«Sociedad Anónima Placencia de las Armas (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 22:18, 3 urtarrila 2022 data duena

Sarrera hau SAPAren adiera nagusiari dagokio. Bestelako esanahietarako, ikus SAPA (argipena)

Enpresaren sorrera

1886 urtean Nordenfelt Guns and Ammunition Company enpresa ingelesak The Placencia de las Armas Company Limited sortu zuen, eta S.A. Euscalduna enpresaren ondasunaz jabetu zen. The Placencia de las Armas Company Limited enpresak Londresen zuen egoitza, eta Madrilen zuzendaritza.

Hurrengo urtetan jabea beste enpresa batek erosi zuen, eta hau beste batek eta... azkenean Vickers taldea egin zen The Placencia de las Armas Company Limited enpresaren jabe.

1935. urtean, egoera politikoa zela eta, Espainiako inbertsore batzuk The Placencia de las Armas Company Limited enpresaren akzio gehienak erosi zituzten, eta izena aldatu zioten: S.A. de Placencia de las Armas. Egoitza ere Soraluzera ekarri zuten. Hala ere, Vickersek oraindik Administrazio Kontseiluan egoteko eskubidea gorde zuen, 1942. urteko argazkian ikusten den bezala.

1935 urte hartan bertan fabrika berria osatu zuten, tailer-eraikinaren ertzean beste pabiloi txikiagoa jasoz, gerora langileentzako taberna (ekonomatoa), ileapaindegia... jartzeko.

1942eko martxoko Administrazio Konseilua. Ezkerretik hasita: Rafael Hernández Francés (fabrikako zuzendaria), José Artadi López (Soraluzeko medikua), Manuel María Arrillaga y López-Puigcerver (SAPAko konsejeroa), ezezaguna, Remigio Bolumburu Ojanguren (SAPAko behargin beteranoena), Enrique Carrión y Vecín (SAPAko presidentea), Pío Placencia Arluciaga (tailerreko maisu nagusia), Alejandro de Calonje y Motta (zuzendari nagusia), Gumersindo Rico y González (SAPAko konsejeroa), John Duncan Logie (SAPAko konsejeroa Vickers Armstrongen izenean), José María Rodríguez y González (SAPAko konsejeroa), ezezaguna eta José Sirvent Dargent (SAPAko injenieroa). Iturria: Gumersindo Rico Rodríguez-Villar

1936-1939ko gerra

Gerra suertatu zenean, Soraluze Errepublikaren esparruan geratu zen. Hasierako egun haietan Eibarko sozialistak Plazentziara etorri ziren, kainoi-fabrikara, ametralladoreak eta kainoiak hartzera, baita kamionetak blindatzera ere. Vickers 40/40 kainoi antiaereoak ere eraman zituzten, bukatu gabe egon arren^[1].

Uztailaren 27ko kainoi-fabrikako irteera agirian honako materiala azaltzen da:

Mercedes-Benz kamioi baten gainean 40 mm-ko muntaia bikoitza.
4. muntaia, 7 eta 8 zenbakidun kainoiekin Donostiara.
Ford V. 8 kamioiaren gainean muntaia eta 47mm-ko kainoi osoa.
Kainoi horientzat fabrikan zeuden kaskillo, polbora, estopinak, hasierako kargak eta abarrak. Azken horiek zuzenean Eibarrera eraman zituzten.
3 7mm-ko Mauser fusil osoa.
16 Kg. polbora, 76,2 mm-ko kainoientzako C.S.P. 2a.
Eibar eta Elgoibarrerako bi kamioi blindatu.

Handik bi hilabetetara (irailak 22an) nazionalak sartu baziren herrian, aurretik milizianoek kainoi-fabrika hustu zuten. Eramateko moduan zegoena Sestaoko Navalera eraman zuten, baita langile asko ere, Jose Sirvent zuzendaria haien artean. Izan ere, Errepublikako ejertzitoaren artilleria piezarik ohikoenetako batzuk, Trubian ez ezik, Plazentziako SAPAn egiten ziren, eta Sestaon jarraitu zuten fabrikazio eta konponketa lanak egiten. Garai hartan mobilizatutako industrien arduraduna Jose Mari Lete soraluzetarra zen, aurretik makinariaren arduraduna kainoi-fabrikan izan zena.

Soraluzeko fabrikan lagatako makinak, bestalde, erabiltezin utzi zituzten, altxatutakoei fabrika erabiltzea eragozteko. Laster, ordea, berriz ere nazionalek martxan jartzea lortu zuten, SAPAko gerentea izan zen Alejandro Calonje y Motta ingeniariaren gidaritzapean.

Gutun burua (1938)

Frontea hilabete luzeetan Soraluzen ezarri zenez, fabrika behin baino gehiagotan bonbardatu zuten, batez ere 1937ko martxoko 12tik aurrera: 1.000tik gora mortero granada erori ziren fabrika berrian eta, zaurituen gain, bi langile hil zituzten. Honek bi eragin izan zituen: bulegoen eraikinaren aurrean babesa eraiki, eta ekoizpen zati handi bat Beasain eta Andoaina eramatea.

Andrak piezak kontrolatzen (1943)

Gerraostea

Gerra ostean, Banco Mercantil e Industrial zena akziodun nagusia bihurtu zen (1939-1977).

Hasiera betean SAPAk aurreko produktuei heldu bazien (kainoiaz gain kamioientzako motorrak ere baziren, edo trenendako engranajeak), produktu berriak asmatzeari ekin zion.

SAPAren sorrera bultzatu zuten arrazoi berberengatik, eta sortu berria zen bigarren munduko gerra zela eta, 1939 urteko irailean Alejandro de Calonjek Oficina de Estudios y Proyectos^[2] sortuarazi zuen Andoainen. Helburua produktu propioa sortzea zen, atzerriko lizentzien menpe ez egoteko. Estrategia arrakastatsua izan zen, hurrengo urteetan SAPAk hainbat produktu diseinatu, Espainiako armadari aurkeztu eta, honek onartu eta gero, eskaerak jaso.

1941ko irailak 15ean Francisco Franco jeneralak Soraluzeko lantegia bisitatu zuen. SAPAri esleitutako lanen egoera bertatik bertara jakiteko interesa zegoen, eta lantegiaren premiak eta gabeziak zuzendarien ahotatik ezagutzeko. Argazkien arabera, fabrika berria erakutsi zioten.

Frankoren bisita (Vicente Martin 1941)
Andoaingo lantegia (1958)

Urte haietan errepidearen bestekaldean zegoen Benta Zarra ere bota zuten, biltegiak egiteko. Baina ordurako SAPA konturatu zen Andoainek eskeintzen zituen aukerekin, eta 1942 urtean lantegi berria egin zuen bertan. Oraindik 1945 urtean Andoaingo lantegia jotzen zuten Soraluzeko lantegiaren laguntza oso estimagarria^[3]. Baina Andoaingo lantegiak aurki aurrea hartu zien Soraluzeko lantegiei. Eta herrietan arazoak zirela kanpotik etorritakoak kokatzeko, bai Soraluzen bai Andoainen langileentzako auzuneak eraiki zituen.

Bigarren mundu gerraren garaian, kainoiendako munizioa Alemaniara esportatzen zuten eta, isilpean jarduteko, kutxetan Naranjas de Placencia jartzen zuten. Joseba Barandiaran andoaindarrak kontatzen duenez^[4], espia sareak Irunen halakoak antzematen zituenean, Frantziako erresistentziakoak jakinaren gainean jartzen zuen, gero Landetan tren hori lehertzeko.

Soraluzen egindako Bofors 40/70 kainoi antiaereoa
(Cartagenako artilleria museoa)

Arma ekoizpena

Sarrera nagusia: SAPAren arma ekoizpena (eu)

Gerra ostean betiko produktuak egiten zituzten, batez ere kanoiak, morteroak eta hauen munizioa, beti Vickers-en lizentziekin.

1939 urtean Oficina de Estudios y Proyectos sortu eta gero, berezko hainbat produktu diseinatu eta ekoiztu zituzten: tankeen kontrako kainoiak (45/44, 60/45, 60/50), 75 mmtako mendi-kainoia eta infanteriako 75/13 kainoi azkarra, esateko.

1952 urtean Suediako Bofors etxeari kainoi antiaereo bat egiteko lizentzia erosi zioten, atoian eramateko 40 mm L/70 kainoiarena hain zuzen. Denetara 400 bat kainoia egin zituzten, eta miloitik gora jaurtigai.

1970 urtetik aurrera tanke edo gerra-gurdien osagaiak ekoitzen hasten da. Eta 1982 urtean VCTPentzako^[5] dorretxoak egiten hasten da.

Honekin batera, Espainiako armadaren kainoi antiaereoen mantentze- eta eraberritze-lanak ere egiten ditu (Oerlikon 20/120 eta, batez ere, 35/90 modeloak).

Garaiko iragarkia

Dibersifikazioa

Dena dela, urte haietan Espainiako armadaren eskaerak jaisten hasi ziren, desagertu arte: esateko, 1959 urtean ez zen inolako kontraturik sinatu.

Arazo honi aurre egiteko, beste produktu lerroak zabaldu zituzten, horretarako beste enpresekin zituen harreman bereziak baliatzen: Sociedad Española de Construcciones Navales S.A., Experiencias Industriales S.A. (EISA), Construcciones Aeronáuticas S.A. (CASA) eta Constructora Nacional de Maquinaria Eléctrica S.A. (CENEMESA).

Halaxe, eta Cenemesa enpresaren bidez, Westinghouse Electric International Co. enpresaren hainbat patente elektriko eskuratu zituzten, ekoizpena 1951 urtean hasi zutela.

Eta enpresa guzti horiek ENASA-Pegasorekin batera Z-501 trolebusa ekoiztu zituzten 1951tik aurrera. SAPAn hainbat atal elektriko egin ziren.

Gauza bera gertatu zen 1951 urtean, 7600 lokomotoren aparellaje elektrikoa egiteko RENFErekin kontratua sinatu zuenean. 1956 eta 1965 artean guztira 116 lokomotora egin ziren. Edo 1956 urtean, 433 serieko 15 tren egin zituztenean (pinguinoak) SAPAk kontrol sistemak eta balazta sistemak egin zituen^[6].

Eta 1960 urtetik aurrera beste batzuk etorri ziren: engranajeko hortzak lantzeko lanabesak (Fellow sistema), pneumatika osagaiak (balbula, akoplamendu, brida), ehungailuak (Belgikako Snoeck lizentziarekin)...

Azken produktuaren arrakastak bultzatuta, 1982 urtean I+G unitatea bat sortu zuen, propio ehungailuentzat. Eta 2.001 urtetik aurrera SAPA Textil S.L. sortu zuten.

Trasmisioa

...eta etorkizuna: trasmisioak

1977 urtean Banco Hispano Americano bilakatu zen akziodun nagusia (1977-1985), eta 1985tik aurrera Aperribai familiak eskuratu zuen enpresaren jabetza eta kontrola.

1989 urtean CD-850 trasmisioa ekoizten hasten da, Allison Trasmission enpresaren lizentziadun bakarra dela.

Hamar urte geroago, Leopard programan, Espainiako armadaren 239 gerra-gurdientzako trasmisioa, eta errodaje trena egiteko aukeratu zuten.

Azkenik, 2.002 urtean erabakitzen du bere produktuak garatzea, lizentziekin ekoiztu beharrean. Horretarako Centro de Excelencia Placencia I+D^[7] sortu zuen, gaur egunean 200 langile baino gehiago duena. Hasieran, Soraluzen ezartzea ere pentsatu bazuten, garai hartan Debarroa aintzindaria zelako Ikerketa eta Garapen arloan (Tekniker Eibarren, Ikerlan Arrasaten...), azkenean ez zen lortu.

Soraluzeko lantegia itxi

1940 hamarkadan Andoaineko lantegia zabaldu zuenetik, Soraluzeko lantegien pisua gero eta txikiagoa zen: fabrika zaharrak ez zuen urte asko zabalik iraun, eta fabrika berrian ere gero eta lan gutxiago egiten zen.

Azkenean, 2005 urtean SAPAk Soraluzeko lantegia itxi zuen.

Erreferentziak

Sociedad Anónima de Placencia de las Armas. SAPA. Trayectoria histórica de una empresa (1935-1985). Victor Placencia Mendia (Andoaingo Udala-Leiçaur 2012).
Isiltasuna hausten. 1936ko gerra Soraluzen. Soraluze 1936 lan taldea (Soraluze 2015)

↑ Azken horrek kainoi-fabrikako zuzendaria zen Rafael Hernández komandantearen destituzioa eragin zuen. Izan ere, Irunera eraman zituzten kainoi horiek tiro-akatsak izan zituzten eta horregatik, fabrikako beste buru batzuekin batera, kargua utzi behar izan zuen. Bere etxean atxilotuta geratzera behartu zuten, gainera. Bere ordez, Defentsarako Batzordeak proposatuta, zuzendariordea zen Jose Sirvent militarra izendatu zuten zuzendari.
↑ Azterketa eta Proiektuen Bulegoa.
↑ "un muy estimable auxiliar de Placencia”. Memoria y Balance correspondiente al Ejercicio de 1945 para la 9.ª Junta General Ordinaria de la SAPA.
↑ Espias vascos. Mikel Rodríguez (Txalaparta)
↑ Vehículo de combate y transporte de personal. Pertsonak garraiatzeko eta borrokarako ibilgailua
↑ Gerra aurretik, pinguinoen beste azpiserie batentzat engranajeak ere egin zituzten.
↑ Placencia I+G Bikaintasun Zentroa.

[1] Azken horrek kainoi-fabrikako zuzendaria zen Rafael Hernández komandantearen destituzioa eragin zuen. Izan ere, Irunera eraman zituzten kainoi horiek tiro-akatsak izan zituzten eta horregatik, fabrikako beste buru batzuekin batera, kargua utzi behar izan zuen. Bere etxean atxilotuta geratzera behartu zuten, gainera. Bere ordez, Defentsarako Batzordeak proposatuta, zuzendariordea zen Jose Sirvent militarra izendatu zuten zuzendari.

[2] Azterketa eta Proiektuen Bulegoa.

[3] "un muy estimable auxiliar de Placencia”. Memoria y Balance correspondiente al Ejercicio de 1945 para la 9.ª Junta General Ordinaria de la SAPA.

[4] Espias vascos. Mikel Rodríguez (Txalaparta)

[5] Vehículo de combate y transporte de personal. Pertsonak garraiatzeko eta borrokarako ibilgailua

[6] Gerra aurretik, pinguinoen beste azpiserie batentzat engranajeak ere egin zituzten.

[7] Placencia I+G Bikaintasun Zentroa.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
+[[Fitxategi: SAPA._Logo_zaharra.jpg | 250px| right]]
+::''<small>Sarrera hau SAPAren adiera nagusiari dagokio. Bestelako esanahietarako, ikus [[SAPA | SAPA (argipena)]]</small>
 ==Enpresaren sorrera==
-urtean ''Nordenfelt Guns and Ammunition Company'' enpresa ingelesak [[The Placencia de las Armas Company Limited (eu)|The Placencia de las Armas Company Limited]] sortu zuen, eta [[Zuazubizcar, Isla y Cía S.A. (eu)|Zuazubizcar, Isla y Cía S.A.]] enpresaren ondasunaz jabetu zen. ''The Placencia de las Armas Company Limited'' enpresak Londresen zuen egoitza, eta Madrilen zuzendaritza.
+urtean ''Nordenfelt Guns and Ammunition Company'' enpresa ingelesak [[The Placencia de las Armas Company Limited (eu)|The Placencia de las Armas Company Limited]] sortu zuen, eta [[S.A. Euscalduna (eu)|S.A. Euscalduna]] enpresaren ondasunaz jabetu zen. ''The Placencia de las Armas Company Limited'' enpresak Londresen zuen egoitza, eta Madrilen zuzendaritza.
 Hurrengo urtetan jabea beste enpresa batek erosi zuen, eta hau beste batek eta... azkenean Vickers taldea egin zen ''The Placencia de las Armas Company Limited'' enpresaren jabe.
-urtean, egoera politikoa zela eta, Espainiako inbertsore batzuk ''The Placencia de las Armas Company Limited'' enpresaren akzio gehienak erosi zituzten, eta izena aldatu zioten: ''S.A. de Placencia de las Armas''. Egoitza ere Soraluzera ekarri zuten. Hala ere, Vickersek oraindik Administrazio Kontseiluan egoteko eskubidea gorde zuen, argazkian ikusten den bezala.
+. urtean, egoera politikoa zela eta, Espainiako inbertsore batzuk ''The Placencia de las Armas Company Limited'' enpresaren akzio gehienak erosi zituzten, eta izena aldatu zioten: ''S.A. de Placencia de las Armas''. Egoitza ere Soraluzera ekarri zuten. Hala ere, Vickersek oraindik Administrazio Kontseiluan egoteko eskubidea gorde zuen, 1942. urteko argazkian ikusten den bezala.
-.935 urte hartan bertan [[Fabrika berria (eu)|fabrika berria]] osatu zuten, tailer-eraikinaren ertzean beste pabiloi txikiagoa jasoz, gerora langileentzako taberna (Ekonomatoa), ileapaindegia... jartzeko.
+urte hartan bertan [[Fabrika berria (eu)|fabrika berria]] osatu zuten, tailer-eraikinaren ertzean beste pabiloi txikiagoa jasoz, gerora langileentzako taberna (ekonomatoa), ileapaindegia... jartzeko.
+[[Fitxategi: SAPA._Consejo_de_Administración_(Gumersindo_Rico_Rodríguez-Villar_1942).jpg | thumb | center | 800px | 1942eko martxoko Administrazio Konseilua. Ezkerretik hasita: Rafael Hernández Francés (fabrikako zuzendaria), José Artadi López (Soraluzeko medikua), Manuel María Arrillaga y López-Puigcerver (SAPAko konsejeroa), ''ezezaguna'', Remigio Bolumburu Ojanguren (SAPAko behargin beteranoena), Enrique Carrión y Vecín (SAPAko presidentea), Pío Placencia Arluciaga (tailerreko maisu nagusia), [[Alejandro de Calonje (eu)|Alejandro de Calonje y Motta]] (zuzendari nagusia), Gumersindo Rico y González (SAPAko konsejeroa), John Duncan Logie (SAPAko konsejeroa Vickers Armstrongen izenean), José María Rodríguez y González (SAPAko konsejeroa), ''ezezaguna'' eta José Sirvent Dargent (SAPAko injenieroa). Iturria: Gumersindo Rico Rodríguez-Villar]]
-[[Fitxategi: SAPA._Consejo_de_Administración_(Gumersindo_Rico_Rodríguez-Villar_1942).jpg | thumb | center | 800px | 1.942eko martxoko Administrazio Konseilua. Ezkerretik hasita: Rafael Hernández Francés (fabrikako zuzendaria), José Artadi López (Soraluzeko medikua), Manuel María Arrillaga y López-Puigcerver (SAPAko konsejeroa), ''ezezaguna'', Remigio Bolumburu Ojanguren (SAPAko behargin beteranoena), Enrique Carrión y Vecín (SAPAko presidentea), Pío Placencia Arluciaga (tailerreko maisu nagusia), [[Alejandro de Calonje (eu)|Alejandro de Calonje y Motta]] (zuzendari nagusia), Gumersindo Rico y González (SAPAko konsejeroa), John Duncan Logie (SAPAko konsejeroa Vickers Armstrongen izenean), José María Rodríguez y González (SAPAko konsejeroa), ''ezezaguna'' eta José Sirvent Dargent (SAPAko injenieroa). Iturria: Gumersindo Rico Rodríguez-Villar]]
 ==1936-1939ko gerra==
-Gerra suertatu zenean, Soraluze Errepublikaren esparruan geratu zen. Hasierako egun haietan Eibarko sozialistak Plazentziara etorri ziren, kainoi-fabrikara, ametralladoreak eta kainoiak hartzera, baita kamionetak blindatzera ere. Kainoi antiaereoak ere eraman zituzten, bukatu gabe egon arren<ref>Azken horrek kainoi-fabrikako zuzendaria zen Rafael Hernández komandantearen destituzioa eragin zuen. Izan ere, Irunera eraman zituzten kainoi horiek tiro-akatsak izan zituzten eta horregatik, fabrikako beste buru batzuekin batera, kargua utzi behar izan zuen. Bere etxean atxilotuta geratzera behartu zuten, gainera. Bere ordez, Defentsarako Batzordeak proposatuta, zuzendariordea zen Jose Sirvent  militarra izendatu zuten zuzendari.</ref>.
+Gerra suertatu zenean, Soraluze Errepublikaren esparruan geratu zen. Hasierako egun haietan Eibarko sozialistak Plazentziara etorri ziren, kainoi-fabrikara, ametralladoreak eta kainoiak hartzera, baita kamionetak blindatzera ere. [[Vickers 40/40 kañoia (eu)|Vickers 40/40 kainoi antiaereoak]] ere eraman zituzten, bukatu gabe egon arren<ref>Azken horrek kainoi-fabrikako zuzendaria zen Rafael Hernández komandantearen destituzioa eragin zuen. Izan ere, Irunera eraman zituzten kainoi horiek tiro-akatsak izan zituzten eta horregatik, fabrikako beste buru batzuekin batera, kargua utzi behar izan zuen. Bere etxean atxilotuta geratzera behartu zuten, gainera. Bere ordez, Defentsarako Batzordeak proposatuta, zuzendariordea zen Jose Sirvent  militarra izendatu zuten zuzendari.</ref>.
 Uztailaren 27ko kainoi-fabrikako irteera agirian honako materiala azaltzen da:
@@ 22. lerroa: / 26. lerroa: @@
 * Eibar eta Elgoibarrerako bi kamioi blindatu.
-Handik bi hilabetetara (irailak 22an) nazionalak sartu baziren herrian, aurretik milizianoek kainoi-fabrika hustu zuten. Eramateko moduan zegoena Sestaoko Navalera eraman zuten, baita langile asko ere, Jose Sirvent zuzendaria haien artean. Izan ere, Errepublikako ejertzitoaren artilleria piezarik ohikoenetako batzuk, Trubian ez ezik, Plazentziako SAPAn egiten ziren, eta Sestaon jarraitu zuten fabrikazio eta konponketa lanak egiten. Garai hartan mobilizatutako industrien arduraduna [[Jose Mari Lete (eu)|Jose Mari Lete]] soraluzetarra zen, aurretik makinariaren arduraduna kainoi-fabrikan izan zena.
+Handik bi hilabetetara (irailak 22an) nazionalak sartu baziren herrian, aurretik milizianoek kainoi-fabrika hustu zuten. Eramateko moduan zegoena Sestaoko Navalera eraman zuten, baita langile asko ere, [[José Sirvent Dargent (eu)|Jose Sirvent]] zuzendaria haien artean. Izan ere, Errepublikako ejertzitoaren artilleria piezarik ohikoenetako batzuk, Trubian ez ezik, Plazentziako SAPAn egiten ziren, eta Sestaon jarraitu zuten fabrikazio eta konponketa lanak egiten. Garai hartan mobilizatutako industrien arduraduna [[Jose Mari Lete (eu)|Jose Mari Lete]] soraluzetarra zen, aurretik makinariaren arduraduna kainoi-fabrikan izan zena.
 Soraluzeko fabrikan lagatako makinak, bestalde, erabiltezin utzi zituzten, altxatutakoei fabrika erabiltzea eragozteko. Laster, ordea, berriz ere nazionalek martxan jartzea lortu zuten, SAPAko gerentea izan zen [[Alejandro de Calonje (eu)|Alejandro Calonje y Motta]] ingeniariaren gidaritzapean.
+[[Fitxategi: SAPA._Gutun_burua_(1938).png | thumb | center | 600px | Gutun burua (1938)]]
 Frontea hilabete luzeetan Soraluzen ezarri zenez, fabrika behin baino gehiagotan bonbardatu zuten, batez ere 1937ko martxoko 12tik aurrera: 1.000tik gora mortero granada erori ziren fabrika berrian eta, zaurituen gain, bi langile hil zituzten. Honek bi eragin izan zituen: bulegoen eraikinaren aurrean ''babesa'' eraiki, eta ekoizpen zati handi bat Beasain eta Andoaina eramatea.
+[[Fitxategi: SAPA._Andrak_piezak_kontrolatzen_(SAPA_1943).jpg | thumb | left | 400px | Andrak piezak kontrolatzen (1943)]]
 ==Gerraostea==
+Gerra ostean, ''Banco Mercantil e Industrial'' zena akziodun nagusia bihurtu zen (1939-1977).
+Hasiera betean SAPAk aurreko produktuei heldu bazien (kainoiaz gain [[Naval-SOMUA ibilgailu industrialak (eu)|kamioientzako motorrak]] ere baziren, edo [[Ganz automotoreak (eu)|trenendako engranajeak]]), produktu berriak asmatzeari ekin zion.
 SAPAren sorrera bultzatu zuten arrazoi berberengatik, eta sortu berria zen bigarren munduko gerra zela eta, 1939 urteko irailean [[Alejandro de Calonje (eu)|Alejandro de Calonjek]] ''Oficina de Estudios y Proyectos''<ref>Azterketa eta Proiektuen Bulegoa.</ref> sortuarazi zuen Andoainen. Helburua produktu propioa sortzea zen, atzerriko lizentzien menpe ez egoteko. Estrategia arrakastatsua izan zen, hurrengo urteetan SAPAk hainbat produktu diseinatu, Espainiako armadari aurkeztu eta, honek onartu eta gero, eskaerak jaso.
 ko irailak 15ean Francisco Franco jeneralak [[Francoren bisita SAPAn (eu)|Soraluzeko lantegia bisitatu zuen]]. SAPAri esleitutako lanen egoera bertatik bertara jakiteko interesa zegoen, eta lantegiaren premiak eta gabeziak zuzendarien ahotatik ezagutzeko. Argazkien arabera, [[Fabrika berria (eu)|fabrika berria]] erakutsi zioten.
-[[Fitxategi: Francoren_bisita_SAPAn_21_(Vicente_Martín_1941).jpg | thumb | right | 400px | Frankoren bisita (Vicente Martin 1941)]]
-Urte haietan errepidearen bestekaldean zegoen Benta-zarra ere bota zuten, biltegiak egiteko. Baina ordurako SAPA konturatu zen Andoainek eskeintzen zituen aukerekin, eta 1942 urtean lantegi berria egin zuen bertan. Oraindik 1.945 urtean Andoaingo lantegia jotzen zuten ''Soraluzeko lantegiaren laguntza oso estimagarria''<ref>''"un muy estimable auxiliar de Placencia”''. Memoria y Balance correspondiente al Ejercicio de 1945 para la 9.ª Junta General Ordinaria de la SAPA.</ref>. Baina Andoaingo lantegiak aurki aurrea hartu zien Soraluzeko lantegiei. Eta herrietan arazoak zirela kanpotik etorritakoak kokatzeko, bai [[Alejandro Calonge auzunea (eu)|Soraluzen]] bai Andoainen langileentzako auzuneak eraiki zituen.
+<gallery mode="packed-hover" heights="250">
+   Francoren_bisita_SAPAn_21_(Vicente_Martín_1941).jpg | Frankoren bisita (Vicente Martin 1941)
+   SAPA._Andoaingo_lantegia_(1958).jpg                 | Andoaingo lantegia (1958)
+</gallery>
+Urte haietan errepidearen bestekaldean zegoen [[Benta Zarra (eu)|Benta Zarra]] ere bota zuten, biltegiak egiteko. Baina ordurako SAPA konturatu zen Andoainek eskeintzen zituen aukerekin, eta 1942 urtean lantegi berria egin zuen bertan. Oraindik 1945 urtean Andoaingo lantegia jotzen zuten ''Soraluzeko lantegiaren laguntza oso estimagarria''<ref>''"un muy estimable auxiliar de Placencia”''. Memoria y Balance correspondiente al Ejercicio de 1945 para la 9.ª Junta General Ordinaria de la SAPA.</ref>. Baina Andoaingo lantegiak aurki aurrea hartu zien Soraluzeko lantegiei. Eta herrietan arazoak zirela kanpotik etorritakoak kokatzeko, bai [[Alejandro Calonge auzunea (eu)|Soraluzen]] bai Andoainen langileentzako auzuneak eraiki zituen.
 Bigarren mundu gerraren garaian, kainoiendako munizioa Alemaniara esportatzen zuten eta, isilpean jarduteko, kutxetan ''Naranjas de Placencia'' jartzen zuten. Joseba Barandiaran andoaindarrak kontatzen duenez<ref>Espias vascos. Mikel Rodríguez (Txalaparta)</ref>, espia sareak Irunen halakoak antzematen zituenean, Frantziako erresistentziakoak jakinaren gainean jartzen zuen, gero Landetan tren hori lehertzeko.
 [[Fitxategi: SAPA._Bofors_40-70_(Cartagenako_artilleria_museoa).jpg  | thumb | left | 400px | Soraluzen egindako Bofors 40/70 kainoi antiaereoa <br> (Cartagenako artilleria museoa)]]
-Gerra ostean betiko produktuak egiten zituzten, batez ere kanoiak, morteroak eta hauen munizioa. 1953 urtean Suediako Bofors etxeari kainoi antiaereo bat egiteko lizentzia erosi zioten, atoian eramateko 40 mm L/70 kainoiarena hain zuzen. Denetara 400 bat kainoia egin zituzten, eta miloitik gora jaurtigai.
+==Arma ekoizpena==
+::<small>''Sarrera nagusia:''</small> [[SAPAren arma ekoizpena (eu)]]
+Gerra ostean betiko produktuak egiten zituzten, batez ere kanoiak, morteroak eta hauen munizioa, beti Vickers-en lizentziekin.
-.970 urtetik aurrera tanke edo gerra-gurdien osagaiak ekoitzen hasten da. Eta 1.982 urtean VCTPentzako<ref>Vehículo de combate y transporte de personal. Pertsonak garraiatzeko eta borrokarako ibilgailua</ref> dorretxoak egiten hasten da.
+urtean ''Oficina de Estudios y Proyectos'' sortu eta gero, berezko hainbat produktu diseinatu eta ekoiztu zituzten: tankeen kontrako kainoiak (45/44, 60/45, 60/50), 75 mmtako mendi-kainoia eta infanteriako 75/13 kainoi azkarra, esateko.
+urtean Suediako Bofors etxeari kainoi antiaereo bat egiteko lizentzia erosi zioten, atoian eramateko 40 mm L/70 kainoiarena hain zuzen. Denetara 400 bat kainoia egin zituzten, eta miloitik gora jaurtigai.
+urtetik aurrera tanke edo gerra-gurdien osagaiak ekoitzen hasten da. Eta 1982 urtean VCTPentzako<ref>Vehículo de combate y transporte de personal. Pertsonak garraiatzeko eta borrokarako ibilgailua</ref> dorretxoak egiten hasten da.
 Honekin batera, Espainiako armadaren kainoi antiaereoen mantentze- eta eraberritze-lanak ere egiten ditu (Oerlikon 20/120 eta, batez ere, 35/90 modeloak).
+[[Fitxategi: SAPA._Iragarkia.jpg | thumb | right | 300px | Garaiko iragarkia]]
 ==Dibersifikazioa==
-Armagintzaren menpe ez egoteko, 1.960 urtetik aurrera SAPAk hainbat produktu berriak atera zituen: engranajeko hortzak lantzeko lanabesak (''Fellow'' sistema), pneumatika osagaiak (balbula, akoplamendu, brida), ehungailuak (Belgikako Snoeck lizentziarekin)...
+Dena dela, urte haietan Espainiako armadaren eskaerak jaisten hasi ziren, desagertu arte: esateko, 1959 urtean ez zen inolako kontraturik sinatu.
+Arazo honi aurre egiteko, beste produktu lerroak zabaldu zituzten, horretarako beste enpresekin zituen harreman bereziak baliatzen: Sociedad Española de Construcciones Navales S.A., Experiencias Industriales S.A. (EISA), Construcciones Aeronáuticas S.A. (CASA) eta Constructora Nacional de Maquinaria Eléctrica S.A. (CENEMESA).
+Halaxe, eta Cenemesa enpresaren bidez, Westinghouse Electric International Co. enpresaren hainbat patente elektriko eskuratu zituzten, ekoizpena 1951 urtean hasi zutela.
+Eta enpresa guzti horiek ENASA-Pegasorekin batera [[ENASA-Pegaso Z-501 trolebusa (eu)|Z-501 trolebusa]] ekoiztu zituzten 1951tik aurrera. SAPAn hainbat atal elektriko egin ziren.
+Gauza bera gertatu zen 1951 urtean, [[7600 lokomotora (eu)|7600 lokomotoren]] aparellaje elektrikoa egiteko RENFErekin kontratua sinatu zuenean. 1956 eta 1965 artean guztira 116 lokomotora egin ziren. Edo 1956 urtean, [[Pinguinoak 433 (eu)|433 serieko]] 15 tren egin zituztenean (''pinguinoak'') SAPAk kontrol sistemak eta balazta sistemak egin zituen<ref>Gerra aurretik, ''pinguino''en beste azpiserie batentzat engranajeak ere egin zituzten.</ref>.
+Eta 1960 urtetik aurrera beste batzuk etorri ziren: engranajeko hortzak lantzeko lanabesak (''Fellow'' sistema), pneumatika osagaiak (balbula, akoplamendu, brida), ehungailuak (Belgikako Snoeck lizentziarekin)...
-Azken produktuaren arrakastak bultzatuta, 1.982 urtean I+G unitatea bat sortu zuen, propio ehungailuentzat. Eta 2.001 urtetik uarrera SAPA Textil S.L. sortu zuten.
+Azken produktuaren arrakastak bultzatuta, 1982 urtean I+G unitatea bat sortu zuen, propio ehungailuentzat. Eta 2.001 urtetik aurrera SAPA Textil S.L. sortu zuten.
 [[Fitxategi: SAPA._Trasmisioa.jpg | thumb | right | 400px | Trasmisioa]]
 ==...eta etorkizuna: trasmisioak==
-.989 urtean CD-850 trasmisioa ekoizten hasten da, Allison Trasmission enpresaren lizentziadun bakarra dela.
+urtean ''Banco Hispano Americano'' bilakatu zen akziodun nagusia (1977-1985), eta 1985tik aurrera Aperribai familiak eskuratu zuen enpresaren jabetza eta kontrola.
-Hamar urte geroago, Leopardo programan, Espainiako armadaren 239 gerra-gurdientzako trasmisioa, eta errodaje trena egiteko aukeratu zuten.
+urtean CD-850 trasmisioa ekoizten hasten da, Allison Trasmission enpresaren lizentziadun bakarra dela.
+Hamar urte geroago, Leopard programan, Espainiako armadaren 239 gerra-gurdientzako trasmisioa, eta errodaje trena egiteko aukeratu zuten.
 Azkenik, 2.002 urtean erabakitzen du bere produktuak garatzea, lizentziekin ekoiztu beharrean. Horretarako ''Centro de Excelencia Placencia I+D''<ref>Placencia I+G Bikaintasun Zentroa.</ref> sortu zuen, gaur egunean 200 langile baino gehiago duena. Hasieran, Soraluzen ezartzea ere pentsatu bazuten, garai hartan Debarroa aintzindaria zelako Ikerketa eta Garapen arloan (Tekniker Eibarren, Ikerlan Arrasaten...), azkenean ez zen lortu.
+==Soraluzeko lantegia itxi==
+hamarkadan Andoaineko lantegia zabaldu zuenetik, Soraluzeko lantegien pisua gero eta txikiagoa zen: fabrika zaharrak ez zuen urte asko zabalik iraun, eta fabrika berrian ere gero eta lan gutxiago egiten zen.
+Azkenean, 2005 urtean SAPAk Soraluzeko lantegia itxi zuen.
@@ 66. lerroa: / 109. lerroa: @@
 * [[Isiltasuna hausten (eu)|Isiltasuna hausten. 1936ko gerra Soraluzen]]. Soraluze 1936 lan taldea (Soraluze 2015)
-[[Kategoria: Armagintza]]
 [[Kategoria: Soraluze-Placencia izenekoak]]
+[[Kategoria: Enpresak]]
+[[Kategoria: SAPA]]