Jeltzaleak (1923 arte) (eu)

Oharra: Sarrera hau sortzeko, Gipuzkoako jelkideak, 1904-1923 artikulua erabili izan da (Mikel Aizpurua Murua 2015).

Oharra: Sarrera hau jeltzaleei dagokie. Sasoiko alderdiari buruzko sarrera irakurtzeko, sakatu hemen.

Zerrendan agertzen direnak

Sarrera honetan lantzen den zerrenda Mikel Aizpuruak osatutakoa da, Gipuzkoako jelkideak, 1904-1923 artikuluan argitaratua. Soraluzeri lotutakoak hartu dira bakarrik.

Guztira 109 izen dira, gizonezkoak denak.

Egileak berak dioenez, orduko Gipuzkoako Eusko Alderdi Jeltzalearen Agiritegiaren aztarnarik ez dagoenez, prentsa abertzalearen azterketa sistematikoa izan da iturri nagusia, handik eta hemendik aurkitutako abertzaleen eta bazkideen zerrendekin osatua. Inor zerrenda honetan agertzeak ez du esan nahi derrigorrez bizi guztiko jelkideak izan zenik, baizik eta inoiz abertzale moduan hartu izan zela.

Ogibidea eta adina lortzeko, berriz, hauteskunde-erroldak erabili ditu egileak, bertan agertzen zelako. Baina bi akats ditu baliabide horrek: batetik, ez dira hogeita bost urtetik azpikoak azaltzen eta bestetik, ogibideari dagokionez, ez dira beti oso zehatzak izaten erroldak.

Mikel Aizpuruaren lan hau (eta Soraluzeko jeltzaleen zerrenda) 1923. artekoa da: irailak 23an Miguel Primo de Rivera jeneralak estatu kolpea eman zuen Espainian, eta alderdiaren jarduna eten zen.

Lehen agerpenak urteka

Lehen aipamenak

Zerrendak pertsona bakoitzaren lehen aipamena jasotzen du; hau da, noiz agertzen den abertzaleekin lotuta lehengo aldiz.

101 lagunen datuak dauzkagu, eta lau urte nabarmentzen dira: 1909 (9 izen berri), 1911 (beste 9), 1918 (10 gehiago) eta 1923 (20 izen berri).

Erabilitako iturriekin (gogoratu urte haietako Eusko Alderdi Jeltzalearen Agiritegirik gordetzen ez dela) ezin esan pertsona horiek urte zehatz horietan alderdiaren inguruan bildu zirenik. Baina prentsa abertzalearen helburu bat mugimendua hauspotzea zenez, pentsa daiteke zale berrien izenak lehen baitlehen argitaratzeko prest egongo zirela.

Nabarmentzekoa da oso 1923.eko "arrakasta": 20 izen, guztien %20a. Urte honetan ziklo bat itxi zen, Primo de Riveraeren diktadurak alderdiaren martxa eten zuen eta.

Lehen agerpenaren adinak

Adinak

Mikel Aizpuruk bildutako datuek oso alderdi gaztea irudikatzen dute.

Alde batetik, 44 lagunei buruz ez daukagu daturik: ez jaioteguna (bataio errejistro publikoak 1900 urte artekoak dira), ezta lanbidea (ez dira errolda elektoraletan agertzen). Beste moduan esanda, beren izena lehen aldiz aitatu zenean 22 urte izango zuten, asko jota.

Badauzkagu, berriz, 65 lagunen datuak. Grafikoan agertzen denez, gehienak (%68a) ez zuten 30 urte alderdiarekin lotu zirenean.

Beste muturrean, 50 urtetik gorakoak 4 izen besterik ez dira aipatzen: Felipe Larrea Aldazabal (55), Crisóstomo Gallastegui (57), Claudio Arizaga Arozabe (63) eta Anacleto Berraondo (74).

Lanbide taldeak

Lanbideak

Lanbideei dagokienez, Mikel Aizpuruk hamabi taldetan sailkatu ditu. Soraluzen bi talde nabarmentzen dira: "ogibide ezezaguna" dutenak eta langile mekanikoak.

"Ogibide ezezagun"eko 44 lagun daude zerrendan (%39a). Lanbideak orduko zentso elektoraletik jaso direnez, honek esan nahi du 44 lagun hauek oso gazte zirela 1923.ean, orduko zentso elektoralean agertzen ez zirelako.

Lanbide ezaguna dutenen artean (66 lagun), 43 langile mekanikoak ziren (%40a), bat kenduta beste 42ak armaginak. Honetaz gain, beste hiru lagun armagintza zute lanbidea, baina ugazabak kasu honetan.

Azkenik, beste bi talde apalagoak aitatu behar dira: bere kasako negozioak zituztenak (6) eta nekazari/ baserritarrak (7). Aurreiritzi eta esterotipo batzuren kontra (abertzale = baserritarra), abertzaletasuna kaletik baserrira etorri zen; askoren begietan nekazariak "euskaldunagoak" izango ziren, baina aldi berean tradizionalagoak; eta asko eta asko maizterrak zirenez, jabeen iritzi eta presioek eragin handia zuten. Soraluze oso herri industriala izanik, "kaletar" joera hau nabarmenagoa da.

Kargu politikoak

Kargu politikoak

109 izenengatik, 20 urte horietan (1904-1923) 44 lagunek karguren bat bete zuten, alderdi barruan edota udalean. Partehartze honek erakusten du jelkideen konpromezua alderdiarekin.

Herriko alderdian

Euzko Alderdi Jeltzalea Uri Batzarretan antolatzen zen, eta berauek zuzentzeko Uri Buru Batzarrak aukeratzen zituzten, mahaikidez osatua. Uri Buru Batzarrak lehendakaria, lehendakariordea, idazkaria eta diruzaina izaten zuen.

Zortzi lehendakari aipatzen dira Soraluzen: Damian Ecenarro Querejeta, Asensio Gabilondo, Valerio Gardoki, Juan Jose Lete Oregi, Facundo Maiztegi, Jose Sesma Bustinduy, Eustaquio Sesma Echabe eta Florencio Sesma Echabe.

Lehendakariordeak, berriz, zazpi aipatzen dira: Benito Alberdi Ramirez, Lino Alberdi, Patricio Arluziaga, Juan Azurmendi, Rufino Bascaran, Andres Ecenarro eta Jose Maria Leturiondo.

Idazkariak: Arana Martin Arizaga Arozabe Claudio Artolazabal Alfonso Castañares Larreategui Eustaquio Castañares Eusebio Castañares Tiburcio Garmendia Juan Iñurrieta Venancio Lascurain Timoteo Lazcano Timoteo Treviño Artiz Lazaro

Diruzainak: Amuchastegui Oregi Lorenzo Echevarria Rafael Iriondo Arriola Rafael Iriondo Kepa Zabala Emilio

Zuzendaritzak mahaikideak: Alberdi Alberdi Gregorio Alday Arcaruz Isaac Basauri Lete Pedro Bollain Arana Gregorio Gallastegi Rafael Garmendia Angel Lascurain Prudencio Moniozguren Pedro Oregui Demetrio Oregui Rufo Ucin Ignacio

Ordezkariak

Soraluzeko ordezkaria alderdiaren beste erakundeetan pertsona bakarra agertzen da, Ignacio Aranguren, Soraluzeko jeltzale lehenetarikoa.

Behin baino gehiago bete zuen lan hau, bi modutan agertzen da eta: ordezkaria eta Batzar Nagusiko ordezkaria.

Udaletxean

Alkatea: Sesma Bustinduy José

Zinegotziak: Alday Arcaruz Isaac Gabilondo Asensio Igarzabal Olano Julio Treviño Artiz Lazaro

Jeltzaleen zerrenda (1904-1923)

Izen-abizenak	Jaio urtea	Lanbidea	Agerpena	Urteak
Eugenio Aguirrebeña		(ezezaguna)	1916
Gregorio Alberdi Alberdi	1867	Armagina	1913	46
Benito Alberdi Ramirez	1884	Lima pikatzailea	1916	32
Buenaventura Alberdi	1892	Armagina	1918	26
Lino Alberdi	1894	Armagina	1918	24
Severiano Alberdi		(ezezaguna)	1920
Isaac Alday Arcaruz	1889	Armagina	1917	28
Pedro Aldazabal	1880	Armagina	1919	39
Toribio Altuna		(ezezaguna)	1923
Lorenzo Amuchastegui Oregi	1886	Lantegia	1910	24
Victoriano Aramburu		(ezezaguna)	1916
Martin Arana		(ezezaguna)	1921
Ignacio Aranguren	1864	Arma lantegia	1905	41
Eugenio Argarate	1873	Armagina	1919	46
Isaac Argarate		(ezezaguna)	1920
Claudio Arizaga Arozabe	1852	Armagina	1915	63
Eusebio Arizaga	1883	Industriala	1909	26
José Arluziaga		(ezezaguna)	1923
Patricio Arluziaga	1864	Armagina	1909	45
Jacinto Arsuaga		(ezezaguna)	1923
Rafael Arsuaga		(ezezaguna)	1923
Antonio Artojoiogi		(ezezaguna)	1923
Alfonso Artolazabal	1891	(ezezaguna)	1912	21
Faustino Artolazabal	1878	Armagina	1907	29
Felipe Artolazabal		(ezezaguna)	1912
Vicente Arzelus		(ezezaguna)	1908
Manuel Astigarraga Echaniz	1873	Armagina	1913	40
Juan Azurmendi	1880	Errementaria	1909	29
Pedro Balanzategui		(ezezaguna)	1923
Pedro Basauri Lete	1894	Armagina	1916	22
Santos Basauri	1884	Igeltseroa	1904	20
Rufino Bascaran	1888	Armagina	1913	25
Eusebio Bereicua Berrondo	1873	Baserritarra	1905	32
Eusebio Bereicua		Baserritarra	--1905--
Anacleto Berraondo	1844	Armagina	1918	74
Doroteo Biritxinaga		(ezezaguna)
Gregorio Bollain Arana	1887	Armagina	1911	24
Clementino Bolumburu	1873	Armagina	1923	50
Eustaquio Castañares Larreategui	1891	Armagina	1919	28
Eusebio Castañares	1861	(ezezaguna)	1909	48
Tiburcio Castañares	1898	(ezezaguna)	1918	20
Andres Castañares	1895	(ezezaguna)	1920	25
Jose Cortaberria		(ezezaguna)	1923
Damian Ecenarro Querejeta	1888	Armagina	1911	23
Andres Ecenarro	1881	Armagina	1912	31
Imanol Echeberria			1914
Rafael Echevarria	1874	Armagina	1923	49
Eusebio Eguren Arroyabe	1864	Sakristaua
Juan Eizaguirre		(ezezaguna)	1923
Sotero Elizburu	1889	Armagina	1915	26
Fernando Esnal		(ezezaguna)	1923
Asensio Gabilondo	1884	Armagina	1910	26
Rufino Gabilondo	1896	Armagina	1918	22
Candido Gallastegi		(ezezaguna)	1923
Rafael Gallastegi	1884	Armagina	1909	25
Crisóstomo Gallastegui	1860	Arotza	1917	57
Valerio Gardoki	1864	Armagina	1911	47
Pedro Garitagoitia	1884	Armagina	1913	29
Angel Garmendia		(ezezaguna)	1918
José Garmendia	1890	Armagina
Juan Garmendia	1898	Saltzailea	1914	16
Francisco Goicoechea		(ezezaguna)	1923
José León Goicoechea	1894	Armagina
Juan Goicoechea		(ezezaguna)
Julian Goikoerrota		(ezezaguna)	1909
Félix Ibargutxi		(ezezaguna)
Julio Igarzabal Olano	1881	Baserritarra	1920	39
Venancio Iñurrieta	1894	Armagina	1911	17
Laureano Iraolagoitia Lascurain	1868	Baserritarra	1911	43
Rafael Iriondo Arriola	1892	Armagina	1916	24
Cosme Iriondo		(ezezaguna)	1920
Kepa Iriondo	1894	Armagina	1915	21
Ricardo Juaristi		(ezezaguna)	1921
Luis Lacuesta	1881	Dendaria	1905	24
Victor Lacuesta	1891	Jostuna	1919	28
Antonio Larrañaga	1884	Armagina	1911	27
Felipe Larrea Aldazabal	1856	Errementaria	1911	55
Jose Lascurain		Baserritarra	1923
Prudencio Lascurain	1891	Armagina	1915	24
Timoteo Lascurain		(ezezaguna)	1918
Timoteo Lazcano		(ezezaguna)	1923
Juan Jose Lete Oregi	1885	Industrial armagina	1907	22
José María Leturiondo	1889	Armagina	1909	20
Facundo Maiztegi	1884	Arma lantegia	1911	27
Raimundo Maiztegi		(ezezaguna)	1918
Ramón Maiztegi	1894	Baserritarra	1917	23
Segundo Maiztegi	1883	Baserritarra	1911	28
Angel Mendia		(ezezaguna)	1923
Pedro Moniozguren		(ezezaguna)	1918
Carlos Navas Arroyabe	1878	Baserritarra	1912	34
Candido Ondarra	1883	Armagina	1909	26
Demetrio Oregui		(ezezaguna)	1922
Roque Oregui		(ezezaguna)	1914
Rufo Oregui		(ezezaguna)	1915
Miguel Ormaechea		(ezezaguna)	1920
Vicente Ormaechea		(ezezaguna)	1923
Carlos Orueta	1897	Medikua	1915	18
Sabin Osa		(ezezaguna)	1923
José Sesma Bustinduy	1882	Armagina	1912	30
Eustaquio Sesma Echabe	1885	Armagina	1910	25
Florencio Sesma Echabe	1890	Armagina	1912	22
Lazaro Treviño Artiz	1883	Dendaria	1908	25
Julio Ucin Aristi	1894	Armagina	1923	29
Ignacio Ucin	1894	Armagina	1918	24
Ignacio Ucin	1894	Armagina	1915	21
Pascual Urcelay		(ezezaguna)
David Zabala		(ezezaguna)	1923
Emilio Zabala	1880	Armagina	1909	29
Mikel Zubizarreta	1888	Armagina	1919	31

Erreferentziak

• Gipuzkoako jelkideak, 1904-1923. Mikel Aizpuru (Kondaira, 15 zbk. 15-114 orrialdeak, 2015).