«Mémories sur la derniere guerre (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 23:17, 13 iraila 2022 data duena

Mémories sur la derniere guerre

Egilea	Le citoyen B*** (Beaulac)
Hizkuntza	Frantsesez
Urtea	1801
Argitaletxea	Treuttel et Würtz
Hiria	Paris

Izenburu osoa

Mémoires sur la dernière guerre entre la France et l'Espagne dans les Pyrénées Occidentales

Mendebaldeko Pirineotako Frantzia eta Espainiaren arteko azken gerrari buruzko oroitzapenak

Liburua zertan den

1793-1795 tartean Konbentzioaren gerra izan zen, Espainia eta Frantziaren artean. Gerra, batez ere, muga inguruan jo zen, Pirineotan alegia.

Mendebaldeko Pirineotan, hasiera batean, Espainiak muga zeharkatu zuen 1793 urtean, kilometro batzuetako lurrak hartuz. Baina 1794ko udaberrian errepublikar frantsesek atzera bota zituzten espainolak eta, mugaren beste aldera pasatzen, esparru zabala hartu zuten: mendebaldean Urola bailaraino, hegoaldean Sakanan aritu ziren eta ekialdean Orregaraino.

Azpeitian ezarri zuten inguruetako koartel nagusia, eta handik espainiarren gudarostea behin eta berriz erasotzen zuten, bitartean harrapakinak eskuratuz eta izua zabalduz. Abuztuan, horietako batean, Eibar, Ermua, Ondarroa eta Berriatua erre zituzten.

1794ko negua oso neketsua izan zen frantsesentzat: gosea, hotza, izurria... eta 1795ko udaberrian ezin izan zuten erasoei berrekin. Baina maiatzean, Frantziak gudari saldo berriak bialduta, hasi ziren berriro: Muskiritsun^[1] zeudenak bota, Elosuan zegoen Creso jeneral espainola uxatu, Bergara eta Arrasate hartu... eta handik Bilbo, Gasteiz, Ebroko Miranda...

Uztailak 22an Basileako bakea sinatu zen, eta errepublikar frantsesak Bidasoaren beste aldera alde egin zuten.

Egilea bukatzen du liburua gerra kosteen azterketa eginez, eta logistika on baten ezinbesteko premia azpimarratuz. Dena dela, ez da oso gerrazalea agertzen.

Soraluzeri buruzkoak

(119 eta 120 orrialdeak)

Gipuzkoak egiten du muga Nafarroa, Araba, Bizkaia eta Ozeanoarekin... Itsasaldeko toki nagusiak... barnealdean nabaritzen dira... Elgoibar, Soraluze eta Gatzaga.

Frimariok 9an^[2], Antzuola eta Bergara. Bergara harpilatua izan zen. Gero, frantsesek Azpeitia eta Azkoitiaz jabetu ziren.

(123 eta 124 orrialdeak)

Azpeitiak eta Debak frantziarrekiko nolabaiteko joera erakutsi zuten; baina hauek babestu ezin zituztenez, armak hartu zituzten bizkaitarrak harrotu ziren eta bi aldeetako irainak eta erasoak sortu ziren.

Pinet-ek, honetaz enteratu eta gero, bapatean agindu zuen Bizkaiko lau herrixka erretzeko. Ondorioz, Tolosatik hiru batailoi irten ziren abuztuak 27an; Errezil, Azpeitia, Azcoitia eta Elgoibarretik pasatu ziren, beti borrokan ari zen herrialde etsai batetik, eta beti mirari modukoek salbatuta; Eibarri eta Ermuari su eman eta gero, berriro ziren Tolosan 31ko arratsaldean, Soraluze, Bergara, Anzuola, Urretxu eta Ordiziatik.

Schilt batailoiko komandanteak mendeku bera betearazi zuen Ondarroan eta Berriatuan. Espedizio erromantiko horiek Pineten izena ezagutarazi zuten are gehiago, une hartatik "mendiko zaharrarekin" alderatuta.

(147 orrialdea)

Azaroak 28an... Bergara arpilatu zuten. Frantziarrek Azpeitia eta Azkoitiaz jabetu ziren orduan.

(158 eta 159 orrialdeak)

Maiatzeko 19an Marbot jeneralak arrakastaz erasoa jo zuen espainiarrek Marquirnechu mendian, Elosua eta Elgoybar artean, ezarria zuten kanpamentu baten aurka. Raoul brigada jeneralak, Itziarreko tropekin batera, ibai-ertzean etsaiaren arreta erakartzen zuen bitartean, Azpeitiako bi zutabeek goizeko bostetan erasotu zuten kanpamentua.

Laino lodi batek, mugimenduen ordena nahastu zuena, etsaien zati bat salbatu zuen: haietako hogei hil ziren eta berrogeita hamar preso hartu ziren. Dendak eta kanpamenduko gainontzeko tresnak frantsesen harrapakina bihurtu ziren. Shilt jenerala, bi zutabeetako bat agintzen zuena, erretretan nahastu egin zen eta, Azkoitiara heldu zelakoan, Elgoibarrera iritsi zen. Adore handiz egin zuen atzera eta inolako galerarik gabe itzuli zen bere koarteletara.

(161 orrialdea)

Gipuzkoako armada espainiarra, hamabost mila gizoneko indarra zuena, denbora gutxian bederatzi milatik behera murriztu zen, trebeki eragindako gipuzkoarren eta bizkaitarren deserzioarengatik.

Armada honek Elosua hartzen zuen (Bergara), eta Deba ibaiaren bi aldeetan hedatzen zen; kanoiz hornituriko gotorlekuek defendatzen zituzten ibaia zeharkatzeko puntuak; armada Crespo teniente jeneralaren aginduetara zegoen.

(164 orrialdea)

Mugimendu konbinatu horrek Elosua okupatzen zuen gorputz espainiarra uxatzea zuen helburu; baina Crespok, frantsesen ibileraz ohartarazita, atzera jo zuen uztailak 29ko goizean, eta Urretxutik Gatzagara heldu zen.

Erreferentziak

Mémoires sur la dernière guerre entre la France et l'Espagne dans les Pyrénées Occidentales. Bizkaiko Foru Liburutegia.

↑ Marquirnechu liburuan.
↑ Azaroak 29ean.

[1] Marquirnechu liburuan.

[2] Azaroak 29ean.

[1]

[2]

@@ 10. lerroa: / 10. lerroa: @@
 ==Izenburu osoa==
 Mémoires sur la dernière guerre entre la France et l'Espagne dans les Pyrénées Occidentales
 ''Mendebaldeko Pirineotako Frantzia eta Espainiaren arteko azken gerrari buruzko oroitzapenak''
@@ 18. lerroa: / 18. lerroa: @@
 -1795 tartean Konbentzioaren gerra izan zen, Espainia eta Frantziaren artean. Gerra, batez ere, muga inguruan jo zen, Pirineotan alegia.
-Mendebaldeko Pirineoetan, hasiera batean, Espainiak muga zeharkatu zuen 1793 urtean, kilometro batzuetako lurrak hartuz. Baina 1794ko udaberrian errepublikar frantsesek atzera bota zituzten espainolak eta, mugaren beste aldera pasatzen, esparru zabala hartu zuten: mendebaldean Urola bailaraino, hegoaldean Sakanan aritu ziren eta ekialdean Orregaraino.
+Mendebaldeko Pirineotan, hasiera batean, Espainiak muga zeharkatu zuen 1793 urtean, kilometro batzuetako lurrak hartuz. Baina 1794ko udaberrian errepublikar frantsesek atzera bota zituzten espainolak eta, mugaren beste aldera pasatzen, esparru zabala hartu zuten: mendebaldean Urola bailaraino, hegoaldean Sakanan aritu ziren eta ekialdean Orregaraino.
-Azpeitian ezarri zuten inguruetako koartel nagusia, eta handik espainarren gudarostea behin eta berriz erasotzen zuten, bitartean harrapakinak eskuratuz eta izua zabalduz. Abuztuan, horietkao batean, Eibar, Ermua, Ondarroa eta Berriatua erre zituzten.
+Azpeitian ezarri zuten inguruetako koartel nagusia, eta handik espainiarren gudarostea behin eta berriz erasotzen zuten, bitartean harrapakinak eskuratuz eta izua zabalduz. Abuztuan, horietako batean, Eibar, Ermua, Ondarroa eta Berriatua erre zituzten.
-ko negua oso neketsua izan zen frantsesentzat: gosea, hotza, izurria... eta 1795ko udaberrian ezin izan zuten erasoei berrekin. Baina ekainean, Frantziak gudari saldo berriak bialduta, hasi ziren berriro: Muskiritsun zeudenak bota, Elosuan zegoen Creso jeneral espainola uxatu, Bergara eta Arrasate hartu... eta handik Bilbo, Gasteiz, Ebroko Miranda...
+ko negua oso neketsua izan zen frantsesentzat: gosea, hotza, izurria... eta 1795ko udaberrian ezin izan zuten erasoei berrekin. Baina maiatzean, Frantziak gudari saldo berriak bialduta, hasi ziren berriro: Muskiritsun<ref>Marquirnechu liburuan.</ref> zeudenak bota, Elosuan zegoen Creso jeneral espainola uxatu, Bergara eta Arrasate hartu... eta handik Bilbo, Gasteiz, Ebroko Miranda...
 Uztailak 22an Basileako bakea sinatu zen, eta errepublikar frantsesak Bidasoaren beste aldera alde egin zuten.
@@ 31. lerroa: / 31. lerroa: @@
 ==Soraluzeri buruzkoak==
-(120 orrialdea)
+''(119 eta 120 orrialdeak)''
-Gipuzkoaren azalpena, barne herrietan: Placencia eta Gatzaga
+:Gipuzkoak egiten du muga Nafarroa, Araba, Bizkaia eta Ozeanoarekin... Itsasaldeko toki nagusiak... barnealdean nabaritzen dira... Elgoibar, Soraluze eta Gatzaga.
-frimaire, Antzuola eta Bergara. Bergara fut pillé. Les Frànçais prirent alors possession d’Aspeytia et d ’Ascoytia.
+:Frimariok 9an<ref>Azaroak 29ean.</ref>, Antzuola eta Bergara. Bergara harpilatua izan zen. Gero, frantsesek Azpeitia eta Azkoitiaz jabetu ziren.
-(123 eta 124 orrialdeak)
+''(123 eta 124 orrialdeak)''
-Les villes d’Aspeytia et de Deva avaient montré quelquinclination pour les Français qui ne pouvaient les protéger ; ce qui enhardit les Biseayens qui avaient pris les armes , et on en vint de part et d’autre aux insultes, et des insultes aux voies de fait.
+:Azpeitiak eta Debak frantziarrekiko nolabaiteko joera erakutsi zuten; baina hauek babestu ezin zituztenez, armak hartu zituzten bizkaitarrak harrotu ziren eta bi aldeetako irainak eta erasoak sortu ziren.
-Pinet en est informé, et sur le champ il ordonne l’incendie de quatre villages de la Biscaye. En conséquence, trois bataillons partent de Tolosa le 10 fructidor, ils passent par Regil, Aspeytia , Ascoytia, Elgoyibar, à travers un pays ennemi , toujours combattant, toujours sauvés par des espèces de prodiges, mettent le feu à Eybar, à Ermua, et reviennent à Tolosa le 14 au soir par Placencia, Bergara, Anzuola,
+:Pinet-ek, honetaz enteratu eta gero, bapatean agindu zuen Bizkaiko lau herrixka erretzeko. Ondorioz, Tolosatik hiru batailoi irten ziren abuztuak 27an; Errezil, Azpeitia, Azcoitia eta Elgoibarretik pasatu ziren, beti borrokan ari zen herrialde etsai batetik, eta beti mirari modukoek salbatuta; Eibarri eta Ermuari su eman eta gero, berriro ziren Tolosan 31ko arratsaldean, Soraluze, Bergara, Anzuola, Urretxu eta Ordiziatik.
-Villaréal, Viliafranca.
-Le chef de bataillon Schilt va exercer les mêmes vengeances sur Ondarroa et Birueta : ces expeditions romanesques firent redouter encore plus le nom de Pinet, comparé des ce moment au "vieux de la montagne".
+:Schilt batailoiko komandanteak mendeku bera betearazi zuen Ondarroan eta Berriatuan. Espedizio erromantiko horiek Pineten izena ezagutarazi zuten are gehiago, une hartatik "mendiko zaharrarekin" alderatuta.
+''(147 orrialdea)''
-(158 eta 159 orrialdeak)
+:Azaroak 28an... Bergara arpilatu zuten. Frantziarrek Azpeitia eta Azkoitiaz jabetu ziren orduan.
-Le 20 du même mois (floreal), le général Marbot exécuta avec succès une entreprise contre un camp que les Espagnols avaient établi sur la montagne de Marquirnechu, entre Elosua et Elgoybar. Tandis que le général de brigade Raoul, avec les troupes d’Iziar, inquiètâit l’ennemi sur les bords de la va, deux colonnes sorties d’Aspeytia atlaquèrent le camp a cinq heures du matin.
-Une brume épaisse, qui dérangea l’ordre des mouyemens, sauva une partie des ennemis , dent vingt furent: tués et cinquante faits prisonniers, Les tentes et les autres effets de campement devinrent la proie des Français, Le général Schilt, qui commandait une dés deux colonnes^s’égara dans sa retraite et gagna Eîgoybar croyant arriver à Ascoytia; il se dégagea avec beaucoup de'valeur et rentra sans perte dans ses quartiers.
+''(158 eta 159 orrialdeak)''
- Le 21 prairial... (eta geroago)... L’armée espagnole de Guipúzcoa, forte de quinze mille hommes, fut réduite en peu de tems à moins de neuf mille, par la désertion habilement provoquée des Guipuzcoâns et des Biscayens.
+:Maiatzeko 19an Marbot jeneralak arrakastaz erasoa jo zuen espainiarrek Marquirnechu mendian, Elosua eta Elgoybar artean, ezarria zuten kanpamentu baten aurka. Raoul brigada jeneralak, Itziarreko tropekin batera, ibai-ertzean etsaiaren arreta erakartzen zuen bitartean, Azpeitiako bi zutabeek goizeko bostetan erasotu zuten kanpamentua.
-Cette armée occupait Elòsua, Bergara, et s’étendait sur les rives de la Dévâ, dont le passage était défendu par dés redoutes garnies de canons ; elle était sous les ordres du lieutenant-général Crespo.
+:Laino lodi batek, mugimenduen ordena nahastu zuena, etsaien zati bat salbatu zuen: haietako hogei hil ziren eta berrogeita hamar preso hartu ziren. Dendak eta kanpamenduko gainontzeko tresnak frantsesen harrapakina bihurtu ziren. Shilt jenerala, bi zutabeetako bat agintzen zuena, erretretan nahastu egin zen eta, Azkoitiara heldu zelakoan, Elgoibarrera iritsi zen. Adore handiz egin zuen atzera eta inolako galerarik gabe itzuli zen bere koarteletara.
-Ce mouvement combiné avait pour objet d’enlever le corps Espagnol qui occupait Elosua ; mais Crespo , prévenu à teins de la marche des Français , effectua sa retraite, le 11 (messidor) au matin, y par Villaréal gagna Salinas.
-Cependant le général Crespo , apres l’abandon des bords de la Deva, avait pris position à Salinas de Guipuzcoa , et pour éviter un nouvel investissement, il fit occuper les hauteurs d’Elgueta jusqu 'au mont San Antonio et les points de SatuI et de Tellerant, qui semblaient lui assurer les debouchés de la Biscaye et de la Navarre.
+''(161 orrialdea)''
+:Gipuzkoako armada espainiarra, hamabost mila gizoneko indarra zuena, denbora gutxian bederatzi milatik behera murriztu zen, trebeki eragindako gipuzkoarren eta bizkaitarren deserzioarengatik.
+:Armada honek Elosua hartzen zuen (Bergara), eta Deba ibaiaren bi aldeetan hedatzen zen; kanoiz hornituriko gotorlekuek defendatzen zituzten ibaia zeharkatzeko puntuak; armada Crespo teniente jeneralaren aginduetara zegoen.
+''(164 orrialdea)''
+:Mugimendu konbinatu horrek Elosua okupatzen zuen gorputz espainiarra uxatzea zuen helburu; baina Crespok, frantsesen ibileraz ohartarazita, atzera jo zuen uztailak 29ko goizean, eta Urretxutik Gatzagara heldu zen.
 ==Erreferentziak==
-* [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6210047c.r=guide+du+voyageur+espagne+et+Portugal.langES Guide du voyageur en Guipuzcoa (1877) M.L. Capistou]. Parisko Liburutegi Nazionala (Bibliotheque Nationale de Paris)
+* [https://liburutegibiltegi.bizkaia.eus/bitstream/handle/20.500.11938/81443/b11157483.pdf?sequence=1&isAllowed=y Mémoires sur la dernière guerre entre la France et l'Espagne dans les Pyrénées Occidentales]. Bizkaiko Foru Liburutegia.
-[[Kategoria:Aipamenak]]
+[[Kategoria: Aipamenak]]
+[[Kategoria: XVIII. mendeko historia]]