«Fabrika zaharra (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 23:22, 31 urtarrila 2023 data duena

Fabrika zaharra

Estiloa	Eklektikoa
Mendea	XIX
Kokapena	Errabal kalea
Mota	Eraikina

Irudiak

(handitzeko, sakatu gainean)

Errekaldeko etxaurrea
Errekaldeko etxaurrea
(Serapio Múgica)
Goiko ikuspegia
(Paisajes Españoles 1959)
Fabrika zaharra
(Julen Zabaleta 2004)
Errepideko etxaurrea
Errekaldeko etxaurrea
Errekaldeko etxaurrea
Barreno handia martxan
(Nuevo Mundo 1912)
Torno handiak
(Nuevo Mundo 1912)
Malmero presa apurtuta. Atzean, Fabrika Zaharra botatzen (1975)
Arane Kiroldegia

Azalpena eta historia

XIX mendearen erdialde arte gremioek eta Espainiako armadak zuzenean negoziatzen zituzten eskaerak, eta gero gremioek beren kideen artean banatzen zuten lana. Baina garesti fama irabazia zuten, eta sistema desegiteko gogo bizia zegoen.

Soraluzen José Ignacio de Ibarra e Iribecampos jauna izan zen aintzindari. Armagile ospetsu eta indartsua izateaz gain, herriko alkatea ere bazen. Sistema gremiala desegin zutenean enpresa handi eta modernoa egitea erabaki zuen. Horretarako, 1860ko urriak 16an Villalegre eta San Millán-go markesari (Luciano Porcel y Valdivia jaunari) txara inguruko lurrak erosi zizkion, gaur egun Arane kiroldegia dagoen tokia, hain zuzen.

Hurrengo urtean La Euscalduna enpresa sortu zuen, eta Fabrika zaharra eraiki^[1]. Euscalduna fabrika ere esaten zioten. Hasiera batean 567 metro karratuko azalera zuen^[2].

Jabe batetik bestera pasa ondoren, 1888ko otsailak 28an The Placencia de las Armas Company Limited elkarteak 187.500 pezetatan erosi zuen^[3]. Elkarte hori Londresen sortu zuten hilabete batzuk aurretik, 1887ko azaroak 23an hain zuzen.

Eraikinak itxura bera mantendu zuen urtetan, eta 1984 urtean Donostiako Escuela de Artes y Oficios-en zuzendari zenak, Nicolas Bustinduy jaunak, egin zuen azalpena balekoa da^[4]:

Eraikinak mila metro karratu hartzen ditu gutxi gora behera; sarrera nagusia Zumarragatik Debarako bidean dauka, eta alde honetatik lubaki modukoa du, tailer nagusiari argia egiteko, berau errepidea baino beherago dagoelako.

Fabrikak forma laukizuzena du, errepidearekin palaleloan dagoen etxaurrea eta errekarainoko bi hegal perpendikularrekin, ia zabalera berekoak. Bion arteko esparruan sutegi edo forja dago, makina zaharraren galdarak eta gelaren bat edo beste. Eraikina, alde horretan, aurretik aipatutako tailer nagusia baino solairu bat beherago dago; forja tailerreko solairu berean beste lantegi eta biltegiak daude.

Azkenean, 1935 urtean Sociedad Anónima de Placencia de las Armas eraikinaren jabe egin zenean, honek 1.325 metro karratu betetzen zituen, eta beheko solairuaz gain beste hiru piso eta ganbara zeuzkan.

Hala ere, behin Fabrika berria (Nueva Fábrica de Placencia de las Armas) bukatu eta gero (1926 urtean)^[5], bertara pasa ziren bulegoak eta zerbitzu nagusiak. Fabrika zaharra berriaren menpekoa zen, bertan geratu zirela artilleria kainoien barrenagailuak, sutegia etab.

Soraluzeko fabrika berriaren eta Andoaingoaren eraginez, fabrika zaharrak garrantzia galdu zuen eta bere gainbehera hasi zen. Naiz eta ez ezagutu noiz hustu zen, 1965 urtean oraindik osorik eta itxura batean ikusten zen.

Gainbeherarekin batera Soraluzeko Udala mugitzen hasi zen orubea bereganatzeko. Halaxe, 1975eko otsailak 19ko saio berezian, gai zerrendaren puntuen artean udal arkitektoaren txostena zegoen: Euscalduna fabrika zaharraren jabegoa, balorazioa eta esleitutako koefizienteei zegokiena.

Azkenik, eta sute bat tarteko, 1976eko apirila-maiatza bitartean eraikina eraitsi zuten. Modu honetan desagertu zen 114 urteetan jauregi itxurako lantegia izan zena^[6].

Oruebean herriko kiroldegia eraiki zuten.

Kokapena

(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)

Mapa kargatzen...

Artikuluak

La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana. Ramiro Larrañaga (Boletín de la R.S.B.A.P. 2004)

Erreferentziak

↑ La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana. Ramiro Larrañaga. Euskalerriaren Adiskideen Elkartea, Donostia 2004, LX–2004-1 alea, 262 orrialdea.
↑ Eibarko Jabetza Erregistroa. 147 lursaila. Soraluzeko 3 liburuko 88 orria. 2. inskripzioa.
↑ Eibarko Jabetza Erregistroa. 147 lursaila. Soraluzeko 3 liburuko 88 orria. 3. inskripzioa.
↑ La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana. Ramiro Larrañaga. Euskalerriaren Adiskideen Elkartea, Donostia 2004, LX–2004-1 alea, 270 orrialdea.
↑ Soraluze/Placencia de las Armas. Monografía Histórica. Ramiro Larrañaga. Soraluzeko Udala eta Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostia 1993, 71 orrialdea. Hiribilduaren 650 urteurrenean argitaratua (15-X-1993)
↑ Soraluze/Placencia de las Armas. Monografía Histórica. Ramiro Larrañaga. Soraluzeko Udala eta Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostia 1993, 71 orrialdea. Hiribilduaren 650 urteurrenean argitaratua (15-X-1993)

[1] La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana. Ramiro Larrañaga. Euskalerriaren Adiskideen Elkartea, Donostia 2004, LX–2004-1 alea, 262 orrialdea.

[2] Eibarko Jabetza Erregistroa. 147 lursaila. Soraluzeko 3 liburuko 88 orria. 2. inskripzioa.

[3] Eibarko Jabetza Erregistroa. 147 lursaila. Soraluzeko 3 liburuko 88 orria. 3. inskripzioa.

[4] La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana. Ramiro Larrañaga. Euskalerriaren Adiskideen Elkartea, Donostia 2004, LX–2004-1 alea, 270 orrialdea.

[5] Soraluze/Placencia de las Armas. Monografía Histórica. Ramiro Larrañaga. Soraluzeko Udala eta Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostia 1993, 71 orrialdea. Hiribilduaren 650 urteurrenean argitaratua (15-X-1993)

[6] Soraluze/Placencia de las Armas. Monografía Histórica. Ramiro Larrañaga. Soraluzeko Udala eta Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostia 1993, 71 orrialdea. Hiribilduaren 650 urteurrenean argitaratua (15-X-1993)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-{{Osatu barik}}
 {{Artelana (eu)
   | izena    = Fabrika zaharra
@@ 13. lerroa: / 11. lerroa: @@
 ''(handitzeko, sakatu gainean)''
 <gallery>
-    Malmeroneko_presa_(Paisajes_Españoles_1959).jpg         | Goiko ikuspegia <br> (Paisajes Españoles 1959)
+   Fabrika_zaharra._Errekaldeko_etxaurrea_(ezezaguna).jpg         | Errekaldeko etxaurrea
-    Fabrika_zaharra._Ikuspegi_orokorra_(Julen_Zabaleta).jpg | Fabrika zaharra <br> (Julen Zabaleta 2004)
+   Fabrika_zaharra._Errekaldeko_etxaurrea_(Serapio_Múgica).jpg    | Errekaldeko etxaurrea <br> (Serapio Múgica)
-    Fabrika_zaharra._Errekarako_etxaurrea.jpg               | Errekaldeko etxaurrea
+    Malmeroneko_presa_(Paisajes_Españoles_1959).jpg                | Goiko ikuspegia <br> (Paisajes Españoles 1959)
+    Fabrika_zaharra._Ikuspegi_orokorra_(Julen_Zabaleta).jpg        | Fabrika zaharra <br> (Julen Zabaleta 2004)
+   Fabrika_zaharra._Errepideko_etxaurrea.jpg                      | Errepideko etxaurrea
+    Fabrika_zaharra._Errekarako_etxaurrea.jpg                      | Errekaldeko etxaurrea
+   Fabrika_zaharra._Errekaldeko_etxaurrea.jpg                     | Errekaldeko etxaurrea
+   Fabrika_zaharra._Barreno_handia_martxan_(Nuevo_Mundo_1912).jpg | Barreno handia martxan <br> (Nuevo Mundo 1912)
+   Fabrika_zaharra._Torno_handiak_(Nuevo_Mundo_1912).jpg          | Torno handiak <br> (Nuevo Mundo 1912)
+   Deba_ibaia._Malmero_presa_apurtuta_(1975).jpg                  | Malmero presa apurtuta. Atzean, Fabrika Zaharra botatzen (1975)
+   Kiroldegia._Ikuspegi_orokorra.jpg                              | Arane Kiroldegia
 </gallery>
 ==Azalpena eta historia==
-''Fabrika zaharra'' 1861 urtean eraiki zen. ''La Euscalduna'' elkartearena zenez, ''Euscalduna'' fabrika ere esaten zioten<ref>LARRAÑAGA, R.: [[La Euscalduna (eu)|''La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana'']], Euskalerriaren Adiskideen Elkartea, Donostia 2004, LX–2004-1 alea, 262 orrialdea.</ref>. Hasiera batean 567 metro karratuko azalera zuen<ref>Eibarko Jabetza Erregistroa. 147 lursaila. Soraluzeko 3 liburuko 88 orria. 2. inskripzioa.</ref>.
+XIX mendearen erdialde arte gremioek eta Espainiako armadak zuzenean negoziatzen zituzten eskaerak, eta gero gremioek beren kideen artean banatzen zuten lana. Baina garesti fama irabazia zuten, eta sistema desegiteko gogo bizia zegoen.
-Jabe batetik bestera basa ondoren, 1888ko otsailak 28an ''The Placencia de las Armas Company Limited'' elkarteak 187.500 pezetatan erosi zuen<ref>Eibarko Jabetza Erregistroa. 147 lursaila. Soraluzeko 3 liburuko 88 orria. 3. inskripzioa.</ref>. Hilabete batzuk aurretik Londresen sortu zuten elkarte hau, 1887ko azaroak 23an hain zuzen.
+Soraluzen [[Ybarra aita-semeak (eu)|José Ignacio de Ibarra e Iribecampos]] jauna izan zen aintzindari. Armagile ospetsu eta indartsua izateaz gain, herriko alkatea ere bazen. Sistema gremiala desegin zutenean enpresa handi eta modernoa egitea erabaki zuen. Horretarako, 1860ko urriak 16an Villalegre eta San Millán-go markesari (Luciano Porcel y Valdivia jaunari) txara inguruko lurrak erosi zizkion, gaur egun [[Arane kiroldegia (eu)|Arane kiroldegia]] dagoen tokia, hain zuzen.
+Hurrengo urtean [[S.A. Euscalduna (eu)|La Euscalduna]] enpresa sortu zuen, eta ''Fabrika zaharra'' eraiki<ref>[[La Euscalduna (eu)|''La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana'']]. Ramiro Larrañaga. Euskalerriaren Adiskideen Elkartea, Donostia 2004, LX–2004-1 alea, 262 orrialdea.</ref>. ''Euscalduna'' fabrika ere esaten zioten. Hasiera batean 567 metro karratuko azalera zuen<ref>Eibarko Jabetza Erregistroa. 147 lursaila. Soraluzeko 3 liburuko 88 orria. 2. inskripzioa.</ref>.
-El edificio mantiene su aspecto externo a lo largo de los años y es perfectamente válida la descripción que de él hace Nicolas Bustinduy, ingeniero-director de la Escuela de Artes y Oficios de San Sebastián en 1894<ref>LARRAÑAGA, R.: [[La Euscalduna (eu)|''La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana'']], Real Sociedad Bascongada de los Amigos del País-Euskalerriaren Adiskideen Elkartea, Donostia - San Sebastián, 2004, Boletín Tomo LX – 2004-1 p.270.</ref>:
+Jabe batetik bestera pasa ondoren, 1888ko otsailak 28an ''The Placencia de las Armas Company Limited'' elkarteak 187.500 pezetatan erosi zuen<ref>Eibarko Jabetza Erregistroa. 147 lursaila. Soraluzeko 3 liburuko 88 orria. 3. inskripzioa.</ref>. Elkarte hori Londresen sortu zuten hilabete batzuk aurretik, 1887ko azaroak 23an hain zuzen.
-''El edificio ocupa una superficie de mil cuadrados aproximadamente; tiene su entrada principal por la carretera de Zumarraga a Deva, y por esta parte está precedido de un foso para dar luz al que pudiéramos decir taller principal, que está más bajo que la carretera''.
+Eraikinak itxura bera mantendu zuen urtetan, eta 1984 urtean Donostiako ''Escuela de Artes y Oficios''-en zuzendari zenak, Nicolas Bustinduy jaunak, egin zuen azalpena balekoa da<ref>[[La Euscalduna (eu)|''La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana'']]. Ramiro Larrañaga. Euskalerriaren Adiskideen Elkartea, Donostia 2004, LX–2004-1 alea, 270 orrialdea.</ref>:
-''La forma de la fábrica viene a ser la de un rectángulo con fachada paralela a la carretera y dos alas perpendiculares casi del mismo ancho, que llegan hasta el río y dejan entre ellas espacio donde hay taller de forja, calderas de la antigua máquina y alguna que otra dependencia, estando el edificio de esa parte un piso más abajo que el taller principal a que antes hemos aludido; y dentro ya de las mismas a los del edificio y al mismo piso del taller de forja, hay algunos talleres y almacenes''.
+''Eraikinak mila metro karratu hartzen ditu gutxi gora behera; sarrera nagusia Zumarragatik Debarako bidean dauka, eta alde honetatik lubaki modukoa du, tailer nagusiari argia egiteko, berau errepidea baino beherago dagoelako.''
-Finalmente, con las sucesivas ampliaciones, el edificio ocupa, en el momento en que pasa a formar parte de la ''Sociedad Anónima de Placencia de las Armas'' en 1935, 1.325 metros cuadrados de superficie y consta de piso firme, primero, segundo, tercero y desván.
+''Fabrikak forma laukizuzena du, errepidearekin palaleloan dagoen etxaurrea eta errekarainoko bi hegal perpendikularrekin, ia zabalera berekoak. Bion arteko esparruan sutegi edo forja dago, makina zaharraren galdarak eta gelaren bat edo beste. Eraikina, alde horretan, aurretik aipatutako tailer nagusia baino solairu bat beherago dago; forja tailerreko solairu berean beste lantegi eta biltegiak daude.''
-Sin embargo, una vez que se completa la construcción de la conocida como ''Nueva Fábrica de Placencia de las Armas'' en 1926, se trasladan<ref>LARRAÑAGA, R.: [[Soraluze. Monografía histórica (eu)|Soraluze/Placencia de las Armas. Monografía Histórica]], Ayuntamiento de Soraluze-Placencia de las Armas y Diputación Foral de Gipuzkoa, San Sebastián, 1993, p.71. Publicado con motivo del 650 Aniversario de la Fundación de la Villa (15-X-1993)</ref> las oficinas y los servicios principales, quedando la ''fabrika zaharra'' como auxiliar de aquella; en ella se guardan las máquinas barrenadoras de los cañones de artillería, la forja, etc.
+Azkenean, 1935 urtean ''Sociedad Anónima de Placencia de las Armas'' eraikinaren jabe egin zenean, honek 1.325 metro karratu betetzen zituen, eta beheko solairuaz gain beste hiru piso eta ganbara zeuzkan.
-En los años siguientes, con la disminución de su importancia en detrimento de las otras dos plantas, la nueva de Placencia y la de Andoain, la fábrica va a sufrir un proceso de deterioro progresivo y, aunque no se ha podido determinar cuándo se produce el desalojo total de la misma, todavía en 1965 es posible advertir el edificio en todo su esplendor.
+Hala ere, behin [[Fabrika berria (eu)|Fabrika berria]] (''Nueva Fábrica de Placencia de las Armas'') bukatu eta gero (1926 urtean)<ref>[[Soraluze. Monografía histórica (eu)|Soraluze/Placencia de las Armas. Monografía Histórica]]. Ramiro Larrañaga. Soraluzeko Udala eta Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostia 1993, 71 orrialdea. Hiribilduaren 650 urteurrenean argitaratua (15-X-1993)</ref>, bertara pasa ziren bulegoak eta zerbitzu nagusiak. Fabrika zaharra berriaren menpekoa zen, bertan geratu zirela artilleria kainoien barrenagailuak, sutegia etab.
-No obstante, la suerte de la antigua fábrica ''Euscalduna'' está echada, mientras el edificio se va deteriorando, arrancan los primeros pasos del Ayuntamiento para hacerse con la propiedad del solar.
+Soraluzeko fabrika berriaren eta Andoaingoaren eraginez, fabrika zaharrak garrantzia galdu zuen eta bere gainbehera hasi zen. Naiz eta ez ezagutu noiz hustu zen, 1965 urtean oraindik osorik eta itxura batean ikusten zen.
-Así, en la sesión extraordinaria del 19 de febrero de 1975, dentro los puntos del orden del día, se trata el informe emitido por el arquitecto municipal sobre la propiedad de la antigua fábrica ''Euscalduna'', relativo a la valoración y coeficientes asignados a dicha fábrica.
+Gainbeherarekin batera Soraluzeko Udala mugitzen hasi zen orubea bereganatzeko. Halaxe, 1975eko otsailak 19ko saio berezian, gai zerrendaren puntuen artean udal arkitektoaren txostena zegoen: ''Euscalduna'' fabrika zaharraren jabegoa, balorazioa eta esleitutako koefizienteei zegokiena.
-Finalmente, tras sufrir un incendio, se procede, entre finales de abril y primeros de mayo de 1976, a su demolición, desapareciendo todo de lo que un día fue, durante 114 años, un edificio fabril de aspecto palaciego y colonial<ref>LARRAÑAGA, R.: [[Soraluze. Monografía histórica (eu)|Soraluze/Placencia de las Armas. Monografía Histórica]]. Monografía Histórica, Ayuntamiento de Soraluze-Placencia de las Armas y Diputación Foral de Gipuzkoa, San Sebastián, 1993, p.71. Publicado con motivo del 650 Aniversario de la Fundación de la Villa (15-X-1993)</ref>.
+Azkenik, eta sute bat tarteko, 1976eko apirila-maiatza bitartean eraikina eraitsi zuten. Modu honetan desagertu zen 114 urteetan jauregi itxurako lantegia izan zena<ref>[[Soraluze. Monografía histórica (eu)|Soraluze/Placencia de las Armas. Monografía Histórica]]. Ramiro Larrañaga. Soraluzeko Udala eta Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostia 1993, 71 orrialdea. Hiribilduaren 650 urteurrenean argitaratua (15-X-1993)</ref>.
+Oruebean herriko [[Arane kiroldegia (eu)|kiroldegia]] eraiki zuten.
@@ 48. lerroa: / 57. lerroa: @@
 {{#display_map:
 .174609, -2.414278~Fabrika zaharra
-    |type=earth |zoom=16|height=800px |width=1000px}}
+    |type=earth |zoom=16|height=800px |width=1000px
+}}
@@ 54. lerroa: / 64. lerroa: @@
 * [[La Euscalduna (eu)|La “Euscalduna” una importante fábrica guipuzcoana]]. Ramiro Larrañaga (Boletín de la R.S.B.A.P. 2004)
-[[Kategoria: Arkitektura]]
+==Erreferentziak==
+[[Kategoria: Arkitektura industriala]]
+[[Kategoria: Armagintza]]