«Gizaburua tumulua. Indusketak (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

22:13, 19 abendua 2020(e)ko berrikuspena

360 gradutako ikuspegia (Jose)

1921ko kanpaina (indusketa historikoa)

Aranzadi, Barandiaran eta Egurenek 1921 urtean Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa ikertu zuten. Exploración de dieciseis dólmenes de la sierra Elosua-Plazentzia liburuan, Gizaburua tumuluari buruz honako hau idatzi zuten:

Iduiya trikuarriaren 200 metrotara ipar-mendebalderuntz. Neurriak eta kanpo itxura Sabua tumuluaren antzekoak dira, eta goian aipatu dira. Egoera tamalgarria zela eta, ez genuen uste induskatzeak merezi zuenik.

Beraz, Gizaburua induskatu gabe geratu zen.

Lursailak erosi (2016 urtea)

2016. urteko urtarrilan Soraluzeko Udalak bi lursail erosi zituen Karakate-Hirukurutzeta mendilerroan, bertan dagoen Gizaburua tumulua babestu eta mendigaineko lurrak bereganatzen jarraitzeko. Bi lur sailek 18.456 m² azalera daukate guztira, eta kustua 6.644,14 €takoa izan zen.

Erosketa Baso Bidez egitasmoaren baitan egin zen. Honekin Soraluzeko Udalak bost lursail ditu mendigainean: Arranaitz ondo (Karakate ondoan, erromatar arrastoak omen dituena), Pagobedeinkatu-azkorri, Atxolin, Aizkoin eta Gizaburua. Azken honetan pagoak sartzeko asmoa dago.

Trikuharriaren edukiak (Aranzadi 2017)

2016-2017 kanpainak (indusketa modernoak)

2012 urtetik aurrera, Dolmenen ibilbidearen inguruan Arbasoak egitasmoa martxan jarri zen. Herri arteko egitasmoa da, Elgoibar, Soraluze eta Bergarako Udalek sustatua, Debegesa Garapen Agentziaren koordinaziopean, eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren laguntzarekin.

Aurreneko indusketak Arribiribilleta trikuharrian egin zituzten. 2013 urtean zutarria zela baieztatu eta gero, 2014 altxatu zuten.

2016 urtean Gizaburua tumulua induskatzea erabaki zuten, batez ere aurretik induskatu gabekoa zela. Aranzadi Zientzia Elkarteak zuzenduta, bolondres talde batek irailean ekin zion lanari.

Ingurua garbitu eta tumulua induskatu zuten. Aurki konturatu ziren Gizaburua ez zela harripilo soila, harriak eraztun moduan jarrita zeudela. Eta erdian ekialde-mendebalde norabidea duen harlauza handia topa zuten, pitzatuta; ganbararen zatia zen.

Aurkikuntza honek erakusten du Gizaburua trikuharria edo dolmena dela. Ordura arte tumulu zela uste zen: jakina zen hilobi bat estaltzeko erabili ohi zen harri-multzoa zela, baina ez zen ezagutzen zein hilobi-mota gordetzen zuen azpian. Hilobiaren ganbara aurkituta, trikuharria zela baieztatu da.

Azpian azken aldiz erabilia izan zeneko arrastoak ere aurkitu zituzten, kremazio-erritu batekin lotuta: zeramika puskak eta erraustutako giza hezurrak, kaskezurrak eta falangeak hain zuzen. Azken erabilpen hori Azken Brontze Aroan edo Burdin Aroan (K.a. 1200-700 urte) kokatzen dute adituek, trikuharri horretan garai hori baino lehenagoko piezak aurkitu badituzte ere.

Aranzadiko Jesus Tapia esan zuenez^[1], Gizaburua kutizi historikoa da: nahiz eta José Miguel de Barandiaránek albo batera utzi, gutxi balio zuelakoan, benetako bitxiak gordetzen zituen.

Tamalez, eguraldi txarrak indusketa kanpaina eten zuen. Hurrengo urtean indusketaren bigarren zatiari ekin zioten; hau da, trikuharriaren azpia arakatzea, antzina beste erabilpenik eman zitzaion ezagutzeko. Adituek uste dute Neolito (4500-2500 urte k.a) eta Antzinako Brontze Aroen bueltan (2000 urte k.a) koka litekeela aipatutako megalito hau.

(handitzeko, sakatu gainean)

Indusketak gainetik
(Debabarrena 2016)
Arkeologoak lanean
(Cadena SER 2016)
Ganbararen harlauzak
(Aranzadi 2016)
Zeramika ontzia
(Aranzadi 2016)
Agarreburun agertutako ontzia
Indusketa bukatuta
(Oscar Pérez 2016)
Indusketa bukatuta
(Oscar Pérez 2016)
Indusketa bukatuta
(Oscar Pérez 2016)
Indusketa bukatuta
(J.C. Astiazarán 2017)

Aranzadi Zientzia Elkarteak egindako ikerketa eta interpretazio lanek erakutsi dutenez, Gizaburuagako trikuharria da, zalantzarik gabe, Elosua-Plazentzia megalitotegiko monumenturik garrantzitsuena. Estazio megalitiko osoan baino material gehiago aurkitu dituzte han eta, oso kalitate onekoak, gainera.

Indusketa lanak metodo estratigrafikoari jarraituz egin dituzte, hau da, geruzak banan-banan eta kontu handiz indusi dira; orain, material honen guztiaren sailkapena eta azterketa egiten ari dira laborategian.

Gizaburuagan frogatu dute errauste errituaren sarrera uste baino lehenagokoa izan zela; bi errauste aurkitu dituzte eta biak Brontze Aroa amaitu aurrekoak dira. Hain zuzen, datazio hori erabateko ziurtasunez baieztatzeko azterketa gehiago egiten dihardute orain, eta azterketa horiek baieztatuko balukete hezurren zahartasuna k.a. 1800-2000 urte ingurukoa dela, penintsula mailan garrantzi handia izango lukeen aurkikuntza izango litzateke.

Erreferentziak

Gizaburuaga. Debabarrena Turismoa.
Gizaburua tumulua (Elgoibar-Soraluze). I kanpaina. Manu Zeberio & Jesus Tapia (Aranzadiana 2016)
Gizaburuaga. Behin-behineko txostena. Jesus Tapia (Aranzadi Zientzia Elkartea, Donostia 2016)
Dolmen de Gizaburuaga (Elgoibar-Soraluze). II kanpaina. Manu Zeberio & Jesus Tapia (Aranzadiana 2017)
Gizaburuaga (2. fasea). Txosten arkeologikoa. Jesus Tapia (Aranzadi Zientzia Elkartea, Donostia 2017)

↑ El dolmen de Gizaburua ha resultado ser un «capricho histórico» de gran valor. Diario Vasco (2017/06/16)

[1] El dolmen de Gizaburua ha resultado ser un «capricho histórico» de gran valor. Diario Vasco (2017/06/16)

[1]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 [[Fitxategi: Gizaburua_tumulua._Ikuspegi_orokorra_07_(Jose).jpg | thumb | 800px | center | 360 gradutako ikuspegia (Jose)]]
-==1.921ko kanpaina (indusketa historikoa)==
+==1921ko kanpaina (indusketa historikoa)==
 Aranzadi, Barandiaran eta Egurenek 1921 urtean [[Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa (eu)|Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa]] ikertu zuten. [[Dólmenes de Elosua-Plazentzia (eu) | Exploración de dieciseis dólmenes de la sierra Elosua-Plazentzia]] liburuan, [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburua tumuluari]] buruz honako hau idatzi zuten:
@@ 9. lerroa: / 9. lerroa: @@
-==Lursailak erosi (2.016 urtea)==
+==Lursailak erosi (2016 urtea)==
 . urteko urtarrilan Soraluzeko Udalak bi lursail erosi zituen Karakate-Hirukurutzeta mendilerroan, bertan dagoen [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburua]] tumulua babestu eta mendigaineko lurrak bereganatzen jarraitzeko. Bi lur sailek 18.456 m<sup>2</sup> azalera daukate guztira, eta kustua 6.644,14 €takoa izan zen.
@@ 16. lerroa: / 16. lerroa: @@
 [[Fitxategi: Gizaburua_trikuharria._Edukiak_(Aranzadi_2017).jpg | thumb | center | 800px | Trikuharriaren edukiak (Aranzadi 2017)]]
-==2.016-2.017 kanpainak (indusketa modernoak)==
+==2016-2017 kanpainak (indusketa modernoak)==
 urtetik aurrera, Dolmenen ibilbidearen inguruan ''Arbasoak'' egitasmoa martxan jarri zen. Herri arteko egitasmoa da, Elgoibar, Soraluze eta Bergarako Udalek sustatua, Debegesa Garapen Agentziaren koordinaziopean, eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren laguntzarekin.
 Aurreneko indusketak [[Arribiribilleta zutarria. Indusketak (eu)|Arribiribilleta]] ''trikuharrian'' egin zituzten. 2013 urtean zutarria zela baieztatu eta gero, 2014 altxatu zuten.
-.016 urtean [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburua tumulua]] induskatzea erabaki zuten, batez ere aurretik induskatu gabekoa zela. Aranzadi Zientzia Elkarteak zuzenduta, bolondres talde batek irailean ekin zion lanari.
+urtean [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburua tumulua]] induskatzea erabaki zuten, batez ere aurretik induskatu gabekoa zela. Aranzadi Zientzia Elkarteak zuzenduta, bolondres talde batek irailean ekin zion lanari.
 Ingurua garbitu eta tumulua induskatu zuten. Aurki konturatu ziren Gizaburua ez zela harripilo soila, harriak eraztun moduan jarrita zeudela. Eta erdian ekialde-mendebalde norabidea duen harlauza handia topa zuten, pitzatuta; ganbararen zatia zen.
@@ 27. lerroa: / 27. lerroa: @@
 Aurkikuntza honek erakusten du Gizaburua trikuharria edo dolmena dela. Ordura arte tumulu zela uste zen: jakina zen hilobi bat estaltzeko erabili ohi zen harri-multzoa zela, baina ez zen ezagutzen zein hilobi-mota gordetzen zuen azpian. Hilobiaren ganbara aurkituta, trikuharria zela baieztatu da.
-Azpian azken aldiz erabilia izan zeneko arrastoak ere aurkitu zituzten, kremazio-erritu batekin lotuta: zeramika puskak eta erraustutako giza hezurrak, kaskezurrak eta falangeak hain zuzen. Azken erabilpen hori Azken Brontze Aroan edo Burdin Aroan (K.a. 1.200-700 urte) kokatzen dute adituek, trikuharri horretan garai hori baino lehenagoko piezak aurkitu badituzte ere.
+Azpian azken aldiz erabilia izan zeneko arrastoak ere aurkitu zituzten, kremazio-erritu batekin lotuta: zeramika puskak eta erraustutako giza hezurrak, kaskezurrak eta falangeak hain zuzen. Azken erabilpen hori Azken Brontze Aroan edo Burdin Aroan (K.a. 1200-700 urte) kokatzen dute adituek, trikuharri horretan garai hori baino lehenagoko piezak aurkitu badituzte ere.
 Aranzadiko Jesus Tapia esan zuenez<ref>[http://www.diariovasco.com/bajo-deba/201706/16/dolmen-gizaburua-resultado-capricho-20170616000648-v.html El dolmen de Gizaburua ha resultado ser un «capricho histórico» de gran valor]. Diario Vasco (2017/06/16)</ref>, Gizaburua ''kutizi historikoa'' da: nahiz eta José Miguel de Barandiaránek albo batera utzi, gutxi balio zuelakoan, benetako bitxiak gordetzen zituen.
-Tamalez, eguraldi txarrak indusketa kanpaina eten zuen. Hurrengo urtean indusketaren bigarren zatiari ekin zioten; hau da, trikuharriaren azpia arakatzea, antzina beste erabilpenik eman zitzaion ezagutzeko. Adituek uste dute Neolito (4.500-2.500 urte k.a) eta Antzinako Brontze Aroen bueltan (2.000 urte k.a) koka litekeela aipatutako megalito hau.
+Tamalez, eguraldi txarrak indusketa kanpaina eten zuen. Hurrengo urtean indusketaren bigarren zatiari ekin zioten; hau da, trikuharriaren azpia arakatzea, antzina beste erabilpenik eman zitzaion ezagutzeko. Adituek uste dute Neolito (4500-2500 urte k.a) eta Antzinako Brontze Aroen bueltan (2000 urte k.a) koka litekeela aipatutako megalito hau.
 ''(handitzeko, sakatu gainean)''
@@ 50. lerroa: / 50. lerroa: @@
 Indusketa lanak metodo estratigrafikoari jarraituz egin dituzte, hau da, geruzak banan-banan eta kontu handiz indusi dira; orain, material honen guztiaren sailkapena eta azterketa egiten ari dira laborategian.
-Gizaburuagan frogatu dute errauste errituaren sarrera uste baino lehenagokoa izan zela; bi errauste aurkitu dituzte eta biak Brontze Aroa amaitu aurrekoak dira. Hain zuzen, datazio hori erabateko ziurtasunez baieztatzeko azterketa gehiago egiten dihardute orain, eta azterketa horiek baieztatuko balukete hezurren zahartasuna k.a. 1.800-2.000 urte ingurukoa dela, penintsula mailan garrantzi handia izango lukeen aurkikuntza izango litzateke.
+Gizaburuagan frogatu dute errauste errituaren sarrera uste baino lehenagokoa izan zela; bi errauste aurkitu dituzte eta biak Brontze Aroa amaitu aurrekoak dira. Hain zuzen, datazio hori erabateko ziurtasunez baieztatzeko azterketa gehiago egiten dihardute orain, eta azterketa horiek baieztatuko balukete hezurren zahartasuna k.a. 1800-2000 urte ingurukoa dela, penintsula mailan garrantzi handia izango lukeen aurkikuntza izango litzateke.
 ==Erreferentziak==
+* [https://www.debabarrenaturismo.com/eu/dolmenen-ibilbidea/dolmenak/gizaburuaga Gizaburuaga]. Debabarrena Turismoa.
 * [[Gizaburua tumulua. I kanpaina (eu) | Gizaburua tumulua (Elgoibar-Soraluze). I kanpaina]]. Manu Zeberio & Jesus Tapia (Aranzadiana 2016)
+* [https://www.debabarrenaturismo.com/eu/dolmenen-ibilbidea/txostenak/behin-behineko-txostena-gizaburua-txiki-2016.pdf Gizaburuaga. Behin-behineko txostena]. Jesus Tapia (Aranzadi Zientzia Elkartea, Donostia 2016)
 * [[Gizaburua trikuharria. II kanpaina (eu) | Dolmen de Gizaburuaga (Elgoibar-Soraluze). II kanpaina]]. Manu Zeberio & Jesus Tapia (Aranzadiana 2017)
+* [https://www.debabarrenaturismo.com/eu/dolmenen-ibilbidea/txostenak/behin-betiko-txostena-gizaburua-2017.pdf Gizaburuaga (2. fasea). Txosten arkeologikoa]. Jesus Tapia (Aranzadi Zientzia Elkartea, Donostia 2017)
 [[Kategoria: Historiaurrea]]