«Errekaldeko iturria (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak
(Orria sortu da. Edukia: thumb | center | 600px | Ikuspegi orokorra (J.C. Astiazarán 2019) ==Kokapena== Nahiz eta izenak k...) |
No edit summary |
||
| (Erabiltzaile berak tartean egindako 7 ekarpen ez dira erakusten) | |||
| 2. lerroa: | 2. lerroa: | ||
==Kokapena== | ==Kokapena== | ||
Nahiz eta izenak kontrakoa esan, Errekaldeko iturria Atxuri kalean dago, [[Erlei erreka (eu)|Erlei]] errekaren eta garai bateko [[ | Nahiz eta izenak kontrakoa esan, Errekaldeko iturria Atxuri kalean dago, [[Erlei erreka (eu)|Erlei]] errekaren eta garai bateko [[Errekaldeko zubi zaharra (eu)|Errekaldeko zubi zaharraren]] ondoan. | ||
[https://www.google.es/maps/@43.172263,-2.411703,18z?hl=eu ''Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen''] | [https://www.google.es/maps/@43.172263,-2.411703,18z?hl=eu ''Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen''] | ||
| 8. lerroa: | 8. lerroa: | ||
==Historia== | |||
Iturri hau Sorlauzeko zaharrenetakoa da, etagarai batean ''Eder iturria'' esaten zitzaion. | |||
1689.ean Elgetako Juan de Aranzeta harginak iturria atondu zuen<ref>Pago a Juan de Aranzeta maestro cantero, de 30 reales, por componer con piedras labradas la fuente que está entre calles y frente de las casas de Juan de Yraola (Soraluzeko Udal Artxibo Historikoa 1689).</ref>. Juan de Aranzeta 1685.eko abendutik iturriaren inguruan ari zen lanean, Errekaldeko ospitalea altzatzen, eta urte bat geroago [[Santa Maria la Real eliza (eu)|Santa Maria la Real]] elizan hasi zen (1686) dorre berria altzatzen; | |||
1801.ean Jose Manuel de Mendizabal jaunak etxea eraiki zuten iturriaren atzekaldean (gerora [[Babesetxea (eu)|Babesetxea]] bilakatu zena), eta lanek ur emariari buruzko ardurak eragin zituzten<ref>Pedimiento de José Manuel de Mendizaval, vecino de la villa de Placencia, de ejecución de diligencia sobre inspección y reconocimiento de la cañería de la fuente de Recalde de la dicha villa (Soraluzeko Udal Artxibo Historikoa 1801/11/29).</ref>. Alkateak bi arkitekto bidali zituen, inolako arazorik ikusi ez zutenak<ref>Se manda reconocer las dichas cañerías a dos maestros arquitectos: ''para que reconocieramos la cañería o aqueducto de la fuente que pasa por debajo de la casa del dicho (Jose Manuel de) Mendizabal para ber si ésta le perjudica e impide a dicho aqueducto el seguir su curso regular y probeer al vecindario con el agua de dicha fuente... y declaramos que dicha casa en ninguno de sus partes embaraze al curso de las aguas de la expresada fuente por que quando se executaron las paredes e formaron unos arcos de la correspondiente magnitud sobre los quales cargan las paredes dejando libre y desembarazado el aqueducto y por consiguiente debemos decir y decimos que la fuente no a padecido ningún perjuicio por la construcción de la dicha casa'' (Soraluzeko Udal Artxibo Historikoa 1801/11/24).</ref>. | |||
1826-1829 urteetan Madrilen argitaratutako [[Diccionario de Miñano (eu) | Diccionario geográfico-estadístico de España y Portugal]] liburuak, Sebastian de Miñanok eginda, herri barruko iturriei buruz honako hau esaten du: | |||
::''Ur edangarri gozo oparoak ditu, ez herri kaskoan, baina bai baserrietan, bakoitzak bere iturria duela.'' | |||
Eta 1831. urtean, [[Plaza Barriko iturria (eu)|Plaza Barriko iturria]] eraikitzea erabaki zuen Udal bileran, Ambrosio Maria de Aldasoro alkateordeak kalitate eskaseko iturria zela esan zuen: | |||
::''...edateko ur faltak herritarren artean sortutako beharra hain handia izanik, eta kontuan hartuta Arane iturriak oso ur gutxi ematen duela eta Errekaldekoa kalitate oso txarrekoa dela eta, medikuaren esanetan, edanez gero gaixotzeko arriskua dagoela, ona litzateke herriarentzat Ipiñarrieta baserritik gertu dagoen iturburua aprobetxatzea.'' | |||
<gallery mode="packed-hover" heights="400"> | |||
Ospital_zaharra._Ikuspegi_orokorra_01_(Indalecio_Ojanguren).jpg | Ospittal zaharra eta patioa <br> (Indalecio Ojanguren) | |||
16_Ospittala._Orain_(Kontrargi_2018).jpg | Atxuri parkea eta igogailuak <br> (Kontrargi 2018) | |||
</gallery> | |||
" | XX. mendean Errekalde eta Atxuri kaleak igo zituzten inguru honetan, herriko zeharbidea lauagoa egiteko. Ondorioz, iturria kaleak baino maila beherago batean geratu zen, "lurperatua". XX. mende bukaeran, [[Babesetxea (eu)|Babesetxe zaharra]] bota eta ingurua birrantolatu zutenean, [[Atxuri parkea (eu)|Atxuri parkea]] sortuz, Errekaldeko iturri osoa desmontatu eta metro bat gorago (gutxi gorabehera) berreraiki zuten, kalearen parean geratzeko. | ||
Iturri honek inoiz ez du eman ur handirik, ez eta emari jarrairik ere, ura "saltoka" ematen zuelako. Inoiz agortu da, 2021.eko azaroan bezelaxe. | |||
Hauxe da oraingo bertsioa, 09:29, 15 azaroa 2021 data duena
.jpg)
Kokapena
Nahiz eta izenak kontrakoa esan, Errekaldeko iturria Atxuri kalean dago, Erlei errekaren eta garai bateko Errekaldeko zubi zaharraren ondoan.
Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen
Historia
Iturri hau Sorlauzeko zaharrenetakoa da, etagarai batean Eder iturria esaten zitzaion.
1689.ean Elgetako Juan de Aranzeta harginak iturria atondu zuen[1]. Juan de Aranzeta 1685.eko abendutik iturriaren inguruan ari zen lanean, Errekaldeko ospitalea altzatzen, eta urte bat geroago Santa Maria la Real elizan hasi zen (1686) dorre berria altzatzen;
1801.ean Jose Manuel de Mendizabal jaunak etxea eraiki zuten iturriaren atzekaldean (gerora Babesetxea bilakatu zena), eta lanek ur emariari buruzko ardurak eragin zituzten[2]. Alkateak bi arkitekto bidali zituen, inolako arazorik ikusi ez zutenak[3].
1826-1829 urteetan Madrilen argitaratutako Diccionario geográfico-estadístico de España y Portugal liburuak, Sebastian de Miñanok eginda, herri barruko iturriei buruz honako hau esaten du:
- Ur edangarri gozo oparoak ditu, ez herri kaskoan, baina bai baserrietan, bakoitzak bere iturria duela.
Eta 1831. urtean, Plaza Barriko iturria eraikitzea erabaki zuen Udal bileran, Ambrosio Maria de Aldasoro alkateordeak kalitate eskaseko iturria zela esan zuen:
- ...edateko ur faltak herritarren artean sortutako beharra hain handia izanik, eta kontuan hartuta Arane iturriak oso ur gutxi ematen duela eta Errekaldekoa kalitate oso txarrekoa dela eta, medikuaren esanetan, edanez gero gaixotzeko arriskua dagoela, ona litzateke herriarentzat Ipiñarrieta baserritik gertu dagoen iturburua aprobetxatzea.
Ospittal zaharra eta patioa
(Indalecio Ojanguren)
Atxuri parkea eta igogailuak
(Kontrargi 2018)
.jpg)
.jpg)
XX. mendean Errekalde eta Atxuri kaleak igo zituzten inguru honetan, herriko zeharbidea lauagoa egiteko. Ondorioz, iturria kaleak baino maila beherago batean geratu zen, "lurperatua". XX. mende bukaeran, Babesetxe zaharra bota eta ingurua birrantolatu zutenean, Atxuri parkea sortuz, Errekaldeko iturri osoa desmontatu eta metro bat gorago (gutxi gorabehera) berreraiki zuten, kalearen parean geratzeko.
Iturri honek inoiz ez du eman ur handirik, ez eta emari jarrairik ere, ura "saltoka" ematen zuelako. Inoiz agortu da, 2021.eko azaroan bezelaxe.
Erreferentziak
- ↑ Pago a Juan de Aranzeta maestro cantero, de 30 reales, por componer con piedras labradas la fuente que está entre calles y frente de las casas de Juan de Yraola (Soraluzeko Udal Artxibo Historikoa 1689).
- ↑ Pedimiento de José Manuel de Mendizaval, vecino de la villa de Placencia, de ejecución de diligencia sobre inspección y reconocimiento de la cañería de la fuente de Recalde de la dicha villa (Soraluzeko Udal Artxibo Historikoa 1801/11/29).
- ↑ Se manda reconocer las dichas cañerías a dos maestros arquitectos: para que reconocieramos la cañería o aqueducto de la fuente que pasa por debajo de la casa del dicho (Jose Manuel de) Mendizabal para ber si ésta le perjudica e impide a dicho aqueducto el seguir su curso regular y probeer al vecindario con el agua de dicha fuente... y declaramos que dicha casa en ninguno de sus partes embaraze al curso de las aguas de la expresada fuente por que quando se executaron las paredes e formaron unos arcos de la correspondiente magnitud sobre los quales cargan las paredes dejando libre y desembarazado el aqueducto y por consiguiente debemos decir y decimos que la fuente no a padecido ningún perjuicio por la construcción de la dicha casa (Soraluzeko Udal Artxibo Historikoa 1801/11/24).