Albaitariak (eu)

Albaitaritza Soraluzen

Haragien Udal-Ikuskatzaileak

Zeukan tamainarengatik, Soraluzek ez du udal albaitaririk izan 1950. hamarkada arte. Baina, beste herrietan moduan, XIX. mende bukaeran Haragien Udal-Ikuskatzailea postua sortu zuten Soraluzen.

Jateko animaliak hiltzen zituztenek, harakinek eta baserritarrek, okela erabili baino lehen aztertzera behartuta zeuden. Hildako animalia gaixorik balego, ikuskatzaileak ez zuen oniritzia emango eta gorpua erre behar zuten.

Betebeharren artean ez zen animaliak artatzea. Horretarako herriko "jakintsuak" erabiltzen ziren, albaitari partikularrak eta inoiz ikuskatzaile beraiek, baina aparte ordainduz.

El secretario de la Corporación manifestaba el 27 de octubre de 1880 que en aquella localidad nunca había habido veterinario ni albéitar con residencia fija y que las dietas y honorarios de Francisco Izaguirre les parecían excesivos, ya que en Eibar percibía 290 pts. anuales y si a eso se le añadían los viajes, en Placencia debería percibir el triple, lo que era materialmente imposible, estando dispuestos a

Udal ordainketak ez ziren nahikoa handik bizi izateko, eta horregatik ikuskatzaileak bi edo hiru herrietako postuak betetzen zuten batera. Soraluzen kasuan, oso ohikoa zen Bergarako edota Elgoibarko postuak batera betetzea.

Udalak esklusibitatea nahiago zuen (se acordó nombrar a Gil Narvaiza por considerar que podrá desempeñar mejor el cargo porque no era inspector de ningún ayuntamiento y por lo tanto tiene menos compromisos que Gallastegui), baina gutxi ordaintzen zuen.

Udal Albaitariak

1945 urtea Renunció a todas las dietas y derechos que pudieran corresponderle, para ejercer la clínica y se comprometía a residir en Placencia como mínimo un año, a asistir a todos los avisos, de día y de noche, incluyendo el ejercicio de la cirugía y los consejos zootécnicos. Iguala, de 20 pts. por vacuno,

1946. urtetik aurrera Udalak albaitari postua sortu zuen. Haragiak aztertzeaz gain herriko abereez ere arduratzen zen: erroldak, epidemiak...

Soraluze omen zen Gipuzkoako posturik txarrenetakoa, Lezo eta Errezilekin batera. Halaxe esaten zuen behintzat 1958. urtean Justo Mombiela jaunak, Gipuzkoako orduko Abeltzaintza Buruak.

1988. urtean, berriz, Eusko Jaurlaritzak eskualdeka antolatu zituen albaitari zerbitzuak: osasun publikoa eta hiltegiak. Orduan desagertu zen Soraluzeko udal albaitari postua.

Lucas de Basterrechea y Elorrieta Desde el año 1956 hasta 1961, se dedicó al ejercicio libre de la profesión por todo el Valle del Deba, desde Gatzaga-Salinas hasta Placencia (Gipuzkoa).

Sagar-errekako hiltegi berria. Baserritarrak txahalarekin

Hiltegiak

Haragien Udal-Ikuskatzaileak sortu zirenean, Soraluzen martxan zegoen Hiltegi zaharra, Plaza Zaharrean. Bertan hiltzen zituzten animali handiak (behiak eta idiak batez ere), txikiagoak (txerri eta ardiak) harakinek bere denda aurrean hiltzen zituzten. Eta baserritarrek baserrietan.

Zaharra izateaz gain, osasunaren aldetik hiltegiak ez zituen gutxienekoak betetzen. Horregatik, 1950. hamarkadan Hiltegi berria eraiki zuten, Sagar-errekan.

Hiltegi berri honek urte gutxitan iraun zuen martxan, 1987. urtean Eusko Jaurlaritzak eskualdeka antolatu zituen albaitari zerbitzuak, eta eskualdeko hiltegiak lehenestu.

Albaitariak

Izenak eta urteak

Noiztik	Noiz arte	Izen-abizenak	Postua
1880/11/29	>>>	Esteban Gallastegui Lizarralde	Haragien Udal-Ikuskatzailea
>>>	1905/03/10	Juan Francisco Izaguirre Egidazu	Haragien Udal-Ikuskatzailea
1899/10/15	1902/01/07	Gil José Antonio Narvaiza Salsamendi	Haragien Udal-Ikuskatzailea
1902/01/07	1902/02/24	Víctor María Perosterena Ydígoras	Haragien Udal-Ikuskatzailea
1902/02/24	1903/03/23	Víctor María Perosterena Ydígoras	Haragien Udal-Ikuskatzailea
1904/01/11	1904/03/14	Pedro Víctor Gallastegui Villar	Haragien Udal-Ikuskatzailea
1904/03/14	1904/04/11	Ceferino Chacón y Delgado	Haragien Udal-Ikuskatzailea
1904/06/06	1905/05/01	Ceferino Chacón y Delgado	Haragien Udal-Ikuskatzailea
1909/10/28	1909/12/10	Ceferino Chacón y Delgado	Haragien Udal-Ikuskatzailea
1910/03/02	1911/05/01	Pío Gogorza Egaña	Haragien Udal-Ikuskatzailea
1911/05/01	1915/11/24	Pedro Víctor Gallastegui Villar	Haragien Udal-Ikuskatzailea
1936/07/01	1936/09/22	Sebastián Florentino Ubiria Ugalde	Udal-Ikuskatzaile Albaitaria
1941/06/04	>>>	Sebastián Florentino Ubiria Ugalde	Udal-Ikuskatzaile Albaitaria
1945/05/04	1946/10/09	Julio Tapia Vicente	Udal-Ikuskatzaile Albaitaria
1946/10/09	1947/12/17	Manuel Hipólito Ubiria Elorza	Udal Albaitaria
1947/12/17	1952 >>>	Manuel Hipólito Ubiria Elorza	Udal Albaitaria
1958/05/02	1959/02/05	Tomás Arrieta Berrondo (1927-2007)	Udal Albaitaria
1959/02/05	1961/09/11	Lucas de Basterrechea y Elorrieta (1892-1969)	Udal Albaitaria
1961/09/13	1961/10/25	Tomás Arrieta Berrondo (1927-2007)	Udal Albaitaria
1961/10/23	1962/06/13	Iñaki Bengoa Echeverria (1933-2008)	Udal Albaitaria
1962/06/13	1977/12/05	Manuel Eduardo Inchaurza Garma	Udal Albaitaria
1983/07/01	1984/07/31	Iñaki Zurutuza Odriozola	Udal Albaitaria
		Jose Maria Plazaola	Udal Albaitaria
		Isaac Zamakola	Udal Albaitaria

Galeria

(Handiagoa ikusteko, sakatu gainean)

• 

  Jose Ignacio Narvaiza
  (1899-1902)

• 

  Pio Gogorza
  (1910-1911)

• 

  Sebastian Ubiria
  (1936 & 1941)

• 

  Julio Tapia
  (1945-1946)

• 

  Manuel Ubiria
  (1946-1952)

• 

  Tomas Arrieta
  (1958-1959 & 1961)

• 

  Iñaki Bengoa
  (1961-1962)

• 

  Manuel Inchaurza
  (1962-1977)

• 

  Iñaki Zurutuza
  (1983-1984)

Istorioak

Lehen albaitaria

1880/11/29 >>> Esteban Gallastegui Lizarralde Haragien Udal-Ikuskatzailea behi-perratzailea zen, eta ez albaitaria >>> 1896 Juan Francisco Izaguirre Egidazu Haragien Udal-Ikuskatzailea Saturnino Astiazarán (1893, 1895) El 10 de octubre de 1880, Francisco Izaguirre remite desde Eibar y por conducto del Subdelegado de Veterinaria del distrito de Bergara, D. José Mª Sánchez Arrosarena, un escrito al alcalde de Placencia de las Armas manifestándole que no hay veterinario Inspector de Carnes en esa localidad y solicitaba ser nombrado Revisor de Carnes. Poco más tarde, el 20 de octubre de 1880, el secretario del Gobierno Civil traslada al alcalde la queja del veterinario Izaguirre por el mismo motivo, ya que la persona que habían nombrado como Revisor, un concejal, carecía de la titulación necesaria. El secretario de la Corporación manifestaba el 27 de octubre de 1880 que en aquella localidad nunca había habido veterinario ni albéitar con residencia fija y que las dietas y honorarios de Francisco Izaguirre les parecían excesivos, ya que en Eibar percibía 290 pts. anuales y si a eso se le añadían los viajes, en Placencia debería percibir el triple, lo que era materialmente imposible, estando dispuestos a abonar 50 cts. por cada res inspeccionada. Finalmente, la Corporación de Placencia de las Armas acordó el 31 de octubre de 1880 convocar la plaza con unos haberes de 110 pts. anuales, nombrando finalmente al herrador de ganado vacuno, Esteban Gallastegui Lizarralde el 29 de noviembre de 1880. El nombramiento sería recurrido, diez años más tarde por Izaguirre, solicitando se le nombrara.

=Irureko hipokaltzemia (1943)

1943.eko Ostiral Santua zen, eta Iruren behi bat gaizki jarri zen: giharrak gogortuta, karranpak, arnasa hartu ezinean... Herriko albaitaria kanpoan zenez, Bergarakoa deitu zuten, Vicente Camacho Jauregui (1918-2006).

Albaitaria Irurera heldu zenean, konturatu zen behiak hipokaltzemia zuela. Orduan ez ziren gaur eguneko botikak eta, baserritarren harridurarako, Vicente Camachok bizikleta-punpa eskatu zion. Errapetik haizea sartu zion, eta konpondu omen zen arazoa.

Ceferino Chacónen gorabeherak (lehen atala)

Victor Perosterenak lana laga zuenean, Ceferino Chacón albaitaria Haragien Ikuskatzaile plaza eskatu zuen. Baina Victor Gallastegi bergararrak aurretik plaza bera eskatu zuenez, Udalak azken honi eman zion (1904/01/11). Urteko 125 pezeta kobratuko zituen, astean pare bat bisita egiteagatik; ezin zuen ezer kobratu hildako abereen ziurtagiriak emateagatik.

Baina bi hilabete geroago (1904/03/14) Udalak Victor Gallastegiri plaza kendu eta Elgoibar lan bera egiten zuen Ceferino Chacóni eman zion. Agindutako ordainketa ez omen zitzaion nahikoa iritzi, eta apirilak 11an Ceferinok uko egin zion lanari. Orduan, Bruno Maiztegi alkateak soldata altzatu zion, urteko 150 pezeta.

Hurrengo hilabeteetan gauzak ez ziren ondo egin, eta Bruno Maiztegi alkateak Udalbatzari azaldu zion (1905/04/10) albaitariak ez zuela lana ganoraz egiten: askotan arratsaldetan etortzen zen, ordurako goizean hildako abereen erraiak erabilita eta janda zeudenean. Eta ikuskaritza orduak ezarri zizkioten: goizeko 10etatik 12ak arte.

Ceferino Chacónek bigarrenez uko egin zion lanari (1905/05/01), ezarritako ordutegia betetzea ezinazkoa izaten zitzaiolako.

Ceferino Chacónen gorabeherak (bigarren atala)

1909. urtean postua eskaini zioten atzera Ceferino Chacóni (1909/07/28), eta honek onartu zuen; baina gaixorik zegoenez, hasiera atzeratu zuen. Azkenean, hiru hilabete geroago Ceferinok lanpostua hartu zuen (1909/10/28), Felipe Aguirregomezcortaren alkatearen aurrean.

Baina ez zuen asko iraun postuan, urte hartako abenduan hil zen eta (1909/12/10).

Gogorza perratzailea

El 2 de abril de 1910, se acordaba ceder una parte del matadero municipal para que el Inspector de Carnes Pío Gogorza pudiera instalar un herradero de ganado vacuno, con la condición de que mantuviera el local en perfectas condiciones y no interfiriera a su vecino, Sandalio Barrenechea, que ocupaba otro local destinado a probadero de cañones. En mayo de 1911, Pío Gogorza abandonaría Placencia, trasladándose a Zumaia.

Ubiriaren bi aldiak

En julio de 1936, figuraba como Inspector Municipal Veterinario de Placencia de las Armas. Gerra ostean kendu zuten. Por acuerdo municipal del Ayuntamiento de Placencia de las Armas de 7 de noviembre de 1940, se anunció la vacante de inspector Municipal Veterinario a cubrir por concurso, Concursó D. Sebastián y siendo el único solicitante, sería nombrado por el Inspector provincial Veterinario D. Miguel Bezares Sillero el 4 de junio de 1941.

1940.ko errolda

Por acuerdo municipal del Ayuntamiento de Placencia de las Armas de 7 de noviembre de 1940, se anunció la vacante de inspector Municipal Veterinario a cubrir por concurso, recordando que la localidad tenía 3.218 habitantes, el sueldo anual ascendía a 2.500 pts. más 150 ptas. por reconocimiento de cerdos en las matanzas domiciliarias y un censo de 419 reses vacunas, 5 équidos, 95 asnos, 84 cerdos, 701 lanares y 2 cabras.

Erreferentziak

• Diccionario de veterinarios guipuzcoanos (1831–1976) A-L. José Manuel Etxaniz Makazaga (Gipuzkoako Albaitarien Legezko Elkarte Gorena 2020).
• Diccionario de veterinarios guipuzcoanos (1831–1976) M-Z. José Manuel Etxaniz Makazaga (Gipuzkoako Albaitarien Legezko Elkarte Gorena 2020).