta dago, zeharo estalita; presa, berriz, osorik gordetzen da, oraindik babesteko oholak erakusten dituela.

Mutxan presa eta Mutxaneko etxe zarra Javier Martín Lapeyra-k ere aipatzen ditu, La traída de aguas de Sagar-erreka a Eibar artikuluan.

Erreferentziak

↑ Euskal toponimiazko materialeak. XVI alea. Gipuzkoako mendebaldea. Soraluze, Bergara, Aretxabaleta.
↑ Atsedentxaboleta. Bergarako euskara.
↑ La industria del hierro en Guipúzcoa (siglos XIII-XVI). Luis Miguel Díez de Salazar (La ciudad hispánica 1985).
↑ Placencia de Soraluze. Javier Elortza (Soraluze 2022).
↑ En comenzando en la crucijada del camino que toman de Arçubiaga para Otaola, atrabesando para la casa de Sagarraga, e desde la dicha casa de Sagarraga e por su puerta d’ella e por las puertas de su casa de herreria y molino y maças.

[1] Euskal toponimiazko materialeak. XVI alea. Gipuzkoako mendebaldea. Soraluze, Bergara, Aretxabaleta.

[2] Atsedentxaboleta. Bergarako euskara.

[3] La industria del hierro en Guipúzcoa (siglos XIII-XVI). Luis Miguel Díez de Salazar (La ciudad hispánica 1985).

[4] Placencia de Soraluze. Javier Elortza (Soraluze 2022).

[5] En comenzando en la crucijada del camino que toman de Arçubiaga para Otaola, atrabesando para la casa de Sagarraga, e desde la dicha casa de Sagarraga e por su puerta d’ella e por las puertas de su casa de herreria y molino y maças.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 {{Baserria (eu)
-  | izena               = Mutxaneko Etxezarra
+  | izena               = Aita Domingo / Mutxaneko etxe zarra
-  | irudia              = Sagar-erreka_Eibar._Mutxaneko_etxe_zaharra.png
+  | irudia              = Mutxaneko_etxe_zaharra._Ikuspegi_orokorra_01_(Joxean_Arluziaga_2015).jpg
-  | izen_formala        = Mutxan Etxe-zaharra
+  | izen_formala        = Aita Domingo/ Mutxan Etxe-zaharra
   | bailara             = [[Irure bailara (eu) | Irure]]
   | altuera             = 160 m
@@ 16. lerroa: / 16. lerroa: @@
 ''(handitzeko, sakatu gainean)''
 <gallery>
-    Fitxategi: Sagar-erreka_Eibar._Mutxan_presa.jpg | Mutxan presa (Javitxooo 2014)
+    Aita_Domingo_baserria._Agiri_zaharra_(1841).jpg                          | Aita Domingoren agiri zaharra (1841)
+   Mutxaneko_ingurua_(Eibarko_Udal_Artxiboa).jpg                            | Mutxaneko Ingurua <br> (Eibarko Udal Artxiboa)
+   Mutxaneko_etxe_zaharra_eta_ola._Ikuspegi_orokorra_01_(Joxean_Arluziaga_2015).jpg | Mutxaneko etxe zaharra eta ola <br> (J. Arluziaga 2015)
+   Mutxaneko_etxe_zaharra._Ikuspegi_orokorra_02_(Joxean_Arluziaga_2015).jpg | Mutxaneko etxe zaharra <br> (J. Arluziaga 2015)
+   Mutxaneko_etxe_zaharra._Ikuspegi_orokorra_03_(Joxean_Arluziaga_2015).jpg | Mutxaneko etxe zaharra <br> (J. Arluziaga 2015)
+   Mutxaneko_etxe_zaharra._Ikuspegi_orokorra_04_(Joxean_Arluziaga_2015).jpg | Mutxaneko etxe zaharra <br> (J. Arluziaga 2015)
+   Mutxaneko_etxe_zaharra._Ikuspegi_orokorra_05_(Joxean_Arluziaga_2015).jpg | Mutxaneko etxe zaharra <br> (J. Arluziaga 2015)
+   Sagar-erreka_Eibar._Mutxaneko_etxe_zaharra.png                           | Mutxaneko etxe zaharra <br> (Javitxooo 2014)
+   Sagar-erreka_Eibar._Mutxan_presa.jpg                                     | Mutxan presa <br> (Javitxooo 2014)
+   Mutxaneko_presa._Goiko_oholak_(Juan_Carlos_Astiazarán_2021).jpg          | Mutxan presa, oholak <br> (J.C. Astiazarán 2021)
 </gallery>
 ==Kokapena==
-[https://www.google.es/maps/@43.1718,-2.4261,17z?hl=eu ''(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)'']
+[https://www.google.es/maps/@43.171784,-2.426140,17z?hl=eu ''(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)'']
-{{#display_map: 43.1718, -2.4261 |height=600 |zoom=18| type=earth}}
+{{#display_map: 43.171784, -2.426140 |height=600 |zoom=18| type=earth}}
-== Baserriaren inguruko kontuak ==
+==Baserriaren inguruko kontuak==
-Mutxaneko etxe zaharra ola izandakoa da, [[Sagarraga-torre baserria (eu)|Sagarraga-torre]]ko jaunarena. Esateko, Pedro de Sagarragak 950 moskete egin zituen 1597 urtean. Halaxe dio [[Ramiro Larrañaga (eu)|Ramiro Larrañaga]]k Boletin de la R.S.B.A.P. aldizkarian idatzitako artikuluan, [[Sagarraga casa solar y ferrería (eu)|Sagarraga: casa solar y ferrería]] izenekoa.
+Baserriaren izena ez da aipatzen XX mende hasierako baserrien udal zerrendan, ezta Iñaki Linazasororen [[Caseríos de Guipuzcoa (eu)|Caseríos de Guipuzcoa]] (1974), ezta Ramiro Larrañagaren [[Soraluze. Monografía histórica (eu)|Soraluze-Placencia de las Armas. Monografía histórica]] liburuan (1993), ezta [[Soraluzeko baserriak (eu)|Soraluzeko baserriak]] liburuan (2003).
-Gorago presa dauka, ''Mutxan presa'' izenekoa, eta batetik bestera antepara. Biak ala biak nahikoa ondo gordetzen dira oraindik; ola, berriz, nahiko egoera eskasean dago.
+Luis Maria Mujikaren ''Euskal toponimiazko materialeak'' liburuan (1989) badatoz Aita Domingo eta Aitadomingopotzua izeneko etxe/baserria Soraluzen<ref>Euskal toponimiazko materialeak. XVI alea. Gipuzkoako mendebaldea. Soraluze, Bergara, Aretxabaleta.</ref>. Agirietan inoiz Aita Domingo Orue moduan ere agertu izan da (1841).
-Mutxan presa eta Mutxaneko etxe zarra Javier Martín Lapeyra-k ere aipatzen ditu, [[La traída de aguas de Sagar-erreka a Eibar (eu)|''La traída de aguas de Sagar-erreka a Eibar'']]) artikuluan.
+Baserriaren azken jabeak ‘Mutxa’ zuen izena. Hortik datorkio ‘Mutxaneko’ izena.
+Bada [[Aittantxaboleta (eu)|Aittantxaboletarekin]] lotzen duena. Txabola haura Aita Domingo baserriarena izango zen, eta hortik izena: ''Aittan txabola''<ref>[http://bergarakoeuskara.eus/node/200389 Atsedentxaboleta]. Bergarako euskara.</ref>.
+[[Fitxategi: Mutxaneko_forja._Berreraiketa_(Juan_C._Astiazarán_2022).jpg | thumb | center | 600px | Garai bateko itxura (Juan C. Astiazarán 2022)]]
+===XVI. mendeko burdinola===
+Aita Domingo baserria, edo Mutxaneko etxe zaharra, ola izandakoa da, [[Sagarraga-torre baserria (eu)|Sagarraga-torre]]ko jaunarena.
+Aipamen zaharrena, berriz, XV. mende bukaerakoa da. Zerga sistema berria zela eta, Toledoko Batzarretan Gipuzkoako burdinolen zerrenda eskatuta, Medina del Campon aurkeztu zuten (1497/08/18) eta, 200 bat izenen artean, Soraluzeko Sagarraga agertzen da<ref>La industria del hierro en Guipúzcoa (siglos XIII-XVI). Luis Miguel Díez de Salazar (La ciudad hispánica 1985).</ref>.
+Gerora sutegia edo forja bihurtu zen, armagintzan aritzeko. 1512. urtean Pero Sanchez de Sagarraga, agertzen da, lantza, pika, azkon, alabarda eta antzekoak ekoizten zuela<ref>[[Placencia de Soraluze (eu)|Placencia de Soraluze]]. Javier Elortza (Soraluze 2022).</ref>. EKoizpena, segururena, aurreko mendean hasiko zuten.
+. urtekoa da Sagar-errekako bidearen azalpena: ''Arçubiagatik Otaolarako bideko bidegurutzetik aurrera, Sagarraga etxea zeharkatuz, eta aipatutako Sagarraga etxetik eta bere atetik eta sutegiko zein errotako zein mailuetako etxeko ateetatik''<ref>''En comenzando en la crucijada del camino que toman de Arçubiaga para Otaola, atrabesando para la casa de Sagarraga, e desde la dicha casa de Sagarraga e por su puerta d’ella e por las puertas de su casa de herreria y molino y maças.''</ref>.
+Pedro de Sagarragak 950 moskete egin zituen 1597. urtean, [[Ramiro Larrañaga (eu)|Ramiro Larrañaga]]k Boletin de la R.S.B.A.P. aldizkarian idatzitako artikuluan, [[Sagarraga casa solar y ferrería (eu)|Sagarraga: casa solar y ferrería]] izeneko artikuluan jasotzen duenez.
+===Gaurko egoera===
+Eraikin nagusia baino gorago bere presa dauka, ''Mutxan presa'' izenekoa, eta batetik bestera erretena.
+Sutegia eta beste eraikinaren hormak zutik diraute, baina oso hondatuta. Landareriak eta zuhaitzek janda daude.
+Erretena lurrez beteta dago, zeharo estalita; presa, berriz, osorik gordetzen da, oraindik babesteko oholak erakusten dituela.
+Mutxan presa eta Mutxaneko etxe zarra Javier Martín Lapeyra-k ere aipatzen ditu, [[La traída de aguas de Sagar-erreka a Eibar (eu)|''La traída de aguas de Sagar-erreka a Eibar'']] artikuluan.
 ==Erreferentziak==
 [[Kategoria: Baserriak]]
-[[Kategoria: Olak]]
+[[Kategoria: Desagertutako baserriak]]
+[[Kategoria: Olak, errotak eta zentralak]]