Heriotza agiriak (eu)

Soraluzeko gaurko kanposantuko lehen hilobia

Heriotzak eta agiriak

Errejistro Zibila sortu artean, heriotzak ezagutzeko modu bakarra eliz agiri sakramentalak dira, heriotza liburuak hain zuzen.

Trentoko Kontzilio Ekumenikoan, 1563ko azaroaren 11n, erabaki zuten parrokia bakoitzean bataiatutakoen eta ezkontzen erregistro bat eraman beharko zela aurrerantzean. Handik hainbat urtera, eremu katoliko osoan heriotzak erregistratzeko betebeharra ofizializatu zen, 1614ko Rituale Romanum delakoaren bidez. Baina ordurako halako liburuak bazeuden parrokia askotan.

Soraluzeko agiri sakramentalak: heriotzak urte urte

Heriotza liburuak

Soraluzen gordetzen den heriotza liburu zaharrena elizaren erabakiaren ostekoa da, eta lehen errejistroa 1573/11/12 egunekoa, Joan Ybanes Yrure dagokiona. Bada urte bereko beste errejistro bat, data gabekoa, Maria de Farin "alias de Bilbao" andreari dagokiona.

Gipuzkoan, aldiz, Antzuolako Antonio izeneko batekoa da (1500/11/29).

Inguruko herrietako heriotza liburuen aintzinatasuna kontutan harturik, 1587. urtean hasten den liburu hau ba daiteke Soraluzeko lehen heriotza liburua ez izatea.

Hasieran, ondoko datu hauek agertzen ziren erregistroan: heriotzaren data eta lekua, hildakoaren izen-abizenak, eta ezkontidearenak -halakorik egonez gero-; gerora, beste datu batzuk eransten hasi ziren, hala nola hildakoaren adina eta lanbidea.

Datuak

1587-1900 tartean Soraluzen 11.010 heriotza errejistratu dira guztira.

Heriotzak 10 urteka

Epea	Bataioak	Ezkontzak	Heriotzak
1531-1540	30	0	0
1541-1550	282	0	4
1551-1560	133	0	2
1561-1570	161	0	3
1571-1580	304	0	124
1581-1590	352	31	111
1591-1600	349	57	224
1601-1610	384	66	111
1611-1620	331	55	88
1621-1630	316	58	163
1631-1640	302	90	160
1641-1650	322	65	133
1651-1660	313	73	167
1661-1670	403	102	181
1671-1680	319	69	161
1681-1690	361	58	155
1691-1700	499	107	218
1701-1710	663	119	161
1711-1720	545	98	248
1721-1730	508	94	366
1731-1740	531	126	489
1741-1750	604	164	471
1751-1760	549	108	515
1761-1770	598	120	449
1771-1780	691	197	467
1781-1790	789	157	441
1791-1800	686	149	483
1801-1810	718	163	537
1811-1820	542	132	319
1821-1830	646	175	390
1831-1840	692	157	449
1841-1850	626	166	398
1851-1860	713	224	590
1861-1870	893	219	682
1871-1880	607	110	540
1881-1890	587	138	457
1891-1900	726	144	553
Guztira	18.075	3.791	11.010

Azterketa

Bilakaera

Urteetan zehar herriko biztanle kopuruak gora egin zuenez, ezkontza kopurua ere gora egin zuen. Baina ez modu uniformean: XVI. mende bukaeran heriotza kopurua nahiko egonkorra mantentzen da, 10 urteko epe bakoitzeko 110-125 bat hildako; eta 1610-1620 tartean jaisten bada ere, berriro igotzen da eta hurrengo 100 urtetan 160-180 bueltan dabil.

1710etik aurrera jauzia egiten du, 1720-1810 epean hamar urteko 500 bat hildako mantendu zela. Hurrengo hamar urtetan heriotza kopurua asko jaitsi zen, Espainiako Independentzia gerra sasoia zenez soraluzetar asko kanpoan zegoelako.

Berriro gora hurrengo urteetan (1820-1850), hamar urteko 400 hildakoen bueltan ibiltzeko, eta handik gora, 1850-1870an 600 hildako inguruetara pasatzeko. Azkenik, 1870-1900 tartean kopurua atzera jaitsi zen, 500en bueltan ibiltzeko.

Heriotza askotako urteak

Soraluzen heriotza gehien gertatutako urtea 1765 izan zen, guztira 138 hildako errejistratu ziren eta (aurreko urteetako batezbestekoa 43 hildako zen). Nabarmentzeko beste bi urte 1795 (97 hildako) eta 1809 (99) dira. Eta 1864an 69 hildako izan ziren.

Aro Modernoaren hasieran, Soraluze txikiagoa zenean, 1598ko izurriteak heriotza asko eragin zituen 1598 eta 1599. urteetan, 62 eta 48 hurrenez hurren.

Heriotza gutxiko urteak

Badira urte batzuk ez dutela inolako heriotzik errejistratuta: 1606 (eta 1605an bat bakarrik), 1612 eta 1613. Heriotza bakarrekoak, aipatutako 1605az gain, 1615 eta 1640 daude.

Urte batzuk ingurukoak baino heriotza dezente gutxiago izateagatik nabarmentzen dira: 1695 (5) eta 1696 (7), 1721 (9), 1769 (17), 1780 (19), 1818 (13) eta 1842 (19).

Abizen gabeko hildakoak

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

Azken mendeetan, pertsonak identifikatzeko izena eta bi abizenak erabili izan dira: bataio agiriak, ezkontzak, kontratuak, salerosketak, salaketak, testamentuak, heriotza agiriak…

Baina sasoi batean, kasu batzuetan, arau edo ohitura honek salbuespenak izan ditu. Ezagunenak kajakoak dira, baina XVI. mende bukaeran (1610. arte) Soraluzen 15 lagunen heriotza agiriek ez dakarte inolako abizenik, zeharkako erreferentziak baizik (inoren emaztea, inoren alaba, hango biztanlea, haren morroia edo neskamea…).

Ordutik aurrera beste hiru kasu agertu ziren, XIX. mendean hain zuzen.