«AMBER proiektua (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

22:30, 10 uztaila 2021(e)ko berrikuspena

A.M.B.E.R. proiektua

AMBER (Adaptive Management of Barriers in European Rivers^[1]) disziplina anitzeko proiektua da, Europar Batasunaren H2020 ikerketa eta berrikuntza programak lagundua.

Aurrekariak

Europar Batasunaren ‘’Uraren Zuzentarau Markoa’’ren arabera, ibaien "egoera ona" lortzeko erronka nagusietako bat ibai-habitatak zatituta egotea da.

Zatikatze hori gizakiak egindako ehundaka mila hesik eragiten dute nagusiki; horietako asko zaharrak dira eta jada ez dira erabiltzen.

Horregatik, ibaiak modu eraginkorrean leheneratzeko lehentasunetako bat ibaien barne-konektibitatea hobetzea da.

Helburuak

Proiektuaren helburua ibaien presa eta oztopoen kudeaketa hobetzea da, ibaien zatiketen eragina apaltzeko.

Modu honetan ibaien ekosistemak (flora eta fauna) lehengoratuko dira, modu eraginkor eta uraren beste erabilerekin bateragarrian.

Aurrikusitako emaitzak

Emaitzak lau ataletan aurreikusten dira:

Sortu ibai eta erreken lehen ebaluazioa Europan zehar, premiazko eskuhartzeak antzemateko.
Garatu egitura oso bat, eta hari lotutako tresnak, ibaiko ekosistemen birmoldaketa bideratzeko.
Aukerak eman herritarrei denbora errealean ibaien egoera kontrolatzeko.
Ibaiak lehengoratzeko eDNAren lehen saiakera egin, gorde beharreko inguruak lehenesten eta oztopoak kudeatzen laguntzeko.

Soraluzen balizko eragina

AMBER mapa: The Barrier Atlas

The Barrier Atlas ikusteko, sakatu hemen.

AMBER proiektua Europako ibaietako oztopoen bilduma egiten ari da, eta dagoeneko ia herri guztietako ehundaka mila oztopo biltzen du (eta hazten ari da). Oztopo hauek mapa batean erakusten dira: The Barrier Atlas izenekoa.

Zazpi oztopo mota bereizi dituzte: presa (dam), gainezkabidea (weir), estolda (culvert), pasabidea (ford), esklusa (sluice), arrapala (ramp), bestelakoa (other).

Soraluzeko oztopoak (Amber 2021)

Soraluzeko oztopoak

Mapa horretan Soraluzen hamar oztopo identifikatuta daude:

Izena	Mota	Benetakoa	Erabilera
Irukurutzetako tutua	Presa	Presa	Ez
Olea	Presa	Presa	Ez
Malmero	Presa	Presa	Ez
Olabarrena	Presa	Presa	Ez
Sagar-errekako presa berria	Presa	Presa	Bai
Sagar-errekako presa zaharra	Presa	Presa	Ez
Mutxan	Presa	Presa	Ez
Sagarraga industrialdeko azpikoa	Bestelakoa	Estolda	Bai
Ez dakigu zein	Bestelakoa	Bestelakoa	Ez
Errotabarri	Presa	Presa	Ez
Sagar-errekako lurperatzea	Bestelakoa	Estolda	Ez
Igarateko lurperatzea	Bestelakoa	Estolda	Ez

Honetaz gain, beste bi presa aspaldi eraitsita daude, Orbeakoa eta Maltzagakoa hain zuzen.

Batzokia, zubia eta kiroldegia (2017)
Olabarrena presa eta ola
(Florencio Josep Lamot 1753)
Presa eta ekonomatoa
(J.C. Astiazarán 2016)
Putzua eta Mutxaneko presa
(J. Arluziaga 2015)
Mutxan presa, oholak
(J.C. Astiazarán 2021)

Etorkizuna

Europar Batasunaren ‘’Uraren Zuzentarau Markoa’’ eta AMBER proiektuaren arabera, erabiltzen ez diren “oztopoak” ezabatu behar dira, ibaia lehengoratzeko.

Baina Soraluzen ale horietako batzuk balio historikoa dute: Malmeroko presa (XV-XVI. mendea), Olabarrenako presa (XVII. mendea), Errotabarriko presa, Mutxaneko presa (XVI. mendea)…

Honetaz gain, Deba ibaian dauden hiru presak (Malmerokoak, Olabarrenakoak gehi Oleakoak) herriko ikuspegia moldatzen dute, ibaian ur-lamina luzeak eta zabalak sortuz. Presarik ez duten beste herri batzuk, Bergarak edota Elgoibarrek esateko, oso ikuspegi desberdina erakusten dute, askoz itsusi edo eskasagoa.

Komeniko zen hausnarketa egitea, herri mailan, zer nahi dugun gorde edota eraitsi, eta zergatik. Gerora begira, datorrena datorrenean, estrategia zehaztuta izateak asko laguntzen du.

Erreferentziak

AMBER, Adaptive Management of Barriers in European River. AMBER proiektuaren web orria (ingelesez).
Proyecto AMBER. AEMS (Asociación para el Estudio y Mejora de los Salmónidos. Ríos con Vida] elkartearen web orria (gazteleraz).

↑ AMBER. Europako Ibaietako Oztopoen Kudeaketa Egokia.

[1] AMBER. Europako Ibaietako Oztopoen Kudeaketa Egokia.

[1]

@@ 4. lerroa: / 4. lerroa: @@
 ===Aurrekariak===
-Europar Batasunaren ‘’Uraren Esparru Zuzentaraua’’ren arabera, ibaien "egoera ona" lortzeko erronka nagusietako bat ibai-habitatak zatituta egotea da.
+Europar Batasunaren ‘’Uraren Zuzentarau Markoa’’ren arabera, ibaien "egoera ona" lortzeko erronka nagusietako bat ibai-habitatak zatituta egotea da.
 Zatikatze hori gizakiak egindako ehundaka mila hesik eragiten dute nagusiki; horietako asko zaharrak dira eta jada ez dira erabiltzen.
@@ 41. lerroa: / 41. lerroa: @@
 ! width="100 px" style="background:Tan" | Erabilera
 |-
-| Urrustiko tutua || Presa || Presa || Ez
+| [[Sologoeneko zentrala (eu)#Garai bateko sistema osagarria | Irukurutzetako tutua]] || Presa || Presa || Ez
 |-
-| Oleako presa || Presa || Presa || Ez
+| [[Alberdi zentrala (eu) | Olea]] || Presa || Presa || Ez
 |-
-| Malmero presa || Presa || Presa || Ez
+| [[Malmero zentrala (eu) | Malmero]] || Presa || Presa || Ez
 |-
-| Olabarrenako presa || Presa || Presa || Ez
+| [[Olabarrena (eu) | Olabarrena]] || Presa || Presa || Ez
 |-
-| Sagar-errekako presa berria || Presa || Presa || Bai
+| [[Sagar-errekako uren eruatea (eu)#Sagar-errekako presa | Sagar-errekako presa berria]] || Presa || Presa || Bai
 |-
-| Sagar-errekako presa zaharra || Presa || Presa || Ez
+| [[Sagar-errekako uren eruatea (eu)#Sagar-errekako presa | Sagar-errekako presa zaharra]] || Presa || Presa || Ez
 |-
-| Mutxaneko presa || Presa || Presa || Ez
+| [[Mutxaneko etxe zarra (eu) | Mutxan]] || Presa || Presa || Ez
 |-
-| Sagarraga industrialdeko azpikoa || Bestelakoa || Estolda || Bai
+| [[Sagarraga industrialdea (eu) | Sagarraga industrialdeko azpikoa]] || Bestelakoa || Estolda || Bai
 |-
 | Ez dakigu zein || Bestelakoa || Bestelakoa || Ez
 |-
-| Errotabarriko presa || Presa || Presa || Ez
+| [[Errotabarri baserria (eu) | Errotabarri]] || Presa || Presa || Ez
 |-
-| Sagar-errekako lurperatzea || Bestelakoa || Estolda || Ez
+| [[Sagar-erreka (eu) | Sagar-errekako lurperatzea]] || Bestelakoa || Estolda || Ez
 |-
-| Igarateko lurperatzea || Bestelakoa || Estolda || Ez
+| [[Igarate (eu) | Igarateko lurperatzea]] || Bestelakoa || Estolda || Ez
 |}
-Honetaz gain, beste bi presa aspaldi eraitsita daude, Orbeakoa eta Maltzagakoa hain zuzen.
+Honetaz gain, beste bi presa aspaldi eraitsita daude, [[Orbea zentrala (eu) | Orbeakoa ]] eta [[Maltzagako zentrala (eu) | Maltzagakoa]] hain zuzen.
+<gallery mode="packed-hover" heights="200">
+   Deba_erreka._Batzokia,_zubia_eta_kiroldegia_(2017).jpg      | Batzokia, zubia eta kiroldegia (2017)
+Malmeroneko_presa_(Florencio_J._Lamot_1756).jpg
+   Olabarrena._Presa_(Florencio_Josep_Lamot_1753).png                 | Olabarrena presa eta ola <br> (Florencio Josep Lamot 1753)
+   Olabarrena._Presa_eta_ekonomatoa_(Juan_Carlos_Astiazarán_2016).jpg | Presa eta ekonomatoa <br> (J.C. Astiazarán 2016)
+   Mutxaneko_putzua_eta_presa._Ikuspegi_orokorra_02_(Joxean_Arluziaga_2015).jpg | Putzua eta Mutxaneko presa <br> (J. Arluziaga 2015)
+   Mutxaneko_presa._Goiko_oholak_(Juan_Carlos_Astiazarán_2021).jpg                     | Mutxan presa, oholak <br> (J.C. Astiazarán 2021)
+</gallery>
 ===Etorkizuna===
-Europar Batasunaren ‘’Uraren Esparru Zuzentaraua’’ eta AMBER proiektuaren arabera, erabiltzen ez diren “oztopoak” ezabatu behar dira, ibaia lehengoratzeko.
+Europar Batasunaren ‘’Uraren Zuzentarau Markoa’’ eta AMBER proiektuaren arabera, erabiltzen ez diren “oztopoak” ezabatu behar dira, ibaia lehengoratzeko.
 Baina Soraluzen ale horietako batzuk balio historikoa dute: Malmeroko presa (XV-XVI. mendea), Olabarrenako presa (XVII. mendea), Errotabarriko presa, Mutxaneko presa (XVI. mendea)…
-Honetaz gain, Deba ibaian dauden hiru presak (Malmerokoak, Olabarrenakoak gehi Oleakoak) herriko ikuspegia moldatzen dute, ibaian ur-lamina luzeak eta zabalak sortzen. Presarik ez duten beste herri batzuk, Bergarak edota Elgoibarrek esateko, oso ikuspegi desberdina erakusten dute, askoz itsusi edo pobreagoa.
+Honetaz gain, Deba ibaian dauden hiru presak (Malmerokoak, Olabarrenakoak gehi Oleakoak) herriko ikuspegia moldatzen dute, ibaian ur-lamina luzeak eta zabalak sortuz. Presarik ez duten beste herri batzuk, Bergarak edota Elgoibarrek esateko, oso ikuspegi desberdina erakusten dute, askoz itsusi edo eskasagoa.
-Komeniko zen hausnarketa egitea, herri mailan, ezer nahi dugun gorde eta zergatik, eta ezer nahi dugun kendu, eta zergatik. Gerora begira, datorrena datorrenean, estrategia zehaztuta izateak asko laguntzen du.
+Komeniko zen hausnarketa egitea, herri mailan, zer nahi dugun gorde edota eraitsi, eta zergatik. Gerora begira, datorrena datorrenean, estrategia zehaztuta izateak asko laguntzen du.