«Fabrika zaharra (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
No edit summary |
||
| (2 erabiltzailek tartean egindako 19 berrikusketa ez dira erakusten) | |||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
{{Artelana (eu) | {{Artelana (eu) | ||
| izena = Fabrika zaharra | | izena = Fabrika zaharra | ||
| 13. lerroa: | 11. lerroa: | ||
''(handitzeko, sakatu gainean)'' | ''(handitzeko, sakatu gainean)'' | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Malmeroneko_presa_(Paisajes_Españoles_1959).jpg | Fabrika_zaharra._Errekaldeko_etxaurrea_(ezezaguna).jpg | Errekaldeko etxaurrea | ||
Fabrika_zaharra._Ikuspegi_orokorra_(Julen_Zabaleta).jpg | Fabrika zaharra <br> (Julen Zabaleta 2004) | Fabrika_zaharra._Errekaldeko_etxaurrea_(Serapio_Múgica).jpg | Errekaldeko etxaurrea <br> (Serapio Múgica) | ||
Fabrika_zaharra._Errekarako_etxaurrea.jpg | Malmeroneko_presa_(Paisajes_Españoles_1959).jpg | Goiko ikuspegia <br> (Paisajes Españoles 1959) | ||
Fabrika_zaharra._Ikuspegi_orokorra_(Julen_Zabaleta).jpg | Fabrika zaharra <br> (Julen Zabaleta 2004) | |||
Fabrika_zaharra._Errepideko_etxaurrea.jpg | Errepideko etxaurrea | |||
Fabrika_zaharra._Errekarako_etxaurrea.jpg | Errekaldeko etxaurrea | |||
Fabrika_zaharra._Errekaldeko_etxaurrea.jpg | Errekaldeko etxaurrea | |||
Fabrika_zaharra._Barreno_handia_martxan_(Nuevo_Mundo_1912).jpg | Barreno handia martxan <br> (Nuevo Mundo 1912) | |||
Fabrika_zaharra._Torno_handiak_(Nuevo_Mundo_1912).jpg | Torno handiak <br> (Nuevo Mundo 1912) | |||
Deba_ibaia._Malmero_presa_apurtuta_(1975).jpg | Malmero presa apurtuta. Atzean, Fabrika Zaharra botatzen (1975) | |||
Kiroldegia._Ikuspegi_orokorra.jpg | Arane Kiroldegia | |||
</gallery> | </gallery> | ||
==Azalpena eta historia== | ==Azalpena eta historia== | ||
''Fabrika zaharra'' | XIX mendearen erdialde arte gremioek eta Espainiako armadak zuzenean negoziatzen zituzten eskaerak, eta gero gremioek beren kideen artean banatzen zuten lana. Baina garesti fama irabazia zuten, eta sistema desegiteko gogo bizia zegoen. | ||
Soraluzen [[Ybarra aita-semeak (eu)|José Ignacio de Ibarra e Iribecampos]] jauna izan zen aintzindari. Armagile ospetsu eta indartsua izateaz gain, herriko alkatea ere bazen. Sistema gremiala desegin zutenean enpresa handi eta modernoa egitea erabaki zuen. Horretarako, 1860ko urriak 16an Villalegre eta San Millán-go markesari (Luciano Porcel y Valdivia jaunari) txara inguruko lurrak erosi zizkion, gaur egun [[Arane kiroldegia (eu)|Arane kiroldegia]] dagoen tokia, hain zuzen. | |||
Hurrengo urtean [[S.A. Euscalduna (eu)|La Euscalduna]] enpresa sortu zuen, eta ''Fabrika zaharra'' eraiki<ref>[[La Euscalduna (eu)|''La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana'']]. Ramiro Larrañaga. Euskalerriaren Adiskideen Elkartea, Donostia 2004, LX–2004-1 alea, 262 orrialdea.</ref>. ''Euscalduna'' fabrika ere esaten zioten. Hasiera batean 567 metro karratuko azalera zuen<ref>Eibarko Jabetza Erregistroa. 147 lursaila. Soraluzeko 3 liburuko 88 orria. 2. inskripzioa.</ref>. | |||
Jabe batetik bestera pasa ondoren, 1888ko otsailak 28an ''The Placencia de las Armas Company Limited'' elkarteak 187.500 pezetatan erosi zuen<ref>Eibarko Jabetza Erregistroa. 147 lursaila. Soraluzeko 3 liburuko 88 orria. 3. inskripzioa.</ref>. Elkarte hori Londresen sortu zuten hilabete batzuk aurretik, 1887ko azaroak 23an hain zuzen. | Jabe batetik bestera pasa ondoren, 1888ko otsailak 28an ''The Placencia de las Armas Company Limited'' elkarteak 187.500 pezetatan erosi zuen<ref>Eibarko Jabetza Erregistroa. 147 lursaila. Soraluzeko 3 liburuko 88 orria. 3. inskripzioa.</ref>. Elkarte hori Londresen sortu zuten hilabete batzuk aurretik, 1887ko azaroak 23an hain zuzen. | ||
Eraikinak itxura bera mantendu zuen urtetan, eta 1984 urtean Donostiako ''Escuela de Artes y Oficios''-en zuzendari zenak, Nicolas Bustinduy jaunak, egin zuen azalpena balekoa da<ref> | Eraikinak itxura bera mantendu zuen urtetan, eta 1984 urtean Donostiako ''Escuela de Artes y Oficios''-en zuzendari zenak, Nicolas Bustinduy jaunak, egin zuen azalpena balekoa da<ref>[[La Euscalduna (eu)|''La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana'']]. Ramiro Larrañaga. Euskalerriaren Adiskideen Elkartea, Donostia 2004, LX–2004-1 alea, 270 orrialdea.</ref>: | ||
''Eraikinak mila metro karratu hartzen ditu gutxi gora behera; sarrera nagusia Zumarragatik Debarako bidean dauka, eta alde honetatik lubaki modukoa du, tailer nagusiari argia egiteko, berau errepidea baino beherago dagoelako.'' | ''Eraikinak mila metro karratu hartzen ditu gutxi gora behera; sarrera nagusia Zumarragatik Debarako bidean dauka, eta alde honetatik lubaki modukoa du, tailer nagusiari argia egiteko, berau errepidea baino beherago dagoelako.'' | ||
| 32. lerroa: | 42. lerroa: | ||
Azkenean, 1935 urtean ''Sociedad Anónima de Placencia de las Armas'' eraikinaren jabe egin zenean, honek 1.325 metro karratu betetzen zituen, eta beheko solairuaz gain beste hiru piso eta ganbara zeuzkan. | Azkenean, 1935 urtean ''Sociedad Anónima de Placencia de las Armas'' eraikinaren jabe egin zenean, honek 1.325 metro karratu betetzen zituen, eta beheko solairuaz gain beste hiru piso eta ganbara zeuzkan. | ||
Hala ere, behin | Hala ere, behin [[Fabrika berria (eu)|Fabrika berria]] (''Nueva Fábrica de Placencia de las Armas'') bukatu eta gero (1926 urtean)<ref>[[Soraluze. Monografía histórica (eu)|Soraluze/Placencia de las Armas. Monografía Histórica]]. Ramiro Larrañaga. Soraluzeko Udala eta Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostia 1993, 71 orrialdea. Hiribilduaren 650 urteurrenean argitaratua (15-X-1993)</ref>, bertara pasa ziren bulegoak eta zerbitzu nagusiak. Fabrika zaharra berriaren menpekoa zen, bertan geratu zirela artilleria kainoien barrenagailuak, sutegia etab. | ||
Soraluzeko fabrika berriaren eta Andoaingoaren eraginez, fabrika zaharrak garrantzia galdu zuen eta bere gainbehera hasi zen. Naiz eta ez ezagutu noiz hustu zen, 1965 urtean oraindik osorik eta itxura batean ikusten zen. | Soraluzeko fabrika berriaren eta Andoaingoaren eraginez, fabrika zaharrak garrantzia galdu zuen eta bere gainbehera hasi zen. Naiz eta ez ezagutu noiz hustu zen, 1965 urtean oraindik osorik eta itxura batean ikusten zen. | ||
| 38. lerroa: | 48. lerroa: | ||
Gainbeherarekin batera Soraluzeko Udala mugitzen hasi zen orubea bereganatzeko. Halaxe, 1975eko otsailak 19ko saio berezian, gai zerrendaren puntuen artean udal arkitektoaren txostena zegoen: ''Euscalduna'' fabrika zaharraren jabegoa, balorazioa eta esleitutako koefizienteei zegokiena. | Gainbeherarekin batera Soraluzeko Udala mugitzen hasi zen orubea bereganatzeko. Halaxe, 1975eko otsailak 19ko saio berezian, gai zerrendaren puntuen artean udal arkitektoaren txostena zegoen: ''Euscalduna'' fabrika zaharraren jabegoa, balorazioa eta esleitutako koefizienteei zegokiena. | ||
Azkenik, eta sute bat tarteko, 1976eko apirila-maiatza bitartean eraikina eraitsi zuten. Modu honetan desagertu zen 114 urteetan jauregi itxurako lantegia izan zena<ref> | Azkenik, eta sute bat tarteko, 1976eko apirila-maiatza bitartean eraikina eraitsi zuten. Modu honetan desagertu zen 114 urteetan jauregi itxurako lantegia izan zena<ref>[[Soraluze. Monografía histórica (eu)|Soraluze/Placencia de las Armas. Monografía Histórica]]. Ramiro Larrañaga. Soraluzeko Udala eta Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostia 1993, 71 orrialdea. Hiribilduaren 650 urteurrenean argitaratua (15-X-1993)</ref>. | ||
Oruebean herriko [[Arane kiroldegia (eu)|kiroldegia]] eraiki zuten. | |||
| 45. lerroa: | 57. lerroa: | ||
{{#display_map: | {{#display_map: | ||
43.174609, -2.414278~Fabrika zaharra | 43.174609, -2.414278~Fabrika zaharra | ||
|type=earth |zoom=16|height=800px |width=1000px}} | |type=earth |zoom=16|height=800px |width=1000px | ||
}} | |||
| 51. lerroa: | 64. lerroa: | ||
* [[La Euscalduna (eu)|La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana]]. Ramiro Larrañaga (Boletín de la R.S.B.A.P. 2004) | * [[La Euscalduna (eu)|La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana]]. Ramiro Larrañaga (Boletín de la R.S.B.A.P. 2004) | ||
[[Kategoria: Arkitektura]] | |||
==Erreferentziak== | |||
[[Kategoria: Arkitektura industriala]] | |||
[[Kategoria: Armagintza]] | |||
Hauxe da oraingo bertsioa, 23:22, 31 urtarrila 2023 data duena
| Fabrika zaharra | |
|---|---|
| |
| Estiloa | Eklektikoa |
| Mendea | XIX |
| Kokapena | Errabal kalea |
| Mota | Eraikina |
Irudiak
(handitzeko, sakatu gainean)
Errekaldeko etxaurrea
Errekaldeko etxaurrea
(Serapio Múgica)
Goiko ikuspegia
(Paisajes Españoles 1959)
Fabrika zaharra
(Julen Zabaleta 2004)
Errepideko etxaurrea
Errekaldeko etxaurrea
Errekaldeko etxaurrea
Barreno handia martxan
(Nuevo Mundo 1912)
Torno handiak
(Nuevo Mundo 1912)
Malmero presa apurtuta. Atzean, Fabrika Zaharra botatzen (1975)
Arane Kiroldegia
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Azalpena eta historia
XIX mendearen erdialde arte gremioek eta Espainiako armadak zuzenean negoziatzen zituzten eskaerak, eta gero gremioek beren kideen artean banatzen zuten lana. Baina garesti fama irabazia zuten, eta sistema desegiteko gogo bizia zegoen.
Soraluzen José Ignacio de Ibarra e Iribecampos jauna izan zen aintzindari. Armagile ospetsu eta indartsua izateaz gain, herriko alkatea ere bazen. Sistema gremiala desegin zutenean enpresa handi eta modernoa egitea erabaki zuen. Horretarako, 1860ko urriak 16an Villalegre eta San Millán-go markesari (Luciano Porcel y Valdivia jaunari) txara inguruko lurrak erosi zizkion, gaur egun Arane kiroldegia dagoen tokia, hain zuzen.
Hurrengo urtean La Euscalduna enpresa sortu zuen, eta Fabrika zaharra eraiki[1]. Euscalduna fabrika ere esaten zioten. Hasiera batean 567 metro karratuko azalera zuen[2].
Jabe batetik bestera pasa ondoren, 1888ko otsailak 28an The Placencia de las Armas Company Limited elkarteak 187.500 pezetatan erosi zuen[3]. Elkarte hori Londresen sortu zuten hilabete batzuk aurretik, 1887ko azaroak 23an hain zuzen.
Eraikinak itxura bera mantendu zuen urtetan, eta 1984 urtean Donostiako Escuela de Artes y Oficios-en zuzendari zenak, Nicolas Bustinduy jaunak, egin zuen azalpena balekoa da[4]:
Eraikinak mila metro karratu hartzen ditu gutxi gora behera; sarrera nagusia Zumarragatik Debarako bidean dauka, eta alde honetatik lubaki modukoa du, tailer nagusiari argia egiteko, berau errepidea baino beherago dagoelako.
Fabrikak forma laukizuzena du, errepidearekin palaleloan dagoen etxaurrea eta errekarainoko bi hegal perpendikularrekin, ia zabalera berekoak. Bion arteko esparruan sutegi edo forja dago, makina zaharraren galdarak eta gelaren bat edo beste. Eraikina, alde horretan, aurretik aipatutako tailer nagusia baino solairu bat beherago dago; forja tailerreko solairu berean beste lantegi eta biltegiak daude.
Azkenean, 1935 urtean Sociedad Anónima de Placencia de las Armas eraikinaren jabe egin zenean, honek 1.325 metro karratu betetzen zituen, eta beheko solairuaz gain beste hiru piso eta ganbara zeuzkan.
Hala ere, behin Fabrika berria (Nueva Fábrica de Placencia de las Armas) bukatu eta gero (1926 urtean)[5], bertara pasa ziren bulegoak eta zerbitzu nagusiak. Fabrika zaharra berriaren menpekoa zen, bertan geratu zirela artilleria kainoien barrenagailuak, sutegia etab.
Soraluzeko fabrika berriaren eta Andoaingoaren eraginez, fabrika zaharrak garrantzia galdu zuen eta bere gainbehera hasi zen. Naiz eta ez ezagutu noiz hustu zen, 1965 urtean oraindik osorik eta itxura batean ikusten zen.
Gainbeherarekin batera Soraluzeko Udala mugitzen hasi zen orubea bereganatzeko. Halaxe, 1975eko otsailak 19ko saio berezian, gai zerrendaren puntuen artean udal arkitektoaren txostena zegoen: Euscalduna fabrika zaharraren jabegoa, balorazioa eta esleitutako koefizienteei zegokiena.
Azkenik, eta sute bat tarteko, 1976eko apirila-maiatza bitartean eraikina eraitsi zuten. Modu honetan desagertu zen 114 urteetan jauregi itxurako lantegia izan zena[6].
Oruebean herriko kiroldegia eraiki zuten.
Kokapena
(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)
Artikuluak
- La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana. Ramiro Larrañaga (Boletín de la R.S.B.A.P. 2004)
Erreferentziak
- ↑ La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana. Ramiro Larrañaga. Euskalerriaren Adiskideen Elkartea, Donostia 2004, LX–2004-1 alea, 262 orrialdea.
- ↑ Eibarko Jabetza Erregistroa. 147 lursaila. Soraluzeko 3 liburuko 88 orria. 2. inskripzioa.
- ↑ Eibarko Jabetza Erregistroa. 147 lursaila. Soraluzeko 3 liburuko 88 orria. 3. inskripzioa.
- ↑ La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana. Ramiro Larrañaga. Euskalerriaren Adiskideen Elkartea, Donostia 2004, LX–2004-1 alea, 270 orrialdea.
- ↑ Soraluze/Placencia de las Armas. Monografía Histórica. Ramiro Larrañaga. Soraluzeko Udala eta Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostia 1993, 71 orrialdea. Hiribilduaren 650 urteurrenean argitaratua (15-X-1993)
- ↑ Soraluze/Placencia de las Armas. Monografía Histórica. Ramiro Larrañaga. Soraluzeko Udala eta Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostia 1993, 71 orrialdea. Hiribilduaren 650 urteurrenean argitaratua (15-X-1993)