«Zezenak XX mendean (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

12:54, 17 martxoa 2019(e)ko berrikuspena

Jai egitaraua (Antonio Arruabarrena 1950)

XIX eta XX mendeko sokamuturrak (1950 arte)

Gipuzkoako herri askotan bezalaxe, Soraluzen ere sokamuturra korritzen da jaietan.

1889ko bertsoak

1889 urtean Ramon de Gorosta hil zela eta, urte hartako jaietan Gorrotxategi bertsolariak jarritako bertso batek biak aipatzen ditu:

Plazentziara festak
abuztuan urbil

jende dana jaietan
dago trankil trankil

gora bera zezena
kalietan dabil

gaxo txar batek jota
gure Gorosta il.

Jarduera

Izenak esaten duenez, sasoi batean sokamuturra zen: hau da, zezenak soka zuen muturrean lotuta, handik gobernatzeko.

Hortik aspaldiko esaldu hura: Soka libre! Soka libre! Hori Eibarkua da ta!.

Gerora, eta hainbat lekuetan bezalaxe, zezenei soka kendu zieten. Hala ere sokamuturra esaten zaio oraindik, nahiz eta erderazko entzierro berba indarra hartzen ari den.

Komentuko arkua eta Santa Ana kalea (Indalecio Ojanguren)

Sasoia

Herriko jaiak Andramaritan izaten zirenez, urte askotan San Roke Txiki egunean^[1] izan dira sokamuturrak, goiz eta arratsaldez.

Esparrua

Sasoi batean sokamuturra Santa Ana arkupetik Plaza Zaharreraino korritzen zen, zezenak komentu ondoan gordetzen zirela. Hortik dator Zezena dator arkupetik... Santa Ana kaletik abesti ezaguna.

Félix Etxaniz eta Julián Arana Gila tabernatik Plaza Zaharrera "paseilloa" egiten

1949 urteko zezenketa: Félix Etxaniz eta Julián Arana

Zezenketaren iragarkia

1949 urteko Andramaritako bezperan, abuztuak 14an haiz zuzen, zezenketa antolatu zuten.

Bi toreatzaile izan ziren, herrikoak biak: Félix Etxaniz (el Arruza placentino) eta Julian Arana Ituarte (el Tigre)^[2] bere laguna.

Bi zekor ekarri zituzten, Calahorrako Jesús Díaz Díaz ganadutegitik. Honetaz gain, Josetxu Etxebarria Bilboko nobilleroa ekarri zuten, director de lidia moduan.

Sasoi batean egiten zen moduan, zezenketarako Plaza Zaharra antolatu zuten: areiaz estali zorua, oholez itxi, palkoak, aulkiak... eta sarrerak!

Paseilloa, berriz, Gila tabernan hasi ziren.

XX eta XXI mendeko sokamuturrak (1950tik aurrera)

Industrializazioak gauza asko aldatu zituen Soraluzen, eta sokamuturrari ere eragin zion.

Sasoia

Alde batetik, aberasrasunarekin batera langileen eskubideak hazten hasi ziren; ordaindutako oporrak, esateko, gero era luzeagoak ziren, abuztu osoa hartu arte. Etorkinak beren herrira itzultzeko aprovefxatu zuten, eta bertan jaiorakoak ooporrerara joaten hasi ziren. Ondorioz, Andremarietan giroa asko apaldu zen.

Santiago eta Santa Ana jaiei indarra eman zieten, jendea oraindik herrian zegoelako. Ordutik Santa Ana egunean sokamuturra izaten da (goiz eta arratsaldez), eta inoiz zezen-suzkoak izan dira.

Dena dela, San Roke Txiki eguneko sokamuturrak oraindik egiten ari dira, herrian geratzen direnen gozagarri.

Esparrua

Gerora, Plaza Barriraino ekarri zuten hesia, sokamuturrarako tokia nabarmen murriztuz: Plaza Barria, Kalebarren eta Plaza Zaharra. Sokamuturrarako zezenak Hiltegi zaharrean gordetzen ziren, eta hura botatzerakoan Goikokaletaren behekaldean antolatzen da zezendegia.

Plaza Zaharra beti izan da sokamuturraren eszenategia. Esparruaren leku zabalena da, eta beraz zezenak denbora gehien ematen duen ingurua. Gainera, bankuak direla eta aukera asko ematen die zaleei. Eta Erregetxetik ikuspegi ezin hobea dago ikuskizunaz gozatzeko.

Erreferentziak

Tauromaquia placentina. Javier Elorza (Soraluzeko Udala 1982).
Soraluze-Placencia de las Armas. Monografía histórica (2016-220 orrialdeak). Ramiro Larrañaga (Soraluzeko Udala 1993)

↑ Abuztuak 16an San Roke, abuztuak 17an San Roke Txiki.
↑ Berez pelotaria, Soraluzen izandako puntistarik onena.

[1] Abuztuak 16an San Roke, abuztuak 17an San Roke Txiki.

[2] Berez pelotaria, Soraluzen izandako puntistarik onena.

[1]

[2]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 [[Fitxategi: Jai_egitaraua_(Antonio_Arruabarrena_1950).jpg | thumb | center | 800 px | Jai egitaraua (Antonio Arruabarrena 1950)]]
-==Mende hasierako sokamuturrak==
+==XIX eta XX mendeko sokamuturrak (1950 arte)==
 Gipuzkoako herri askotan bezalaxe, Soraluzen ere sokamuturra korritzen da jaietan.
@@ 23. lerroa: / 23. lerroa: @@
 ===Esparrua===
 Sasoi batean sokamuturra [[Santa Ana arkua (eu)|Santa Ana arkupetik]] [[Plaza Zaharra (eu)|Plaza Zaharreraino]] korritzen zen, zezenak komentu ondoan gordetzen zirela. Hortik dator [[Zezena dator arkupetik (eu)|''Zezena dator arkupetik... Santa Ana kaletik'']] abesti ezaguna.
 [[Fitxategi: Zezenak._Felix_Etxaniz._Paseilloa.jpg | thumb | center | 600px | Félix Etxaniz eta Julián Arana Gila tabernatik Plaza Zaharrera "paseilloa" egiten]]
-==Zezenketa: Félix Etxaniz eta Julián Arana==
+==1949 urteko zezenketa: Félix Etxaniz eta Julián Arana==
 [[Fitxategi: Zezenak._Felix_Etxaniz._Iragarkia.jpg | thumb | right | 200px | Zezenketaren iragarkia]]
@@ 42. lerroa: / 40. lerroa: @@
-==Gaur eguneko sokamuturrak==
+==XX eta XXI mendeko sokamuturrak (1950tik aurrera)==
-XX mendearen bigarren erdian abuztuko oporrak gero eta luzeagoak egin zirenez, Santiago eta Santa Ana jaiek indarra hartu zuten. Santa Ana egunean sokamuturra izaten da (goiz eta arratsaldez), eta inoiz zezen-suzkoak izan dira.
+Industrializazioak gauza asko aldatu zituen Soraluzen, eta sokamuturrari ere eragin zion.
+===Sasoia===
+Alde batetik, aberasrasunarekin batera langileen eskubideak hazten hasi ziren; ordaindutako oporrak, esateko, gero era luzeagoak ziren, abuztu osoa hartu arte. Etorkinak beren herrira itzultzeko aprovefxatu zuten, eta bertan jaiorakoak ooporrerara joaten hasi ziren. Ondorioz, Andremarietan giroa asko apaldu zen.
+Santiago eta Santa Ana jaiei indarra eman zieten, jendea oraindik herrian zegoelako. Ordutik Santa Ana egunean sokamuturra izaten da (goiz eta arratsaldez), eta inoiz zezen-suzkoak izan dira.
+Dena dela, San Roke Txiki eguneko sokamuturrak oraindik egiten ari dira, herrian geratzen direnen gozagarri.
+===Esparrua===
 Gerora, [[Plaza Barria (eu)|Plaza Barriraino]] ekarri zuten hesia, sokamuturrarako tokia nabarmen murriztuz: Plaza Barria, [[Kalebarren (eu)|Kalebarren]] eta Plaza Zaharra. Sokamuturrarako zezenak [[Hiltegi zaharra (eu)|Hiltegi zaharrean]] gordetzen ziren, eta hura botatzerakoan [[Goikokaleta (eu)|Goikokaletaren]] behekaldean antolatzen da zezendegia.