«Babesetxea (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

22:39, 3 abendua 2019(e)ko berrikuspena

Ospital zaharra edo babesetxea (I. Ojanguren)

Izena

Sortu zutenan (1898) Hiriko Ospitale-Babesetxe Santua^[1].

Hiru urte geroago (1899) Erruki Babesetxea^[2]

Eta, ia XX mende osoan, Ama Mesedeetako babesetxea^[3].

Kokapena

Halako etxean, bestearen aurrean, Atxuri 8 edo hortze hortxe

(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)

Mapa kargatzen...

Sorrera

1756 urtetik Soraluzen ez zegoen ospitalerik. XVIII mendea oparoa izan bazen, XIX mendea oso okerra: gerrak, langabezia, gosea… Premia handia zegoenez, mende amaieran herrian babesetxea ezartzeko harreman ofizialak hasi ziren. Etxe hori erruki-ordenaren batek zuzenduko luke, eskualdeko beste herri batzuetan egin ohi zen moduan, esate baterako Elgoibarren (1869) edo Arrasaten (1892).

Isidoro Iturriaga Trocaola indianoak emandako diruari esker, 1896 urtean Mendizabal etxea alokatu zioten Josefa Mikalea Maiztegi andreari, eta Babesetxe-Ospitala antolatu. Berau kudeatzeko batzordea eratu zuten: alkatea (lehendakaria), parrokoa (lehendakariordea), bi zinegotzi, bi apaiz, "fabrikako"^[4] zuzendaria, Mikaela Maiztegiren ordezkari bat, diruzaina (Isidoro Iturriagaren koinatua) eta idazkaria.

Urte hartan bertan mertzedariekin jarri ziren harremanetan, eta Soraluzerako hiru lagun ekarri: Araceli Royo, Bautista Oset eta Gertrudis Mendiguren. Hurrengo urtean, 1.897an, Rosenda Santos etorri zen Andaluziatik.

Josefa Mikaela Maiztegi Dama Mikaela andereak, Mendizabal etxea oso baldintza onetan laga zuen. Hala ere, ez zen ondo konpondu batzordearekin (eta Udalarekin ere ez).

Babesetxea zabaldu eta bi urtetara Erregetxean zegoen soldadu bat eraman zuten, gaixorik. Dama Mikaleari ez zitzaion ondo iritzi, eta soldaduak egotzi ezean Babesetxea ixteko mehatxua egin zuen. Batzordea makurtu zen, eta ondorioz, 1898ko azaroaren 17an Udalbatzarrak honakoa erabaki zuen: Erregetxean eritegi-ospitale bat ezartzea, hirian dagoen Itsas Infanteriako Destakamenduko soldadu gaixoak hartzeko, lekua, altzariak, tresnak eta langileak prest daudenean. Ez zuen aurrera egin.

Babesetxearen izenarekin ere tirabirak izan zituzten: hasieran Hiriko Ospitale-Babesetxe Santua bazen ere, 1899 urtean Erruki Babesetxea izendatu zuten, Dama Mikaelak halaxe nahita.

Azkenik, 1901 Dama Mikaela hil zenean, testamentuan agindu zuen Soraluzeko zahar pobre eta babesgabekoen zorte tristea arindu nahian, helburu hori izango duen Erruki-Etxea edo Erruki-Babesetxea ezartzeko agintzen diet testamendu-betearazleei... San Vicente de Paul-eko Alaben (Karitateko Alabak) edo beste erlijio-erakunde edo kongregazio baten ardurapean egoteko. Hiru urte geroago (1904) Udalak Dama Mikaelak jarritako baldintza ia guztiak onartu zitueneta ez zen ospitale berririk egin, Babesetxea mantendu baizik. Baina mertzedariak Soraluzen geratu ziren.

Araceli Royo moja jarri zuten bertako buru. Honek denbora gutxi egin zuen Soraluzen: balio handikoa izanik, aurrera egin zuen eta Mesedetako Mojen Lagundiko Ama Nagusi Orokorra izatera iritsi zen.

Handitzeko sakatu

Isidoro Iturriaga Trocaola
Josefa Micaela Maiztegi
Sor Araceli Royo (1896)

Historia

Mertzedarien zeregin nagusia Babesetxea eta babestuak zaintzea izan da. Bilakaera honako hau izan da:

1.896. Zazpi babestu eta hiru moja. 1896ko azaroaren 1ean Babesetxe-Ospitale berriak ateak ireki zituen eta sei pertsona hartu zituen, lau gizon eta emakume bi ; herrikoak ziren denak bat izan ezik: Bergarako Jose Aristegi Ojanguren, 77 urtekoa
1.897. Izurriteak zirela eta, babestuen kopurua dezente handitu zen. Lau moja ziren.
1.920. 11 babestu eta 6 moja zeuden, Arrasateko Victoria Arinek zuzenduta.
1.935. 15 babestu (adinen batezbestekoa 54 urtekoa) eta 6 moja (bataz-beteko adina 31 urte), Margarita Larrañagaren zuzendaritzapean. Une horretan, Babesetxeak 19 ohe zeuzkan.
1.937. Gerra denbora. Beste 14 pertsona sartu ziren, 29 babestu guztira.
40ko hamarkada. Babestuen kopurua hamar bat pertsonakoa zen.
1.955. 19babestu eta 9 moja zeuden.
1.967. 9 moja. Babesetxea ixtekotan egon zen, diru faltaz.
1.996. 35 babestu eta zazpi moja daude, Amezketako Teresa Agirrezabala Larreta zuzenduta.
1.978. Zahar egoitza berria zabaldu zuten. Lehen egitasmoa 1,954 urtekoa bazen ere, lanak 1.976 urtean hasi ziren.

  Merzedariak_100_urte._Eritegia_(V._Zabala_1925).jpg                                 | Eritegia 
 (V. Zabala 1925)
  Ospital_zaharra._Ikuspegi_orokorra_01_(Indalecio_Ojanguren).jpg    | Ospittal zaharra 
 (I. Ojanguren)

Bestelakoak

Eskola etabar.

Bukaera

1976 urtean Zaharren egoitza berria egin zuten, pixkat gorago.

Gero, bota eta tokian Atxuri parkea eraiki zuten.

Erreferentziak

Merzedariak ehun urte Soraluzen. Javier Elorza (Soraluzeko Udala 1995).

↑ Santo Hospital-Asilo de la Villa.
↑ Asilo Benéfico.
↑ Asilo de Nuestra Señora de las Mercedes.
↑ Garai hartan Compañía Anónima Placencia de las Armas, gero Sociedad Anónima Placencia de las Armas bilakatu zena.

[1] Santo Hospital-Asilo de la Villa.

[2] Asilo Benéfico.

[3] Asilo de Nuestra Señora de las Mercedes.

[4] Garai hartan Compañía Anónima Placencia de las Armas, gero Sociedad Anónima Placencia de las Armas bilakatu zena.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 [[Fitxategi: Ospital_zaharra._Ikuspegi_orokorra_02_(Indalecio_Ojanguren).jpg | thumb | 400px | right | Ospital zaharra edo babesetxea (I. Ojanguren)]]
 ==Izena==
-Ama Mesedeetako babesetxea.
+Sortu zutenan (1898) Hiriko Ospitale-Babesetxe Santua<ref>Santo Hospital-Asilo de la Villa.</ref>.
+Hiru urte geroago (1899) Erruki Babesetxea<ref>Asilo Benéfico.</ref>
+Eta, ia XX mende osoan, Ama Mesedeetako babesetxea<ref>Asilo de Nuestra Señora de las Mercedes.</ref>.
 ==Kokapena==
@@ 17. lerroa: / 20. lerroa: @@
 urtetik Soraluzen ez zegoen ospitalerik. XVIII mendea oparoa izan bazen, XIX mendea oso okerra: gerrak, langabezia, gosea… Premia handia zegoenez, mende amaieran herrian babesetxea ezartzeko harreman ofizialak hasi ziren. Etxe hori erruki-ordenaren batek zuzenduko luke, eskualdeko beste herri batzuetan egin ohi zen moduan, esate baterako Elgoibarren (1869) edo Arrasaten (1892).
-Isidoro Iturriaga Trocaola indianoak emandako diruari esker, 1896 urtean Mendizabal etxea alokatu zioten Mikalea Maiztegi andreari, eta Babesetxe-Ospitala antolatu. Berau kudeatzeko batzordea eratu zuten: alkatea (lehendakaria), parrokoa (lehendakariordea), bi zinegotzi, bi apaiz, "fabrikako"<ref>Garai hartan ''Compañía Anónima Placencia de las Armas'', gero ''Sociedad Anónima Placencia de las Armas'' bilakatu zena.</ref> zuzendaria, Mikaela Maiztegiren ordezkari bat, diruzaina (Isidoro Iturriagaren koinatua) eta idazkaria.
+Isidoro Iturriaga Trocaola indianoak emandako diruari esker, 1896 urtean Mendizabal etxea alokatu zioten Josefa Mikalea Maiztegi andreari, eta Babesetxe-Ospitala antolatu. Berau kudeatzeko batzordea eratu zuten: alkatea (lehendakaria), parrokoa (lehendakariordea), bi zinegotzi, bi apaiz, "fabrikako"<ref>Garai hartan ''Compañía Anónima Placencia de las Armas'', gero ''Sociedad Anónima Placencia de las Armas'' bilakatu zena.</ref> zuzendaria, Mikaela Maiztegiren ordezkari bat, diruzaina (Isidoro Iturriagaren koinatua) eta idazkaria.
 Urte hartan bertan mertzedariekin jarri ziren harremanetan, eta Soraluzerako hiru lagun ekarri: Araceli Royo, Bautista Oset eta Gertrudis Mendiguren. Hurrengo urtean, 1.897an, Rosenda Santos etorri zen Andaluziatik.
-Mikaela Maiztegi ''Dama Mikaela'' andereak, Mendizabal etxea oso baldintza onetan laga zuen. Hala ere, ez zen ondo konpondu batzordearekin (eta Udalarekin ere ez).
+Josefa Mikaela Maiztegi ''Dama Mikaela'' andereak, Mendizabal etxea oso baldintza onetan laga zuen. Hala ere, ez zen ondo konpondu batzordearekin (eta Udalarekin ere ez).
-Babesetxea zabaldu eta bi urtetara Erregetxean zegoen soldadu bat eraman zuten, gaixorik. Dama Mikaleari ez zitzaion ondo iritzi, eta soldaduak egotzi ezean Babesetxea ixteko mehatxua egin zuen. Batzordea makurtu zen, eta ondorioz, 1898ko azaroaren 17an Udalbatzarrak honakoa erabaki zuen: ''Erregetxean eritegi-ospitale bat ezartzea, hirian dagoen Itsas Infanteriako Destakamenduko soldadu gaixoak hartzeko, lekua, altzariak, tresnak eta langileak prest daudenean''. Ez zuen aurrera egin.
+Babesetxea zabaldu eta bi urtetara Erregetxean zegoen soldadu bat eraman zuten, gaixorik. ''Dama Mikaleari'' ez zitzaion ondo iritzi, eta soldaduak egotzi ezean Babesetxea ixteko mehatxua egin zuen. Batzordea makurtu zen, eta ondorioz, 1898ko azaroaren 17an Udalbatzarrak honakoa erabaki zuen: ''Erregetxean eritegi-ospitale bat ezartzea, hirian dagoen Itsas Infanteriako Destakamenduko soldadu gaixoak hartzeko, lekua, altzariak, tresnak eta langileak prest daudenean''. Ez zuen aurrera egin.
-Babesetxearen izenarekin ere tirabirak izan zituzten:
+Babesetxearen izenarekin ere tirabirak izan zituzten: hasieran ''Hiriko Ospitale-Babesetxe Santua'' bazen ere, 1899 urtean ''Erruki Babesetxea'' izendatu zuten, ''Dama Mikaelak'' halaxe nahita.
-Azkenik, 1901 Dama Mikaela hil zenean, testamentuan agindu zuen ''Soraluzeko zahar pobre eta babesgabekoen zorte tristea arindu nahian, helburu hori izango duen Erruki-Etxea edo Erruki-Babesetxea ezartzeko agintzen diet testamendu-betearazleei... San Vicente de Paul-eko Alaben (Karitateko Alabak) edo beste erlijio-erakunde edo kongregazio baten ardurapean egoteko''. Hiru urte geroago (1904) Udalak eta testamentu-betearazleak elkarrekin konpondu ziren eta ez zen ospitale berririk egin, Babesetxea mantendu baizik. Udalak Dama Mikaelak jarritako baldintza ia guztiak onartu zituen, baina mertzedariak Soraluzen geratu ziren.
+Azkenik, 1901 ''Dama Mikaela'' hil zenean, testamentuan agindu zuen ''Soraluzeko zahar pobre eta babesgabekoen zorte tristea arindu nahian, helburu hori izango duen Erruki-Etxea edo Erruki-Babesetxea ezartzeko agintzen diet testamendu-betearazleei... San Vicente de Paul-eko Alaben (Karitateko Alabak) edo beste erlijio-erakunde edo kongregazio baten ardurapean egoteko''. Hiru urte geroago (1904) Udalak ''Dama Mikaelak'' jarritako baldintza ia guztiak onartu zitueneta ez zen ospitale berririk egin, Babesetxea mantendu baizik. Baina mertzedariak Soraluzen geratu ziren.
 Araceli Royo moja jarri zuten bertako buru. Honek denbora gutxi egin zuen Soraluzen: balio handikoa izanik, aurrera egin zuen eta Mesedetako Mojen Lagundiko Ama Nagusi Orokorra izatera iritsi zen.