«Udala (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak
(Orria sortu da. Edukia: Udala eta Demokrazioa...baina ez hainveste. ==Ancien Regimen== ===Udalaren osaketa== Lau pertsonek osatzen zuten udal gobernua: alkateak, hiru errejidorek eta sindiko-...) |
No edit summary |
||
| 2. lerroa: | 2. lerroa: | ||
Demokrazioa...baina ez hainveste. | Demokrazioa...baina ez hainveste. | ||
== | ==1766 arte== | ||
===Osaketa=== | |||
Bost pertsonek osatzen zuten udal gobernua: alkateak, hiru errejidorek eta sindiko-prokuradoeak. | |||
Honetaz gain, erabaki garrantzitsuenak herri-bileretan hartzen ziren: Junta Orokorrak | |||
===Eskuduntzak edota eginbeharrak=== | ===Eskuduntzak edota eginbeharrak=== | ||
Alkatea epaile, abastos zaindu, ez zirenean eskuratu… | Alkatea epaile, abastos zaindu, ez zirenean eskuratu… | ||
=== | ===Aukeraketa=== | ||
Urtean behin egitten ziren. | Urtean behin egitten ziren. | ||
, millarisrak | |||
Biztanlleen artean, sailkapena. Andrek ez zuten bozkatzen. | Biztanlleen artean, sailkapena. Andrek ez zuten bozkatzen. | ||
| 31. lerroa: | 30. lerroa: | ||
Pobriek ere naji zuten erabakietan partehartu, demanda asko ziren | Pobriek ere naji zuten erabakietan partehartu, demanda asko ziren | ||
=== | ===Osaketa=== | ||
1.766.-eko maiatzak 5eko auto acordado-ren arabera, común-eko bi diputatu eta pertsonen sindikoa sartu ziren udalbatzan. | 1.766.-eko maiatzak 5eko auto acordado-ren arabera, común-eko bi diputatu eta pertsonen sindikoa sartu ziren udalbatzan. | ||
| 49. lerroa: | 48. lerroa: | ||
Hauteskundeak zelan ziren? Distritoka? Bi bueltan? | Hauteskundeak zelan ziren? Distritoka? Bi bueltan? | ||
== | |||
==1936tik 1978 arte== | |||
1936ko irailak 22an karlistak herrian sartu ziren. | 1936ko irailak 22an karlistak herrian sartu ziren. | ||
Biharamonean, | Biharamonean, Julio Pérez Salas komandanteak behin-behineko udalbatza izendatu zuen. Eta astebete geroago, hilak 30, behin betikoa: Miguel Larrañaga Madina (alkate), Esteban Oregui Solabarrieta (zinegotzia), Claudio Onandia Oruzar (zinegotzia), Sabino Madina Azcarate (zinegotzia) eta Basilio Aizpiri Ariznabarreta (zinegotzia). Idazkaria ere izendatu zuen, Arturo Oregui. | ||
=== | ===Osaketa=== | ||
1945 urtean Herri- | Gerra eta gerra osteko lehen urteak nahikoa korapilatsuak izan ziren antolamendu aldetik. Baina, urteak pasa ahala, Francoren errejimenak bizi politikoa arautzen hasi zen. | ||
1945 urtean Herri-Jardueren Oinarrien legea<ref>Ley de Bases de Régimen Local (1945/07/17).</ref> sortu zuten. Honen arabera Soraluzeko Udalbatzak 10 partaide izango zituen: bederatzi zinegotzi eta alkatea. | |||
==Hautaketa=== | |||
Hautaketa prozesua garaiko ''demokrazia organikoa''ren arabera egiten zen<ref>"Demokrazia" moduko honek hiru zutabe zituen: familia (tradizionala, noski), udalerria eta sindikatua (bertikala, patroi eta langileak biltzen zituena).</ref> | |||
Alkatea Gipuzkoako Gobernadore Zibilak zuzenean izendatzen zuen. | Alkatea Gipuzkoako Gobernadore Zibilak zuzenean izendatzen zuen. | ||
Lehen hiru zinegotziak Soraluzeko familia-buruek aukeratzen zituzten... zerrenda bat baino gehiago aurkezten baziren (eta Soraluzen ez halaxe). Hori bai, hautagaiak ''Movimiento''ren aldekoak izan behar ziren. Beste hiru lagun Soraluzeko sindikatu bertikalak aukeratzen zituen. Azkenik, Gipuzkoako gobernadoreak bederatzi lagunen zerrenda prestatzen zuen, herriko pertsonen ospetsuekin, eta sei zinegotziek (familia eta sindikatuarenak) beste hirurak aukeratzen zituzten. | |||
Prozesu honen bidez hiru urtetan behin zinegotzien erdia berrizten zen. Alkatea, berriz, karguan jarraitzen zen... gobernadoreak besterik esan arte<ref>Soraluzen bada istorio bitxia. Zergak eta tasak eskuz ordaintzen ziren, eta dirua udaletxean geratzen zen. Dirua desagertzen hasi zenean, ur arduradunak bere saileko diruak egunero egunero etxera eramaten zituen, biharamunean bueltatzeko. Arazoa konpondu zen Gipuzkoako gbernadoreak Guardia Zibilaren burua (sargentua) lekualdatu eta alkatea kargutik kendu zuenean.</ref>. | |||
===Bilakaera=== | |||
Soraluze kasuan, aukeratutako alkate eta zinegotziak karlistak edo karlista familiakoak izaten ziren. | |||
Hala ere, 1960 hamarkadan bestelako zinegotziak agertzen hasi ziren: herri jardueretan zebiltzenak, sindikalista batzuk... baina, hori bai, beti ondo zainduta. | |||
| 78. lerroa: | 79. lerroa: | ||
Frankismo osteko lehen udal hauteskundeak 1979/04/03an egin ziren. | Frankismo osteko lehen udal hauteskundeak 1979/04/03an egin ziren. | ||
== | ===Osaketa=== | ||
1978-1991 artean, udala hamairu zinegotzik osatzen zuten, horietako bat alkatea. | 1978-1991 artean, udala hamairu zinegotzik osatzen zuten, horietako bat alkatea. | ||
19:28, 13 maiatza 2020(e)ko berrikuspena
Udala eta Demokrazioa...baina ez hainveste.
1766 arte
Osaketa
Bost pertsonek osatzen zuten udal gobernua: alkateak, hiru errejidorek eta sindiko-prokuradoeak.
Honetaz gain, erabaki garrantzitsuenak herri-bileretan hartzen ziren: Junta Orokorrak
Eskuduntzak edota eginbeharrak
Alkatea epaile, abastos zaindu, ez zirenean eskuratu…
Aukeraketa
Urtean behin egitten ziren.
, millarisrak Biztanlleen artean, sailkapena. Andrek ez zuten bozkatzen.
Kapoan jaiontakoa, kapare ez baziren, ezta.
Bertakoak, kapare ziren, baina lurjabeak ez baziren ezin. Millaristak
Aukeraketa era zozketa egiten zuten
1766-etik 1845 arte
El diputado del común fue un cargo municipal español instituido por Carlos III de España en 1766 como repuesta a las protestas populares conocidas como Motín de Esquilache y con la finalidad de dar voz en los ayuntamientos al "común", como se solía llamar entonces a los plebeyos, al pueblo. Su ocupación fundamental fue la vigilancia de los abastos —el aprovisionamiento de víveres— ya que el malestar por la carestía del pan había sido la causa de fondo de los motines. Junto con el síndico personero, instituido por las mismas fechas como portavoz de los vecinos, el diputado del común se creó para intentar satisfacer las reivindicaciones populares en unos municipios dominados por la oligarquía de los regidores
Pobriek ere naji zuten erabakietan partehartu, demanda asko ziren
Osaketa
1.766.-eko maiatzak 5eko auto acordado-ren arabera, común-eko bi diputatu eta pertsonen sindikoa sartu ziren udalbatzan.
Urte des erdinak
1810-1813, Napoleonen azpian, sufregio jniversal ezarri zuten (andrak ez, falraria más).
Municipalitè, zinegotzi guztiak igualak. Ez zen jatorria bereizrpten (millaristak eta "el comùn").
==1845-1936== arte
Udala alkateak, bi teniente-alkatek eta bederatzi errejidorek osatuko zuten.
Censitario, hau da, aberatsak. 1868-1874 sufregio universal, era 1890tik aurrera ere.
Desagertu zen millarisra figura. Sufragio unibertsala?
Hauteskundeak zelan ziren? Distritoka? Bi bueltan?
1936tik 1978 arte
1936ko irailak 22an karlistak herrian sartu ziren.
Biharamonean, Julio Pérez Salas komandanteak behin-behineko udalbatza izendatu zuen. Eta astebete geroago, hilak 30, behin betikoa: Miguel Larrañaga Madina (alkate), Esteban Oregui Solabarrieta (zinegotzia), Claudio Onandia Oruzar (zinegotzia), Sabino Madina Azcarate (zinegotzia) eta Basilio Aizpiri Ariznabarreta (zinegotzia). Idazkaria ere izendatu zuen, Arturo Oregui.
Osaketa
Gerra eta gerra osteko lehen urteak nahikoa korapilatsuak izan ziren antolamendu aldetik. Baina, urteak pasa ahala, Francoren errejimenak bizi politikoa arautzen hasi zen.
1945 urtean Herri-Jardueren Oinarrien legea[1] sortu zuten. Honen arabera Soraluzeko Udalbatzak 10 partaide izango zituen: bederatzi zinegotzi eta alkatea.
Hautaketa=
Hautaketa prozesua garaiko demokrazia organikoaren arabera egiten zen[2]
Alkatea Gipuzkoako Gobernadore Zibilak zuzenean izendatzen zuen.
Lehen hiru zinegotziak Soraluzeko familia-buruek aukeratzen zituzten... zerrenda bat baino gehiago aurkezten baziren (eta Soraluzen ez halaxe). Hori bai, hautagaiak Movimientoren aldekoak izan behar ziren. Beste hiru lagun Soraluzeko sindikatu bertikalak aukeratzen zituen. Azkenik, Gipuzkoako gobernadoreak bederatzi lagunen zerrenda prestatzen zuen, herriko pertsonen ospetsuekin, eta sei zinegotziek (familia eta sindikatuarenak) beste hirurak aukeratzen zituzten.
Prozesu honen bidez hiru urtetan behin zinegotzien erdia berrizten zen. Alkatea, berriz, karguan jarraitzen zen... gobernadoreak besterik esan arte[3].
Bilakaera
Soraluze kasuan, aukeratutako alkate eta zinegotziak karlistak edo karlista familiakoak izaten ziren.
Hala ere, 1960 hamarkadan bestelako zinegotziak agertzen hasi ziren: herri jardueretan zebiltzenak, sindikalista batzuk... baina, hori bai, beti ondo zainduta.
Demokrazia: 1978tik hona
- Gehiago jakiteko, sakatu hemen.
Frankismo osteko lehen udal hauteskundeak 1979/04/03an egin ziren.
Osaketa
1978-1991 artean, udala hamairu zinegotzik osatzen zuten, horietako bat alkatea.
1991rako Soraluzek 5.000 biztanle baino gutxiago zuenez, urte hartatik hona hamaika zinegotzik osatzen dute.
Aukeraketa
Lau urtetan behin berrizten da Udala, udal hauteskunderen bidez.
Partiduek edota hautesle-koalizioek zerrenda itxiak aurkezten dute, eta hautesle bakoitzak zerrenda oso bat aukeratzen du.
Zinegotziak zerrenda bakoitzak lortutako botoen arabera esleitzen dira, d'Hondt legea aplikatuz[4]. Osteal, udalbatza berriaren lehen bileran, zinegotziek alkatea aukeratzen dute.
Erreferentziak
- ↑ Ley de Bases de Régimen Local (1945/07/17).
- ↑ "Demokrazia" moduko honek hiru zutabe zituen: familia (tradizionala, noski), udalerria eta sindikatua (bertikala, patroi eta langileak biltzen zituena).
- ↑ Soraluzen bada istorio bitxia. Zergak eta tasak eskuz ordaintzen ziren, eta dirua udaletxean geratzen zen. Dirua desagertzen hasi zenean, ur arduradunak bere saileko diruak egunero egunero etxera eramaten zituen, biharamunean bueltatzeko. Arazoa konpondu zen Gipuzkoako gbernadoreak Guardia Zibilaren burua (sargentua) lekualdatu eta alkatea kargutik kendu zuenean.
- ↑ D'Hondt metodoa. Wikipedia (euskaraz)