«Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 23:31, 1 urtarrila 2022 data duena

Sorrera agiria

Bere historian zehar, Espainiako armada eta Soraluzeko Erret Lantegien arteko bitartekari (asentista) asko izan ziren.

1734. urtean Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia^[1] zena bitartekari bakarra izendatu zuten, eta halaxe izan zen 1784. arte. Orduan Filipinetako Errege Konpainia zenak ordezkatu zuen, hamar urtez.

Armagintzaren egoera XVII. eta XVIII mendeen artean

Asentisten sistemak hainbat puntu ahul zituen. Erregeak asentistari pasatzen zion arma eskaera, honek gremioekin prezioak eta datak gremioekin adosten zituen, eta diru zati bat aurreratzen zien. Armak bukatuta, Soraluzerik bidaltzen ziren eta, teorian, erregeak asentistari ordaintzen zion eta honek gremioekin zorrak kitatzen zituen. Baina erregeak gero eta beranduago ordaintzen zuen eta, ondorioz, gremioek ez zuten eskaera berririk ordaintzen aurrekoak kobratu gabe.

Sevillako Indietako Artxibategi Orokorran, beste askoren artean, bada espediente bat, Expediente sobre armas que se compraron en Vizcaya para Nueva España con el caudal que mandó el Conde de la Monclova, años de 1687 y 1698 izenekoa^[2].

Espediente hau hamaika txostenek osatzen dute, 12 urteetan sortuak. Erakusten dutenez, garai hartan Soraluzeko arma lantegiak nahikoa hondatuta zeuden, biltegiak hutsik eta bertako fraguak egun askotan erabili gabeak, eskaera faltarengatik; eta hau dena gutxi balitz, berezo nagusiak (Españako Koroa) gutxi eta berandu ordaintzen zuen.

Beste aldetik, asentisten kudeaketa ez zen beti egokia izaten. 1721 urtean Martin de Ysasi sorakuzetarrari eskaera handi baten ardura laga zioten, baina aurki gremioak aurka izan zituen. Besteak beste, armagileei eman beharreko diruarekin garia eta tabakoa erosten omen zuen Donostian, Manuel de Lacunzaren bidez, eta jenero horrekin ordaintzen zien armagileei... tartean komisio galanta irabazten; administrazioaren makinaria koipezteko asmoz, dirua eskatu zien armagileei... eta berarekin geratu. Azkenean armagileek auzia jarri zioten eta irabazi.

Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia

Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia^[3], Caracasko Gipuzkoar Konpainia edo Gipuzkoar Konpainia (gaztelaniaz sortua, Real Compañía Guipuzcoana de Caracas edo Compañía Guipuzcoana izenaz) gipuzkoar merkataritza-konpainia izan zen 1728.tik 1785. arte, eta monopolioa izan zuen Venezuelarekiko merkataritzan. Bere akziodunak Espainiako erregea, Donostiako Udala, Gipuzkoako Aldundia eta inbertsore pribatuak izan ziren.

Sorrera 1718.ko matxinadak eragin zuen, aduanetako matxinadak hain zuzen. Tabakoa, kakaoa eta kolonietako beste hainbat gai ekarri zituen Venezuelatik, eta hara hainbat produktu eta tresna esportatu. Europako merkataritza-trafikorako garrantzi handikoa izan zen, Euskalerriaren Adiskideen Elkartearen sorrera bultzatu zuen, eta modu erabakigarrian Ilustrazioko ideiak eraman zituen Venezuelara, Hego Amerikaren independentzia-mugimenduaren atarian.

Venezuelako merkataritzatik gain, beste hainbat negoziotan sartu zen. 1734. urtean Soraluzeko Erret Lantegien bitartekari (asentista) bakarra izateko eskatu zuen, eta lortu ere.

La Guairako egoitza (Venezuela)

Ekoizpena eta eragin ekonomikoa

Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia bitartekari bakarra bilakatzeak eragin nabarmena izan zuen, onerako zein txarrerako.

Txarrerako, Konpainiak ekoizpenari buruzko kontrolak nabarmen zorroztu zituen alde batetik, eta bestetik preziotan. Erregeak (hots, Espainiako armadak) ordaintzen zituen prezioei bere etekina kentzen zion, gremioen irabaziak murriztuz.

Baina ezin ahaztu bestelako eraginak. Ordainketak askoz fidagarriagoak izan ziren, lantegi txikien egoera ekonomikoa hobetuz. Gainera, ekoizpena handitu zenez, lan gehiago sortu zuen lantegiak ugaritzeko eta eskulana ere erakartzeko.

1764 urtean, Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia berak puntu batzuk azpimarratu nahi izan zituen.

Alde batetik negozioaren hazkundea: Konpainiak asientoa hartu zuenean, 1735 urtean, urteko 8.000 bat fusil egiten ziren, giltzak Liejatik (Belgika) ekarri behar zirela bertakoek teknologia aurreratuenak menperatzen ez zituztelako. Hamar urte geroago urteko 12.000 fusil ekoizten ziren, giltza guztiak Soraluzen eta inguruan egiten zirela. Eta beste hogei urte geroago, 1764. urte inguruan hain zuzen, urtero urtero kontratak 14.000 fusilekoak izaten ziren, gehi 4.000 gastadore lanabes eta karabina eta gainera pistolak erregeak eskatu bezain beste. Ekoizpenari aurre egiteko 577 gizon behar ziren^[4].

1735-1764 epean Soraluzeko Erret Lantegiek 300.000 fusil baino gehiago ekoiztu zituzten, gehi beste honenbeste baionetak eta gastadoreen lanabesak. Teknologia aldetik ere Europako aurreratuenak omen ziren.

Halako ekoizpenari aurre egiteko diru fondoa handia beharrezkoa zen: urteko 2.000.000 errial (130.000 peso).

1775 eta 1777 urteetan, Konpainiak Ameriketara bidaltzeko arma-horniketa sorta oso handiak ekoizteko mandatua jaso zuen Erregerengandik, Soraluze eta Tolosako arma-fabriketan egitekoak.

Eraketa

Aurretik zuzendari bakarra bazen ere, erregeak izendatuta, Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia sartu zenetik bi zuzendari izan ziren paraleloan. Alde batetik, erregearen ordezkaria (militarra beti), kalitate azterketen arduraduna; eta bestetik Konpañiaren ordezkaria, ardura ekonomikoarekin.

Ardurek garbi banatuta ematen bazuten ere, jarduera zaildu egin zen, askotan bi zuzendariak elkarren kontra jarduten ziren eta.

Konpainiak lau zuzendari izendatu zituen. Lehena Miguel Antonio de Zuaznabar izan zen (1735-1742), eta beste hirurak Lardizabal sendikoak: Juan Francisco de Lardizabal aurretik (1742-1753), ostean Jose Antonio de Lardizabal semea izendatu zuten Erret Lantegien zuzendari (1753-1777), eta hau hiltzerakoan bere semea Jose Maria de Lardizabal (1777-1784).

Corpseko Guardien Errege Gorputzeko Zalditeriako ofizialaren pistola

Konpainiaren etekina

Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia-k ez zuen etekin oso handia ateratzen armen salerosteari. Halaxe jaso zen, behintzat, 1744. urteko Batzarrean, asientoa berritzeko eskatu zutenean^[5].

1761. urteko kontratuan^[6] agertzen diren prezioak^[7] aztertzen badira, armen salerostearekin bataz besteko %4,7 bat lortzen zuten:

Arma mota	Salneurria	Ordainduta	Etekina	Ehunekoa
Azken modeloko fusila	90,00	86,75	3,25	%3,6
Corps guardien karabina	78,00	74,00	4,00	%5,1
Corps guardien pistola parea	101,00	97,00	4,00	%4,0
Zalditerirako karabina	58,00	54,00	4,00	%6,9
Zalditerirako pistola	38,50	37,00	1,50	%3,9

Etekin motz hauek erakusten dute orduko armen ekoizpena ez zela oso lehiakorra. Mende horren bukaeran hasiko zen gremio sistemen gainbehera, batez ere Espainiako armadak beste lantegi lehiakorragoei eskaerak egiten hasi zenean (Oviedo eta Trubiako arma lantegi berriak).

Askoz etekin gehiago ateratzen zizkien gastadoreen lanabesei, %34 bat. Etekin gordina antzekoa bazan ere, prezio askoz merkeagoa zuten eta hortaz ehunekoa zazpi bider altuagoa da:

Lanabesa	Salneurria	Ordainduta	Etekina	Ehunekoa
Bi eskuko aizkora handia	12,00	9,00	3,00	%25
Aizkora txikia	11,00	7,00	4,00	%36
Marrazoa	10,00	5,50	4,50	%45
Aitzur-pikatxoia	12,00	8,00	4,00	%33
Bi puntako pikatxoia	9,00	7,50	1,50	%17
Aitzur zabala	15,00	9,50	5,50	%37
Pala angeluzuzena	13,00	7,00	6,00	%46

Soraluzeko marrazketa eskola

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

1779. urtean, langileen hezkuntza hobetzeko asmoarekin eta Caracasko Gipuzkoar Konpainiak bultzatuta, Euskalerriaren Adiskideen Elkarteak^[8] marrazki eskola zabaldu zuen Soraluzen.

Marrazketa eskola Soraluzeko Erret Lantegian ezarri zuten eta, Elkarrearen beste eskoletan ez bezela, eragiten zituen gastuak armagileen gremioek ordaintzen zituzten.

Marrazki eskolaren zuzendaria Gabriel de Capelastegui izan zen, Elorrioko arkitektu ospetsua.

Urriak 3an maisu-plaza oposatzeko lehiaketa ireki zuten, Joachin Calderón aztetzaileak irabazi zuela. Marrazketa eskola 6 egun geroago hasi zituen klaseak, urriak 9an. Eskolak gauez ematen ziren, era lehen urtean 95 ikasle izan ziren.

Kontutan hartu behar da Soraluzeko Erret Lantegiaren zuzendaria, Jose Maria de Lardizabar Oriar y Olloqui, Euskalerriako Adiskideen Elkarteko bazkidea zela.

Bukaera

1779-1784 epea oso txarra izan zen Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainiarentzat. Alde batetik, 1778. urtean Ameriketako merkataritza erabat liberalizatu zuten, konkurrentzia handituz. Bestetik, Ingalaterrarekiko gerra berpiztu zen (1780-1783), Venezuelako merkataritza ostopatuz: esateko, Nuestra Señora de la Asunción ontzia ere harrapatu zioten.

Gauzak horrela, 1784.rako Konpainia zorrek itota zegoen, eta desegin egin zen.

Orduan, Frantzisko Cabarrús bankari baionesak, konpainiaren akziodun eta zuzendaritza-batzordeko kideak, proposamen bat egin zuen Konpainia berregituratzeko, Habanako Konpainiarekin eta San Fernando Konpainiarekin bateratuz. Konpainia berria Filipinetako Errege Konpainia bilakatu zen, 1788.an hezurmamitua, eta Filipinekin trafikoaren monopolioa eskuratu zuen. Honetaz gain, Caracasko Konpainiaren Soraluzeko Erret Lantegien asientoa eta Bizkaiko ontziolak ere bereganatu zituen.

Erreferentziak

Soraluze. Monografía histórica 59. orrialdea. Ramiro Larrañaga (Soraluzeko Udala 1997)

↑ Real Compañía Guipuzcoana de Caracas.
↑ Encargo de armas a las Reales Fábricas de Placencia el año 1687. José Garmendia Arruabarrena (R.S.B.A.P. 1988).
↑ Caracasko Gipuzkoar Konpainia. Wikipedia (euskaraz).
↑ 577 gzon hauek maisuak izango ziren. Ofizialak, laguntzaileak eta aprendizak gehitu behar zitzaien.
↑ Que aunque se había experimentado no ser lucrativo para la Compañía el Asiento de Armas de las Fábricas de Placencia, no obstante, en atención a ser cosa del Real servicio y utilidad de los pueblos u moradores de la Provincia la subsistencia de ellas...
↑ Nueva contrata para la provisión de armas. Real Compañía Guipuzcoana de Caracas (1761)
↑ Prezioak erreal kuartotak daude (reales de vellón).
↑ Euskalerriaren Adiskideen Elkartea. Wikipedia (euskaraz).

[1] Real Compañía Guipuzcoana de Caracas.

[2] Encargo de armas a las Reales Fábricas de Placencia el año 1687. José Garmendia Arruabarrena (R.S.B.A.P. 1988).

[3] Caracasko Gipuzkoar Konpainia. Wikipedia (euskaraz).

[4] 577 gzon hauek maisuak izango ziren. Ofizialak, laguntzaileak eta aprendizak gehitu behar zitzaien.

[5] Que aunque se había experimentado no ser lucrativo para la Compañía el Asiento de Armas de las Fábricas de Placencia, no obstante, en atención a ser cosa del Real servicio y utilidad de los pueblos u moradores de la Provincia la subsistencia de ellas...

[6] Nueva contrata para la provisión de armas. Real Compañía Guipuzcoana de Caracas (1761)

[7] Prezioak erreal kuartotak daude (reales de vellón).

[8] Euskalerriaren Adiskideen Elkartea. Wikipedia (euskaraz).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
+[[Fitxategi: Caracasko_Gipuzkoar_Konpainia._Sorrera_agiria.jpg | thumb | 400px | right | Sorrera agiria]]
 Bere historian zehar, Espainiako armada eta Soraluzeko Erret Lantegien arteko bitartekari (''asentista'') asko izan ziren.
-.734 urtean Real Compañía Guipuzcoana de Caracas<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Caracasko_Gipuzkoar_Konpainia Caracasko Gipuzkoar Konpainia]. Wikipedia (euskaraz).</ref> zena bitartekari bakarra izendatu zuten, eta halaxe izan zen 1.784 arte. Orduan Real Compañía de Filipinas zenak ordezkatu zuen, hamar urtez.
+. urtean Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia<ref>Real Compañía Guipuzcoana de Caracas.</ref> zena bitartekari bakarra izendatu zuten, eta halaxe izan zen 1784. arte. Orduan [[Filipinetako Errege Konpainia (eu)|Filipinetako Errege Konpainia]] zenak ordezkatu zuen, hamar urtez.
-Real Compañía de Filipinas 1.794 urtean desagertu zen, Frantziako Konbentzio gerra Soraluzera heldu zenean.
+==Armagintzaren egoera XVII. eta XVIII mendeen artean==
+Asentisten sistemak hainbat puntu ahul zituen. Erregeak asentistari pasatzen zion arma eskaera, honek gremioekin prezioak eta datak gremioekin adosten zituen, eta diru zati bat aurreratzen zien. Armak bukatuta, Soraluzerik bidaltzen ziren eta, teorian, erregeak asentistari ordaintzen zion eta honek gremioekin zorrak kitatzen zituen. Baina erregeak gero eta beranduago ordaintzen zuen eta, ondorioz, gremioek ez zuten eskaera berririk ordaintzen aurrekoak kobratu gabe.
-==Caracasko Gipuzkoar Konpainia==
+Sevillako Indietako Artxibategi Orokorran, beste askoren artean, bada espediente bat, ''Expediente sobre armas que se compraron en Vizcaya para Nueva España con el caudal que mandó el Conde de la Monclova, años de 1687 y 1698 izenekoa''<ref>[[Encargo de armas (eu) | Encargo de armas a las Reales Fábricas de Placencia el año 1687]]. José Garmendia Arruabarrena (R.S.B.A.P. 1988).</ref>.
-''Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia'', ''Caracasko Gipuzkoar Konpainia'' edo ''Gipuzkoar Konpainia'' (gaztelaniaz sortua, ''Real Compañía Guipuzcoana de Caracas'' edo ''Compañía Guipuzcoana'' izenaz) gipuzkoar merkataritza-konpainia bat izan zen 1728tik 1785era, eta monopolioa izan zuen Venezuelarekiko merkataritzan. Bere akziodunak Espainiako erregea, Donostiako Udala, Gipuzkoako Aldundi Nagusia eta inbertsore pribatuak izan ziren.
-Tabakoa, kakaoa eta kolonietako beste hainbat gai ekarri zituen Venezuelatik, eta hara hainbat produktu eta tresna esportatu. Europako merkataritza-trafikorako garrantzi handikoa izan zen, Euskalerriaren Adiskideen Elkartearen sorrera bultzatu zuen, eta modu erabakigarrian Ilustrazioko ideiak eraman zituen Venezuelara, Hego Amerikaren independentzia-mugimenduaren atarian.
+Espediente hau hamaika txostenek osatzen dute, 12 urteetan sortuak. Erakusten dutenez, garai hartan Soraluzeko arma lantegiak nahikoa hondatuta zeuden, biltegiak hutsik eta bertako fraguak egun askotan erabili gabeak, eskaera faltarengatik; eta hau dena gutxi balitz, berezo nagusiak (Españako Koroa) gutxi eta berandu ordaintzen zuen.
-Venezuelako merkataritzatik gain, beste hainbat negoziotan sartu zen. 1.734 urtean Soraluzeko Erret Lantegien bitartekari (''asentista'')bakarra izateko eskatu zuen, eta lortu ere.
+Beste aldetik, asentisten kudeaketa ez zen beti egokia izaten. 1721 urtean Martin de Ysasi sorakuzetarrari eskaera handi baten ardura laga zioten, baina aurki gremioak aurka izan zituen. Besteak beste, armagileei eman beharreko diruarekin garia eta tabakoa erosten omen zuen Donostian, Manuel de Lacunzaren bidez, eta jenero horrekin ordaintzen zien armagileei... tartean komisio galanta irabazten; administrazioaren makinaria koipezteko asmoz, dirua eskatu zien armagileei... eta berarekin geratu. Azkenean armagileek [[Memorial ajustado del pleyto (eu)|auzia]] jarri zioten eta irabazi.
+==Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia==
+''Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia''<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Caracasko_Gipuzkoar_Konpainia Caracasko Gipuzkoar Konpainia]. Wikipedia (euskaraz).</ref>, ''Caracasko Gipuzkoar Konpainia'' edo ''Gipuzkoar Konpainia'' (gaztelaniaz sortua, ''Real Compañía Guipuzcoana de Caracas'' edo ''Compañía Guipuzcoana'' izenaz) gipuzkoar merkataritza-konpainia izan zen 1728.tik 1785. arte, eta monopolioa izan zuen Venezuelarekiko merkataritzan. Bere akziodunak Espainiako erregea, Donostiako Udala, Gipuzkoako Aldundia eta inbertsore pribatuak izan ziren.
-==Eragina==
+Sorrera [[1718.ko matxinada (eu)|1718.ko matxinadak]] eragin zuen, aduanetako matxinadak hain zuzen. Tabakoa, kakaoa eta kolonietako beste hainbat gai ekarri zituen Venezuelatik, eta hara hainbat produktu eta tresna esportatu. Europako merkataritza-trafikorako garrantzi handikoa izan zen, Euskalerriaren Adiskideen Elkartearen sorrera bultzatu zuen, eta modu erabakigarrian Ilustrazioko ideiak eraman zituen Venezuelara, Hego Amerikaren independentzia-mugimenduaren atarian.
-Alde txarrean, kontrola eta etekina. Alde onean, ordainketa. Eta, batez ere, negozioa aurrera eramana.
-Konpañia berak esanda (1764)
+Venezuelako merkataritzatik gain, beste hainbat negoziotan sartu zen. 1734. urtean Soraluzeko Erret Lantegien bitartekari (''asentista'') bakarra izateko eskatu zuen, eta lortu ere.
-, urteko 8000 fusil beren baionetaz, eta giltzak Liejatik ekarri behar (teknologia falta)
-Hamar urte geroago 12.000 fusil urteko, eta giltza guztiak bertan egiten zirela (teknologiaz jabetu)
--1764 urtetan 300.000 fusil baino gehiago, gehi beste honenbeste baionetak eta gastadoreen lanabesak. Europako onenak
-kontrata 14.000 urteko fusila, karabina eta pistolak erregeak eskatu adina eta 4.000 gastadore lanabes
-beharrezkoa diru  fondoa: 2.000.000 errial (130.000 peso urteko)
-gizon lanean.
-eta 1777. urteetan, Konpainiak Ameriketara bidaltzeko arma-horniketa sorta oso handiak ekoizteko mandatua jaso zuen Erregerengandik, Soraluze eta Tolosako arma-fabriketan egitekoak.
+[[Fitxategi: Caracasko_Gipuzkoar_Konpainia._La_Guairako_egoitza.jpg | thumb | 600px | center | La Guairako egoitza (Venezuela)]]
-==Eraketa==
+==Ekoizpena eta eragin ekonomikoa==
-Bi zuzendari, erregearen ordezkaria (militarra) eta Konpañiaren ordezkaria. Askotan, elkarren kontra.
+''Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia'' bitartekari bakarra bilakatzeak eragin nabarmena izan zuen, onerako zein txarrerako.
+Txarrerako, Konpainiak ekoizpenari buruzko kontrolak nabarmen zorroztu zituen alde batetik, eta bestetik preziotan. Erregeak (hots, Espainiako armadak) ordaintzen zituen prezioei bere etekina kentzen zion, gremioen irabaziak murriztuz.
+Baina ezin ahaztu bestelako eraginak. Ordainketak askoz fidagarriagoak izan ziren, lantegi txikien egoera ekonomikoa hobetuz. Gainera, ekoizpena handitu zenez, lan gehiago sortu zuen lantegiak ugaritzeko eta eskulana ere erakartzeko.
+urtean, ''Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia'' berak puntu batzuk azpimarratu nahi izan zituen.
+Alde batetik negozioaren hazkundea: Konpainiak ''asientoa'' hartu zuenean, 1735 urtean, urteko 8.000 bat fusil egiten ziren, giltzak Liejatik (Belgika) ekarri behar zirela bertakoek teknologia aurreratuenak menperatzen ez zituztelako. Hamar urte geroago urteko 12.000 fusil ekoizten ziren, giltza guztiak Soraluzen eta inguruan egiten zirela. Eta beste hogei urte geroago, 1764. urte inguruan hain zuzen, urtero urtero kontratak 14.000 fusilekoak izaten ziren, gehi 4.000 gastadore lanabes eta karabina eta gainera pistolak erregeak eskatu bezain beste. Ekoizpenari aurre egiteko 577 gizon behar ziren<ref>577 gzon hauek maisuak izango ziren. Ofizialak, laguntzaileak eta aprendizak gehitu behar zitzaien.</ref>.
+-1764 epean Soraluzeko Erret Lantegiek 300.000 fusil baino gehiago ekoiztu zituzten, gehi beste honenbeste baionetak eta gastadoreen lanabesak. Teknologia aldetik ere Europako aurreratuenak omen ziren.
+Halako ekoizpenari aurre egiteko diru fondoa handia beharrezkoa zen: urteko 2.000.000 errial (130.000 peso).
-Jua Francisco de Lardizabal, 1777 jubilatu eta semea zuzendari Jose Antonio de Lardizabal, eta iloba Tolosako Erret Lantegien Ordainketa-bulego burua.
+eta 1777 urteetan, Konpainiak Ameriketara bidaltzeko arma-horniketa sorta oso handiak ekoizteko mandatua jaso zuen Erregerengandik, Soraluze eta Tolosako arma-fabriketan egitekoak.
-==Real Compañía de Filipinas==
+==Eraketa==
-ko apirilean, Ingalaterrarekiko gerra berpiztu zen. Nolanahi ere, Rodney britainiar almiranteak zuzendutako itsas armadak egundoko kolpea eman zion Konpainiari gerrako lehendabiziko urtean: Kantauriko kostaldea blokatu eta 25 itsasontzi atzitu zizkion.[37] Nuestra Señora de la Asunción (Guipuzcoano) ontzia ere harrapatu zuten.[38] Atzipen hori latza izan zen Konpainiarentzat, merkataritza-kanpaina hasi berria baitzen; hurrengo urteetan, Konpainiaren koloniekiko trafikoa erabat moteldu zen. 1782an eta 1783an, Konpainiak Herbehereetako ikurrarekin egin zituen bidaiak.[10]
+Aurretik zuzendari bakarra bazen ere, erregeak izendatuta, Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia sartu zenetik bi zuzendari izan ziren paraleloan. Alde batetik, erregearen ordezkaria (militarra beti), kalitate azterketen arduraduna; eta bestetik Konpañiaren ordezkaria, ardura ekonomikoarekin.
-Aldi berean, 1778ko liberalizazio-erabakiak efektu kaltegarriak edukitzen hasi zen Konpainiarekiko, Espainiako portuak erabat libre aritu baitzitezkeen Venezuelarekin, baina legegileek Konpainiaren kalterako interpretatu zuten liberalizazio-erabakia, Bilbo eta Donostia euskal probintzia salbuetsietan zeuden aldetik.[39] Estatuak aduanak Ebrotik kentzeko presioa egiten jarraitu zuen eta, bitartean, euskal lurraldeak atzerritartzat hartuak izango ziren eta, aduanan, Ebroz behera eta Aragoira ateratako produktuek zerga larriak ordainduko zituzten, baita Ameriketatik ekarritako kakaoak ere (1780tik aurrera). 1783an, Espainiako administrazioak euskal lurraldeek aduanak kostaldean jartzeari uko egin izana eman zuen aitzakiatzat euskal lurraldeok baztertzeko. Donostia merkataritza-bide nagusietatik kanpora geratu zen.[40]
+Ardurek garbi banatuta ematen bazuten ere, jarduera zaildu egin zen, askotan bi zuzendariak elkarren kontra jarduten ziren eta.
-Ingalaterrarekiko gerra hiru urtez luzatu zen 1783 arte. 1784an, Konpainia zorrek itota zegoen, eta desegin egin zen. Enpresaren ondasunen eta hartzekoen zati bat gordailuan jarrita zegoen San Carlos Bankuan.[37] Orduan, Frantzisko Cabarrús baionesak, konpainiaren akziodun eta zuzendaritza-batzordeko kideak, proposamen bat egin zuen Konpainia berregituratzeko (1784), euskal Habanako Konpainiarekin eta San Fernando Konpainiarekin bateratuz. Konpainia berria Filipinetako Konpainia bilakatu zen, 1788an hezurmamitua, eta Filipinekin trafikoaren monopolioa eskuratu zuen.[41]
+Konpainiak lau zuzendari izendatu zituen. Lehena Miguel Antonio de Zuaznabar izan zen (1735-1742), eta beste hirurak [[Lardizabal sendia (eu)|Lardizabal sendikoak]]: Juan Francisco de Lardizabal aurretik (1742-1753), ostean Jose Antonio de Lardizabal semea izendatu zuten Erret Lantegien zuzendari (1753-1777), eta hau hiltzerakoan bere semea Jose Maria de Lardizabal (1777-1784).
-==Etekina==
+[[Fitxategi: Pistola._Zalditeriarentzat_5._Fran_Artaechevarria_(Bilboko_Euskal_Museoa).jpg | thumb | 600px | center | Corpseko Guardien Errege Gorputzeko Zalditeriako ofizialaren pistola]]
-''Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia''-k ez zuen etekin oso handia ateratzen armen salerosteari. Halaxe jaso zen, behintzat, 1.744 urteko Batzarrean, ''asientoa'' berritzeko eskatu zutenean<ref>Que aunque se había experimentado no ser lucrativo para la Compañía el Asiento de Armas de las Fábricas de Placencia, no obstante, en atención a ser cosa del Real servicio y utilidad de los pueblos u moradores de la Provincia la subsistencia de ellas...</ref>.
-.760 urteko prezioak<ref>Prezioak erreal kuartotak daude (''reales de vellón).</ref> aztertzen badira, armen salerostearekin bataz besteko %4,7 bat lortzen zuten:
+==Konpainiaren etekina==
+''Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia''-k ez zuen etekin oso handia ateratzen armen salerosteari. Halaxe jaso zen, behintzat, 1744. urteko Batzarrean, ''asientoa'' berritzeko eskatu zutenean<ref>Que aunque se había experimentado no ser lucrativo para la Compañía el Asiento de Armas de las Fábricas de Placencia, no obstante, en atención a ser cosa del Real servicio y utilidad de los pueblos u moradores de la Provincia la subsistencia de ellas...</ref>.
-{| class="wikitable col1cen col2cen col3cen"
+. urteko kontratuan<ref>[[Nueva contrata para la provisión de armas (eu)|Nueva contrata para la provisión de armas]]. Real Compañía Guipuzcoana de Caracas (1761)</ref> agertzen diren prezioak<ref>Prezioak erreal kuartotak daude (''reales de vellón).</ref> aztertzen badira, armen salerostearekin bataz besteko %4,7 bat lortzen zuten:
+::{| class="wikitable col1cen col2der col3cen"
 ! width="200 px" style="background:Tan" | Arma mota
 ! width= "50 px" style="background:Tan" | Salneurria
@@ 69. lerroa: / 80. lerroa: @@
 Askoz etekin gehiago ateratzen zizkien gastadoreen lanabesei, %34 bat. Etekin gordina antzekoa bazan ere, prezio askoz merkeagoa zuten eta hortaz ehunekoa zazpi bider altuagoa da:
-{| class="wikitable col1cen col2cen col3cen"
+::{| class="wikitable col1cen col2cen col3cen"
 ! width="200 px" style="background:Tan" | Lanabesa
 ! width= "50 px" style="background:Tan" | Salneurria
@@ 90. lerroa: / 101. lerroa: @@
 | Pala angeluzuzena        || 13,00 || 7,00 || 6,00 || %46
 |}
+==Soraluzeko marrazketa eskola==
+::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[Soraluzeko marrazketa eskola (eu) | ''hemen'']].</small>
+. urtean, langileen hezkuntza hobetzeko asmoarekin eta Caracasko Gipuzkoar Konpainiak bultzatuta, Euskalerriaren Adiskideen Elkarteak<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Euskalerriaren_Adiskideen_Elkartea Euskalerriaren Adiskideen Elkartea]. Wikipedia (euskaraz).</ref> marrazki eskola zabaldu zuen Soraluzen.
+Marrazketa eskola Soraluzeko Erret Lantegian ezarri zuten eta, Elkarrearen beste eskoletan ez bezela, eragiten zituen gastuak armagileen gremioek ordaintzen zituzten.
+Marrazki eskolaren zuzendaria Gabriel de Capelastegui izan zen, Elorrioko arkitektu ospetsua.
+Urriak 3an maisu-plaza oposatzeko lehiaketa ireki zuten, Joachin Calderón aztetzaileak irabazi zuela. Marrazketa eskola 6 egun geroago hasi zituen klaseak, urriak 9an. Eskolak gauez ematen ziren, era lehen urtean 95 ikasle izan ziren.
+Kontutan hartu behar da Soraluzeko Erret Lantegiaren zuzendaria, [[Lardizabal sendia (eu)#Jose Maria de Lardizabal Oriar y Olloqui | Jose Maria de Lardizabar Oriar y Olloqui]], Euskalerriako Adiskideen Elkarteko bazkidea zela.
+==Bukaera==
+-1784 epea oso txarra izan zen ''Caracasko Gipuzkoar Errege Konpainia''rentzat. Alde batetik, 1778. urtean Ameriketako merkataritza erabat liberalizatu zuten, konkurrentzia handituz. Bestetik, Ingalaterrarekiko gerra berpiztu zen (1780-1783), Venezuelako merkataritza ostopatuz: esateko, ''Nuestra Señora de la Asunción'' ontzia ere harrapatu zioten.
+Gauzak horrela, 1784.rako Konpainia zorrek itota zegoen, eta desegin egin zen.
+Orduan, Frantzisko Cabarrús bankari baionesak, konpainiaren akziodun eta zuzendaritza-batzordeko kideak, proposamen bat egin zuen Konpainia berregituratzeko, Habanako Konpainiarekin eta San Fernando Konpainiarekin bateratuz. Konpainia berria [[Filipinetako Errege Konpainia (eu)|Filipinetako Errege Konpainia]] bilakatu zen, 1788.an hezurmamitua, eta Filipinekin trafikoaren monopolioa eskuratu zuen. Honetaz gain, Caracasko Konpainiaren Soraluzeko Erret Lantegien ''asientoa'' eta Bizkaiko ontziolak ere bereganatu zituen.
 ==Erreferentziak==
-* Monografía. 59. orrialdea. Ramiro Larrañaga (Soraluzeko Udala 1997)
+* [[Soraluze. Monografía histórica (eu)|Soraluze. Monografía histórica]] 59. orrialdea. Ramiro Larrañaga (Soraluzeko Udala 1997)
 [[Kategoria: Armagintza]]
+[[Kategoria: XVIII. mendeko historia]]