Teknologia: atzekarga armak (eu)

Ahotik kargatu beharrean, atzetik (errekamaratik) kargatzen diren suzko armak dira.

Abantaila asko dituzte, horietako bat tiro kadentzia altuagoa. Aurrekargakoetan ahotik sartu behar da polbora, zapaldu, bala, zapaldu atzera... tiro egin baino lehen. Atzekargakoetan, jaurtigaiak pieza bakarrekoa izanik, nahikoa da errekamaran sartzea eta tiro egitea.

Beste abantaila garrantzitsua lortzen duten presioa da. Balak atzetik sartuta, errekamara ondo itxita geratzen da eta, polbora lehertzerakoan, ez da indarrik galtzen; modu honetan, balak askoz urrutiago hel daitezke.

Jaurtigaiak

Atzekarga jaurtigai historikoak

Aurrekariak

XXI mende hasieran pistoi-giltza asmatu zuten, eta orduan sortu ziren inoizko aurrekarga armak.

Baina fusilak hobetzeaz gain, pistoiak polbora-zorroei erantsi zieten, hainbat diseinu bitxi sortzen: Dreyse, Demondion, Gallager & Glandig edo Silas Crispin.

Sistema hauek ez zuten arrakasta handirik izan, presio handieei eusten ez zielako: zorroak paperezkoak ziren, edota leherkaria alde batetik jotzen zen, edota...

Dena dela, paperezko zorroak zirenak kartoizkoak bilakatu ziren ehiza eskopetetarako.

Fusilen jaurtigaiak

Kartutxoek hiru osagai biltzen zituzten: fulminantea, bolbora eta jaurtigaia.

Kartutxoek aurrekargako armen arazo asko bideratzen zituen, baina arazo tekniko berria sortu ere: fulminantea ganbara barruan geratzen zenez, kanpotik eragiteko sistema berria behar zen.

Atzekarga armentzako diseinu arrakastatsuak lau ezaugarri zituen:

• Polbora-zorroa metalikoa zen, presio askoz altuagoa jasatzeko gauza zela.
• Pistoia zorroaren ipurdian zegoen, tiroa jotzeko mekanismoa erraztuz.
• Azkenik, balak borobilak izan beharrean, kono forma eman zitaien: alde motza zorroaz eusteko eta alde puntaduna aerodinamismoa hobetzeko.
• eta polbora bera, polbora beltza izan beharrean kerik gabekoa asmatu zuten, indar handiagoa zuena.

Aurrekargako armek, txispazko armek, kanpoan zuten fulminantea. Txispa barek pizten zuen, eta sortutako sua "belarri"tik sartzen zen kainoi barrura, berrako bolbora piztuz. Bolboraren eztandak jaurtigaia botatzen zuen.

Lefaucheaux sistema

Casimir Lafacheoux-ek asmakizuna aurrekargako armen diseinuan oinarritzen zen. Mota honetako kartutxoek ziria zuten alboan, eta nahikoa zen garai bateko "belarritik" ziri gainean jotzea fulminantea detonatzeko eta honek bolbora pizteko.

Kartutxoak konplexuak era garestiak izateaz gain, kokapen bakarra onartzen zuten, ziria "belarriak" sartu ahal izateko. Hala ere, urte batzuetan arrakasta izan zuen, agian "tradizionaletik" gertu zegoelako.

Erabilitako balazorroa ateratzean arazoak izaten ziren, tiradoreari denbora galarazten edo, trabatzen bazen, arma eta tiradore bera ezerezten. Luis Raimundo Ibarra y Cortazar soraluzetarra, artean tenientea zela, errebolberretako balazorroak automatikoki berez irtetzeko sistema asmatu zuen. 1876 urtean "asmakizunaren babesa" eskatu zuen Espainian, eta 1878an Estatu Batuetan patentatu zuen sistema.

Aipatutako arazoak zirela eta, Lefaucheaux sistema poliki poliki atzera egin zuen eta, azkenean, desagertu egin zen.

Jaurtigai anularra

Erdiko kolpekatze Daw sistema

Lefaucheaux sistemak txispa sistemaren paraleloak baziren, besre batzuk fulminantea pizteko bestelako bideak landu zituen bat eman zioten: erdibidean (gaur egunean erabiltzen dena): fjlmjnantea bakazorroaen ipirdiaj sartu, eta ziri batekin ardatzaren nirabidean jo.

Abantailak, balazorroak askoz sinpleagoak zirela, eta ziria (perkutorea) armaren zatia izanik, zurrunago era gogorrago egin zitekeela. Balak sartzea errezagoa zen, ez zen posizio jakin batean sart behar eta.

François Schniderrek bazuen patente bat, era 1861 jrtran Goerge Henry Daw armagile londondarrak erosi zion, hobetu eta atzera patentatu 1862.ean

Sistema ona zenez, hurrengo urteran saiatu zen munizioaren ekoizpena monopolizatzen, patenreari esker. Baina Eley Brpthers Ltd. enoresak auzia jarri eta irabazi zion, patentea armei zegokiolakoan, era ez kartutxoei. Ondorioz, ekoizle denak hasi ziren erdiko perkusiokomkartutxoak egiten.

Eskopeten jaurtigaiak

Honez gain, eskopeta kartutxoak garatu ziren.

Zorroa kartoizkoa, eta balaren ordez perdigoi multzoa zuten barruan.

Chassepot fusila (Euscalduna 1866 eredua)

Fusilak

Eskuzko itxitura

Aurreneko itxiturak eskuz erabiltzen ziren; hau da, tiradoreak eskuz zabaltzen zuen errekamara, jaurtigaia sartu eta eskuz itxi.

Sistema desberdinak garatu ziren: Chassepot, Remington, Lefacheux, Smith & Wesson...

Mauser itxitura

Errepetizio fusilak

1860 inguruan Winchester-ek errepetizio fusila sortu zuen. Palanka baten bitartez, tiradoreak zikloa osatzen zuen atzera-aurrera mugimendu batez: atzerakoan polbora zorroa egotzi eta aurrerakoan jaurtigai berria errekamaran sartu.

Aurki antzeko sistemak sortu ziren: Mauser (Alemania), Lebel (Frantzia), Krag-Jorgensen, Mosin (Errusia), Springfield (EEBB), Lee (EEBB), SML (Britania Handia)...

XX mendean kargadore automatikoak sortu ziren: Polbora gasen indarra erabiliz, zikloa modu automatikoan egiten zen.

Bokatxa

Tiro egiterakoan, atzerako indarrek tiradorearen sorbalda min dezakete. Berau arintzeko, tutuaren puntarako bokatxak asmatu ziren, bertatik ateratzen diren gasak talka moduan aprobetxatzeko.

Ehiza eskopetak

Eskakizunak askoz apalagoak dituztenez, ehiza eskopetek ez dute izan fusilen garapen teknologikoa.

Kartutxoak oraindik eskuz sartu behar dira, esateko. Eta atzerako indarrak askoz txikiagoak direnez, bokatxa modukorik ez dute.

Dena dela, XX mende hasieratik bi kainoitako eskopetak gailendu dira.