«Jose Javier de Lardizabal (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

22:12, 14 uztaila 2021(e)ko berrikuspena

Jose Javier de Lardizabal

Jaio	Soraluze, 1777
Hil	Madril, 1814
Profila	Militarra

Soraluzen jaioa?

Halaxe dio bere zerbitzu orriak, Clonardeko kondeak 1811ko urriaren 29an sinatua. Bertan adierazten denez, Soraluzen (Gipuzkoa) jaio zen eta hogeita hamalau urte zituen.

Aita Josef Maria de Lardizabal Olloqui zen^[1], Karlos III.aren ordenako zalduna, eta ama Maria Manuela de Marticorena Alday.

Dena dela, Soraluzeko bataio liburuetan bere sei anaia-arreba agertzen dira (1779.tik 1990. arte), baina ez bera.

Konbentzioaren gerra (1793-1794)

1793ko irailak 3an Kadete bezala sartu zen Infanteriako Espainiako Guardiaren Erregimentuan.

Konbentzioaren gerra lau hilabete lehenago sortu zenez, Roseilonera (Pirineo ekialdea) bidali zuten. Bertan, frantziar gotorleku baten baionetaz egindako erasoan lehena izan zelarik, 1794ko hasieran alferez izendatu zuten.

Urte horretan frantsesak aurrera egin zuten, eta espainiar tropak Frantziatik erretiratu ziren, Colliouren mantenduz. Tartean Jkse Javier de Lardizabal zegoen.

Azkenean, Colliourek 1794ko martxoak 26an kapitulatu zuen. Bere defendatzaileak gerra ohoreekin irten ziren, Frantziako Errepublikaren aurka gehiago egingo ez zutela zin egin ondoren.

Bi gerren artekoa (1795-1808)

1795.eko ekainaren 22an biharren teniente mailara igo zen Espainiako Guardiaren erregimentuan.

1796.an, Ingalaterrari gerra deklaratua, Gibraltarren aurkako setioan parte hartu zuen, hogeita hemeretzi hilabetez.

1801.ean Portugalen aurkako Naranjen Gerra laburrean parte hartu zuen, bigarren laguntzaile izatera igoz.

1807.an Portugalen inbasioan eta okupazioan parte hartu zuen, Infanteriako Espainiako Guardiaren erregimentuan, 1808ko ekainean Gipuzkoara gaixotasunagatiko lizentziarekin joan zen arte.

Espainiako Independentzia gerra (1808-1814)

Osatuta, irailaren 2an Bizkaian zegoen Blake jeneralarekin bat egin zuen, eta honek bere laguntzaile izendatu zuen.

1808.ko bukaeran Madrilera joan zen, Zentroko armadarekin bat egiteko. Uclesen garaituak izan ondoren, Santa Cruz de Mudelan Zentroko armada berria eratu zuten, hauekin batera Lardizabal. Hurrengo hilabeteean lehen laguntzailea (1809/01/11) eta kapitaina (1809/07/05)k izendatu zuten.

Frantsesek aurrera egiten ari zirela, Lardizabal Alburquerqueko dukearen tropetara bildu zen, hauek Sevilla eta Cadizera atzera egiterakoan (1810/03/18). Cadizen rigadierra egin zuten.

Hurrengo urtean Algeciraseko serioa apurtzera joan zirenen artean egon zen (1811/02/26), eta martxoaren 5ean Chiclanako guduan nabarmendu zen. Erakutsitako merituengatik, landa mariskal (dibisioko jenerala) izendatu zuten (1811/03/10).

r .

Apirilaren 18an, Ayamonten lehorreratu zen, Blake jeneralak agintzen zuen Espedizio Kidegoko abangoardiako Dibisioaren buru zela. Tropa horiek, Ballesterosek eta Castañosek agintzen zituzten tropekin batera, Beresfordeko anglo-portugaldarren ondoan zabaldu zuten Albuelako gudua, non maiatzaren 16an gerra hartako gudurik odoltsuena gertatu zen.

Urte bereko ekainean Niebla konderriko espedizioan parte hartu zuen, uztailaren 8an Cadizera itzuliz. Bost egun beranduago, uztailaren amaieran, Almerian lehorreratu zen espedizio taldearekin, Blakerekin batera, Valentzia eta Murtziako armaden buruzagi jeneral izendatua izan zenean. Abuztuaren 9an, Bauleko Bentako guduan parte hartu zuen, eta, ondorioz, Alcantarillara erretiratu zen.

Valentziaren mehatxupean, Blakek Saguntoren aurrean III. armadako espainiar tropen zati bat bildu zuen, IV. Azken honen buru, urriaren 25ean, Saguntoko guduan parte hartu zuen, Hostaleseko guduan nabarmendu zelarik. Blake jeneralak espainiar erretiratzea aginduta, Lardizabal bere tropekin Turia aldera eta Valentziaren inguruan sortutako zelai harresitura joan zen.

Abenduaren 26an, frantziarren erasoak gainez egin zuen Espainiako posizioetan. Arratsalde horretan, plazan izan zen Gerra Kontseiluan, Lardizabalek Valentziaren defentsa ezinezkoaren, inguraketa haustearen eta, ondorioz, goarnizioaren irteeraren iritzia defendatu zuen. Irteeran, 28ko gauean saiatua, Lardizabal abangoardiako dibisioa buruan zihoan, baina espainiarrak baztertuak izan ziren eta soilik batailoi gutxi batzuek ihes egitea lortu zuten.

Tropak itzuli zirenean, urtarrilaren 5ean, Blakek, gotorlekua uztea agindu zuen, eta Lardizabalgo banaketak, San Bizente atearen eta Santa Katalina gotorlekuaren arteko harresi zaharren lerroa estali zuen.

Urtarrilaren 9an Valentziako kapitulazioa sinatu zen.

16.270 defendatzaileak, tartean Lardizabal, preso joan ziren Frantziara. Han, Vicenneseko gazteluan sartu zen, non jada Palafox zegoen.

Gerra amaitzean, aske utzi zuten, eta 1814ko abuztuaren 29an Madrilera itzuli zen, osasuna oso urratuta zuela. 1814ko irailaren 10ean teniente jeneral mailara igo zuten eta Madrilen hil zen, urte bereko urriaren 11n, hogeita hamazazpi urte zituela.

Recuperado de ella, se presentó el 2 de septiembre al general Blake en tierras vizcaínas, quien le nombró su ayudante.

No hay rastro documental de su presencia en las operaciones del ejército de la Izquierda ni en la batalla de Espinosa (10 y 11 de noviembre de 1808). Después marchó a Madrid, acompañando al duque del Infantado cuando éste se hizo cargo del mando del ejército del Centro. Derrotado ese ejército en Uclés, sus tropas se integraron en el nuevo ejército del Centro en Santa Cruz de Mudela y con ellas también lo hizo Lardizábal, quien ascendió a 1.er ayudante el 11 de enero de 1809 y a capitán el 5 de julio del mismo año.

No hay datos de su participación en las batallas de Ciudad Real, Almonacid y Ocaña (27 de marzo, 11 de agosto y 19 de noviembre de 1909) con el ejército del Centro al que se había incorporado y del que formaban parte dos batallones de la Guardia Española de Infantería. Derrotado y desorganizado ese ejército en Ocaña y Sierra Morena, Lardizábal aparece incorporándose a las tropas del duque de Alburquerque durante su marcha por tierras sevillanas, quien le nombró comandante general de la Vanguardia, al frente de la cual entró en Cádiz el 18 de marzo de 1810, ascendiendo entonces a brigadier.

El 26 de febrero de 1811, embarcó en Cádiz al mando de la vanguardia del ejército anglo-luso-español que desde allí marchó por vía marítima hasta Algeciras para intentar, desde fuera, romper el cerco a que estaba sometida aquella ciudad. El 5 de marzo se distinguió en la batalla de Chiclana, ascendiendo a mariscal de campo (general de división), por los méritos contraídos en ella, el 10 de marzo de ese mismo año.

El 18 de abril desembarcó en Ayamonte al frente de la División de Vanguardia encuadrada en el Cuerpo Expedicionario que mandaba el general Blake. Esas tropas, unidas a las que mandaban Ballesteros y Castaños, desplegaron junto a las anglo-portuguesas de Beresford en La Albuela, donde el 16 de mayo tuvo lugar la batalla más sangrienta de aquella guerra.

En junio de ese mismo año participó en la expedición al condado de Niebla, embarcando de vuelta a Cádiz el 8 de julio. Quinde días más tarde, a finales de julio, desembarcó en Almería con el cuerpo expedicionario que acompañó a Blake al ser nombrado general jefe de los ejércitos de Valencia y Murcia. El 9 de agosto tomó parte en la batalla de la Venta del Baúl y consiguiente retirada a Alcantarilla.

Amenazada Valencia, Blake concentró frente a Sagunto a parte de las tropas españolas del III ejército, con las del IV y cuerpo expedicionario, en el que Lardizábal mandaba la División de Vanguardia. Al frente de esta última, el 25 de octubre, tomó parte en la batalla de Sagunto, distinguiéndose en el combate de Hostales. Ordenada la retirada española por el general Blake, Lardizábal marchó con sus tropas sobre el Turia y al campo atrincherado creado alrededor de Valencia.

El 26 de diciembre el ataque francés desbordó las posiciones españolas del campo atrincherado que se demostró indefendible. Esa tarde, en el Consejo de Guerra que tuvo lugar en la plaza, Lardizábal sostuvo la opinión de la imposible defensa de Valencia, de la necesidad de romper el cerco y de la consiguiente salida de la guarnición. En la salida, intentada en la noche del 28, marchaba en cabeza la división de vanguardia de Lardizábal, pero los españoles fueron rechazados y sólo unos pocos batallones lograron escapar.

Vueltas las tropas, el 5 de enero Blake ordenó el abandono del campo atrincherado y la división de Lardizábal cubrió la línea de las viejas murallas entre la puerta de San Vicente y el baluarte de Santa Catalina.

El 9 de enero se firmó la capitulación de Valencia.

Los 16.270 defensores, entre los que se encontraba Lardizábal, marcharon prisioneros a Francia. Allí ingresó en el castillo de Vicennes, donde ya se encontraba Palafox.

Al finalizar la guerra fue puesto en libertad, regresando a Madrid el 29 de agosto de 1814 con su salud gravemente quebrantada. Fue ascendido a teniente general el 10 de septiembre de 1814 y falleció en Madrid, a los treinta y siete años de edad, el 11 de octubre de ese mismo año.

Erreferentziak

Josè Javier de Lardizabal. Andrès Cassinello Pèrez (Espainiako Real Academia de la Historia).

↑ Espainiako Real Academia de la Historiaren arabera, José María de Lardizabal Oriar.

[1] Espainiako Real Academia de la Historiaren arabera, José María de Lardizabal Oriar.

[1]

@@ 2. lerroa: / 2. lerroa: @@
   | izena   = Jose Javier de Lardizabal
   | irudia  = Argazkirik_ez.jpg
-  | jaio    = Ordizia, 1607
+  | jaio    = Soraluze, 1777
-  | hil     = Ordizia, 1657
+  | hil     = Madril, 1814
-  | profila = Kudeatzailea
+  | profila = Militarra
 }}
-Lardizábal, José Javier de. Placencia de las Armas (Guipúzcoa), 1777 – Madrid, 11.X.1814. Militar.
+==Soraluzen jaioa?==
+Halaxe dio bere zerbitzu orriak, Clonardeko kondeak 1811ko urriaren 29an sinatua. Bertan adierazten denez, Soraluzen (Gipuzkoa) jaio zen eta hogeita hamalau urte zituen.
-José Javier de Lardizábalen jaiotzari buruz aurkitu den dokumentu bakarra bere zerbitzu orria da, Clonardeko kondeak 1811ko urriaren 29an sinatua, non bere adina hogeita hamalau urtekoa dela eta bere jaioterria Placencia (Gipuzkoa) dela baieztatzen duen.
+Aita Josef Maria de Lardizabal Olloqui zen<ref>Espainiako Real Academia de la Historiaren arabera, José María de Lardizabal Oriar.</ref>, Karlos III.aren ordenako zalduna, eta ama Maria Manuela de Marticorena Alday.
-Donostiako gotzaindegian ez da bere jaiotza-agiria aurkitu. Bere aita, Jose Maria Lardizabal Oriar, Karlos III.aren ordenako zalduna, izan zen bere heriotzaren berri eman ziona Erregeari, 1814ko abenduak 29an. Datu hori erabiliz, Francisca Tomasa, Joaquin Maria eta Manuel Maria jeneralaren anaien bataio-partidak aurkitu dituzte Placencian, baina ez berea. Gotzaindegian 1731tik aurrera ospatu ziren bataio guztiak berrikusi ziren arrakastarik gabe.
+Dena dela, Soraluzeko bataio liburuetan bere sei anaia-arreba agertzen dira (1779.tik 1990. arte), baina ez bera.
-Independentzia Gerran dibisioko jeneral eskudunenetako bat izatera iritsi zena, kadete bezala sartu zen Infanteriako Espainiako Guardiaren Erregimentuan 1793ko irailak 3an, Konbentzioarekin izandako gerrak jada lau hilabete zeramatzanean espainiar armentzat garaile, Ricardos jeneralaren agindupean.
-Bere erregimentuarekin Roselloira erantsita, Lardizabal laster nabarmendu zen bere borroka-balioagatik, frantziar gotorleku baten baionetari egindako erasoan lehena izan zelarik, honek, 1794ko hasieran, zehaztu gabeko data batean, alferez izatera igoa izan zelarik, bere erregimentuko hogeita lau kadete zaharragoen aurretik.
+==Konbentzioaren gerra (1793-1794)==
+ko irailak 3an Kadete bezala sartu zen Infanteriako Espainiako Guardiaren Erregimentuan.
-Urte horretan bertan, Espainiako armen zoria aldatu zen, eta frantsesen nagusitasuna nabarmendu egin zen.
+Konbentzioaren gerra lau hilabete lehenago sortu zenez, Roseilonera (Pirineo ekialdea) bidali zuten. Bertan, frantziar gotorleku baten baionetaz egindako erasoan lehena izan zelarik, 1794ko hasieran alferez izendatu zuten.
-Infanteriako indar espainiarrek baja ugari izan zituzten gaixotasunagatik, eta diziplinarik eza jabetu zen haietaz. Martxoaren 14an Estatu Kontseiluak gerrarekin jarraitzea erabaki zuen eta 15ean Ricardos hil zen, lehenik O 'Reillyk eta ondoren Batasuneko kondeak ordezkatu zutelarik.
+Urte horretan frantsesak aurrera egin zuten, eta espainiar tropak Frantziatik erretiratu ziren, Colliouren mantenduz. Tartean Jkse Javier de Lardizabal zegoen.
-Espainiar tropak Frantziatik erretiratu ziren, Colliouren mantenduz, Escuadraren laguntza aurreikusiarekin. Bere defendatzaileen artean Lardizabal zegoen. Frantziarren eskuetan erorita, plaza defendatzen zuten indartsuak, eta, eguraldi txarragatik, itsas laguntza galarazita, Colliourek, 1794ko martxoak 26an kapitulatu zuen, bertatik, bere defendatzaileak gerra ohoreekin irten zirelarik, Frantziako Errepublikaren aurka gehiago zerbitzatuko ez zuela zin egin ondoren, Espainiara, aske itzuliz Banyuleseko Colletik.
+Azkenean, Colliourek 1794ko martxoak 26an kapitulatu zuen. Bere defendatzaileak gerra ohoreekin irten ziren, Frantziako Errepublikaren aurka gehiago egingo ez zutela zin egin ondoren.
-eko ekainaren 22an 2. teniente mailara igo zen Espainiako Guardiaren erregimentuan.
-an, Ingalaterrari gerra deklaratua, Gibraltarren aurkako hedapenean parte hartu zuen, bere kantonamenduetan hogeita hemeretzi hilabetez mantenduz.
+==Bi gerren artekoa (1795-1808)==
+.eko ekainaren 22an biharren teniente mailara igo zen Espainiako Guardiaren erregimentuan.
-ean Portugalen aurkako Naranjen Gerra laburrean parte hartu zuen, gerra horretan zehar bigarren laguntzaile izatera igoz.
+.an, Ingalaterrari gerra deklaratua, Gibraltarren aurkako setioan parte hartu zuen, hogeita hemeretzi hilabetez.
-an Portugalen inbasioan eta okupazioan parte hartu zuen, Infanteriako Espainiako Guardiaren erregimentuan, 1808ko ekainean Gipuzkoara gaixotasunagatiko lizentziarekin joan zen arte.
+.ean Portugalen aurkako Naranjen Gerra laburrean parte hartu zuen, bigarren laguntzaile izatera igoz.
-Handik berreskuratua, irailaren 2an Blake jenerala aurkeztu zen Bizkaiko lurretan, eta honek bere laguntzaile izendatu zuen.
+.an Portugalen inbasioan eta okupazioan parte hartu zuen, Infanteriako Espainiako Guardiaren erregimentuan, 1808ko ekainean Gipuzkoara gaixotasunagatiko lizentziarekin joan zen arte.
-Ez dago ezkerreko armadaren operazioetan eta Espinosako guduan (1808ko azaroak 10 eta 11) izan zuen presentzia dokumentalik. Ondoren, Madrilera joan zen, Infantadoko dukearekin batera, honek, Zentroko armadaren agintea hartu zuenean. Armada hori Uclesen garaitua izan ondoren, bere tropak Zentroko armada berrian sartu ziren Santa Cruz de Mudelan, eta hauekin batera Lardizabal ere bai, 1809ko urtarrilaren 11n 1. laguntzailera eta urte bereko uztailaren 5ean kapitain izatera igo zena.
-Ez dago ezkerreko armadaren operazioetan eta Espinosako guduan (1808ko azaroak 10 eta 11) izan zuen presentzia dokumentalik. Ondoren, Madrilera joan zen, Infantadoko dukearekin batera, honek, Zentroko armadaren agintea hartu zuenean. Armada hori Uclesen garaitua izan ondoren, bere tropak Zentroko armada berrian sartu ziren Santa Cruz de Mudelan, eta hauekin batera Lardizabal ere bai, 1809ko urtarrilaren 11n 1. laguntzailera eta urte bereko uztailaren 5ean kapitain izatera igo zena.
+==Espainiako Independentzia gerra (1808-1814)==
+Osatuta, irailaren 2an Bizkaian zegoen Blake jeneralarekin bat egin zuen, eta honek bere laguntzaile izendatu zuen.
-Ez dago Ciudad Real, Almonacid eta Ocañako guduetan (1909ko martxoak 27, abuztuak 11 eta azaroak 19) parte hartu zuenaren daturik. Armada hori Ocaña eta Sierra Morenan garaitua eta desantolatua izan ondoren, Lardizabal Alburquerqueko dukearen tropetara gehitzen agertzen da Sevillako lurraldetik joan zen bitartean, nork Vanguardiako komandante nagusi izendatu zuen, honen buru Cadizen 1810eko martxoak 18an sartu zelarik, orduan brigadierrera igoz.
+.ko bukaeran Madrilera joan zen, Zentroko armadarekin bat egiteko. Uclesen garaituak izan ondoren, Santa Cruz de Mudelan Zentroko armada berria eratu zuten, hauekin batera Lardizabal. Hurrengo hilabeteean lehen laguntzailea (1809/01/11) eta kapitaina (1809/07/05)k izendatu zuten.
-ko otsailaren 26an, Cadizen ontziratu zen anglo-luso-espainiar armadaren abangoardiaren agindupean, handik itsasoz Algecirasera joan zena, kanpotik, hiri hura zegoen setioa apurtzen saiatzeko. Martxoaren 5ean Chiclanako guduan nabarmendu zen, landako mariskal (dibisioko jenerala) izatera igoz, bertan hartutako merituengatik, urte bereko martxoaren 10ean.
+Frantsesek aurrera egiten ari zirela, Lardizabal Alburquerqueko dukearen tropetara bildu zen, hauek Sevilla eta Cadizera atzera egiterakoan (1810/03/18). Cadizen  rigadierra egin zuten.
+Hurrengo urtean Algeciraseko serioa apurtzera joan zirenen artean egon zen (1811/02/26), eta martxoaren 5ean Chiclanako guduan nabarmendu zen. Erakutsitako merituengatik, landa mariskal (dibisioko jenerala) izendatu zuten (1811/03/10).
+r
+.
 Apirilaren 18an, Ayamonten lehorreratu zen, Blake jeneralak agintzen zuen Espedizio Kidegoko abangoardiako Dibisioaren buru zela. Tropa horiek, Ballesterosek eta Castañosek agintzen zituzten tropekin batera, Beresfordeko anglo-portugaldarren ondoan zabaldu zuten Albuelako gudua, non maiatzaren 16an gerra hartako gudurik odoltsuena gertatu zen.
@@ 57. lerroa: / 63. lerroa: @@
 Gerra amaitzean, aske utzi zuten, eta 1814ko abuztuaren 29an Madrilera itzuli zen, osasuna oso urratuta zuela. 1814ko irailaren 10ean teniente jeneral mailara igo zuten eta Madrilen hil zen, urte bereko urriaren 11n, hogeita hamazazpi urte zituela.
-El único documento hallado sobre el nacimiento de José Javier de Lardizábal es su hoja de servicios, firmada por el conde de Clonard el 29 de octubre de 1811, en la que afirma que su edad es de treinta y cuatro años y su lugar de nacimiento Placencia (Guipúzcoa).
-En el obispado de San Sebastián no se ha encontrado su partida de nacimiento. Su padre, José María Lardizábal Oriar, caballero de la Orden de Carlos III, fue quien dio parte de su fallecimiento a Su Majestad el Rey, el 29 de diciembre de 1814. Utilizando ese dato, se han hallado en Placencia las partidas de bautismo de los posibles hermanos del general, Francisca Tomasa, Joaquín María y Manuel María, pero no la suya. En el obispado se revisaron todos los bautismos celebrados en Placencia a partir de 1731 sin éxito.
-El que llegaría a ser uno de los generales de división más competentes durante la Guerra de la Independencia, ingresó como cadete en el Regimiento de la Guardia Española de Infantería el 3 de septiembre de 1793, cuando la guerra con la Convención llevaba ya cuatro meses victoriosos para las armas españolas bajo el mando del general Ricardos.
-Incorporado al Rosellón con su Regimiento, Lardizábal se distinguió pronto por su valor en combate, siendo el primero en el asalto a la bayoneta de un fortín francés, hecho por el que fue ascendido a alférez en fecha indeterminada del principio de 1794, por delante de veinticuatro cadetes más antiguos de su Regimiento.
-Ese mismo año cambió la suerte de las armas españolas y el predominio de los franceses se hizo notar.
-Las fuerzas españolas de Infantería habían sufrido gran número de bajas por enfermedad y la indisciplina se había apoderado de ellas. El 14 de marzo el Consejo de Estado acordó continuar la guerra y el 15 murió Ricardos, siendo sustituido primero por O’Reilly y después por el conde de la Unión.
-Las tropas españolas se replegaron del territorio francés, manteniéndose en Collioure con el previsto apoyo de la Escuadra. Entre sus defensores se encontraba Lardizábal. Caídos en manos francesas los fuertes que defendían la plaza e imposibilitado el apoyo naval por el mal tiempo, Collioure capituló el 26 de marzo de 1794, saliendo de ella sus defensores con honores de guerra tras prestar juramento de no servir más contra la República Francesa, regresando a España en libertad por el Coll de Banyules.
-El 22 de junio de 1795 ascendió a 2.º teniente en su Regimiento de la Guardia Española.
-En 1796, declarada la guerra a Inglaterra, tomó parte en el despliegue frente a Gibraltar, manteniéndose en sus cantones durante treinta y nueve meses.
-Participó en la breve Guerra de las Naranjas contra Portugal de 1801, ascendiendo durante ella a segundo ayudante.
-En 1807 participó en la invasión y ocupación de Portugal, encuadrado en su Regimiento de la Guardia Española de Infantería, hasta que en junio de 1808 marchó a Guipúzcoa con licencia por enfermedad.
 Recuperado de ella, se presentó el 2 de septiembre al general Blake en tierras vizcaínas, quien le nombró su ayudante.