Ondare txikia. Aldabak (eu)

Atxuri 5 (J.C. Astiazarán 2021)

Garai bateko ateek bi osagarri zuten: aldaba eta zarraila.

Aldaba ateen aurrealdean jarri ohi zen metalezko pieza artikulatua da, atearen kontra joz barrukoak dei egiteko erabiltzen dena.

Garai batean etxe gehienek bere aldaba zuten, atarian. Eta etxebizitza bakoitzak berea. Inoiz, behetik deitzeko "kode modukoak" erabiltzen ziren, solairu eta etxebizitzaren arabera. Erabilera bitxiak ere izan dute: Kalebarren 18ko lehen solairuan Alberto Aprell Artamendi haginlariak bere kontsulta zuen, astean pare bat egunetan etortzen zela. Goizeko lehen ordutik paperezko zerrenda ipintzen zuten aldabatik zintzilik, txanda hartzeko bezeroek bere burua apuntatzen zutela.

Alde ez horren onak bazituzten: auzoak alferrik molestatzea, pribatutasun falta (garai batean ez zen bertutea) eta, noiz behinka, umeek aldabak jotzen zituztela jolas moduan.

Forjazko aldabak

Zaharrenak ziren, burdinezkoak. Batzuk oso soilak eta besteak landuagoak. Orokorrean handiak ziren, eta garai bateko atetzarretan lotuta agertzen ziren.

Soraluzen oso gutxi geratzen dira, hamarren bat. Batzuk artisau diseinua dute, gainontzekoetatik desberdinak: Elizburu 3 (Serora etxea), Gabolats 2 (Arregia jauregia), Gabolats 16, Errabal 4 eta Atxuri 5. Azken urteetan Errabal 21tik desagertutakoa ere tankerakoa zen. Herri kaskotik kanpo Armendia baserriak badauka aldaba ederra, mota honetakoa da.

• 

  Elizburu 3 (Serora etxea)
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Gabolats 2
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Gabolats 16
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Errabal 4
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Errabal 21 (desagertua)
  (Google 2013)

• 

  Atxuri 5
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Armendia baserria
  (J.C. Astiazarán 2021)

Baina bada eredu industrial bat, forjazkoa, herrian lau ale gordetzen direla: Kalebarren 3, Kalebarren 16an, Kalebarren 24 eta Gabolats 3.

• 

  Kalebarren 3
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Kalebarren 16
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Kalebarren 24
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Gabolats 3
  (J.C. Astiazarán 2021)

Fundiziozko aldabak

XIX mendean sortu ziren, eta forjazkoak baino merkeagoak ziren. Nahiz eta merkeenak burnizkoak izan, baziren letoizkoak ere, beste "lustrea" zutenak.

Fundiziozkoak izanik, forma desberdinetan egiten ziren: zisnea (Errabal 7) eta lehoia (Errabal 20), esateko.

• 

  Errabal 7
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Errabal 20
  (J.C. Astiazarán 2021)

Baina forma zabalduenak eskua irudikatzen du, hatzaparrak bola bat oratzen dutela. Bola honekin jo egiten zen deitzeko.

Ia kale guztietan topa daitezke: Kalebarren (2, 20 eta 22), Santa Ana (7, 8 eta 11), Gabolats (20, 26, 32 eta 34), Baltegieta (5) eta Errabal (13, 15, 18 eta 21).

Kalebarrenekoak

• 

  Kalebarren 2
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Kalebarren 12
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Kalebarren 20
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Kalebarren 22
  (J.C. Astiazarán 2021)

Santa Anakoak

• 

  Santa Ana 8
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Santa Ana 11
  (J.C. Astiazarán 2021)

Gabolatsekoak

• 

  Gabolats 20 (desagertua)
  (Google 2013)

• 

  Gabolats 24
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Gabolats 32
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Gabolats 34
  (J.C. Astiazarán 2021)

Baltegietakoa

• 

  Baltegieta 5
  (J.C. Astiazarán 2021)

Errabalekoak

• 

  Errabal 13
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Errabal 15
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Errabal 18
  (J.C. Astiazarán 2021)

Atxurikoak

• 

  Atxuri 7
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Atxuri 9
  (J.C. Astiazarán 2021)

Bilakaera

60. hamarkadan atariak berrizten hasi ziren Soraluzen; besteak beste, aldabak lotuta zeuden atetzarraK kentzen, eta tinbre elektrikoak ezartzen.

Tinbreak beharrezko etxebizitzara zuzenean deitzea ahalbidetzen zuen, gainontzeko auzoak ez zituen gogaitzen, diskretuagoa zen eta, batez ere, "modernoa".

Aldaba asko eta asko desagertu ziren, azkenak 2010-2020 hamarkadan (Gabolats 20, Errabal 21) baina atetik kendutako aldaben aztarnak geratzen dira, Santa Ana kalean esateko.

• 

  Santa Ana 7
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Santa Ana 10
  (J.C. Astiazarán 2021)

• 

  Gabolats 20
  (Google 2013)

• 

  Errabal 21
  (Google 2013)

Kokapena

Mapa kargatzen...

{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"1000px","height":"800px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":false,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EKalebarren 2\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Kalebarren 2\n","link":"","lat":43.174385,"lon":-2.413274,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EKalebarren 3\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Kalebarren 3\n","link":"","lat":43.174541,"lon":-2.413266,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EKalebarren 12\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Kalebarren 12\n","link":"","lat":43.174629,"lon":-2.41335,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EKalebarren 16\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Kalebarren 16\n","link":"","lat":43.174696,"lon":-2.413402,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EKalebarren 20\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Kalebarren 20\n","link":"","lat":43.174786,"lon":-2.413396,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EKalebarren 22\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Kalebarren 22\n","link":"","lat":43.174824,"lon":-2.413404,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EKalebarren 24\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Kalebarren 24\n","link":"","lat":43.174901,"lon":-2.413576,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ESanta Ana 7\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Santa Ana 7\n","link":"","lat":43.174041,"lon":-2.413053,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ESanta Ana 8\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Santa Ana 8\n","link":"","lat":43.174082,"lon":-2.413144,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ESanta Ana 10\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Santa Ana 10\n","link":"","lat":43.174033,"lon":-2.413116,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ESanta Ana 12\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Santa Ana 12\n","link":"","lat":43.17403,"lon":-2.413117,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EElizburu 3\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Elizburu 3\n","link":"","lat":43.174422,"lon":-2.412664,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EGabolats 2\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Gabolats 2\n","link":"","lat":43.175448,"lon":-2.413468,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EGabolats 3\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Gabolats 3\n","link":"","lat":43.175357,"lon":-2.413401,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EGabolats 16\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Gabolats 16\n","link":"","lat":43.176171,"lon":-2.413625,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EGabolats 20\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Gabolats 20\n","link":"","lat":43.176397,"lon":-2.413832,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EGabolats 24\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Gabolats 24\n","link":"","lat":43.176551,"lon":-2.413885,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EGabolats 32\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Gabolats 32\n","link":"","lat":43.176851,"lon":-2.414153,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EGabolats 34\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Gabolats 34\n","link":"","lat":43.176991,"lon":-2.414264,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EBaltegieta 5\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Baltegieta 5\n","link":"","lat":43.174894,"lon":-2.414716,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErrabal 4\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Errabal 4\n","link":"","lat":43.172986,"lon":-2.413037,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErrabal 7\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Errabal 7\n","link":"","lat":43.173617,"lon":-2.413873,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErrabal 13\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Errabal 13\n","link":"","lat":43.17385,"lon":-2.414035,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErrabal 15\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Errabal 15\n","link":"","lat":43.17394,"lon":-2.414086,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErrabal 18\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Errabal 18\n","link":"","lat":43.173613,"lon":-2.413784,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErrabal 20\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Errabal 20\n","link":"","lat":43.173726,"lon":-2.413873,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErrabal 21\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Errabal 21\n","link":"","lat":43.174142,"lon":-2.414216,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EAtxuri 5\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Atxuri 5\n","link":"","lat":43.172636,"lon":-2.412415,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EAtxuri 7\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Atxuri 7\n","link":"","lat":43.172607,"lon":-2.412353,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EAtxuri 9\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Atxuri 9\n","link":"","lat":43.17258,"lon":-2.412279,"icon":""}]}